مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ خرداد ۱۳۳۰ نشست ۱۵۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره ۱۸۴۱
۵شنبه ۲۳ خرداد ماه ۱۳۳۰
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۵۴
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۱۵۴
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه شانزدهم خرداد ماه ۱۳۳۰
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت مجلس
۲ - بیانات قبل از دستور - آقایان صدرزاده - شوشتری - حاذقی
۳ - بقیه شور اول عهدنامه مودت بین کشور شاهنشاهی ایران و کشور هاشمی اردن
۴ - معرفی سرلشکر وثوق به معاونت وزارت جنگ به وسیله آقای وزیر جنگ.
۵ - طرح و خاتمه مذاکره شور اول عهدنامه مودت بین ایران و ایتالیا
۶ - مذاکره در دستور گذاردن لایحه تکمیل کادر شهربانی
۷ - طرح پیشنهادات مواقع انعقاد جلسات در ماه رمضان
۸ - تصویب یک فوریت لایحه تکمیل کادر افراد شهربانی
۹ - اخذ رأی نسبت به پیشنهادات موقع تشکیل جلسات
۱۰ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم
مجلس ساعت ۹ و چهل دقیقه صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل شد.
۱ - تصویب صورت مجلس
رئیس - صورت غایبین جلسه پیش قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غایبین با اجازه - آقایان: شکرایی صفوی. پالیزی. مکرم. اورنگ. محمدعلی مسعودی. آرام بوداغیان. امیرقاسم فولادوند. حاذقی. الله‌یار صالح. دکتر شایگان. خزیمه علم.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: خاکباز. محمودی. قبادیان. منصف. قهرمان. مجتهدی. دکتر مجتهدی. دکتر طبا. تولیت. شهاب خسروانی. ابتهاج. دکتر امامی. پناهی. ثقةالاسلامی. سودآور. رضوی پیراسته. طباطبایی. جواد مسعودی.
دیرآمدگان با اجازه - آقایان: دولت‌آبادی. نصرتیان. حسن اکبر. محمد ذوالفقاری. دهقان. دکتر معظمی. اردلان. مکی. دکتر کیان. فرامرزی. اسلامی.
دیرآمدگان بی‌اجازه - آقایان: تیمورتاش. سنندجی. دکتر کاسمی. هراتی. امیر افشاری. زنگنه. سلطانی.
رئیس - نظری نسبت به صورت مجلس نیست؟ آقای کشاورزصدر
کشاورز صدر - عرضی ندارم.
رئیس - نسبت به صورت مجلس نظری نیست؟ (گفته شد- خیر) صورت مجلس تصویب شد.
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان صدرزاده - شوشتری - حاذقی
رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - در جلسه پیش که قرارداد مودت بین دولت ایران و دولت هاشمی اردن مطرح بود خواستم صحبتی کنم ولی مقررات آیین‌نامه چنین فرصتی نمی‌داد لذا امروز از نطق قبل از دستور استفاده نموده مطلب خود را به عرض می‌رسانم ملت ایران در این قیام خود می‌خواهد که به یاری خداوند به فقر و فاقه و عقب‌ماندگی خود که چندین سال دچار آن بودند خاتمه دهد این قیام با حیثیت و استقلال اقتصادی ما بستگی دارد و حتی اگر اذعان کنیم که با صلح جهانی نیز ارتباط دارد شاید گزافی نگفته باشیم زیرا نباید انتظار داشت که یک کشور بیست میلیونی در قلب آسیا مردمش با داشتن منابع سرشار از ابتدایی‌ترین وسایل زندگی و لوازم حیات محروم هستند بتواند سهم خود را در حفظ استقرار صلح جهانی ایفا کند به هر حال آزادمردان جهان و کسانی که طرفدار حق و عدالتند بدون این که حتی اشتراک مذهبی یا نژادی با ما داشته باشند این قیام را موافق با حق و عدل شناخته و تصمیم مجلسین را به ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور مورد تحسین و تأیید قرار داده‌اند. با این حال از دولت‌ها و ملت‌های اسلامی‌که به حکم اسلامیت خود را از آنان جدا نمی‌دانیم و همه در زیر لوای مقدس اسلام به سر می‌بریم انتظار داشته و داریم که در این قیام ملی ما را پشتیبانی کنند هر چند که در مقابل یک چنین توقع و انتظاری به انتشار خبری از خبرگزاری‌های خارجه مواجه شدیم و محافل ایران که توقع داشتند کشور هاشمی اردن احساساتی مانند احساسات برادرانه ملت پاکستان ابراز نمایند بر اثر انتشار این خبر متعجب و متأثر گردیدند ولی اینک که طی تلگراف وزیر مختار دولت ایران و بیانیه سفارت کشور هاشمی در تهران خبر مزبور از طرف اعلیحضرت پادشاه کشور هاشمی رسماً تکذیب شده و آن را مجمول معرفی کرده‌اند تصور می‌کنم نگرانی مرتفع شده باشد و در مقابل این تکذیب رسمی از ناحیه یک پادشاه کشور اسلامی دیگر خبر مزبور دارای ارزشی نباشد و از همکاران محترم تقاضا می‌نمایم که قرارداد مودت بین دو کشور را تصویب فرمایند که به این وسیله قدم دیگری در راه تحکیم روابط بین دول و ملل اسلامی برداریم. این آروزی دیرینه ما بوده و هست که ملل اسلامی با یکدیگر از دل و جان متحد بوده و به حکم انماالمؤمنون اخوه در یک محیط صمیمیت و برادری با یکدیگر ارتباط داشته باشیم.
عرض دیگر من راجع به قانون انتخابات مجلس شورای ملی است متأسفانه تا کنون تماس بین دولت و اعضای مننتخبه از مجلس برای مشورت در قانون مزبور حاصل نشده امروز یک وحدت نظر در مجس شورای ملی در مسئله نفت حکمفرما است که در تاریخ مشروطیت ایران قطعاً و بلاشک بی‌نظیر است و امیدواریم که این وحدت نظر در سایر مسائل از جمله همین اصلاح قانون انتخابات به وجود آید و یک افتخار دیگری نصیب دوره شانزدهم قانونگذاری بشود- به هر حال از دوره پانزده مسئله اصلاح قانون انتخابات در مجلس شورای ملی طرح و یک لایحه تقدیم مجلس شد ولی به علت اختلاف نظری که در قسمت رأی
باسواد و بی‌سواد در مجلس پیدا شد تصویب آن به تأخیر افتاد و این دوره در دولت آقای منصور لایحه دیگری تقدیم و کمیسیون کشور به ریاست جناب آقای ملک‌مدنی آن را مورد بررسی قرار داد بحث و دقت‌های زیادی در اطراف آن نمودند اینک هم آقای دکتر مصدق لایحه دیگری تنظیم نموده‌اند که می‌بایست مطرح شود. از تجزیه و تحلیل مواد این لوایح به سه مطلب عمده برخورد می‌کنیم.
اول - تزیید عده وکلا و نمایندگان مجلس طبق اصل چهارم قانون اساسی به دویست نفر.
دوم - شرایط و خصوصیات تشکیل انجمن نظار و معرفی داوطلبان وکالت و طرز استخراج آرا
سوم - شرایط انتخاب کننده از لحاظ داشتن سواد
قسمت اول راجع به سواد داشتن انتخاب کننده است به شهادت صورت مجلس‌های دوره پانزدهم اینجانب از طرفداران این عقیده بوده ولی این حقیقت را هم انکار نمی‌کنم که بعضی با این عقیده مخالف بودند و اگر به ظاهر هم اظهاری نمی‌کردند ولی مقصود خود رابه صورت یک مقاومت منفی ابراز می‌داشتند امروز هم در مطبوعات این مطلب مورد بحث و انتقاد قرار گرفته و من امیدوارم که مباحثات خارج این موضوع را روشن‌تر کرده و به حل آن در مجلس نیز کمک کند و انشاءالله در موقع طرح این قسمت عقیده خود را با دلایلی که دارم باز به عرض می‌رسانم.
ولی در دو قسمت دیگر که یکی شرایط و خصوصیات تشکیل انجمن نظار و معرفی داوطلبان و طرز اخذ و استخراج آرا و از لحاظ جلوگیری دخالت ناروای مأمورین دولت در انتخابات باشد و دیگری تزیید عده وکلا تصور می‌کنم اکثریت قریب به اتفاق با آن موافقند و در کمیسیون کشور روی این مسائل به قدر کافی بحث و مطالعه شده است و چون در آغاز مشروطیت که جدول انتخابات تنظیم شده آمار صحیحی در دست نبوده تناسب جمعیت صحیحاً مراعات نشده ولی امروز نسبتاً آماری در دست هست که جمعیت کشور را تقریباً به میزان ۲۰ میلیون نفر تعیین می‌نماید و وقتی که عده نمایندگان بر ۲۰۰ نفر بالغ شود تقریباً به تناسب هر یکصد هزار نفر یک نفر نماینده می‌شود من از حوزه فارس نقاطی را مانند کازرون، ممسنی و لنگه و آباده و بخش‌های تابعه شیراز میدان که از لحاظ جمعیت استحقاق داشتن وکیل خاص و یا وکیل اضافی دارد و مکرر بر مکرر از ما و مجلس شورای ملی این تقاضا را کرده‌اند و چون در بدایت این دوره قانونی تقدیم و این تزیید منظور شده دیگر بحثی به میان نیاوردیم اینک ما قسمت اخیر از دوره شانزدهم هستیم و اگر از حالا و با یک اهتمام جدی به اصلاح این قانون نپردازیم نخواهیم توانست که به تقاضای مردمی که ما را انتخاب کرده‌اند پاسخ مثبتی بدهیم من از دولت جناب آقای دکتر مصدق استدعا می‌کنم که هر چه زودتر با کمیسیون منتخبه تماس گرفته لایحه خود را در دستور مجلس قرار دهند بلکه انشاءالله این دومین هدف دولت خود و مهم‌ترین آمال ما جامعه عمل به خود بپوشد.
در خاتمه این تذکر را لازم می‌دانم که عرض کنم ضمن جشن‌هایی که در نیمه ماه گذشته به مناسبت میلاد مسعود حضرت ولی عصر در شهرستان‌ها بر پا شد در مسئله نفت و اقدامات مجلسین و دولت ابراز احساساتی شده از جمله در اجتماعات حزب برادران در شیراز که چندین هزار نفر از مردم فارس در آن شرکت جسته‌اند ابراز احساس نموده‌اند از نطق‌ها و سخنرانی‌ها چیزی نمی‌گویم فقط یک جمله از بیانات آیت‌الله آقای حاج سید نورالدین که در روزنامه آیین برادری منعکس شده در اینجا می‌خوانم «ایران با وضع کنونی در حساس‌ترین مواقع خود قرار گرفته و به حمدالله چنین وحدتی از طرف دولت و ملت و روحانیون که امروز در ایران مشاهده می‌شود از ۱۸۰ سال قبل به این طرف موجود نبوده امروز همه مقامات با یکدیگر متحد و متفق هستند و تمام نظریات آنها متوجه تأمین سعادت آتیه ایران است با همچو حالی چیزی که مهمتر از همه چیز است حفظ آرامش و انتظامات و امنیت است» این است عقیده و تشخیص مقامات مقدسه روحانیت درباره ما و ما باید این وحدت نظر را که مورد تحسین عمومی است تا سرحد نیل به هدف اصلی و آمال ملی خود تعقیب نماییم تلگرافی هم از کانون فرهنگیان فارس رسیده که قرائت و تقدیم می‌کنم:
«کانون فرهنگیان فارس تصمیم مجلسین و دولت را در ملی شدن صنعت نفت که بنا به اراده ملت اتخاذ گردیده از صمیم قلب تبریک عرض می‌دارد ملت ایران عموم قدم به قدم پشتیبان آن جنابان می‌باشد و موفقیت نمایندگان محترم و جنابعالی و کمیسیون مختلط را برای تحصیل نتیجه قطعی از خداوند متعال خواستار است رئیس کانون فرهنگیان فارس»
رئیس - آقای شوشتری
شوشتری - بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. بدواً عرض می‌کنم از آقایان مخبرین استدعا دارم مخبر هر روزنامه‌ای به آن روزنامه بگوید نطق مرا کسی نباید بنویسید مگر با ذکر بسم‌الله هیچ امری با نشان‌تر و زیباتر از امر نمایندگی و اظهار نظر نسبت به امور مسلمین نیست اگر بسم‌الله خطاب بشود آنهایی که معاند هستند و مسخره می‌کنند استهزا می‌کنند باید بدانند من از استهزا و مسخره باکی ندارم آنچه را که وظیفه من است انجام خواهم داد واز میدان در نخواهم رفت النهایت بعضی‌ها گاهی می‌گویند در دفعه دوم و سوم چرا بسم‌الله نگفتی ببخشید چون از طرف مادر گرگانیم، مازندرانیم، شمالی‌ها عادت دارند می‌روند بیرون و می‌آیند سلام می‌کنند سلام همه وقت خوب است اما مردمان دیگر می‌گویند سلام یک مرتبه بس است بنده هر وقت که آمده‌ام پشت این تریبون بسم‌الله گفته‌ام لازم نیست هر دفعه بیایم مکرر کنم که مورد طنز و استهزا بعضی‌ها واقع شوم مخصوصاً این نظر را داریم چون مرگ خوب است ولی برای همسایه دیکتاتوری بد است اما برای یک عده‌ای برای دیگران خوب است، حفظ آزادی خوب است مادامی‌که من آزاد باشم اما اگر تجاوز کردند به حق دیگری آن دیگر بیچاره حق ندارد بگوید من هم آزاد باشم اداره تبلیغات مال مملکت است نه مال دولت و شخصی که نطق‌های وکلا را تحریف کند یا کوچک کند یا نباید بگوید یا همه را باید بگوید تحریف هم نباید بکند این مغالطه‌ها این سفسطه‌ها که ما وقت نداریم کدام وقتی مهمتر است از این که نطق نمایندگان به مفهوم واقعی کلمه به کلمه آنجا گفته شود تا مردم بدانند خادم کیست و خائن کیست خطیب کیست و لایحه‌خوان کیست، بدانند بفهمند این دستورات این افکار همه را متوجه کرده من خواستم از گرگان که برگشتم بعضی از حرف‌ها را بزنم ولی چون می‌بینم دارد اسرار کشف می‌شود حقایق دارد به خودی خود بیرون می‌آید چرا زحمت بکشم من که روز اول گفتم و می‌دانستم دولت انشاءالله اولاً این جمله را عرض کنم این سفسطه این هوچیگری این مغلطه را باید کنار گذارد که هر کس بیاید از نظر مملکت‌خواهی از نظر مصالح مملکت از نظر انتقادی از نظر اخلاقی فکر بکند و بیاید اینجا بگوید اگر موافق با بعضی افکار نباشد فوراً متهم بشود که این نوکر انگلیسی است یا متمایل به غیر است آن روزی که من بر علیه کمپانی غاصب و سیاست مرموز حرف زدم دیگران در بستر استراحت غنوده بودند بلی من از این افتراها از میدان در نمی‌روم انتقادم را می‌کنم آقایان موضوع مملکت‌داری همه نفت نیست بلکه تمام ارکان و مملکت محتاج به اصلاحات است آقای نخست وزیر خلاف تمام مقررات برخلاف آیین‌نامه مجلس شورای ملی که هر کس مخالف دولت حرف زد الزاماً باید جواب او در برنامه گفته بشود بیان مرا آقایان کان لم یکن گرفتند و جواب ندادند زیرا محتاج بودند به این که بروند و لایحه تنظیم کنند فوراً نمی‌خواستند جواب علمی مرا بدهند، اینها است اینجا فرمودند چرا آقایان حرف می‌زنید الان بلند شوید برویم توی نخست وزیری تمام کارها را همان جا اصلاح کنیم بنده از آن روزی که ایشان این رویه را اتخاذ فرمودند اعتکاف فرمودند به طور سینا تشریف بردند در این اطاق برخلاف اصول پارلمانی که انتظام مجلس شورای ملی در این محل به هم خورده اینجا نشسته‌اند بنده که ایشان را ملاقات نکردم خوب من اصلاحات کارهای حوزه انتخابی را از کی بخواهم وزرای بیچاره هم تکلیف خودشان را نمی‌دانند چه بکنند ناچاریم این حرف‌ها را بیاییم اینجا بزنیم این مقدمه عرایضم و اما در این مسافرتی که رفتم نمایندگان محترم به وجدانتان به وجدان به آنچه که معتقدید و به آنچه معتقدم به خدایی که ما را خلق کرده وضعیت جنگل ما را وادار می‌کند به این که اگر سکوت کنیم معصیت کبیره کرده‌ایم و یکی از محرمات اولیه را مرتکب شده‌ایم آقایان به خدا ایران دارد از درخت تهی می‌شود یک عده قاچاقچی (فرامرزی - صحیح است) پول‌بر و پول‌خور افتاده‌اند با یک عده از مأمورین به جان این جنگل‌ها به خدا تمام این مملکت دارد از درخت خالی می‌شود آقایان فکری کنید برای وجدانتان برای رضای خاطر موکلینتان برای رضای ملت ایران این اداره را ملغی کنید الان طرحی نوشته‌ام خواهش کردم از جناب
آقای عامری از نقطه نظر انطباق با قوانین اصلاح بفرمایند از لحاظ محترمتان بگذرانند (عبدالرحمن فرامرزی - طرح بدهید که جنگل مال دولت است مال افراد نیست جنگل مال ملت است باید دولت متصدیش بشود) و کسی حق ندارد درخت‌ها را قطع کند (امامی‌اهری - جنگل شخصی هم هست) بلی من در مبحث الفاظ وارد نمی‌شوم ملت یا دولت ما همه یکی هستیم این درخت برای مملکت لازم هست من خودم در این سفر چند پرونده در گرگان خواندم یک نفر حاج شیخ جعفر رضایی ۲۷ عدد چوب گردو که مال خودش است قطع کرده است و برده است رفته‌اند این چوب چکش خورده را گرفته‌اند که این قاچاق است و برای او زحمت فراهم کرده‌اند برای ۲۷ عدد و ۱۵ متر چوب در صورتی که همه می‌دانند سالیان دراز هزارها سال در این مملکت این دهات از این درخت‌ها ذغال می‌بردند هیزم می‌بردند درخت هم پر بود از وقتی که این پرونده‌بازی این رشوه‌بازی در این مملکت رواج یافته افتاده‌اند به جان درخت‌ها والله بالله افتاده‌اند به جان رعایا به جان بیچاره‌گان یک دانه چوب یک دانه زغال دهاتی
نمی‌تواند ببرد آن وقت شانزده هزار متر مکعب و ۱۲ هزار متر کوپ، هشت هزار متر کوپ می‌برند، آخر این چه مملکتی است کی به اینها داده است آقا هم که رفته‌اند توی این اطاق خفته‌اند بنده باید بزعفرجنی حرف بزنم (اردلان - به وزیر کشاورزی بفرمایید) (فقیه‌زاده - جنگل را آتش زدند برای این که دزدیشان منجز نشود) اجازه بفرمایید آنها بلاتکلیف مانده‌اند بنده گفتم یک روزی معلوم می‌شود که من چه گفته‌ام عرض کردم موضوع نفت موضوع ملت ایران است شخص آقای نخست وزیر یکی از افراد این ملت است موضوع نفت مورد علاقه تمام ایرانیان است (صحیح است) هیچ ایرانی نیست که در این کار به او نسبت بی‌شرافتی داده شود این حربه را باید از اشخاص گرفت اما ناتوانی شخصی غیر از خیانت است بنده آن روز هم عرض کردم ایشان مرد بسیار خوبی هستند و وکیل خوبی می‌توانستند باشند ولی رئیس‌الوزرای خیلی بد هستند (فرامرزی - مثل کی نیستند) یعنی آن رئیس‌الوزرایی که من می‌خواهم اهل عمل می‌خواهم (فرامرزی - معرفی کنید) به این حرف‌ها من از میدان در نمی‌روم (اردلان - این صحبت‌ها هیچ صلاح نیست) بلی این حرف‌ها را بنده هم می‌دانم، امسال آقایان شهرستان گرگان ۵۳ روز باران نبارید مازندران هم همین طور شده ولی کمتر قسمت جعفربای و قسمتی از تراکمه محصولش سوخت از بین رفت زیان جبران‌ناپذیری وارد آمد این که من میزانش را معین نمی‌کنم برای این است که ایجاد وحشت نکرده باشم مردم آن خطه دچار خسارت شده‌اند بعد از مدتی در بیستم اردیبهشت یک سیلی آمد بارانی آمد، سیلی که نظیر آن را گرگان ندیده بود نود و هشت درصد قنوات آن خطه کلاً خوابیده در این موقع پنبه‌کاری توتون‌کاری مردم دچار آفت بی‌آبی و ریزش قنوات و یا خرابکاری قنوات شده‌اند از یک طرف ممیزی چون بنده وزیر دارایی را یک نفر آدم بسیار خوبی می‌دانم این نکته‌ای که اینجا عرض می‌کنم هیچ مربوط به ایشان نیست چون ایشان دست‌شان بسته است مثلاً ممیزی یک قسمتی که در دست عمل است در این گونه موارد به ضرر مردم بیچاره تمام می‌شود خواستم از نمایندگان محترم و مقام ریاست مجلس استدعا کنم در این قضیه بالخصوص وزارت دارایی را اشاره کنند مأمورینی را بفرستند که با اصول زراعت و آبیاری آشنا باشد که یک تجدید نظری بکند بلکه مردم از این وضعیت ممیزی خلاص بشوند دلم می‌خواست که آقای اردلان یک جمله گوش کنند (اردلان - بنده گوش می‌کنم) در قوانینی که ما وضع کردیم و رعایا را معاف کردیم الان آن مالیاتی که برای یک ده یک قریه یک قصبه که می‌بایست تقسیم بشود بین هشتاد زارع حالا چسبیده‌اند به دو نفر مالک بی‌پا اینها قادر نیستند اگر تمام قسمت سهم ملک‌شان را هم بفروشند این مالیات را بدهند قادر نیستند از این جهت ایجاب می‌کند ما که نمی‌خواهیم مالک را از بین ببریم ما که نمی‌خواهیم به زارع تعدی بشود بنده عرض می‌کنم که نحوه آبیاری و نحوه بی‌آبی شهرستان گرگان ملازمه پیدا کرده که در ممیزی آنجا تجدید نظر بشود و امسال ممیزی مردم را به همان اندازه‌ای که میسر است انجام بفرمایند این یک موضوع (اردلان -آقای شوشتری قانون خیلی روشنی دارد قانون املاک مزروعی
خیلی روشن است) یک موضوع دیگر هم گرد«د د ت» و مبارزه با مالاریا است پارسال حسن اثر بخشید ولی امسال نمی‌دانم که چه وضعی شده است که هر چه می‌گویند همه‌اش حرف است این هم باید سعی بشود و تذکر داده بشود بنده نمی‌دانم که این کار کی باید بشود (فرهودی -تهیه شده است) خیلی تشکر می‌کنم. آقای عبدالقدیر آزاد نماینده محترم و دوست بنده دو سؤال از شخص آقای نخست وزیر کرده‌اند چون امروز وقت گرفته شده بود و به ایشان نرسید به بنده امر فرمودند از نظر امتثال امر دو سؤال ایشان را در مجلس قرائت کنم و تقدیم مقام ریاست کنم بنده هم نظر آقای عبدالقدیر آزاد نماینده محترم را که درخواست فرموده‌اند عیناً اینجا می‌خوانم و به عرایض خودم خاتمه می‌دهم.
سؤال از آقای نخست وزیر
با این که یک ماه از تاریخ قانون ملی شدن صنعت نفت می‌گذرد چرا تا به حال قانون خلع ید را اجرا نفرموده‌اید.
شرکت سابق نفت مقداری اداره و مؤسسه و شعبات فروش بنزین و نفت در تهران دارد که روی تمام آنها کلمه منحوس شرکت نفت انگلیس و ایران نوشته شده است علت این که در مدت یک ماه شما این مؤسسات و ادارات و شعبات را از شرکت سابق خلع ید نکرده و به جای کلمه شرکت نفت انگلیس و ایران روی این مؤسسات کلمه شرکت ملی نفت ایران را نصب نکرده‌اید چیست؟
عبدالقدیر آزاد
سؤال از آقای نخست وزیر
جنابعالی مکرر در پشت تریبون ساعد و گلشاییان را به جرم بستن قرارداد نفت خائن و قابل مجازات معرفی می‌کردید مدتی است شما نخست وزیر و رئیس قوه مجریه هستید علت این که تا به حال این دو نفر را تسلیم محکمه نکرده‌اید و یا لااقل آنها را از پست سفارت کبرا و استانداری معزول نکرده‌اید چیست؟
جرایمی که درباره بستن قرارداد نفت به این دو نفر نسبت می‌دادید (امامی‌اهری - قرارداد نیستند مذاکره‌ای کرده بودند گناهی نکردند) معتقدات قلبی شما بود یا خیر - اگر عقیده داشتید این دو نفر خیانت کرده‌اند چرا آنها را به پیشگاه عدالت تسلیم نمی‌کنید اگر معتقدات قلبی شما نبود چرا ملت ایران را اغوی و اغفال کردید؟
عبدالقدیر آزاد
رئیس - آقای حاذقی (عده‌ای از نمایندگان - از مجلس خارج می‌شدند) آقایان بیرون نروید که از اکثریت می‌افتد.
نبوی - برای همین بیرون می‌روند که از اکثریت بیفتد.
حاذقی - در هفته گذشته مسافرتی برای من پیش آمد که به فارس رفتم و در آنجا با مردم تماس گرفته شد و مطالبی بود ایجاب می‌کرد به استحضار مجلس شورای ملی رسانیده بشود موضوع اول اجرا قانون ملی کردن صنعت نفت در ایران بود که خواستم عرض کنم مردم فارس دسته‌های مفصلی تشکیل داده‌اند مردم تجمع کرده‌اند و همه جا متفق‌الرأی ومتفق‌القول نسبت به این موضوع نسبت به دولت و مجلس شورای ملی و مجلس سنا درعین حالی که اظهار اتحاد می‌کنند و اتفاق نظر دارند این وحدتشان را تا انجام قانون اعلام کردند و آنچه هم که تا حالا از طرف دولت انجام گرفته آن را توأم با کمال متانت و روح وطن‌پرستی و صلاح‌اندیشی مملکت تشخیص داده بودند و امیدوار بوده و هستند که این امر همین طور با متانت و صلاح‌اندیشی و با قدم ثابت و استقامت رأی جریان خودش را طی بکند و به نتیجه مطلوب برسد مردم فارس نسبت به زمامداری آقای دکتر مصدق بی‌اندازه خوشبین بودند و ایشان را برای اجرای این قانون از هر جهت شایسته و متناسب می‌دانستند و در حسن نیت ایشان هیچ‌گونه تردیدی نداشتند و همین طوری که عرض کردم مرا موظف نمودند که در پیشگاه مجلس شورای ملی این علاقه‌شان را نشان بدهم همچنین مردم فارس راجع به آقای گلشاییان که آقای عبدالقدیر آزاد همکار محترم سؤالی فرمودند آنها بدون هیچ‌گونه توجهی که آقای گشاییان در دوره وزارت دارایی خودشان آیا نسبت به تنظیم آن قرارداد تا چه اندازه تأثیر داشته و مؤثر بوده‌اند یا نبوده‌اند ولی با استانداری ایشان در فارس بی‌اندازه موافق بودند و راضی بودند زیرا که ایشان به تمام معنی به افکار مردم توجه داشته و دستورات دولت را آنجا اجرا می‌کنند (آزاد -خیلی آدم ناپاکی است) ما موظف هستیم نظر موکلینمان را بگوییم و به علاوه ایشان جرمی مرتکب نشده‌اند یک چیزی به مجلس پیشنهاد کردند مجلس هم آن را تصویب نکرد بنابراین اگر نیت گناهی داشته باشد از نظر قضایی جرمی نیست چون تحقق پیدا نکرده ولو کسی هم نیت جرم داشته باشد آقای دکتر هدایتی این طور نیست؟ در حالی که این طور نبوده (شوشتری - استفهامی است) بگذریم مطلب دیگر راجع به مبارزه با ملخ در فارس مأمورین حداکثر مجاهدت را کرده بودند منتها چیزی که بود هنوز کار آنها تمام نشده و هواپیماها را احضار کرده بودند به تهران در حالی که یک قسمت از مأمورین مبارزه با ملخ هستند و ملخ هم هست و ضرورت دارد همان طوری که آقای وزیر کشاورزی در جلسه اسبق اینجا قول دادند وسایل کافی در اختیار سازمان دفع ملخ بگذارند که کارشان خاتمه پیدا کند (شوشتری - اعتبارش هم تصویب شده) اعتبارشان تصویب شده است بایستی کاری بشود که محصول صیفی از دستبرد مصون بماند زیرا آن قسمت‌هایی که جای ملخ‌های دریایی بود می‌گفتند تا ۱۵ روز دیگر در مناطق سردسیر فارس مثل اصطهبانات دو مرتبه بروز می‌کند و اگر جلوگیری نشود صدمه می‌رسانند موضوع دیگر مسئله کارهای عمرانی فارس بود که خواستم عرض کنم از سال گذشته به این طرف کوچک‌ترین قدم عمرانی در فارس برداشته نشده است و تمام اعتباراتی که به تصویب رسیده فقط در حدود متن بودجه و روی کاغذ بوده چنان که صبح هم خدمت آقای صدرزاده عرض کرد تمام جاهایی که کارهای نیمه تمام داشته هنوز باقی است و وضع آنها هم بی‌نهایت وخیم بود و حتی یکی از مقاطعه‌کارانی که من می‌شناختم در حدود ۵۰۰ و ۶۰۰ هزار تومان بدهکار بود و روی فشارهای طلبکارهای دست دوم سکته کرد و مرد و یک عائله‌ای را هم به جا گذاشت خواستم از جناب آقای وزیری کشور خواهش کنم چنانچه تلگرافی هم به آقای وزیر دارایی مخابره شد غیر از حقوق افراد اجازه بفرمایید در حدود بودجه مصوبه مجلس شورای ملی از پول‌هایی که به فارس برای کارهای عمرانی در نظر گرفته شده برساند که به بدهکارها بدهند که کارهای عمرانی آنجا دو مرتبه شروع شود (ناظرزاده - آقای حاذقی همه جای مملکت) البته باید به همه جا داده شود من مال فارس را دیدم که مربوط به سال گذشته بود که هنوز نفرستاده‌اند مسئله دیگر موضوع نواقص فرهنگی فارس بود
که به مردم آنجا شکایت‌هایی داشتند که به کارهای فرهنگی آنجا رسیدگی نشده و گزارشی در این قسمت به وزارت فرهنگ فرستاده‌اند توقع می‌رود آقای وزیر فرهنگ توجه کنند و درصدد رفع نواقص امور فرهنگی فارس برآیند که در سال تحصیلی آتی اوضاع فرهنگی آنجا بر روی اصول و تعلیم و تربیت اداره بشود موضوع دیگر روی سخن با جناب آقای وزیر کشور است مسئله کارخانه‌های شیراز بود در شیراز هم می‌خواهم عرض کنم که به طور کلی عموم طبقات مخصوصاً کارگرها با یک نظم و ترتیب مشغول کارشان بودند و نمی‌خواستند در حال حاضر یک مشکلی برای مملکت تولید کنند اما جناب آقای وزیر کشور توجه بفرمایند به اصفهان که آمدنم دیدم وضع آنجا بسیار متشنج است و جناب آقای استاندار آنجا خواهش کردند از من که در مجلس شورای ملی به استحضار آقای وزیر کشور برسانم که وضع آنجا احتیاج به یک توجه خاصی دارد و گزارشات متعددی هم عرض کرده‌اند و توقع دارند که توجه بشود تا وضع کارخانه‌جات اصفهان به یک صورت مشکلی در نیاید ایشان می‌فرمودند علاوه بر این که دو سه کارخانه تعطیل است در سایر کارخانه‌ها هم الان وضع بسیار متشنج است و لازم است دولت یک سیاست روشنی در باب شکایات کارگران و کارفرمایان اجرا کند و این وضع آشفته اصفهان را تبدیل به یک وضع منظمی بکند و یک طوری بشود که هم کارگر بر وفق قانون کارش را بکند و هم این که کارفرما وظایف که دارد به آن عمل بکند که کارخانه‌جات تهدید به تعطیل نشود (شوشتری - چه بکنند پیشنهاد بفرمایید) آنها پیشنهاد داده‌اند دولت باید قانون را اجرا بکند فقط قانونی که دولت مجریش هست صد در صد اجرا بکند و آن کسی که آنجا هست باید مجری قانون باشد هر کسی تخطی کرد خواه کارگر و خواه کارفرما او را تحت تعقیب قرار بدهد تا این که یک طرفی نباشد همان طور که وقتی کارفرما می‌خواهد کارخانه خودش را تعطیل کند بایستی جلوگیری بشود تعضی از کارخانه‌ها کار می‌کردند ولی کارگرها اقدامی می‌کردند که کارخانه را تعطیل و متشنج کنند این طور نباید باشد دولت باید خودش مجری قانون باشد و رعایت مصالح عالی مملکت را بنماید نسبت به تمام افراد نه یک طبقه معین کارگر و کارفرما باید در پناه قانون در یک ردیف قرار بگیرند عرض آخرم که می‌خواستم به عرض آقایان محترم برسانم این است که از ۸ ماه به این طرف در وزارت امور خارجه کمیسیونی تشکیل بود برای پیش‌بینی‌های لازم جلوگیری از آن معایبی که در مسافرت حجاج بیت‌الله‌الحرام در سال گذشته پیدا شده بود و عده‌ای از آقایان نمایندگان محترم چه در مجلس سنا و چه در مجلس شورای ملی نظر دولت را متوجه کردند که این کیفیت قابل تحمل نیست که یک عده‌ای به نام حجاج بیت‌الله برای انجام فرایض دینی برودند و هیچ‌گونه مراقبتی درباره آنها نشود آنها همه ناراحت و زحمت دیده و احیاناً دچار انواع شده‌اید و ناملایمات در این مسافرت بشوند و ناراحت بروند و برگردند و شکایات آنها هم مورد توجه بود برای این کار کمیسیونی تشکیل شد تمام جهات کار معین شد و یک آیین‌نامه‌ای برای این کار تنظیم شد که تمام جهات دینی و مذهبی و در عین حال مصلحت راجع به سیاست مملکت و غیره که همه به موقع خودش رعایت بشود و قبل از این که ایام حج برسد که با عجله و سرعت عده‌ای بروند بدون این که جای آنها معین باشد، مکان آنها معین باشد و کیفیت برنامه توقف آنها معین باشد دچار یک ناملایمات که می‌شوند و بر می‌گردند از این وضع جلوگیری به عمل آید.
این کمیسیون از تجارب تمام اشخاصی که مشرف شده بودند به زیارت بیت‌الله و همچنین از گزارش‌هایی که از مأمورین سیاسی ایران از خارجه آمده بود استفاده کرد نشست بررسی کرد و یک برنامه جامع و روشنی برای این کار برای انجام فریضه حج تنظیم کرد و به دولت حالا دیگر تصویب و اجرایش به عهده دولت است خواستم عرض کنم که الان وقت انجام این کار است یعنی این کمیسیون پیش‌بینی کرده است که از ۱۵ ماه رمضان هر سال تا ۱۵ شوال به عده‌ای که از هر حوزه شهرستان داوطلب هستند به یک کمیسیون محلی که معتمد محل هم هست مأمورین دولت هم هستند مراجعه بکند این کمیسیون استطاعت مالی و صحی آنها را تشخیص بدهد و به آنها یک پروانه بدهد شهربانی محل برای آنها گذرنامه صادر کند عده آنها را یک ماه به وقت حج مانده یعنی تا ۱۰ ذیقعده تلگرافی به مرکز اطلاع بدهد و این عده را وزارت امور خارجه سفارت دولت شاهنشاهی در حجاز اطلاع بدهد که فکر جای آنها و چادر برای ایامی‌که در منا و عرفات هستند و همچنین فکر وسایل در خاک حجاز از قبیل اتومبیل و هواپیما و مطوف و غیره در موقعی بکند که وضعیت آنها معین باشد تا این که این مشکلات هر سال تجدید نشود همین طوری که عرض کردم این کمیسیون کارش را تمام کرد و گزارشی به دولت داد ولی تصویب یا عدم تصویب به عهده دولت است همین طور عرض می‌کنم که اگر به موقع دولت اقدام نکند و باز مثل سال گذشته این عمل تکرار شود حق اعتراض به دولت برای نمایندگان باقی خواهد بود.
۳ - بقیه شور اول عهدنامه مودت بین کشور شاهنشاهی ایران و کشور هاشمی اردن
رئیس - وارد دستور می‌شویم دستور بقیه مذاکره در عهدنامه مودت با کشور هاشمی اردن است آقای کشاورز صدر پیشنهادی در جلسه گذشته کرده بودند حالا بیاناتی دارند بفرمایند.
کشاورز صدر - نظر آقایان محترم هست که بنده در خصوص پیشنهادی که کردم که قرارداد مودت کشور هاشمی اردن و ایران مسکوت بماند و علت را هم توضیح دادم به مناسبت آن خبری بود که از قول اعلیحضرت پادشاه اردن انتشار داده بودند و بعد خود ایشان تکذیب کردند بنده خواستم اینجا یک توضیح مختصری بدهم و بعد هم چون منظور بنده عملی شده است پیشنهادم را پس می‌گیریم و آن این است که بنده در اعلامیه دیدم مثل این که استنباط کرده بودند که بنده در ضمن توضیحاتم و یا نماینده دیگری راجع به خانواده شریف قصد اهانت و تحقیری داشتم در صورتی که مطلقاً چنین نظری نبوده است و مطلب اگر عنوان شد اینجا مقصود حفظ و استقلال و تمامیت ارضی کشور اردن و آزادی کشور اردن بوده است ما همه طالب هستیم که کشورهای اسلامی مستقل باشند و مثل خود ایران که الان این نهضت پیدا شده است آنها هم بتوانند خودشان حفظ حقوقشان را بکنند که همان طوری که در پایان عرایض خودم عرض کردم و در اینجا هم اشاره کردم که اگر اعلحضرت پادشاه اردن و دولت هاشمی توضیح بدهند که ما پشتیبان دولت ایران در امر ملی شدن صنعت نفت هستیم و با ما همدردی کنند (آشتیانی‌زاده - چه تأثیری دارد) بنده به آنها کمال احترام را می‌گذارم، اظهار علاقه می‌کنم، بنده در خاتمه اظهار تشکر می‌کنم که پادشاه هاشمی‌نماینده ایران را در خاک خودش خواسته است و همدردی و علاقمندی خودش را نسبت به ملی شدن صنعت نفت و «قطع ید» شرکت غاصب نفت را خواسته است.
آشتیانی‌زاده - پنج دقیقه تنفس بدهید.
رئیس - ملت ایران با تمام ملت مخصوصاً ملل هم‌کیش خود روابط حسنه دارد و اگر آنجا بیاناتی شد همان طور که آقای کشاورزصدر خودشان توضیح دادند قصد اهانتی نبوده است (صحیح است) آقای حائری‌زاده بفرمایید.
حائری‌زاده - تصویب عهدنامه‌های خارجی آرزوی ملت ایران است که تمام ملل شرقی اگر چه عده آنها و جمعیت آنها کم باشد حتی به اندازه کشور اردن که چهارصد هزار نفر جمعیت دارد اگر استقلال و آزادی داشته باشند منتهای آروزی ملت ایران است (صحیح است) ولی چند چیز را باید در نظر گرفت، قسمت اولش بودجه است باید ببینیم در مملکت اردن آنجا اصلاً اتباعی داریم، تجارتی داریم؟ کاری داریم؟ که بیاییم یک دستگاه سفارتی در جایی تأسیس کنیم که فقط سیصد چهارصد هزار نفر از اعراب در آنجا زندگانی می‌کنند من راجع به وضعیت وزارت امور خارجه خودمان معتقدم که باید تجدید نظری در اساس بودجه آنجا بشود و در ممالکی که ما اتباع و احتیاجات زیادی در آنجا نداریم این تشکیلات عریض و طویل برای این که یک عده‌ای بروند آنجا و بچرخند و هیچ کاری نداشته باشد هیچ تناسب ندارد (صحیح است) خاصه که یک مضاری هم داشته باشد نمی‌دانم دولت‌های سابق چه عملی کردند که یک نفری شنیدم حقوق می‌گیرد و به فلسطین مأمور شد که راه می‌رود آنجا (شوشتری - چه عنوانی دارد؟) من هم اطلاعی ندارم باید از وزارت امور خارجه بپرسم نمی‌دانم عنوانش چیست، یک وضعیتی ممالک اسلامی قبل از جنک بین‌المللی اول داشت که امپراطوری عثمانی باقی و برقرار بود و مقام خلافتی در روی زمین وجود داشت و ممالک اسلامی نسبت به آن مقام احترامی قائل بودند و به دست انگلستان و متحدین او آن حکومت متلاشی شد نسبت به قسمت عربی وعده دادند به شریف حسین که پدر ملک عبدالله باشد امپراطوری عرب را به او بدهند که او هم خیانت بکند به مقام خلافت او هم این کار را کرد به نفع انگلستان هم بود و به ضرر امپراطوری اسلامی و به نام خلافت قیام کرد پس از این که مملکت اسلامی‌که تحت نظر امپراطوری عثمانی اداره می‌شد متلاشی شد آن دولتی که به آنها وعده امپراطوری عرب را داده بود دروغ گفته بود مثل جاهای دیگر که به نوکرهای خودشان بالأخره دروغ می‌گویند و به وعده‌هایی که می‌دهند وفا نمی‌کنند نسبت به شریف حسین هم وفا نکردندو امپراطوری عرب را که به او وعده دادند انجام ندادند ولی او خیانت خودش را کرد به عالم اسلام پس از جنگ چون جماعتی از نجد قیام کردند عبدالعزیز پادشاه سعودی رفتند حجاز را تصرف کردند و پسرهای شریف حسین را در بعضی قسمت‌ها حکومت دادند که مرحوم فیصل را در عراق حکومت‌ها باید مبعوث از طرف ملت‌ها باشند و از میان ملت و جمعیت یک دسته‌ای باید برای اداره امور آنها به عنوان حکومت انتخاب شوند و مبعوث باشند سیاست شوم انگلیس در شرق عکس این را عمل کرد همیشه حکومت‌هایی را تحمیل به ملل کرد در عراق یک عراقی را
نیاورده ولی خوشبختانه امیر فیصل در عراق یک مرد خوبی بوده است و با عراقی‌ها سازش کرد و برادران عراقی ما هم فعلاً دارند قدم‌هایی برای آزادی خودشان بر می‌دارند و پسر او برای آزادی و استقلال بیش‌تر کوشش کرد بدبخت کشته شد اینها زحمت‌هایی بود که از امپراطوری‌های غربی نسبت به ملل اسلامی وارد شد و اشخاص را به نام حکومت تحمیل کردند به ملل شرقی به ملل اسلامی منجمله به شرق اردن من آرزو دارم که تمام ممالک عربی دارای یک خانه‌ای باشند و یک وحدتی که بین آنها هست وحدت اسلامی، آنها با هم متحد و متفق دست مرکزهای فساد و تخم فسادی که خارجی‌ها در آن ممالک کاشته‌اند آنها را کوتاه کنند فلسطین را نجات بدهند از این بدبختی که برایش پیش آمده است و اشخاصی که آلت بی‌اراده اجنبی‌ها هستند آنها را برانند و ما هم روابط دوستی و مودت با آنها داشته باشیم ما قرارداد مودت با تمام ملل اسلامی با تمام بشر می‌خواهیم داشته باشیم ولی به شرط‌ها و شروط‌ها که این حکومت‌ها مبعوث از طرف ملت‌ها باشند نه این که یک شخصی را تحمیل بکنند به اردن که مجلس آنجا را برای امر بودجه‌ای منحل کنند و آرا ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار نفر ملت اردن را زیر پا بگذارند برای خاطر منافع ارباب‌های خودشان (احسنت) امروزه رویه دیگری پیش گرفته‌اند کپسول‌هایی درست می‌کنند که این کپسول‌ها تویش یک سمومی است اگر رفتید به اردن می‌بینید، یک انگلیسی هست که چپیه اگال هم دارد من نمی‌دانم چه چی پاشا است، کلوپ پاشا است نمی‌دانم حقیقت دارد یا خیر اسماً حکومت با او است من حاضر نیستم با او و با
کسانی که دور او هستند ملت ایران قراردادی منعقد بکند و یا کسانی که مثل آنها هستند با ملت ایران قرارداد مودت داشته باشند.
رئیس - آقای شوشتری بفرمایید.
شوشتری - فرمایشات جناب اقای حائری‌زاده یک فرمایشات اصولی بود ولی با جریان سیاست امروزه و با نحوه عملی که دولت و ملت ایران منظور او هست و وحدت کلمه اسلامی‌که در تمام برادران مسلمان ما در هر نقطه‌ای از نقاط عالم موجود است ایجاب کرده که ما قدری در بیان و سخن آنچه را که در قلبمان است و تصور می‌کنیم صحیح است و شاید اشتباه کرده باشیم اینها را در مجلس شورای ملی به طور جدی عرضه ندارم که شاید خدای ناخواسته بعضی از برادران مسلمان ما کدورت پیدا کند همین عملی که دیروز از طرف وزارت امور خارجه انجام شد و بیانی که ملک عبدالله پادشاه ماوراء اردن اظهار کرده و مأمور رسمی ایران را خواسته همین دلیل است بر این که ما باید حسن نیت تمام مسلمانان راقائل باشیم و همان حسن نیت را متقابلاً نسبت به آنها عمل کنیم برای آن که مجلس شورای ملی، مجلسین ایران غیر از وحدت کلمه ملل اسلامی و ملل شرقی هیچ منظوری ندارد اگر بیاناتی به نوع گله‌آمیز گاهی تذکر داده می‌شود گله برادری است از برادر دیگر نه این که خدای ناخواسته ما بخواهیم مداخله در امر حکومت یک دولت مستقلی بکنیم و یا آن که تلویحاً و تصریحاً اجازه بدهیم آنها پشتبانی از یک فکری از ما بکنند که یک نحوه مداخله تلقی بشود بناء علیهذا فرمایشات جناب آقای حائری‌زاده فرمایشاتی است اصولی ولی امیدوارم که راجع به کشور هاشمی اردن تطبیق نکند و آنها به تمام معنی آن فکر اساسی مسلمین که آزادی از قید اسارت و دست مرموز است نصب‌العینشان باشد.
رئیس - آقای وزیر امور خارجه بفرمایید.
وزیر امور خارجه - آن روز بنده اینجا چند کلمه‌ای عرض کردم بعد که به وزارت خارجه رفتم تلگرافی از وزیر مختار ایران در کشور هاشمی اردن رسید که می‌گفت اعلیحضرت ملک عبدالله ایشان را خواسته‌اند و با حضور نخست وزیر و وزیر خارجه خودشان توضیحات مفصلی راجع به احساساتی که نسبت به ملت ایران دارند و نسبت به دوستی با ایران دارند داده‌اند و مخصوصاً صحبت‌هایی که به عنوان مصاحبه از قول ایشان در یکی از آژانس‌های خارجی منتشر شده است جداً تکذیب کرده‌اند این بود که بنده مخصوصاً این توضیحات را عرض کردم که روزنامه‌ها بنویسند که اذهان عمومی متوجه باشد بلافاصله بعد از ظهر وزیر مختار دولت هاشمی اردن آمدند به ملاقات بنده و تمام مطالب را تکرار کرد و البته یک قدری هم اظهار تأثر کرد از صحبت‌هایی که شده بود و بنده هم توضیحاتی دادم (یکی از نمایندگان - امروز جبران شد) و خلاصه بنده می‌خواهم خدمت آقایان عرض کنم که این اظهارتی که در روزنامه‌ها شده بود به کلی تکذیب شد و آن اظهارات را اعلیحضرت ملک عبدالله نکرده بودند و در دوستی و احساسات ایشان نسبت به ایران هم هیچ تردیدی نیست
یک مسئله دیگری که می‌خواستم عرض کنم این بود که یکی از اقایان محترم پریروز مطالبی فرمودند راجع به اوضاع داخلی و تشکیلات مملکت اردن لازم است عرض کنم تمام ممالک دنیا آزاد هستند هر نوع تشکیلاتی که برای خودشان می‌خواهند بدهند (صحیح است) یک مملکتی مقتضی می‌داند که یک طوری اداره کند و یک مملکتی مقتضی می‌داند یک طرز دیگر اداره بکند بودن یک مستخدم خارجی در مملکت دلیل عدم استقلال آن مملکت نیست خیلی از ممالک هستند که لازم می‌دانند یک مستخدمی برای بعضی قسمت‌ها از یک مملکت دیگری بیاورند این ربطی اصلاً به موضوع ندارد به این جهت بنده می‌خواستم عرض کنم الان هم جناب آقای حائری‌زاده فرمودند که ما با شخص معینی عهدنامه نمی‌بندیم البته این مطلب صحیح است ما با مملکت عهدنامه می‌بندیم اینجا نوشته است مملکت ایران با مملکت هاشمی اردن عهدنامه می‌بندد، امروز یک کسی در آن مملکت رئیس دولت است فردا کس دیگری خواهد بود مملکت با مملکت عهدنامه می‌بندد. مملکت ایران با مملکت هاشمی اردن که هر دو مسلمان هستند عهدنامه می‌بندد و امیدوارم که این عهدنامه همیشه باقی بماند و برقرار بماند بنابراین بنده استدعا می‌کنم که این را آقایان اجازه بفرمایند برود به کمیسیون برای شور دوم و اگر کسی اصلاح عبارتی و نظری داشته باشد در آنجا مذاکره بشود (صحیح است.)
رئیس - همان طوری که گفتم این عهدنامه چون شور اول است و کسی دیگر هم اجازه نخواسته با پیشنهاداتی که رسیده به کمیسیون فرستاده خواهد شد.
۴ - معرفی تیمسار سرلشگر وثوق به معاونت وزارت جنگ
رئیس - آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ - تیمسار سرلشگر وثوق را که از افسران تحصیلکرده و برجسته ارتش می‌باشند به سمت معاونت پارلمانی به پیشگاه مجلس معرفی می‌نمایم (مبارک است. مبارک است)
شوشتری - مورد وثوقند آقا.
۵ - طرح و خاتمه مذاکره شور اول عهدنامه مودت بین ایران و ایتالیا
رئیس - عهدنامه مودت ایران و ایتالیا مطرح است.
(به شرح زیر قرائت شد)
لایحه مصوب دولت مجلس سنا مربوط به عهدنامه مودت بین ایران و ایتالیا در کمیسیون خارجه با حضور آقایان وزیر و معاون وزارت خارجه مطرح و عیناً تصویب و اینک جهت تأیید تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد. مخبر کمیسیون امور خارجه ناصر ذوالفقاری.
رئیس - آقای فرهودی بفرمایید.
فرهودی – عهدنامه‌ای که به نام عهدنامه مودت با کشور ایتالیا مطرح است به نظر بنده شایسته این است که در اطراف آن دقت و بحث نسبتاً کافی به عمل بیاید برای این که ما با ایتالیا از خیلی قدیم روابط داشته‌ایم حتی از دو هزار سال پش ما با دولت و ملت ایتالیا روابط جامع‌الجهاتی داشتیم این روابط گاهی دوستی بوده گاهی جنگ بوده گاهی صلح بوده گاهی قطع بوده گاهی وصل بوده در طی این ۲ هزار سال روابط ایران و ایتالیا تحولات متعددی را به خودش دیده است امروز در خوزستان آثار و خاطرات خیلی زیادی از دوره باستانی هست اسم رم و ایتالیا در آن آثار برده می‌شود بنابراین این عهدنامه خیلی فرق دارد و باید هم خیلی فرق داشته باشد با عهدنامه‌های دیگری که می‌بندیم. ما عهدنامه با ممالکی می‌بندیم که یا جدیدالتأسیس هستند یا این که روابط ما با آنها روابط تازه است هر وقت دو ملت خواستند با هم عهدنامه ببندند باید مجموع روابط گذشته‌شان را در آن عهدنامه به خاطر بیاورند آنچه را که در گذشته موجبات تکدری فراهم آورده است در این عهدنامه سعی نکنند که آن موجبات تکرار نشود ولی در این عهدنامه‌ای که تهیه شده است با کشور ایتالیا به نظر بنده این ملاحظات رعایت نشده است یعنی یک عهدنامه خیلی ساده‌ای و مثل این که با یک کشور تازه‌ای یک عهدنامه‌ای می‌بندیم دو سه ماده خیلی معمولی در اینجا هست و بالمره غفلت شده است از آن همه روابط دیرینه‌ای که ما با این ملت و این دولت داشته‌ایم مقدمه بنده می‌خواهم ببینم ما که با دولت ایتالیا روابط دو هزار ساله داشته‌ایم و حالا هم داریم و عهدنامه‌های مودتمتعددی در دوره جدید با دولت ایتالیا بسته‌ایم چه قبل از مشروطیت و چه بعد از مشروطیت و حتی بعد از الغای کاپیتولاسیون چه شده است که آن عهدنامه‌ها کنار گذاشته شده و فراموش شده و یک عهدنامه تازه‌ای که خیلی مختصر است به مجلس پیشنهاد شده است تصور می‌کنم این تجدید روابط یعنی فراموش شدن عهود سابق و آوردن عهدنامه جدید مربوط باشد به آثار جنگ دوم در جنگ بین‌المللی دوم ما وارد یک مخاصمه و جنگی شدیم که گویا یک طرفش ایتالیا بود و بنابراین طبیعی است که روابط قطع شده است و حالا که عهدنامه جدیدی پیشنهاد کرده‌اند قطعاً معنایش این است که آن عهد قطع شده را دو مرتبه می‌خواهند پیوند بدهند ولی این کافی نیست یعنی در این عهدنامه تصفیه مطالب گذشته معلوم نشده است چون وقتی بین دو ملت و دولت روابط جنگی بود و روابط‌شان قطع شده و بعد دو مرتبه خواسته‌اند تجدید کنند این یک مسائل تازه‌ای پیش می‌آید یعنی آن مسائل مختلفه که در طی جنگ پیش آمده به طور کلی ایجاب می‌کند این مسائل در تجدید روابط تصفیه بشود یا لااقل قرار تصفیه‌اش داده بشود یا در عهد جدید یک مرجعی، یک کمیسیونی، جایی، محلی معین بشود برای تصفیه آن مسائل در اینجا درست مثل این است که دولت ایتالیا یک دولت جدیدالولاده‌ای است و دولت جدیدالتأسیس است.
و ما می‌خواهیم با او ایجاد روابط بکنیم به کلی آن مسائل سابق و آنچه که باید به نام تصفیه قطع روابط در اینجا اشاره شده باشد و دلیلی بر آن تصفیه ذکر شده باشد به کلی مسکوت مانده است و به نظر بنده این مطلب یکی از نواقص عمده این عهدنامه است مسئله دیگر این که ما و ایتالیا که دو مرکز نورانی داشت یکی رم یکی ایران طبیعی است که هم در رم آثار باستانی بسیار است. در ایتالیا آثار باستانی بسیار است که قطعاً در آن آثار باستانی خاطرات روابط با یاران منعکس است و هم در ایران آثار باستانی بسیار است. اینجا در ماده سوم می‌گوید نظر به این که طرفین معظمین متعاهدین معتقد هستند که معرفت متقابل با حوال یکدیگر بهترین عامل اساسی و لازم برای حسن تفاهم بین ملل می‌باشد موافقت دارند نهایت سعی را برای توسعه روابط فرهنگی بین دو کشور مبذول دارند و با اعتقاد به اصل فوق طرفین متعهد می‌شوند کلیه تدابیری را که به منظور تسهیل مبادلات متقابل فرهنگی و علمی و هنری باید اتخاذ گردد بررسی نمایند.
در اینجا هر چند کلمه فرهنگ وسیع است و می‌تواند شامل آثار باستانی بشود ولی حق این بود که به این قبیل آثار باستانی و مبادله آثار باستانی اشاره می‌شد چون خیلی آثار باستانی آنها دارند که مکرر است و خیلی هم ما داریم که مکرر است و همیشه در موزه‌های دنیا یکی از کارهایی که می‌شود این است که آثار باستانی را با یکدیگر مبادله می‌کنند بنابراین در این ماده سوم حق این بود که لااقل به این روابط و آثار باستانی یک توجه خاصی بشود یعنی تصریح به ذکر بشود که معلوم باشد ما با دولت و ملتی می‌خواهیم قرارداد ببندیم که دارای آثار تاریخی مشترکی هستیم در ماده یکم هم باز یک عبارت کلی هست که تجربیات گذشته همه‌اش به ما حکم می‌کند که دیگر پایبند این عبارات کلی نباشیم در ماده یک می‌نویسد بین دولتین معظمین ایران و ایتالیا و همچنین اتباع دو کشور صلح خلل‌ناپذیر و دوستی صمیمانه دائم برقرار خواهد بود. بنده می‌خواهم ببینم که این صلح خلل‌ناپذیر و دوستی صمیمانه و دائم تا کی است؟ و تا چه حدودی است؟ برای این که به طور مطلق تعهد جریانی را کردن این مملکن است در آتیه اشکالاتی به وجود بیاورد و هیچ نوع شرطی در ماده یکم نیست در صورتی که باید معین بشود حدود این روابط چیست و این صلح دائمی تا کی چون اگر ذکر نشود ممکن است مقصود اصلی به دست نیاید و طرفین اقداماتی بکنند و در عمل ماده یک متزلزل بشود اما اگر معین بشود و ذکر بشود آن وقت طرفین احتراز می‌کنند از آن اعمال و عهدنامه پا بر جا خواهد بود بنابراین به طور کلی نظر بنده این است که در این عهدنامه رعایت کامل روابط تاریخی و روابط اقتصادی که ما با دولت ایتالیا داشته‌ایم و تحولات بسیار که در طی قرون و اعصار پیدا شده نگردیده است و بسیاری از مسائلی که می‌بایستی ذکر بشود در اینجا مسکوت گذاشته شده است و حق این است که آن مسائل ذکر بشود.
رئیس - آقای کهبد.
بعضی از نمایندگان - نیستند آقای کهبد.
رئیس - دیگر کسی اجازه نخواسته است شور اول عهدنامه است و پیشنهادی هم نرسیده است برای شور دوم به کمیسیون فرستاده می‌شود.
۶ - مذاکره در دستور گذاردن لایحه تکمیل کادر افراد شهربانی
رئیس - پیشنهادی رسیده است که لایحه راجع به تکمیل کادر افراد شهربانی در درجه اول در دستور قرار گیرد قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنیم که لایحه مربوط به افراد شربانی کل کشور که استخدام شده‌اند در درجه جزء دستور قرار گیرد و با قید دو فوریت و فی‌المجلس مطرح و مورد تصویب قرار گیرد.
کشاورز صدر. ملک‌مدنی. ابریشم‌کار. مکی. ظفری. مخبر فرهمند.
بعضی از نمایندگان - خود لایحه را هم قرائت بفرمایید.
رئیس - خود لایحه هم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده واحده - به وزارت کشور اجازه داده می‌شود که برای تکمیل کادر افراد و ردیف افراد شهربانی در حدود اعتبارات مربوطه از مشمولین خدمت وظیفه طبق مقررات قانون استخدام افراد و ردیف افراد شهربانی مصوب ۱۳ مهر ۱۳۰۹ عده لازم که سن آنها کمتر از ۱۹ و زیادتر از ۳۴ سال نباشد استخدام نماید و نظر به این که افراد و ردیف افراد مزبور در شهربانی کل کشور خدمات و تعلیمات مربوط نظامی را فرا می‌گیرند در صورتی که بیش از پنج سال در شهربانی خدمت نمایند دو سال خدمت آنان به منزله خدمت زیر پرچم محسوب و اداره نظام وظیفه عمومی مجاز است به استناد گواهی شهربانی کل کشور برای آنان برگ خاتمه خدمت تحت‌السلاح صادر و تسلیم دارد و شهربانی کل نیز مجاز است افراد و ردیف افرادی که به جهات و علل اداری فاقد صلاحیت برای ادامه خدمت در شهربانی تشخیص می‌شوند از خدمت شهربانی برکنار نماید.
تبصره - به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود حقوق و مزایای افراد و ردیف افراد شهربانی که به موجب این قانون برای خدمت در شهربانی قبل از تصویب بودجه سال ۱۳۲۹ استخدام می‌شوند در حدود اعتبار مصوب در کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی پرداخت نماید. وزارت کشور و وزارت جنگ مأمور اجرای این قانون و تنظیم آیین‌نامه مربوطه خواهند بود.
بعضی از نمایندگان – به امضا کیست؟
رئیس - این لایحه مال دولت سابق است. این دولت هم قبول کرده است. آقای ملک‌مدنی بفرمایید.
ملک‌مدنی - عرض کنم این لایحه به نظر بنده یکی از لوایح بسیار خوب است دلیلش هم این است که آقایان توجه دارند در تمام دنیا سعی می‌کنند افراد شهربانی یعنی پلیس، پاسبان از اشخاص نجیب و شرافتمند انتخاب شوند برای این که مقدمات تمام امور به دست آنها انجام می‌شود. هر پرونده به دست پلیس و به دست پاسبان است همین طور امنیت و آسایش مردم است شهرستان‌ها را آنها باید تأمین بکنند این لایحه حکایت از این معنی می‌کند و دو سال نظام وظیفه را جزو خدمت آنها حساب بکنند. یک افرادی که تحصیلات متوسطه را دارند حاضر هستند بروند در کادر شهربانی قبول خدمت بکنند و انجام وظیفه کنند روی همین لایحه تقدیمی دولت هم به طوری که شنیدم یک عده استخدام کرده‌اند که حقوق آنها تا کنون پرداخته نشده است و آنها الان در کادر استخدامی شهربانی مشغول انجام وظیفه هستند علت این که پیشنهاد کرده‌ام دو فوریت باشد برای این است که تکلیف اینها معلوم بشود یک مشت مردمی هستند آمده‌اند در شهربانی انجام وظیفه می‌کنند و هنوز وضعیت حقوق آنها معلوم نیست تصور می‌کنم آقایان نمایندگان محترم هم با این نظر موافقت دارند که پاسبان و افراد شهربانی که باید به خوبی انجام وظیفه بکنند باید معاش و زندگی‌شان تأمین شده باشد این پیشنهاد از این جهت شده است خود وزارت کشور هم موافقت دارند با این نظر.
رئیس - آقای صفایی مخالفید؟
صفایی - بلی
رئیس - بفرمایید آقای صفایی
صفایی - این موضوع طرح‌های سه فوریتی و فی‌المجلس بحث شدن و طرح شد کار را خیلی مشکل کرده یک لوایحی ضمن ۵، ۶، ۷ ماده که متضمن امور مالی و استخدامی است بدون این که طبع شد باشد و توزیع شده باشد و مطالعه شده باشد آقایان نمایندگان طرحی تهیه می‌فرمایند و امضا می‌فرمایند که فی‌المجلس با قید سه فوریت مطرح بشود این لایحه هم متضمن امور مالی و هم امور استخدامی است بنده که آن را ندیده‌ام (ناظرزاده - طبع شده آقای صفایی) طبع شده ولی توزیع نشده، بنده که ندیدم در اینجا اصولاً بایستی وضعیت استخدامی‌شهربانی یا افسرها به طوری که در این لایحه پیش‌بینی شده است منظم و مرتب باشد بنده هیچ بحثی دارم و در این که جناب آقای وزیر کشور هم این کار را با حسن‌نیت انجام خواهند داد این را هم بحثی ندارد ولی بحث بنده از لحاظ جریان پارلمان است که اموری که متضمن یک مطالبی که محتاج به مطالعه است این با قید سه فوریت و فی‌المجلس مطرح شدن صحیحی نیست بنده استدعایم این است وقتی که لازم باشد حالا که آقای وزیر کشور موافقت کرده‌اند با لایحه دولت قبل موافقت بفرمایند با یک فوریت قضیه مطرح بشود و برود به کمیسیون دقت بشود و برگردد تا مجال دقت و مطالعه هم پیدا بشود و بنده هم که مجال مطالعه پیدا نکرده‌ام پیدا کنم.
رئیس - آقای وزیر کشور بفرمایید.
وزیر کشور - بنده می‌خواهم به عرض آقایان برسانم که این لایحه طبع و توزیع هم شده و ۵۷۰ نفر از این افراد استخدام شده‌اند که تا به حال ماهی ۵۰ تومان به عنوان کمک به آنها داده شده است با این که ما از وجود آنها استفاده می‌کنیم بنده صلاح نمی‌دانم بیش از این موضوع به عهده تعویق بیفتد این است که بنده تقاضا می‌کنم به هر ترتیبی که ممکن است تصویب بشود زیرا ما مجبوریم که زودتر تکلیف اینها را معین بکنیم و موضوعی که مهم است در اینجا این است که دو سال خدمت آنها به جای خدمت وظیفه محسوب شود که این سابقه در اینها بایستی بگذرد برای این که این دو سال جزء خدمت نظام وظیفه آنها محسوب شود همین موضوع است که اهمیت دارد و الّا اجزای پلیس را که خودمان می‌توانیم استخدام بکنیم موضوعی که مهم است این است که دو سال از خدمت آنها به منزله خدمت نظام وظیفه آنها محسوب شود. استدعا می‌کنم اگر ممکن باشد آقایان تصویب
بفرمایید چون آنها وضعشان خوب نیست و چند ماه است که حقوق نگرفته‌اند و حتی بنده مجبور شدم که چهل هزار تومان از قسمت نامه شهربانی قرض کردم و به آنها مساعده دادم که از این حیث در مضیقه نباشند (صحیح است)
رئیس - لوایح دولت همیشه با دو فوریت تقاضا می‌شود سه فوریت مربوط به طرح‌هایی است که نمایندگان می‌دهند (محمد ذوالفقاری - به کمیسیون نظام نباید بیاید؟) وقتی دو فوریت تقاضا شد دیگر به کمیسیون نمی‌رود دو فوریت برای این است که در مجلس بحث شود به هیچ کمیسیونی نمی‌رود.
حالا رأی می‌گیریم به این که جزو دستور باشد بعد از این که جزء دستور قرار گرفت می‌شود پیشنهاد کرد ولی حالا چون ممکن است مجلس رأی ندهد که جزو دستور قرار گیرد (در این موقع عده برای اخذ رأی کافی نبود.)
۷ - طرح پیشنهادات مواقع انعقاد جلسات در ماه رمضان
رئیس - چون عده برای رأی کافی نیست پیشنهادی هم شده است که ایام ماه رمضان هفته‌ای یک روز جلسه باشد پیشنهاد قرائت و مذاکره به عمل می‌آید.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی- اینجانبان استدعا داریم جلسات ماه صیام را مقرر فرمایید هفته‌ای یک روز سه‌شنبه تشکیل گردد و پس از گذشتن ماه صیام کما فی‌السابق معمول گردد.
شوشتری ملک‌مدنی. عباسی. دکتر جلالی. آصف. بهبهانی. جواد عامری. و چند امضا دیگر
صفایی - بنده مخالفم.
رئیس - آقای شوشتری
شوشتری - این پیشنهاد آقا از نظر پیشرفت کار بوده است نه بطوء کار الآن چند جلسه است یک قدری مجلس آن وظیفه اساسی که بهش سپرده شده است به مفهوم واقعی مثل این که انجام نمی‌دهد آخرهای مجلس صورت خوشی ندارد و از اکثریت می‌افتد مثل اول (امینی - جنابعالی که گرگان بودید) اجازه بفرمایید آقا ماه مبارک رمضان اغلب آقایان و همه آقایان مگر کسی که مریض باشد و البته آن هم تظاهر نخواهد کرد. طبق تکلیف شرعی همه صائمند خسته می‌شوند هوا گرم است ما می‌خواهیم ۳ ساعت اینجا بنشینیم کار بکنیم که مرضی خدا و رسول و ملت باشد با این وضعیت پیش نمی‌رود و بعضی از آقایان محترم نظرشان این بود که هفته‌ای یک جلسه بیاییم و بنشینیم و این جلسه را سه ساعت به تمام معنی کار کنیم تا بتوانیم یک خدمتی کرده باشیم حالا اگر آقایان با این طرز موافقند خوب و گرنه ما هم تسلیم نظر اکثریت هستیم.
صدر میرحسینی - شب جلسه تشکیل بدهید.
رئیس - آقای صفایی
صفایی - بی‌نهایت متأسفم که توضیح این پیشنهاد را آقای شوشتری دادند زیرا من مجبور می‌شوم که نسبت به بیانات ایشان تردید بکنم با ارادتی که به ایشان دارم موضوع به عقیده بنده از لحاظ اصول و از لحاظ احتیاجات مملکت صحیح نیست مجلس شورای ملی با این که هفته‌ای سه روز تشکیل می‌شود همه کارها را که مانده است لوایح مفید دردستور باقی مانده و با این که هفته‌ای سه روز جلسه داریم مع‌الوصف کارها را که مانده است (صدرزاده - جلسه سؤالات را آقایان نیامدند) به چه دلیل و به چه منطقی می‌توانیم بگوییم هفته‌ای یک روز اگر واقعاً روزه هستید بسیار خوب بهترین کاری که برای خدمت و عبادت لازم است چون افراد عبادت‌شان متفاوت است عبادت اشخاص عادی این است که در مسجد بروند و نماز بخوانند و عبادت آقایان این است که در این مجلس حضور پیدا بکنند و خدمت به مردم بکنند (شوشتری - و نمازشان را هم بخوانند) من نمی‌فهمم اگر روزه داشتن معنایش این است که از خدمت خلق باز بمانند عجب منطق غریبی است و اگر واقعاً نمی‌توانند از لحاظ مزاج تحمل چند سه ساعت را بکنند مثل ادوار گذشته چندین دوره مشروطیت جلسات شب بود.
آقایان اگر روزه هستید و واقعاً عذر روزه مانع از حضور در جلسه است پس برای جلسه شب تشریف بیاورید از ساعت ۹ تا ۱۲ برای این که آقایانی که روزه می‌گیرند طبعاً باید شب بیدار باشد بیداری را در مجلس شورای ملی و خدمت به خلق مصرف بکنند در هر حال بنده در اوضاع متشنج امروز در موقعی که قضایای نفت و سایر قضایای دیگری که در بین هست اوضاعاتی که می‌بینیم از هر جهت ما را احاطه کرده جلسه مجلس را بدون ذکر دلیل هفته‌ای یک روز بکنیم به عنوان این که ما روزه هستیم صلاح نمی‌دانم اولاً این که روزه با آمدن در جلسات مجلس منافاتی ندارد و در ثانی اگر واقعاً به عذر روزه است شب باشد ولی بنده خیال می‌کنم که آقای شوشتری متوجه حقیقت قضیه نشده‌اند و یک علل سیاسی دارد و آن علل سیاسی این است که آقایان در جلسه حضور پیدا نکنند و قبل از دستور اگر تذکراتی دارند که مفید برای کشور و مردم است آن فرصت هم از دست‌شان گرفته شود تا اگر ناله‌ای دارند نتوانند بگویند ما که الان واقعاً با دولت تماس نداریم، دسترسی نداریم (حائری‌زاده - دولت که اینجا است در مجلس است هر وقت بخواهید دسترسی پیدا می‌کنید) بنده مکرر خواستم و نتوانستم ملاقات کنم به هر حال برای من این سوء‌تفاهم پیدا شده است که اگر هفته‌ای سه روز نباشد ناله‌های مردم و ایرادات قانونی که می‌توانیم تذکر بدهیم این گرفته بشود و منجر به هفته‌ای یک روز بشود این صلاح نیست و آقایان نباید موافق باشند.
رئیس - راجع به تشکیل جلسات مجلس سه پیشنهاد رسیده است یکی همین پیشنهاد بود که قرائت شد هفته‌ای یک روز و یکی هم پیشنهاد هفته‌ای دو روز و یکی هم پیشنهادی است که جلسات شب‌ها باشد اینها همه محتاج به رأی است ممکن است مذاکراتش به عمل بیاید و وقتی عده برای رأی کافی شد رأی گرفته می‌شود پیشنهاد راجع به هفته‌ای دو روز قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که در ایام صیام مجلس هفته‌ای دو مرتبه پنجشنبه و یکشنبه تشکیل شود ناظرزاده
ناظرزاده - عرض کنم این پیشنهاد توضیح زیادی لازم ندارد بعضی از آقایان می‌خواهند هر سه روز باشد و این با روزه داشتن واقعاً منافات دارد بعضی‌ها می‌گویند یک روز یک روز هم کم است این بود که من قائل به تفسیر شدم (حاذقی - تفسیر نیست حد وسط است) اگر صلاح می‌دانید هفته‌ای دو روز که هم از لحاظ ماه رمضان رعایتی شده باشد و هم کارهای مجلس را که نماند.
رئیس - آقای امینی
امینی - عرض کنم مطلبی که اینجا عنوان شد مایه تأسف است که این را در پرده اختلاف سلیقه عنوان کردند که باعث سوء‌تفاهم مجلس شود مطلب اینجا است که عده‌ای از نمایندگان این طور بحث کردند که چون هفته‌ای دو روز کمیسیون بودجه تشکیل می‌شود و هفته‌ای دو روز صبح‌ها کمیسیون‌های مختلف دیگری تشکیل می‌شود چون ایام ماه رمضان است صلاح این خواهد بود که اجلاسات مجلس برای این که کمیسیون‌ها کارشان را کاملاً بتوانند انجام دهند کمتر تشکیل شود و باید آقایان بدانند کار اساسی در کمیسیون‌ها انجام می‌شود نه در جلسه علنی، در جلسه علنی بنده هم موافقم که داد و فریاد و فغان از بدبختی بکنید آقای صفایی ولی بدبختی را باید عمل انجام بدهد نه داد و فریاد، چرا در مجلس کار نمی‌شود برای این که هفته‌ای سه روز وقت مجلس به نطق قبل از دستور می‌گذرد هر جلسه قریب به یک ساعت یا یک ساعت و نیم و در اینجا اطمینان داشته باشید نه حضرت مستطاب عالی در نظر داشتید که خلاف آنچه که هست اظهار بفرمایید و نه آقای شوشتری هر دو صلاح مملکت را می‌خواهید و تمام مجلس هم این نیت را دارند منتها باید روشن کرد برای چه امروز مجلس اکثریت نمی‌شود الان کمیسیون خارجه تشکیل است الان کمیسیون مختلط نفت کار می‌کند خیال می‌کنید که آقایان بیرونند و نمی‌آیند چرا این طور نیست عده‌ای مشغولند به این جهت جلسه نمی‌شود گفتیم این ایامی‌که موضوع نفت مطرح است و باید این قضایا حل شود و عده کافی برای رأی نیست هفته‌ای یک بار جلسه بکنیم که در مقابل افکار عمومی هم تظاهر به افتضاح نباشد و در صورتی که آقایان در کمیسیون هستند و مشغول کارند خیال کنند که آقایان در بیرون هستند الان سه کمیسیون تشکیل است عده‌ای از آقایان در کمیسیون مختلط نفت هستند، عده‌ای در کمیسیون خارجه مشغول هستند نباید یک کاری را که باعث سوء‌تفاهم شود عنوان کرد چه مانعی دارد چه اشکالی دارد که هفته‌ای یک روز در ایام صیام از ساعت ۸ بیایید تا ظهر و نطق قبل از دستور نکنیم و تمام دستور باشد و این ۴ ساعت معادل خواهد بود با سه بار در هفته و هر مرتبه هم یک ساعت که آن هم با نطق قبل از دستور بگذرد بنده بالنتیجه با هفته‌ای دو روز مخالفم برای این که ما باید هفته‌ای چهار روز در چهار کمیسیون از صبح باشیم هفته‌ای دو روز کمیسیون بودجه شنبه و چهارشنبه تشکیل می‌شود که کارهایش اقلاً ۳ ساعت طول می‌کشد و هفته‌ای دو روز کمیسیون‌های دیگر از قبیل کشاورزی و دیگر کمیسیون‌ها و اغلب آقایان در سه کمیسیون گرفتارید این را چرا نمی‌گویید که مردم بدانند، تنها صحبت در این است که چرا در جلسات برای گذراندن کارها کوتاهی می‌شود کدام لایحه است که امروز معوق مانده لوایحی که مانده اغلب از لوایحی است که قبلاً داده شده و از دولت‌های مختلف است و اغلب از آنها را دولت حاضر قبول نکرده یا دو مرتبه لایحه‌ای نداده است من تعجبم از این است که خود ما گناه را به گردن خودمان می‌اندازیم و از این بابت متأسفم.
صفایی - نسبت به عرایض بنده سوء‌تفاهمی‌شده اجازه بفرمایید.
رئیس - آن یک بحث جداگانه‌ای است اینجا گفتیم چند پیشنهاد شده است و باید به این پیشنهادها رأی گرفت اکثریت نیست و گویا در خارج هم آقایان نیستند (آشتیانی‌زاده - در کمیسیون‌ها هستند) اگر در کمیسیون‌ها هستند بگویید بیایند اول رأی گرفته شود راجع به افراد شهربانی
و بعد هم راجع به این پیشنهاداتی که مخالف و موافق صحبت کردند پیشنهاد آقای دکتر بقایی هم راجع به تغییر وقت جلسه است قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم جلسات مجلس در ایام ماه مبارک رمضان بعد از افطار تشکیل شود. دکتر بقایی کرمانی
نورالدین امامی - مخالفم.
رئیس - آقای دکتر بقایی
آشتیانی‌زاده - آقای دکتر بقایی شب‌ها خطر ناک است.
دکتر بقایی - کرمانی هیچ خطری وجود ندارد، عرض کنم آقایانی که در ادوار سابق در مجلس تشریف داشتند به خاطر دارند که غالباً در ایام ماه مبارک رمضان جلسات مجلس بعد از افطار تشکیل می‌شد و در دوره پانزدهم هم که اینجا بودیم یک مدتی جلسات شب تشکیل شد و بعد روی یک ملاحظات شاید سیاسی خواستند این را تبدیل به روز بکنند و بنده پشت همین تریبون با رقم و عدد ثابت کردم که شب‌ها بهتر کار پیشرفت می‌کند و جلسات مرتب‌تر است و حجم کار بیش‌تر است (ارباب - بلی کار بهتر می‌شود) آن کارهای جوادیه صحبت نیست کار جدی مجلس را عرض می‌کنم ثابت شد که کار بهتر پیشرفت می‌کند حجم کار بیش‌تر است به این جهت بنده این پیشنهاد را دادم آقایان توجه بکنید هم از لحاظ پیشرفت کار و هم از نظر مذهبی و اخلاقی بهتر است که شب جلسات تشکیل شود تا اگر بعضی‌ها باشند که شیطان گول‌شان می‌زند و شب‌ها به کارهای خلاف شرع مرتکب می‌شوند اینجا در مجلس که باشند جلوگیری می‌شود البته ممکن است کسی نباشد ولی شاید تک و توک پیدا شود (شوشتری - بعضی‌ها ییلاق هستند و شب نمی‌توانند بیایند) برای چند نفر که به ییلاق می‌روند نمی‌شود که کار مملکت را ول کرد آنهایی که به ییلاق می‌روند حتماً اتومبیل هم دارند و اما این که لوایح دولت نیست که مطرح شود بنده باید متأسفانه عرض کنم به هیچ‌وجه چنین چیزی نیست بسیار لوایح سودمندی هست که همین طور مانده بدون این که تعیین تکلیف بشود و مردم منتظرند که مجلس قدم‌هایی بردارد یک لایحه سودمندی از طرف دولت در ابتدای کار تقدیم مجلس شد مربوط به تعیین تکلیف زندانیان تمام آقایان نمایندگان هم این لایحه را پسندیدند بسیار لایحه مفیدی بود و به سه فوریت لایحه هم رأی گرفته شد و الان مدت یک ماه است که معلوم نیست چطور شد (صدرزاده - ما سه فوریت خواسته بودیم دولت خودش با یک فوریت آورد) خوب چون آقایان می‌فرمایند که کار نیست می‌خواستم عرض کنم که کاملاً به اندازه سه جلسه در هفته و هر جلسه سه ساعت کار هست جناب آقای شوشتری کار هست جلسه گذشته تعیین کردند برای سؤالات و نیامدند آقایان
رئیس -و یکی از آقایان که نیامدند خود آقای دکتر بقایی بودند.
امینی - خود آقا که سؤال فرموده بودید نیامدید در صورتی که ما آمدیم.
دکتر بقایی - کرمانی بنده در همسایگی بودم بنده خودم سؤال کرده بودم و فوریت هم داشت چون راجع به نظام وظیفه و انفجار مهمات شیراز بود بنده علاقمند بودم چون خودم سؤال کرده بودم ولی نتوانستم بیایم و خواهش می‌کنم از آقایان برای این چند هفته قبول بفرمایند که جلسات شب تشکیل شود و نتیجه‌اش را خواهید دید که بهتر خواهد بود.
رئیس - آقای نورالدین امامی
نورالدین امامی - عرض کنم بنده با تشکیل جلسات در هفته سه مرتبه یا یک مرتبه یا دو مرتبه تابع رأی اکثریت مجلس شورای ملی هستم و ممکن هم هست که خود من موافق نباشم به این که یک جلسه تشکیل شود ولی صد در صد با تشکیل جلسات مجلس در شب مخالف هستم و چند دلیل دارد دستگاه مملکت باید یک جور بچرخد آقای وزیر کشور، آقای وزیر فرهنگ که همه باید از ساعت ۸ صبح پشت میز وزارتخانه‌های خودشان باشند هفته‌ای ۳ شب هم باید بیایند وقت خودشان را در اینجا بگذرانند و در اینجا کار کنند یا دستگاه دیگر ما خودمان اشخاصی که روزه هستیم یا روزه نیستیم ممکن است این وضع داخلی خودمان را تغییر بدهیم ولی آنان با تشکیلات کشوری و ادارات کار داریم باید شب‌ها برویم استراحت کنیم صبح‌ها هم دنبال کار اداری باشیم همین طور مستخدمین مجلس کارمندان مجلس اول وقت باید بیایند اینجا کار کنند و شب‌ها هم تا ساعت ۱۲ شب کار بکنند این برخلاف عدل و انصاف است جناب آقای دکتر بقایی فکر بکنید یک دستگاهی را باید روز به کار وادارید و یک دستگاهی را شب (صدر میرحسینی - صواب دارد) صوابش این است که شب آقا به جای آن کارهای شیطانی بروید عبادت بفرمایید.
۸ - تصویب یک فوریت لایحه تکمیل کادر افراد شهربانی
رئیس - آقایان توجه بفرمایید اول رأی می‌گیرم به آن لایحه دولت راجع به افراد شهربانی که تقاضا شده است جزو دستور باشد آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر نمایندگان برخاستند) تصویب شد حالا فوریت اول آن مطرح است.
ابوالقاسم امینی - بنده پیشنهاد کردم مسکوت بماند.
رئیس - پیشنهاد شما قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم لایحه مورد بحث مسکوت بماند.
ابوالقاسم امینی
رئیس - آقای امینی
امینی - چرا بنده پیشنهاد سکوت کردم برای این بود که این لایحه از دو قسمت تشکیل می‌شود یک قسمت لایحه استخدام پانصد و اندی پاسبان است که این مربوط به اجازه قبلی بوده است و مقرر بر این بوده است که وزارت کشور یعنی شهربانی کل استخدام بکند یک قسمت مربوط به اشخاصی است که در این خدمت که هستند از دو سال خدمت نظام وظیفه معاف باشند بنده علاقمند بودم که عکس این پیشنهاد می‌شد یعنی وزارت کشور پیشنهاد می‌کرد که از افرادی که مشمول هستند و یک سال خدمت نظام وظیفه کردند آن اشخاص را استخدام بکنند که از لحاظ دیسیپلین و طرز کار در دستگاه نظام تربیت شده‌اند و کار کرده‌اند بنده کراراً دیدم که یک دژبان در یک جا با یک پاسبان در سر یک پست هستند ولی دیسیپلین نظامی از لحاظ این که کیفیت تربیت نظام رجحان دارد به تربیت و دیسیپلین پلیسی چه بسا پاسبانانی که در موقع انجام خدمت وظیفه یعنی پس از یک سال وارد شهربانی می‌شوند اینها روی همان طرز تربیت و فکر و عمل در انجام کارشان بهتر هستند و مقتدرترند حالا شما می‌آیید و اشخاصی را استخدام می‌کنید که آنها وقتی که خدمت شهربانی را انجام دادند از خدمت وظیفه معاف باشند و علاوه بر این که عده زیادی مراجعه خواهند کرد و برای شما ایجاد گرفتاری خواهند کرد (وزیر کشور - مراجعه کرده‌اند و مال گذشته است) فرق نمی‌کند مال گذشته را دارید رأی می‌دهید که از خدمت نظام وظیفه معاف باشند این چه مملکتی است که یک عده‌ای از خدمت معاف شوند و یک عده‌ای با ماهی ۷ قران و ده شاهی از صبح تا شام جان بکنند و عده‌ای دیگر ماهی دویست و خرده‌ای تومان حقوق بگیرند و از خدمت وظیفه هم معاف باشند این چه عدم عدالتی است نسبت به یک عده‌ای بنده این لایحه را اگر فقط مربوط به پرداخت حقوق این عده بود قبول می‌کردم.
و با کمال میل رأی می‌دادم ولی این که هر دو با هم توأم باشد و با دو فوریت انجام بشود و به کمیسیون‌های مربوطه نرود موافق نیستم بنده گمان می‌کنم که این مانعی ندارد اگر تجزیه بکنید حقوقشان اگر معطل مانده علیحده به همین رأی بگیرید و آن قسمت خدمتشان را جای دیگری چون تمام لوایحی که به سرعت داده می‌شود دیده‌ایم که بعداً یک گرفتار ثانوی ایجاد کرده که بعداً به واسطه اختلاف و نفاق و یا عدم انصاف و نصفت و عدالت و غیره باعث دردسر شده و داد و فریادهای بعد اسباب مزاحمت شده.
رئیس - آقای وزیر کشور
وزیر کشور - بنده می‌خواستم عرض کنم اولاً این عده استخدام شده‌اند و تربیت هم شده‌اند و در آموزشگاه هم بوده‌اند مقصود این است که اینها اگر استخدام شده‌اند به مدت ۵ سال ۲ سال از ۵ سال خدمتشان جزء خدمت نظام وظیفه آنها محسوب شود و ما بعد از این هم استخدام نخواهیم کرد و فقط منحصر به این ۵۷۰ نفر است و استدعا می‌کنم که آقای امینی پیشنهادشان را پس بگیرند.
امینی - توضیحات حضرتعالی بنده را قانع نکرد.
وزیر کشور - ملاحظه بفرمایید ۵۷۰ نفر استخدام کرده‌ایم و حقوقشان را باید بدهیم و حالا اگر چنانچه بخواهیم مسکوت بماند تکلیف ما معلوم نیست.
امینی - اگر امر می‌فرمایید پس می‌گیرم بنده حرفی ندارم ولی همه اینها مربوط به تهران است و به ولایات مربوط نیست.
رئیس - آقای صفایی
صفایی - توجه می‌فرمایید جناب آقای امینی مطلب دو قسمت است یک مطلب عبارت از این قسمت است که در این لایحه باید بحث شود و یکی این که این لایحه باید از دستور خارج بشود بیانات آقا در صورت صحت و مورد توجه بودن هم کافی برای خروج از دستور نیست و خروح از دستور معنایش این است که یک لایحه‌ای خود آقا به مفید بودنش ایمان داشتند مسکوت بماند در صورتی که خود آقا بر این معتقد نبودید، و منظورتان این بود که لایحه بحث نشود مطرح نشود بنابراین آن منظوری که شما دارید از لحاظ بحث و مطالعه وقتی که مورد بحث واقع شد تذکرات را آقا می‌فرمایند و اگر لازم بود که تصویب نشود یا بشود آن وقت مورد بحث است ولی لایحه‌ای که از لحاظ استخدام کردن عده‌ای که فعلاً مورد استخدام واقع شده‌اند و حقوقشان را نگرفته‌اند و بلاتکلیف در شهر به این مشغول خدمت هستند ما از یک طرف از آنها خدمت می‌خواهیم و از یک طرف می‌گوییم که لایحه مسکوت بماند بنابراین بنده معتقد هستم
که آقا پیشنهادشان را پس بگیرند و یک فوریت مطرح بشود و تصویب بشود و بحث بشود و اما موضوع نظام وظیفه‌ای که موردای را آقا بود این طور نیست این افرادی که در اینجا خدمت شبانه‌روزی می‌کنند و آن افرادی که در نظام وظیفه هستند و ماهی ۷ قران و ده شاهی روزی ۳ ساعت و یا ۴ ساعت خدمت می‌کنند اینها ۱۴ ساعت شبانه‌روزی در شهربانی برای آسایش مردم خدمت می‌کنند بنابراین این دو تا متفاوت است (امینی - معلوم می‌شود خدمت وظیفه نکرده‌اید بنده چون خدمت وظیفه کرده‌ام می‌دانم) بله جنابعالی نمی‌آیید با ماهی ۲۰۰ تومان خدمت بکنید منظور جنابعالی نیست مقصود آن افرادی است که شب‌ها باید تا صبح قراول بدهند و توی خیابان راه بروند بنابراین بنده معتقد هستم که مسکوت ماندن این لایحه صلاح نیست نه از لحاظ عده‌ای که استخدام شده‌اند و بلاتکلیفند و نه از این نظر که الان این قسمت مورد بحث بود که لوایحی در بین نیست و لوایحی در دستور نداریم و کار عقب افتاده نیست در صورتی که این الان عملاً ثابت می‌کند که ما کار داریم و به همین علت هیچ منطقی نیست که با بودن این کارها ما بگوییم هفته‌ای سه روز یک روز باشد جناب آقای امینی در جریان کار فرمودند کمیسیون‌ها در حال کارند اولاً کمیسیون بودجه کار ندارد برای این که دولت لایحه بودجه‌اش را نداده است و بودجه سال ۱۳۳۰ مانده است کمیسیون دادگستری جلسه ندارد برای این که لوایح ندارد لوایح قبلی را دولت قبول نکرده است و کمیسیون‌ها مطلقاً کار ندارند به عقب انداختن صرفاً طفره است.
امینی - به این دلیل که دو فوری است و فی‌المجلس تصویب نمی‌شود پس می‌گیرم.
رئیس - پس فوریت اول مطرح است آقای کهبد مخالفید؟
کهبد – موافقم.
رئیس - آقای کشاورز صدر مخالفید؟
کشاورز صدر - مخالف مشروطم
رئیس - آقای صدرزاده مخالفید؟
صدرزاده – نخیر.
رئیس - آقای دکتر کیان مخالفید؟
دکترکیان - بله مخالفم.
رئیس - بفرمایید.
دکتر کیان - بنده با فوریت این گونه لوایح کاملاً مخالفم از لحاظ این که خلاف اصول پارلمانی است اینجا که پشت این تریبون نوشته است و شعار ما باید این باشد که امرهم شوری بینهم آقایان هر روز یک لوایحی را که می‌خواهند پیشنهاد می‌کنند که بدون آن که مراحل پارلمانی خودش را طی کند هر چه زودتر با عجله و شتابزدگی بگذرد به عقیده بنده این لایحه‌ای که تقاضای سه فوریت کرده‌اید باید به سه کمیسیون برود کمیسیون بودجه کمیسیون نظام و کمیسیون کشور بلکه چهار کمیسیون یکی هم کمیسیون استخدام و اگر بنا بود که در دو سه کمیسیون و چهار کمیسیون که مربوط به این لایحه بود این لایحه از این کمیسیون‌ها به سرعت بگذرد در ظرف یک هفته ممکن بود که رسیدگی بشود و گزارش آن داده شود و این مراحل طی شود نتیجه این کمیسیون‌ها این بود که عده‌ای که در حدود ۵۰ و یا ۴۰ نفر از اعضای مجلس در این کمیسیون‌ها شرکت دارند و از این موضوع کاملاً اطلاع پیدا می‌کردند و نظریات خودشان را می‌گفتند یک امر پخته شده‌ای می‌آمد به مجلس مدافعین هم خود به خود زیادتر بودند و با میل و رغبت هم رأی می‌دادند و اصول پارلمانی هم رعایت شده بود که مسائل با شور انجام گیرد ما داریم برخلاف تمام اصول عمل می‌کنیم و توجه هم کمتر می‌کنیم که چه دلیل دارد واقعاً شخص جنابعالی آقای وزیر کشور کاری را که می‌توانید از مجرای عادی و با کمال پاکیزگی انجام بدهید دلیل ندارد که خلاف عادت کار بکنید این است که با فوریت این گونه لوایح به کلی مخالفم و مخصوصاً با این که دو یا سه فوریت داشته باشد و حالا اگر آقایان مایل باشند عیبی ندارد که به فوریت اول آن رأی بدهند و به فوریت‌های دیگرش رأی ندهند تا برود به کمیسیون‌ها و جناب آقای وزیر کشور هم موافقت بفرمایند تا زودتر کمیسیون‌ها تشکیل بشود و بحث و مذاکره بشود و بیاید به مجلس و تصویب شود بنابراین با یک فوریت وقتی شد بنده موافقم ولی با چند فوریت مخالفم.
رئیس - به فوریت اول این لایحه رأی گرفته می‌شود آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر نمایندگان برخاستند) تصویب شد فوریت دوم مطرح است آقای فولادوند مخالفید.
فولادوند - خیر موافقم.
رئیس - آقای ملک‌مدنی مخالفید (ملک‌مدنی - خیر موافقم) آقای کشاورزصدر مخالفید. (کشاورز صدر - موافقم) آقا نبوی مخالفید (نبوی - بله بنده مخالفم) بفرمایید.
نبوی - با دلایلی که آقای دکتر کیان فرمودند بهتر است که این لایحه فقط یک فوریت داشته باشد لوایح اگر ۲ دفعه به کمیسون برود البته بیم آن است که از مجلس نگذرد و این البته صحیح نیست ولی اگر به فوریت هم بگذرد کمتر شده است که کامل و بی‌عیب باشد بنده الان به آقایان گفتم که این لایحه را دیده‌اند گفتند خیر هیچ کس ندیده است و با این وصف کمتر ممکن است به نتیجه خوبی برسد و چطور می‌شود که لایحه‌ای را ندیده و نشنیده رأی داد این صحیح نیست موافقت بفرمایند. لایحه به کمیسون‌ها برود و یک فوری باشد هم نظر دولت جلب خواهد شد و هم لایحه به صورت بهتری از مجلس خواهد گذشت اگر فوریت دوم هم تصویب شود الآن مطرح نخواهد شد چاپ می‌شود و در جلسه بعد مطرح می‌شود.
ملک‌مدنی - اجازه بفرمایید بنده راجع به فوریت آن صحبت کنم.
رئیس - در فوریت یک نفر بیش‌تر نمی‌تواند صحبت کند و یک مخالف صحبت کرده باید رأی گرفت. آقایانی که با فوریت دوم این لایحه موافقند قیام بفرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد بنابراین با یک فوریت به کمیسیون‌های مربوطه می‌رود.
۹ - اخذ رأی نسبت به پیشنهادات موقع تشکیل جلسات
رئیس - حالا پیشنهاداتی که شده بود که جلسه شب یا روز باشد طرح است آقای معدل پیشنهادی داده‌اند که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم جلسات ساعت ۸ تا ۱۱ صبح تشکیل شود.
معدل
رئیس - آقای معدل
معدل - بنده تصور می‌کنم که این مذاکرات و صحبت‌هایی را که می‌کنیم به نتیجه نرسد و عاقبت همان رویه‌ای را که داشتیم تعقیب خواهیم کرد ولی این نکته را من ضمیمه می‌کنم که غیر از این که اینجا جلسه بکنیم حاجت داریم که همدیگر را ببینیم و مستحضر از اوضاع باشیم اگر لازم نیست باید مجلس را یک ماه یا چهل روز و یا ۲ ماه تعطیل کنیم ولی اگر باید کار بکنیم نمی‌شود که ۱۰ روز یا ۲۰ روز یک دفعه آمد اینجا و کار کرد خاصه حالا که این مسائل حساس مطرح است ولی بنده این پیشنهاد را که به جای این که روزها جلسه را ساعت ۹ صبح تشکیل بدهیم و تا بعد از ظهر بمانیم جلسات را ساعت ۸ تا ۱۱ صبح تشکیل بدهیم برای این که صبح هم هوا خنک‌تر است و قبل از ظهر جلسه تمام می‌شود و به کارهایمان می‌رسیم حال اگر موافقید با این نظر رأی بدهید.
رئیس - آقای ملک‌مدنی
ملک‌مدنی - عرض کنم که اینجا یکی از آقایان فرمودند که کمیسیون‌ها تشکیل نمی‌شود خاطرم نیست کدام یکی از آقایان بودند کمیسیون بودجه هفته‌ای دو روز تشکیل شده کمیسیون برنامه تشکیل شد کمیسیون‌های دیگر هم همین طور بنابراین مجلس در انجام وظیفه‌اش هیچ غفلت نکرده است اما در موضوع تشکیل جلسات بنده تصور می‌کنم که ما خودمان را نباید از کارمندان ادارات جدا کنیم یک کارمند بیچاره که در حضرت عبدالعظیم هست و اغلب پول هم ندارد که سوار اتومبیل شود و بایستی سر ساعت ۸ سر کار باشد او با ما چه فرقی دارد چرا ما باید بالاخره خودمان را از دیگران جدا کنیم بنده مخالفم باید مثل طبقات عامه بیاییم ساعت ۸ صبح بنشینیم و تا ساعت ۱۲ کارهایمان را بکنیم متأسفانه ارفاق و عنایت جناب آقای رئیس موجب شده است که بعضی‌ها دیر بیایند و جلسات از کار بیفتد اشخاص حاضر نمی‌شوند و یا اگر می‌آیند زود می‌روند بیرون اگر یک قدری سختگیری بشود مجلس منظم می‌شود و اگر ما پیشنهاد کردیم که یک روز باشد برای این است که بیایند و کار بکنند شما ملاحظه بفرمایید الان چند جلسه است که یک ساعت و یک ساعت و نیم بیش‌تر نشده بنده موافق نیستم که جلسات شب باشد ولی با روز موافقم اگر می‌خواهید سه روز باشد حرفی ندارم ولی بهتر این است که در تابستان همان طوری که پیشنهاد شده هفته‌ای یک روز آقایان سر وقت بیایند کارشان را انجام بدهند الان ۱۸ نفر در کمیسیون برنامه نشسته‌اند و نمی‌آیند در مجلس علت پیش نرفتن کار مجلس این است که کمیسیون‌ها کار دارند و الّا بنده با هفته‌ای ۵ روز هم که بگویید می‌آیم و هیچ وقت غیبت هم نداشته‌ام و غایب نبوده‌ام.
رئیس - مطابق آیین‌نامه جز در موقع اخذ رأی هیچ جریمه‌ای نمی‌شود کرد و راجع به آقایانی که الان بیرون هستند هیچ کاری نمی‌توان کرد. خوشا چاهی که آب از خود برآرد این وظیفه خود آقایان است که جدیت کنند کارها پیش و الان من مکرر گفته‌ام طبق آیین‌نامه فقط در غیبت از مجلس آن هم در موقع اخذ رأی تصمیمی می‌توان گرفت مگر این که تغییری در آیین‌نامه داده شود رأی می‌گیریم به پیشنهاد اولیه‌ای که رسیده بود آقایانی که با هفته‌ای یکروز جلسه موافقند قیام بفرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد رأی می‌گیریم به هفته‌ای ۲ روز طبق پیشنهاد آقای ناظرزاده روزهای یکشنبه و پنچشنبه آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
مخبر فرهمند - پیشنهاد بنده چه شد.
رئیس - مال جنابعالی ۴ روز است و از حد عادی خارج است رأی می‌گیریم به این که شب باشد جلسات آقایانی که با جلسات شب موافقند قیام بفرمایند. (عده کمی برخاستند) تصویب نشد بنابراین کما فی‌السابق جلسات صبح و هفته‌ای سه روز خواهد بود.
۱۰ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس - اجازه بفرمایید جلسه را ختم کنیم (صحیح است) جلسه آینده روز یکشنبه ۱۹ خرداد ساعت ۹ صبح دستور بقیه آنچه که در صورت مقرر شده.
(مجلس ده دقیقه قبل از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت