مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ مهر (میزان) ۱۳۰۰ نشست ۲۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ مهر (میزان) ۱۳۰۰ نشست ۲۷
جلسه ۲۷
صورت مشروح مجلس یوم یکشنبه هفتم صفر سنه ۱۳۴۰ مطابق ۱۶ میزان سنه ۱۳۰۰
مجلس یک ساعت و نیم قبل از غروب در تحت ریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید.
صورت مجلس یوم شنبه ششم صفر مطابق ۱۵ میزان را آقای امیر ناصر قرائت نمودند.
رئیس ـ آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو ـ رای دهندگان نسبت به نیابت ریاست آقای سردار معظم ۶۴ نفر بودند در صورت مجلس ۶۲ نفر نوشته شده است.
رئیس ـ دو رای امتناع بوده است ولی معذالک باید محسوب شود ـ دیگر اعتراضی نیست؟
(اظهاری نشد)
صورت مجلس تصویب شد ـ ولی قبل از اینکه داخل دستور شویم بنده چند کلمه راجع به خودم می‌خواهم به آقایان عرض کنم ـ در موقعیکه هیئت رئیسه را انتخاب می‌نمودند نسبت به بنده اظهار اعتماد و حسن ظن فرمودند زبان بنده از اظهار تشکر و امتنان قاصر است همین طور که سابقاً هم عرض کردم خدمات بنده چندان قدر و قیمتی ندارد ولی همین قدر می‌توانم عرض کنم که سعی و اهتمام خوهم کرد وظایف محوله را بطوری که شایسته این مقام است با رضایت خاط آقایان انجام دهم و تنها اعتمادی که دارم به توجهات مجلس شورای ملی است و امیدوار هستم حسیات خیر خواهانه آقایان هم نسبته به بنده طوری باشد که بتوانم تکالیفی را که به بنده راجع است بطور شایسته انجام دهم و امیدوارم که در این دوره شش ماهه مجلس شورای ملی موفق به پاره اصلاحات بشود که در نتیجه حسنتر آن اصلاحات بنده هم شریک و سهیم بوده باشم ـ
آقای سردار معظم (اجازه نظق)
سردارمعظم ـ بنده در موقعی که اجازه خواستم برای مطلب دیگری بود ولی حالا از اجازه خودم استفاده می‌نمایم و عرض می‌کنم از مساعی جمیله حضرت مستطاب عالی که مدتها در این دوره و ادوار دیگر که ریاست مجلس را دارا بودند به حفظ حقوق نمایندگان و حیثیات مجلس را فرمودند تشکر می‌کنم و بهترین دلیل قدر دانی و تشکر بنده و سایر نمایندگان همان اظهار اعتمادی است که در انتخاب حضرت عالی به عمل می‌آید ـ دستجات و افراد مجلس همه متفق و واحدالکلمه می‌شوند و بالاخره تمام توجهات متوجه به حضرت عالی می‌شود و حضرت مستطاب عالی برای ریاست مجلس شورای ملی نماینده و کاندید تمام جمعیت‌ها می‌شوید این نیست مگر بواسطه انجام همان وظایف مشکلی که ریاست مجلس به عهده حضرت عالی وارد میکندو بواسطه حسن کفایت خودتان شدت جلب خاطر نمایندگان محترم را در مرحله اول و در درجه دوم جلب توجه عموم ملت ایران را بنمائید بنده زیاده بر این نمی‌خواهم عرض کنم موضوع دیگری را که می‌خواستم عرض کنم و یک رابطه غیر مستقیمی هم با صورت مجلس دارد این است که دیروز اینجا راجع به عریضه گیلانیها مذاکره شد و ارجاع به کمیسیون شد چون بنده یکی از اعضاء کمیسیون بوده و هستم گفتم فردا صبح کمیسیون جلسه خواهد داشت و در خصوص پیشنهاد دولت راجع به پولی که برای دولت خواسته‌اند تکلیف معین خواهد شد ممکن است بواسطه این حرف بنده عده‌ای از مهاجرین گیلانی که کمال استیصال و پریشانی را دارند منتظر تصمیم کمیسیون بودجه باشند بنابراین لازم است عرض کنم چون صورت تقسیم وجوه به کمیسیون فرستاده نشده بود کمیسیون بودجه هنوز نتوانسته است در آن باب تصمیمی بگیرد و هر موقعی که آن صورت برسد فوراً کمیسیون تصمیم خود را اتخاذ کرده راپورت آن را به مجلس تقدیم خواهند کرد.
رئیس ـ صحیح است چون این امر خیلی فوریت دارد موقعی که این راپورت از کمیسیون بودجه رسید شرحی بوزارت مالیه نوشته شد یک نفر حامل آن ورقه خواهد بود که آن صورت را وزارت مالیه گرفه بیاورد و برای فردا انشاءالله حاضر می‌شود
آقای حاج شیخ اسدالله اجازه خواسته‌اید راجع به چه مطلب است.
حاج شیخ اسدالله ـ راجع به تشکر است
رئیس ـ گمان مکنم کافی باشد چون فرمایشات آقای سردار معظم بنده را خجل کرد و از فرمایشات جناب عالی خجل خواهم شد.
حاج شیخ اسدالله ـ بنده هم همین قدر می‌خواستم عرض کنم و از طرف خود و تمام نمایندگان تشکر کنم این حق گذاری که حضرت آقای رئیس فرمودند و این مقام را تقبل فرمودند و تشکر می‌کنم از خدماتیکه در ادوار گذشته و این دوره متقبل شده‌اند و یگانه امیدواری بنده و تمام نمایندگان بوجود حضرت عالی است که به منزله یک مربی هستید از برای ماها امیدار هستم با توجهات آقای رئیس این مجلس یک مجلسی بشود که ما در تمام دنیا مفتخر باشیم
(گفته شد صحیح است)
رئیس ـ دستور امروز اولاً معرفی آقایان وزراء که می یباید تا نیم ساعت دیکر تشریف بیاورند ولی چون نمی‌توانیم معطل بشویم داخل در سایر مطالب دستور می‌شویم ـ در ثانی انتخاب بقیه هیئت رئیسه ولی قبل از وقت اگر اجازه میفرمائید مطلب دیگری مطرح بشود چون اعتبارنامه‌های آقایان صدرائی و معتمدالسلطنه و آقای سید محمد باقر دست غیب رجوع شده بود به شعبات که در ثانی تحقیقاتی بنمایند و آن شعبات موافق قانون نحل شده‌اند حالا باید بمحل دیگر مراجعه بشود بشعبات جدید که نمی‌شود مراجعه بشوند اگر آقایان تصویب می‌فرمایند خود شعبات یک کمیسیونی تعیین بفرمایند از شعبه یک نفر یا دو نفر که باین سه فقط اعتبارنامه رسیدگی و تحقیقات لازمه بنمایند نتیجه را به عرض مجلس برسانند
آقای سردار معظم خراسانی (اجازه)
سردار معظم ـ بنده تصور می‌کنم که این اعتبارنامه‌ها رجوع می‌شود بیک شعبی که خود آن شعب ثابت هستند منتهی اعضایش تغییر می‌کنند اما راجع به کمیسیون که فرمودید چون هر کمیسیونی منعقد بشود اعضای تازه را دارا می‌شود که محتاج به تجدید نظر و مطالعه خواهد بود اگر تصویب می فرمائید خوب است که عتبارنامه‌ها در همان شعبات اولیه (یک دو سه چهار) هر شعبه بوده باقی بماند و اعضای آن که تازه تعیین شده‌اند ممکن است در اعتبارنامه‌ها تجدید نظر بنمایند و راپورت خودشان را به مجلس بدهند آن وقت آن دقتی را هم که حضرت عالی در این امر در نظر دارید حاصل خواهد شد به نظر من این طور سهل تر است.
رئیس ـ چون در نظامنامه چیزی نیست که در این خصوص هادی هیئت رئیسه باشد و هیئت رئیسه هم نمی‌تواند این اعتبارنامه سابق به شعبه پنجم رجوع شده باشد حالا که آن شعبه منحل شده و شعبه دیگری تعیین شده فرستادن اعتبارنامه بهمان شعبه هیچ سابقه ندارد و تعیین این مطلب راجع به رای مجلس اگر هم می‌خواهند مجدداً همان شعبات سابقه برای رسیدگی به همین امور تشکیل شده و تحقیقات بکنند و نتیجه تحقیقات خود را به مجلس راپورت دهند همانطور رفتار می‌شود آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ بنده می‌خواستم عرض کنم شعباتیکه سابق بوده‌اند حقشان ساقط شده است و ۳ ماه بیشتر حق نداشتند اگر دو مرتبه بخواهند در کارها نظر کنند باید بتصویب مجلس باشد
رئیس – چون این امر جدید است و اذهان آقایان مسبوق نیست اگر تصویب می فرمائید بماند برای جلسه دیگر (بعضی گفتند صحیح است) دوسیه راجع به آقای حاج شیخ اسدالله که خواسته شده بود حاضر است و تکلیف آن را هم بعد باید معین بفرمائید ـ حالا شروع می‌شود به انتخاب یک نفر نایب رئیس دیگر چون یک نایب رئیس تعیین شده است نایب رئیس دیگر هم باید امروز تعیین بشود.
(اوراق آراء توزیع شد)
رئیس ـ آقایانیکه آراء خود را نوشته‌اند تشریف بیاورند (اخذ آراء بعمل آید)
(آقایان سلیمان میرزا ـ احتشام الدوله ـ وقارالملک مهره‌های تفتیشیه و اوراق آراء را تعداد نموده‌اند به قرار ذیل نتیجه حاسل شد)
- مهره‌های تفتیشیه ۶۶
- اوراق آراء ۶۵
رئیس ـ یک رای معلق به آقای نظام الدوله بود چون به موجب نظامنامه داخلی نمی‌بایستی رای بدهند رای خودشان را مسترد کردند.
(شروع به قرائت آراء شده ۶ رای به اسم آقای مدرس قرائت شد.)
سلیمان میرزا - ورقه ششمی تدین است اشتباها مدرس خوانده شد.
نصرت الدوله - خوب است از اول خوانده شود.
رئیس - (خطاب به آقای سلیمان میرزا) ببینید آقای مدرس چند رای دارند.
سلیمان میرزا - (پس از مطالعه اوراق قرائت شده) پنج رای
(بقیه آراء قرائت شده به ترتیب ذیل نتیجه حاصل گردید.)
آقای مدرس ۳۳ رای - آقای سلیمان میرزا ۲۸ رای - آقای آشتیانی ۲ رای - آقای تدین یک رای - ورقه سفید علامت امتناع ۱
رئیس - آقای مدرس به اکثریت تام ۳۳ رای منتخب شدند - آقای تدین (اجازه)
تدین - عرض می‌کنم به همان دلیبی که آقای نظام الدوله حق رایشان ساقط است چون تصویب اعتبارنامه شان به موجب رای مجلس تعویق افتاده است دو نفر دیگر از نمایندگان هم که آقای صدرایی و آقای معتمدالسلطنه هستند آنها هم به همان درجه هستند معهذا رای داده‌اند.
رئیس - رای نداده‌اند.
تدین - چرا داده‌اند (مجلس گفته نداده‌اند)
رئیس - بنده خودم مخصوصا سپردم رای ندهند و نداده‌اند (صحیح است) آقایانی که حاضر هستند ۶۹ نفر بوده‌اند سه نفر که آقایان نظام الدوله و صدرایی و معتمدالسلطنه باشند به موجب نظام نامه نمی‌توانستند رای بدهند یک نفر هم به طیب خاطر رای نداده است الباقی ۶۵ نفر
(گفتند صحیح است)
(در این موقع هیات وزرا حاضر شدند)
رئیس - آقایان وزراء برای معرفی تشریف آورده‌اند.
رئیس الوزراء - بلی کابینه وزراء به طوری که در حضور اعلیحضرت همایونی معرفی شده‌اند به مجلس شورای ملی معرفی می‌شوند.
- - آقای سردار سپه وزیر جنگ
- - آقای مصدق‌السلطنه وزیر مالیه
- - آقای مشارالسلطنه وزیر امور خارجه
- - شاهزاده شهاب‌الدوله وزیر پست و تلگراف
- - آقای عمیدالسلطنه وزیر عدلیه
- - آقای امیراعلم وزیر علوم
- - آقای نیرالسلطان وزیر فوائد عامه
رئیس - پروگرام هیئت وزیران امروز مورد بحث می‌شود یا روز دیگر
رئیس الوزرا- چرا امروز خوانده می‌شود (در این موقع آقای رئیس الوزرا در محل نطق حاضر شده پروگرام دولت را به مضمون زیر قرائت نمودند)
آقایان محترم
نهایت خوشوقتی حاصل است که بعد از چند سال تعطیل موفقیت حضور در چهارمین مجلس شورای ملی برای هیأت دولت میسر گردیده و با نهایت مسرت دستور عملیات خود را در اصلاحات مملکتی به مجلس محترم پیشنهاد می‌نماید. یک نظر به سرتاسر مملکت و مشاهده احوال عمومی به خوبی ثابت می‌نماید که دوره امرار وقت سپری شده و روز سعی و عمل رسیده است مشکلات حاضره و پیشامدهای متنوعه کنونی را که در میزان تجارت گذشته بسنجیم خوب حس خواهیم کرد که بیشتر از هر وقت موافقت مجلس شورای ملی و هیأت دولت لازم است تا با توحید مساعی و افکار به نتایج مطلوبه که دیر زمانی است ملت ایران از اصول مشروطیت انتظار داشته‌اند موفق گردیده هر چه زودتر به اصلاح و ترمیم خرابی‌ها شروع شود. آقایان نمایندگان محترم تصدیق می‌فرمایند که بهتر است در این موقع از آنچه به مرام و آرزو شبیه است صرف‌نظر شده نقشه‌ای در اصلاحات اتخاذ شود که به حال مملکت مفید و قابل اجرا باشد از این نقطه‌نظر سه موضوع مهم را که مملکت به آن محتاج‌تر است مقدم می‌دارم.
- ۱ - تکمیل وسایل نظم و امنیت،
- ۲ - ایجاد و اصلاح وسایل ارتباطیه و سعی در تهیه موجبات دایر شدن استفاده از منابع ثروت داخلی مملکت به‌وسیله اعطا امتیازات مفیده به شرکت‌های بین‌المللی و تشویق تأسیس شرکت‌های ایرانی.
- ۳ - اصلاحات اداری.
برای حفظ سرحدات و استقرار نظم و امنیت طرق و شوارع و اجرای قوانین و تزیید نفاذ امر حکومت مرکزی محتاج به قشون منظم و کافی هستیم که با اینکه وضعیات قشون نسبت به سابق از هر جهت بهتر و منظم‌تر است معذالک برای تکمیل انتظامات و رفع هرگونه نواقص دولت در نظر دارد یک عده صاحب منصب معلم از یکی از دول غیرهمجوار استخدام نماید بدیهی است استخدام صاحب منصبان مزبور با تصویب مجلس شورای ملی انجام خواهد یافت و عده قشون و مصارف آن قریبا در ضمن بودجه کل مصارف مملکت به مجلس شورای ملی پیشنهاد خواهد شد. متأسفانه باید اقرار نمود که مملکت ما از مهم‌ترین وسایل حیاتی که برای معیشت عمومی و رفع فقر و پریشانی و استقرار نظم و پیشرفت تجارت و تزیید عایدات اولین درجه ضرورت و لزوم را داشته محروم مانده است راه‌های عرابه رو معدود و آنچه فعلاً دایر است به اندک غفلت در قلیل مدتی خراب می‌شود و راه‌آهن که در دنیای متمدن امروز در حکم شرایین مملکت است که بدن آن جریان امور تجارتی و اقتصادی متوقف و حیات اجتماعی در خطر است در ایران وجود ندارد بدیهی است بعد از استقرار نظم و امنیت بزرگ‌ترین احتیاج مملکت به ایجاد و اصلاح وسایل ارتباطیه است یعنی ایجاد راه‌آهن و راه‌های عرابه رو که در این موضوع دولت مشغول مطالعات است که هر چه زودتر لوایح مفیده را به مجلس شورای ملی عرضه نماید. در اینجا لازم می‌دانم خاطر نمایندگان محترم را به فقر و پریشانی عمومی متوجه نمایم که علاوه بر اینکه کمی کار و زیادی روز افزون عده به کار از زمان متمادی به این طرف از جمله دردهای صعب‌العلاج مملکت بوده بر اثر جنگ بین‌المللی تجاوز عساکر اجنبی و توالی امراض مسریه و قحطی و مسدود شدن طرف و ابواب تجارت و بالجمله نقصان زراعت و فلاحت این درد مهلک را به اقصی درجه تصور و تحمل رسانده است. علاج این وضعیت ازدیاد محصولات مملکتی و توسعه و استخراج منابع ثروت است و امروز موقعی که دولت اقدام جدی در این موضوع نموده برای توسعه فلاحت و ثروت‌های ارضی و مملکت نقشه‌های مفیده طرح و به مجلس شورای ملی تقدیم نماید لیکن بدیهی است برای مقاصد فوق تهیه پول و سرمایه لازم است و تهیه آن کاملاً مقدور نخواهد شد مگر به‌وسیله اصلاحات مالیه و جلب سرمایه‌های خارجی زیرا بدون این دو ایجاد و اصلاح راه‌ها و توسعه فلاحت و استخراج منابع ثروت و بستن سدها و مزروع نمودن اراضی لم یزرع که به توسط متخصصین فنی در نظر است مقدور نخواهد بود اینک باید دید مقصود از اصلاحات مالیه چیست و تهیه سرمایه‌های خارجی برای چه مقصود است؟ آقایان نمایندگان محترم شاید مثل من به وخامت وضعیات مالیه مسبوق نباشند در سنوات اخیر دولت همه ساله مبالغی علاوه بر عایدات خود خرج نموده و کسر عایدات را به‌وسیله مساعدت‌های خارجی جبران کرده است البته این ترتیب را بیش از این نمی‌توان مداومت داد باید مخارج زاید حذف و تخفیفات کلی در مخارج مملکتی داده شود و منظور ما باید موفقیت به تعادل جمع و خرج در اسرع اوقات باشد به این معنی که از یک طرف در تقلیل مخارج سعی کنیم و تا حدی که جریان چرخ‌های اداره دولت اجازه دهد از مخارج زاید کسر نماییم و از طرف دیگر در تکثیر عایدات اقدام کنیم و در این باب امید است قریبا لوایح مفیده به مجلس شورای ملی پیشنهاد شود که بعون‌ا... تحصیل این موفقیت ممکن گردد بدیهی است ازدیاد عایدات را تنها به‌وسیله وضع مالیاتهای جدیده انتظار ندارم بلکه یکی از مقاصد عمده دولت اصلاح ادارات مالیه در مرکز و ولایات است که در نتیجه حسن اداره آنچه از مالیات‌دهندگان دریافت می‌شود از حیف و میل مصون بوده کلاً به خزانه دولت عاید گردد و برای تکمیل اصلاحات تجدیدنظر در قانون تشکیلات مالیه لازم خواهد شد. برای اصلاحات مالیه دولت لازم می‌داند که به وزیر مالیه از طرف مجلس شورای ملی موقتاً اختیاراتی مطابق پیشنهادی که خود وزیر مالیه خواهد کرد داده شود تا بتواند در مدتی که برای مطالعه و آزمایش پیشنهادهای اصلاحات وزارت مالیه لازم است از حدود عادی و ترتیب فعلی وزارت مالیه تجاوز نماید و نیز یکی از اهم و الزام احتیاجات فعلی تسویه و تصحیح عدم مساواتی است که نسبت به مالیات‌دهندگان مجری و معمول است و یقین است چنانچه تحمیلات مالیاتی اعم از قدیم و جدید با احتراز از تحمیل بر فقرا و ضعفاً بیشتر از روی عدالت مجری گردد و مالیات اراضی که مبنای مالیات ما است تعدیل شود و بر املاک جدیدالنسق که مالیات بسته نشده است مالیات وضع شود عایدات به مراتب زیادتر خواهد شد و همچنین وقتی که طرق و شوارع اصلاح و امنیت کامل در راه‌ها استقرار یابد و مسافرین و تجار به راحت و سهولت مراوده و حمل مال‌التجاره نمایند عایدات گمرکی و پستی نیز محسوساً اضافه خواهد گشت به علاوه در وصول بقایا و سایر مطالبات دولت نیز سعی وافی به عمل خواهد آمد و از این راه کمی نسبت به مصارف دولت خواهد شد. مخصوصاً آقایان نمایندگان محترم را متذکر می‌شود که اصلاحات فوق‌الذکر بدون استعانت از معلمین و متخصصیین فنی متعصر است و به همین نظر بوده است که در ازمنه مختلفه دولتهای وقت باستخدام متخصصین اروپائی و آمریکائی اقدام نموده‌اند بدیهی است در این موقع نیز مجلس شورای ملی اهمیت موضوع را در نظر گرفته پیشنهادهای آتیه دولت را بطوری که شایسته اهمیت موضوع است تلقی خواهند نمود و اما راجع به تهیه سرمایه‌های خارجی تصور می‌کنم آقایان نمایندگان محترم با دولت هم عقیده باشند که برای اصلاحات فوق الدکر یعنی برای بکار انداختن منابع ثرو و سایر اصلاحات نافعه ناگزیر از توسل به منابع ثروت خارجی هستیم و دولت در این باب مشغول مطالعاتی است که در موقع خود لوایح آن را به مجلس شورای ملی تقدیم خواهد نمود بدیهی است همچنانکه برای مملکت مالیه مرتب و قشون منظم لازم است توسفه و تکمیل معرف نیز در اعلاء درجه لزوم است اگر چه از چندی باین طرف عوائد جدیده را دولت برا توسعه معرف تخصیص داده لیکن در این موضوع مهم تنها بتشخیصات سابقه نمی‌توان قناعت نمود بلکه باید سعی کرد معارف در تمام نقاط مملکت به هر اندازهممکن شود عمومیت پیدا کرده تمام اهالی از سعادت علم و دانش برخوردار شوند برای این مقصود حکومت حاضره در نظر دارد مبلغ معتنابهی به مصرف توسعه معرف تخصیص داده شود و علاوه بر ایجاد مدارس جدیده همه ساله یک عده از شاگردان فارغ التحصیل مدارس برای تکمیل تحصیلات در کلیه شعب علمی و فنی بخارجه اعزام نماید به علاوه چون در شهر طهران و سیر شهرهای ایران عوائد جدیدی باسم مالیاتهای بلای اخذ می‌شود لازم است که بلدیه هر شهر نیز در مخرج معارف محلی شرکت نماید از مسائل مهمه دیگر که توجه آقایان را بآن جلب می‌کنم اصلاح امور قضائی است که در این مدت تجزیه و عمل ثابت نموده است که قوانینی فعلاً در جریان است کامل نیست امیدوارم آقایان نمایندگان تصدیق فرمایند که در قوانین قضائی تجدید نظری شده طرح ساده تری اتخاذ شود که به سرعت جریان محاکمات افزوده اعتماد عمه را نسبت بمراجع قضائی تکمیل نماید تقریباً لوایح قانونی اصلاحات مزبور را تهیه و به مجلس شورای ملی تقدیم خواهد نمود از جمله مسائل مهمه که تاکنون کاملاً مورد توجه نبوده است موضوع صحیه عمومی است بدیهی است مملکتی که با مساحت زیاد و جمعیت کم و وضعیت اقلیمی و بالاخره با احتیاج دسد یا زیاد نفوس غالباً در معرض امراض و بواسطه فقدان وسائل صحی زیاده از حد تناسب دچار اتلاف نفوس است فوق العاده محتاج حفظ الصحه عمومی است و البته هر حکومتی که مشغول سر پرستی افراد است نمی‌تواند از حفظ جان و سلامت نفوس صرف نظر نماید در این موضوع البته تحمیل جدید بر بودجه مملکت نمی‌توان نمود لیکن نظر باینکه نتایج خیریه آن مسائل حال عموم است باید اهالی مملکت در فراهم نمودن شامل آن شرکت نمایند از این نقطه نظر لازم است اولاً در شهرها قسمت مهمی از عوارض بلدی برای مصرف حفظ الصحه عمومی تخصیص یابد و در نقاطی هم که بلدیه ندارد کسور اضافی که حتی الامکان بر مالیات دهندگان غیر محسوس باشد وضع و مأخوذ گردد تا مطابق اصول و دستورهای علمی موجبات اجراء این مقصود در تمام مملکت تدریجاً فراهم گردد. همچنین آقایان محترم از نواقص قوانین بدیه مسبوق و لزوم اصلاح آن را البته احساس فرموده‌اند دولت در نظر دارد با تجاربی که از بدو تأسیس بلدیه حاصل نموده قوانین را که برای تأسیس بلدیه‌ها یا حوائج شهرها مناسب می‌تواند باسرع اوقات تهیه و به مجلس شورای ملی تقدیم نماید یا اینکه در پروگرام باید رؤس مسائل مندرج و حتی الامکان از جزئیات اجتناب شود معذالک اهمیت موضوع اینجانب را دعوت می‌نماید که در باب لزوم وضع قانون استخدام خاطر آقایان نمایندگان محترم را متوجه نماید زیرا بدون وضع قوانینی که بموجب ان شرایط ورود به خدمت و ارتقاء رتبه یا تنزل مقام و انفصال معین و محدود باشد و ر مامورین دولت ایجاد بیم و امید نماید اصلاح ادارت غیر مقدور و با بقاء وضع امروزه استخدام که اساس آن مبنی بر توسل یا اتکاء به نفوذها و حمایت‌های خصوصی است امیدوار بودن باصلاحات ادارات امر ممتنع به نظر می‌آید این است که در اولین ازمنه امکان قانون استخدام را تهیه و پیشنهاد مجلس محترم شورای ملی خواهیم نمود و نیز آقایان نماندگان محترم را متوجه می‌نماید که چون برای تهیه لوایح قانونی و اصلاحات اداری شرکت و معاونت هیئتی از اشخاص محبوب و صلاحیت دار لازم خواهد بود بنابر این لایحه ایجاد شورای دولتی را که لزوم آن کاملاً محسوس است به مجلس شورای ملی پیشنهاد خواهیم نمود که که هر چه زودتر از تصویب مجل گذشته در تهیه لوایح قانونی بقوه اجرائیه کمک و معاضدت نمایند. راجع بسیاست خارجی دولت بدیهی است روابط ایران با دول متحابه همواره در کمال وداد و حسن مناسبات است و حکومت حاضره نیز تزیید و تشیید مناسبات حسنه را با کلیه دول همجوار و غیر همجوار یکی از تکالیف مسلمه خود میشمارد.
بنابر مقدمات فوق پروگرام حکومت حاضره بمواد ذیل تجزیه می‌شود
۱- حفظ مناسبات حسنه با دول متحابه.
۲- تکمیل انتظمامات قشون و قوای تأمنینه و جلب صاحب منصبان معلم از دول غیر همجوار
۳- اصلاحات اقتصادی بوسیله دائر نمودن منابع ثروت مملکت و ایجاد و تکمیل وسائل ارتباطیه.
۴- حذف تقلیل مخارج و تکثیر عایدات و تعادل جمع و خرج و وصول بقایا و مطالبات دولت و اصلاح ادارات مالیه در مرکز و ولایات و جلب متخصصین از دول غیر همجوار و تعدیل مالیاتها
۵- توسعه و تکمیل معارف و حفظ الصحه عمومی
۶- اصلاح قوانین قضائی
۷- تجدید نظر در قانون بلدیه
۸- تهیه قانون استخدام
۹- تأسیس شورای دولتی
امیدوارم مسائل فوق الذکر کاملاً مورد توجه آقایان نمایندگان محترم گردیده با حسن اراده و علاقه مندی کاملی که در پیشرفت منافع حقیقی مملکت دارند مساعی دولت را در تحصیل موفقیت تأیید فرمایند.
رئیس ـ امروز بحث در پروگرام نمی‌شود چون باید طبع و توزیع شود می‌ماند برای جلسه ۳ شنبه آقای حاج شیخ اسدالله فرمایشی داشتید.
حاج شیخ اسدالله ـ عرضی ندارم
رئیس ـ شروع می‌شود بانتخاب چهار منشی (اوراق آراء توزیع شد)
رئیس ـ آقایانیکه آرائشان حاضر است تشریف بیاورند
مهره‌های تفتیشیه و اوراق آراء تعداد شده هر یک ۶۴ عدد بود
در این وقت آقای طباطبائی حاضر و پاکت رای خود را تسلیم نمودند
رئیس ـ چه خبر است
سلیمان میرزا ـ آقای طباطبائی تازه تشریف آورده‌اند و رای می‌دهند
رئیس ـ نمی‌شود
(آراء مأخوذه قرائت و نتیجه به قرار ذیل حاصل شد)
آقای بیان الدوله ۲۶ رای ـ آقای سهام السلطان ۲۸ رای ـ آقای میرزا ابراهیم خان ۳۲ رای ـ آقای تدین ۲۵ رای ـ آقای آصف الممالک ۲۶ رای ـ آقای امیرناصر ۲۶ ـ آقای رکن الملک ۲۲ رای ـ آقای عماد السلطنه اصفهانی ۱۵ را ـ آقای شیخ الاسلام ملایری ۵ رای ـ آقای میرزا ابراهیم قمی ۵ رای ـ آقای آقا میرزا طاهر تنکابنی ۳ رای ـ آقای ملک الشعراء ۲ رای ـ آقای مستشار السلطنه ۲ رای ـ آقای حاج میرزا اسدالله خان ۲ رای ـ آقای فهیم الملک یک را ـ آقای عمادالسلطنه خراسانی ۲ رای ـ آقای عمادالسلطنه مطلق یک رای ـ آقای طباطبائی یک رای ـ آقای عمیدالممالک یکه رای ـ آقای غضنفر خان یک رای ـ اقای وقار الملک ۱ رای ـ آقای بیان الملک یک رای ـ ورقه امتناع ۵ رای
رئیس ـ باید تجدید انتخاب شود ـ اکثریت تمام حاصل نشد
- ـ آقای میرزا ابراهیم خان ۳۲ رای دارند
- ـ آقای سهام السلطان ۲۸ رای
- ـ آقایان آصف الممالک و بیان الدوله
- - و امیرناصر هر کدام ۲۶ رای آقا تدین ۳۵ رای
- ـ آقای رکن الملک ۲۲ رای آقای عمادالسلطنه اصفهانی ۱۵ رای
سردار معظم ـ ممکن است یک مرتبه دیگر قرائت شود
(مجدداً به ترتیب فوق قرائت شد)
رئیس – چند دقیقه تنفس داده می‌شود بعد شروع به تجدید انتخاب آقایان منشی ا خواهد شد (در این وقت آقایان نمایندگان برای تنفس از مجلس خارج)
(ضس از بیست دقیقه مجدداً جلسه تشکیل گردید)
رئیس ـ شروع می‌شود بانتخاب ۴ نفر آقایان منشیان اخذ آراء به عمل آمده و پس از استخراج بطوریکه ذیلاً مندرج است نتیجه حاصل شد)
(عده آراء و مهره‌های تفتیشیه هر یک ۶۵)
- - آقای سهام سلطان ۳۲ رای
- - آقای میرزا ابراهیم خان ۳۱ رای
- - آقایان بیان الدوله و تدین هر یک ۲۹ رای
- ـ آقای آصف الممالک ۲۶ رای
- ـ آقای رکن الملک ۲۴ رای
- ـ آقای امیر ناصر ۲۳ رای
- ـ آقای شیخ الاسلام ملایری ۳ رای
- ـ شیخ الاسلام مطق ۳ رای عمادالسلطنه مطلق ۳ رای
- ـ آقای عمادالسلطنه خراسانی ۲ رای
- ـ آقای غضنفرخان ۳ رای
- ـ آقای فهیم الملک ۲ رای
- ـ آقای مستشار السلطنه ۲ رای
- ـ آقایان عمیدالممالک امین التجار ـ آقاسید کاظم یزدی ـ سردار مفخم ـ آقای میرزا هاشم آشتیانی ـ آقای میرزا ابراهیم قمی ـ سلطنان العلماء ملک الشعراء ـ منتصر الملک هر یک یک رای ورقه سفید علامت امتناع ۴
رئیس ـ باز اکثریت تام حاصل نشده است باید تجدید انتخاب شود
ثالثاً اخذ و استخراج آراء به عمل آمده به قرار ذیل نتیجه حاصل شد
(مهره‌های تفتیشیه و اوراق آراء هر یک ۶۳)
(آقای سهام السلطان ۳۵ رای ـ آقایان بیان الدوله و میرزا ابراهیم خان هر یک ۳۲ رای ـ آقای تدین ۲۸ رای ـ آقای آصف الممالک ۲۵ رای ـ آقای امیرناصر ۲۴ رای ـ آقای رکن الملک ۲۲ رای ـ آقای عمادالسلطنه اصفهانی ۱۹ رای ـ آقایان شیخ الاسلام ملایری و غضنفرخان هر یک ۲ رای ـ آقای منتسرالملک ۳ رای ـ آقایان رفعت الدوله ـ مستشارلسلطنه ـ عمادلسلطنه خراسانی شریعتمدار ـ اقای شیخ ابراهیم زنجانی نصیر السلطنه هر یک ۱ رای ـ آقایان ملک الشعراء و آقا میرزا ابراهیم قمی هر یک ۲ رای ورقه سفید علامت امتناع ۴)
رئیس ـ آقای سهام السلطان باکثریت تام ۳۵ را ـ و آقایان بیان الدوله و میرزا ابراهیم خان باکثریت ۳۲ رای و آقای تدین باکثریت نسبی ۲۸ رای انتخاب شدند.
بقیه انتخابات اگر آقایان موافق باشند بماند برای روز ۳ شنبه ۳ ساعت به غروب ـ دستور جلسه اولاً تعیین تکلیف اعتبارنامه‌های آقایان صدرائی و معتمد السلطنه و آقا سید محمد باقر دست غیب ثانیاً تعیین تکلیف دوسیه آقای حاج شیخ اسدالله ثالثاً انتخاب مباشرین رابعاً بحث در پروگرام هیئت وزراء آقایان موافق هستید (گفته شد بلی)
(مجلس یک ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد)