مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ خرداد ۱۲۸۹ نشست ۱۰۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۱۶ خرداد ۱۲۸۹ نشست ۱۰۱
جلسه ۱۰۱
صورت مشروح روز سه شنبه ۲۸ جمادی الاولی ۱۳۲۸
مجلس یک ساعت و نیم قبل از غروب آفتاب در تحت ریاست آقای ممتاز الدوله نایب رئیس تشکیل شد صورت مجلس روز سه شنبه را آقای معاضد الملک قرائت نمود.
نایب رئیس ـ در صورت مجلس ملاحظه هست؟(اظهاری نشده نایب رئیس صورت مجلس را امضاء نمود.)
نایب رئیس ـ کمیسیون ۱۲ نفری که از طرف مجلس معین شده بود مخبر آن کمیسیون راپورت مذاکرات آنجا را میخواهند بدهند.
اسدالله میرزا ـ در واقع این راپورتی که بنده میخواهم عرض کنم راپورت چند کمیسیون است لکن چون بنده در همه آنها بوده ام لازم است عرض کنم یکی از بدبختیهای این مملکت بحران کابیه است که هر دو روز یک مرتیه ما را دچار این گرفتاریها میکند و چون در این اواخر مجددا دچار محظور شدیم چند کمیسیون از مجلس انتخاب شد برای مذاکرات راجع به این بحران و لازم بود کمیسیونهار راپورت اعمال خودشان را به مجلس بدهند که تمام نمایندگان مسبوق باشند عرض میکنم در روز شنبه ۱۸ آقای سردار اسعد وزیر جنگ از مجس تقاضای تشکیل یک کمیسیون مخصوصی کرده بودند این بود که یک هیئت ۱۲ نفره معین شد که آقایان از اسامی اعضاء آن هیئت مستحضرند و در آن شب که کمیسیون منعقد شد اشخاصی که از وزراء در آن جلسه حاضر شدند آقای وزیر جنگ آقای وزیر فوائد عامه و آقای وزیر مالیه و آقای وزیر امور خارجه و وزیر تجارت و وزیر پست و تلگراف بودند در حقیقت به غیر از آقای سپهدار اعظم و آقای سردار منصور وزیر عدلیه سایر وزراء تشریف داشتند و در آنجا ابتدا مختصری صحبت جرائد کردند بالاخره صحبت در این شد که هیئت وزراء صلاح میدانند یک کابینه ای که کاملاً محل توجه و اطمینان مجلس شورای ملی است یک اختیارات تامه فوق قانونی که در قانون مطرح نیست به آنها داده شود آن کمیسیون در این باب مذاکراتی کردند ولی چون صلاحیت قبول یا عدم قبول یک همچو اظهاری را نداشتند قرار گذاشتند به مجلس رجوع نمایند و از مجلس کسب تکلیف نمایند چیزی که در آن مجلس صحبت شد و تقریبا قابل توجه شد این است که آقای وزیر جنگ اظهار داشتند که آقای رئیس الوزرا بنده را فرستادند و گفتند از طرف من وکالت دارید در اظهاراتی که مینمائید بعد کمیسیون راپورت این مذاکره را به مجلس خصوصی دادند مجلس خصوصی در این باب مذاکرات مفصل نموده لکن چون این اظهاراتی که از طرف هیئت وزراء شده بود تا اندازه ای مبهمی بود و نمیشد معین کرد که مقصود چیست و در چه رشته اختیارات میخواهند تا اینکه ببینیم میشود به این هیئت این اختیارات را داد یا خیر از هیئت وزراء بنا شد سئوال شود که این اختیاراتی را که میخواهید تا چه درجه و در چه رشته خواهد بود و در ضمن این مذاکرات حضرت اقدس آقای نایب السلطنه هم یک هیئتی را از مجلس خواستار شدند که شرفیاب حضور شان شدند این بود که یک چند نفری از همان کمیسیون ۱۲ نفری از طرف مجلس معین شده و شرفیاب حضور ایشان شدند حضرت اقدس آقای نایب السلطنه اظهار نگرانی از اوضاع و ترتیبات حاصله امروز کرده بودند و فرموده بودند که من خیلی مایلم که مجلس شورای ملیه اهتمامی بکند که اصلاحی در این امور شده رفع نگرانی بشود و این بحران هم مرتفع گردد بعد نظر به این اظهار آقای نایب السلطنه و نظر به تقاضائی که هئیت وزراء کرده بودند مجلس خصوصی صلاح دانستند که هیئت ۱۲ نفره انتخاب شوند بروند حضور حضرت اقدس نایب السلطنه و وزراء هم حاضر شوند و در آنجا ملاقاتی کرده مذاکرات نمایند اول در خصوص آن اختیاراتی که هیئت وزراء خواسته اند معلوم شود به چه ترتیب و در چه حدود بوده ثانیاً اینکه آقای نایب السلطه اظهار نگرانی کرده اند چه بوده ثانیاً اینکه آقای نایب السلطنه اظهار نگرانی کرده اند چه بوده او از چه راه است که رفع نگرانی کرده اند چه بوده و از چه راه است که رفع نگرانی ایشان شود وقتی که این هیئت به حضور حضرت آقای نایب السلطه شرفیاب شد از وزرائی که حاضر بودند آقای سردار اسعد وزیر جنگ و آقای صنیع الدوله وزیر فوائد عامه و آقای مشیر الدوله وزیر تجارت و آقای معتمد خاقان وزیر پست و تلگراف بودند در آن مجلس هم سئوال شد از آقای وزیر جنگ که آیا اظهاراتی که شما میفرمائید از طرف آقای رئیس الوزرا هم چون معهود بود که ایشان هم تشریف بیاورند گفتند بلی به من وکالت داده اند و هر چه بگویم عینا گفته ایشان است بعد اظهار شد که این هیئت از برای اصلاح اموری که تقاضا فرموده بودید حاضر شده اند و هر چه صلاح میدانند بفرمایند ایشان گفتند عقیده ما این است که صلاح امروزه مملکت در این است که یک هیئت کابیه جدیدی تشکیل شود بعد از طرف هیئت گفته شد که سایر وزراء آنهائی که حاضر بودند آقای صنیع الدوله و آقای مشیر الدوله تصدیق کردند که ما هم عقیده مان این است ولی از طرف هیئت گفته شد که ما اختیار پذیرفتن این اظهار را نداریم آنچه که عقیده خودمان است این است که هیئت وزراء صلاح میدانند کابینه جدیدی تشکیل شود باید به یک ترتیبی صورت بگیرد که عامه مردم اطمینان داشته باشند که این از اثر تعرض یا رنجش نیست و همه مطمئن باشند که در خارج کابینه هم این دو سردار تقویت معنوی در پیشرفت امور خواهند کرد آقای وزیر جنگ اظهار کردند که من از طرف خود و آقای سپهدار اعظم میتوانم اطمینان بدهم که در خارج کابینه هم بیش از وقتی که در کابینه بوده ایم تقویت مینمائیم و از کابینه جدید نهایت همراهی را خواهیم کرد و از طرف هیئت اظهاراتی شد که شاید آقای نایب السلطنه تصور بفرمایند و اگر یک همچو چیزی واقع شود یک سو تاثیری رئیس مردم بکند آقای وزیر جنگ جواب دادند من که وزیر جنگ هستم از طرف خود و آقای وزیر داخله رئیس الوزرا اطمینان میدهم به آقای نایب السلطنه که کمال تقویت را در کابینه جدید داشته و داریم بعد از این مذاکرات هیئت گفتند که ما جواب قطعی نمیتوانیم به شما بدهیم بنا بر ماموریتی که داریم و میرویم به مجلس و در حضور آقایان نمایندگان مراتب را عرض میکنیم و هر چه رأی مجلس شد اطلاع خواهیم داد در خصوص اختیارات اظهاری نشد همین قدر اظهار کردند و امروز لازم است کابینه جدیدی تشکیل شود دیگر صحبتی از اختیارات نشد و بعد نتیجه مذاکرات آن روز را در شنبه و یک شنبه به مجلس خصوصی راپورت داده شد مجلس نظر به اینکه طول بحران را اسباب و حامت امور میدانست و برای اینکه مقصود حضرت اقدس آقای نایب السلطنه حاصل شود یک هیئت ۱۲ نفری را که همان هیئت سابق بودند انتخاب کردند که بروند دنبال این کار را بگیرند و هر چه زودتر این مسئله را اصلاح کنند از این تاریخ به بعد دو مرتبه آن هیئت حضور آقای نایب السلطنه شرفیاب شدند و در این خصوص با ایشان مذاکره کردند آنچه عقیده ایشان است که لازم است در اینجا اظهار شود این است که با مقتضیات امروزه من صلاح در تجدید کابینه نمیبینم ولیکن اگر هیئت وزراء خودشان همچو تقاضا امروزه من صلاح در تجدید کابینه نمیبینیم ولیکن اگر هیئت وزراء خودشان همچو تقاضا کرده اند و مجلس هم با ایشان هم رأی است آن وقت ممکن است داخل مذاکره این امر شد اما از برای تحقیق کامل در این امر فرمودند هیئت وزراء را احضار نموده با ایشان مذاکرات لازمه در این خصوص خواهم کرد انشاالله بعد از مذاکرات در آن مجلس اگر مقتضی شد یک عده از وکلا را هم خواهم خواست که در آن مجلس قطع این مطالب را بکنند این اظهاراتی بود که از طرف آقای نایب السلطنه شد و این دو سه کمیسیون در این چند روزه این اقدامات را کرده اند و ما امروز منتظریم آن هیئتی را که آقای نایب السلطنه وعده کرده اند احضار بفرمایند و در این خصوص مذاکره کرده نتیجه اقدامات خودشان را اطلاع بدهند.
نایب رئیس ـ شرحی که از طرف آقای نایب السلطنه رسیده است مشعر بر اینکه آن هیئت را یا عصر یا شب به توسط تلفن میخواهم و البته وقتی
که خواستند از آن هیئت ۱۲ نفری که مذاکره شد یک هیئیت معین شده شرفیات خواهند شد دیگر در این باب مذاکره نمیکنیم.
معتمد التجار ـ بنده در این خصوص پیشنهادی کرده ام.
نایب رئیس ـ بلی پیشنهادی از طرف پیشنهادی شده حالا منتظریم از طرف آقای نایب السلطنه به ببینیم چه امر میشود.
(عریضه آقای حاجی فاتح الملک را آقای میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند که به واسطه سو خبری که چندی است از اصفهان به بنده میرسد لزوما باید به اصفهان بروم و امیدوارم چهل روز بیشتر طول نکشد و اگر محتاج به ذکر علل و دلیل باشد حاضرم در کمیسیون اظهار بدارم.)
میرزا مرتضی قلیخان ـ رجوع شده است به کمیسیون عرایض و راپورت داده اند قرائت میشود.(راپورت کمیسیون را قرائت کردند مشعر بر اینکه آقای حاج فاتح الملک در کمیسیون حاضر شده و به واسطه دادن توضیحات و ذکر دلایل و علل کمیسیون اقناع شده مرخصی چهل روزه ایشان را تصویب مینماید.)
آقای شیخ علی شیرازی ـ بنده میخواهم عرض میکنم عوض اینکه ما کوشش و سعی داشته باشیم که عده وکلا زیاد شوند و از ولایات بیایند مثل اینکه به واسطه کسر عده خیلی از گرفتاریهامان مانده است که هی یکی یکی مرخصی خواسته میروند بنده عرض میکنم خوب است آقای حاج فاتح الملک علل این مسافرت و لزوم آن را بفرمایند که مجلس مستحضر شود و ببیند میتواند این تقاضا را تصویب نماید یا نمیتواند.
حاجی فاتح الملک ـ علت این مسافرت به واسطه یک مریضه ای است که من پیدا کرده ام و تقریبا میترسم اگر نروم یک سو اتفاق پیدا شود و به کلی رشته امور بنده از هم گسیخته شود چون میل نداشتم که در مجلس این اظهار را بنمایم این بود که عرض کردم در کمیسیون اظهار مینمایم و اگر مجلس تصویب نماید به چهل روز هم نمیگذارم برسد و این هم به جهت همان عذر و علتی است که عرض کردم والّا معلوم است که در انجام وظایف خود طفره ندارم و به جهت شرافت در خدمات ملت حاضرم.
نایب رئیس ـ خوب مذاکره کافی است رأی میگیریم کسانی که مرخصی چهل روزه آقای حاج فاتح الملک را تصویب میکنند قیام نمایند.(اغلب قیام نکردند.)
نایب رئیس ـ با اکثریت رد شد.
(شروع به شور اول در بقیه مواد قانون محاسبات عمومی گردیده ماده ۴۲ راپورت کمیسیون که مطابق بود با ماده ۴۷ پیشنهاد وزیر قرائت و مذاکارت لازمه در آن به عمل آمد مواد ۴۳ و ۴۴ و ۴۵ و ۴۶ راپورت کمیسیون که مطابق بود با مواد ۴۷ و ۴۹ و ۵۰ و ۵۱ پیشنهاد وزیر قرائت شده بعد از مذاکره و مباحثه زیاد آقای فهیم الملک مخبر کمیسیون بودجه اظهار نمود که چون این چند ماده تقریبا از دستور دیوان محاسبات محسوب میشود و در قانون دیوان محاسبات نوشته شده خوب است در اینجا خوانده نشود و از این قانون حذف شود نایب رئیس در این اظهار ایشان سئوال نمودند که آیا مجلس هم به ایشان موافقت دارد یا خیر اغلب تصویب کردند و گفتند صحیح است نتیجه راجع به این که از قواعد اصلیه سابق الذکر اهمیت این امر واضح است واضح و هویدا میشود تا زود است آن اصل را با رعایت رسوم متدواله حتی الامکان از روی دقت و صحت به موقع اجرا و تطبیق گذاشت و برای وصول این مقصود و اصلاحات ذیل لازم الاجرا خواهد بود قرائت شد.)
مؤتمن الملک ـ در صورتی که این جزء اخیر از راپورت باید جزء قانون بشود خوب است رجوع شود به کمیسیون که به صورت مواد قانونی نوشته شده به مجلس پیشنهاد شود اغلب تصویب نمودند رجوع به کمیسیون شد که به صورت قانونی نوشته شده ثانیاً به مجلس عودت نماید.
نایب رئیس ـ راپورت کمیسیون بودجه راجع به اصلاح کشتیهای خلیج فارس قرائت میشود.
آقای معاضد الملک راپورت را قرائت کردند مشعر بر اینکه چون کشتیهای خلیج فارس برای تعمیرات جزئی و کلی هر دفعه به بمبئی میروند و این مسافرت برای دولت یک خرج کلی دراد به این جهت لازم است برای اصلاح کشتیهای دولتی یک کارخانه در محمره بنا شود که معادل ۲۰ هزار فرانک مخارج لازم دارد کمیسیون بودجه تصویب میکند که معادل این مبلغ به اداره گمرک اعتبار داده شود.)
اسدالله میرزا ـ بنده یک اعتراضی دارم آن این است که اعتبار نمیشود به اداره گمرک داد اعتبار به وزارت مالیه باید داده شود.
حاجی آقا ـ خیلی مناسب بود که کمیسیون در این موقع که قضیه تعمیر کشتیها پیشنهاد شده بود یک تحقیقی هم درباره کشتیها کرده باشد که ما چه نوع و چه قسم و چند فروند کشتی در خلیج فارس داریم و مخارجی که تحمیل دولت ما تا کنون شده خرج چه کشتی شده است اشخاصی که در فارس و بنادر بوده اند میدانند که این کشتیهائی که دولت در خلیج فارس دارد و میرود و می آید چه نمره کشتیها است و به جزء اینکه اسباب افتضاح دولت شده ثمر دیگری ندارد بزرگترین کشتیهای خلیج کشتی پرسپولیس است که هر وقت به جهت تعمیر به بمبئی میرفت فریاد روزنامه ها و اهل اطلاع بلند بود که چرا اولیای دلت مراجعه نمیکنند محل این کشتیها واقعا یک افتضاح بزرگی برای دولت بود این کشتیها هر وقت میرفت به بمبئی مدتها نقل مجلس خارجه و پر کردن ستون جراید بود یک نوع کشتیهای کوچک هم در خلیح فارس است اینها به هیچ وجه فایده برای دولت ندارد جزء اینکه یک اسباب تفرجی به جهت روسای گمرک و غیره است و مخارج زیادی به جهت دولت فراهم میکنند اگر مراجعه نمائید به صورت مخارجی که در بودجه دولت برای کشتیهای خلیج فارس نوشته شده است و به تسط اداره گمرک داده میوشد اگر نظر فرمائید خواهید یافت که چه مخارج کلی در سال دولت میکند به جهت این کشتیها این کشتیها اگر بنا است که این طور مصارف را لازم داشته باشد بنده عقیده ام این است که افتابه خرج لحیم خواهد بود به عقیده بنده بهتر این بود که اگر صلاح باشد این کشتیها فروخته شود و یک دو کشتی بزرگ که به کار دولت بخورد خریده شود که بتوان گفت کشتی دولت است و اسباب شکوه و عظمت دولت باشد و چند کشتی کوچک و منع از قاچاق و غیره نماید من که یک نفر نماینده از طرف جنوب هستم نمیتوانم تصدیق کنم که یک پول خرج این کشتیها بشود در صورتی که یک پول از آنها فایده نبرده ایم.
فهیم الملک ـ توضیحات لازمه راجعه به فرمایشات آقای حاجی آقا را عرض خواهم کرد ولی حالا عرض میکنم فرمایشات ایشان ربط به راپورت کمیسیون ندارد که در بندر جنوب که اول بندر دولتی است یک کارخانه تعمیر کشتی بنا شود گر چه این کشتیها باشد چه کشتیهای دیگری بعد خریداری شود این کارخانه لازم است به علاوه در یک چنین بندری که این همه بار وارد میشود و آن قدر کشتی می آید باید به واسطه تعمیرات به بمبئی برود در صورتی که یک کارخانه در آنجا باشد دیگر آنها محتاج به رفتند بمبئی نخواهند بود و همه قسم کار میتوانند بکنند اگر کشتیها خراب است ربطی به این ندارد که بندر خلیج فارس حائی که بشود اینها را درست کرد نداشته باشد از دو نظر این کارخانه خیلی برای دولت اهمیت دارد هم از نظر اقتصادی هم از نظر پولتیکی حالا خواه این کشتیها باشد یا کشتیهای دیگر باشد فرق نمیکند آنها هم تعمیر لازم خواهد داشت و این کارخانه لازم است به علاوه یک خرجی هم برای دولت زیاد نمیشود به جهت اینکه کشتیهای دیگر هم که وارد میشوند آنها هم تعمیرات لازم دارند این کارخانه تعمیرات آنها را میکند و مخارج خودش را در می آورد.
حاجی آقا ـ این خیلی مطلب واضحی است و این منطقی است که انسان وقتی دید یک چیزی مربوط به چیز دیگر است تا موضوعش را درست نکند نمیتواند محمولی از برای آن قرار بدهد بنده عرض میکنم ما کشتی نداریم تا کشتی سازی داشته باشیم اینکه میفرمایند دولت یک کارخانه لازم دارد بله دولت چیزهای دیگر هم لازم دارد و بنده گمان میکنم اگر این مرتبه این مسئله از مجلس خارج شود دیگر ما وقت پیدا نکنیم که در این خصوص خصبت بداریم دیگر توجهی به کشتیهای خلیج فارس نشود همین حالا باید در این خصوص یک قرار صحیحی داده شود.
اسدالله خان ـ بنده در اینجا میخواستم یک اشتبهای که میخواهد واقع شود رفع کنم که اگر این بیست هزار فرانک را دادیم رفع احتیاج آن کشتیها از رفتن به بمبئی میشود این طور نیست به جهت اینکه این بیست هزار فرانک برای تعمیرات جزئی است و کافی نخواهد بود این کارخانه به جهت تعمیرات کلی و یقین بدانند که هر ساله یک مخارج کلی لازم خواهد داشت دیگر اینکه میخواستم عرض کنم که این را نباید اداره مستقیما از وزارت مالیه بخواهد باید مخارج کشتیها را در ضمن بودجه خودش به وزارت مالیه فرستاده باشد و وزارت مالیه در ضمن بودجه اداره گمرک از مجلس بخواهد و اگر ما این را امروزه از مجلس بگذرانیم دیگر باید منتظر آمدن بودجه اداره گمرک نشویم.
نایب رئیس ـ ما در بودجه حالا صحبت نمیکنیم.
منتصر السلطان ـ این جا مذاکره شد که دولت در خلیج فارس کشتی ندارد و کشتیهایش معیوب است بنده تکذیل میکنم دولت کشتیهای خوب و درست و صحیح دارد فقط یک کشتی معیوب است که قدری تعمیر لازم دارد والّا کشتی مظفری خیلی فایده دارد و خوب است و به واسطه همین کشتیها است که عایدات گمرکی جنوب از وقتی که اینها خریده شده و دو مقابل شده است و هر روز ناچار میشوند که بفرستند اینها را به جنت تعمیرات کلی و جزئی به بمبئی و همین قسم سایر کشتی هائی که به اینجا میایند ناچار میشوند به جهت تعمیرات جزئی ببرند به بمبئی برای تعمیر حالا اگر یک کارخانه مختصری در یک نقطه از بندر که آب شیرین هم دارد که محتاج میشوند آب بردارند ساخته شود معلوم است هم آن خرج کزاف که برای مسافرت کشتی ها به بمبئی لازم میشود از بین خواهد رفت و هم فایده هم حاصل میشود به جهت اینکه سایر کشتی ها هم تعمیرات خودشان را به آنجا رجوع خواهند کرد.
وکیل التجار ـ بله بنده از وضع کشتیهای خلیج فارس مسبوق نیستم لکن از وضع کشتی و کشتی سازی بی اطلاع نیستم بنده تصور میکنم بایست هزار فرانک بتوان رفع احتیاج کشتیهای خلیج فارس را از رفتن به بمبئی کرد و به دلیل تجارتی عرض میکنم که تعمیرات کلی که باید بشود لابد است برود به بمبئی و تعمیرات جزئی هم اگر با بیست هزار فرانک کارخانه اش درست میشد و نفعی حاصل ویشد از آن آن قدر تجار با سرمایه در آنجا بود که خودشان یک چنین کارخانه تشکیل کنند از این راه نفعی ببرند و این را بنده عقیده ندارم که دولت برای تعمیرات جزئی یک کارخانه بسازد و همه ساله باز کشتیهایش به بمبئی برود برای تعمیر این به نظر بنده بد می آید و باز عرض میکنم خوب است آقایان اعضاء کمیسیون میفرمودند چند کشتی هست و چه قدر لوازم لازم دارد و در سال چه قدر باید برای تعمیر آنها دولت بدهد و از برای کاپیتان و روسای آنها چه قدر خرج معین شده است آن وقت باید یک کشتی بزرگ و دو کشتی کوچک برای گردش روسای گمرک و سرکشی آنها به گمرکات و گرفتن قاچاق و غیره خرید و خوب نگاه داشت و اینکه اینها را تعمیر کنیم و تصور میکنم که مبالغ کلی صرف تعمیر اینها بشود بالاخره سالی یک مرتبه هم لازم است که بمبئی برود و تصور میکنم این مخارج را اگر در نظر بگیریم آن وقت رأی بدهیم که این کشتیها را بفروشند و یکی دو کشتی صحیح دیگر بخرند و خوب نگاهداری کنند.
عز الممالک ـ بنده تصدیق میکنم فرمایشات آقای حاجی آقا را در خرابی کشتیهای خلیج فارس لکن عرض میکنم بد است و بنده خیلی لازم میدانم که این کارخانه در محمره ساخته شود که اسباب مرواده سایر کشتیها به آن بندر هم هست و آنها هم تعمیرات خودشان را به این کارخانه رجوع خواهند کرد.
وکیل الرعایا ـ بنده تعجب میکنم که اشخاصی که بیست هزار فرانک برای تعمیر کشتی های دولت زیاد میدانند در صورتی که دولت یک مقداری از عایدات گمرکات خودش را باید به توسط همان کشتیها وصول نماید دولتی که گمرک خودش را باید با همین چند کشتی اداره کند و لزوم بیست هزار فرانکه را که معادل چهار هزار و چهارصد تومان است و از طرف وزارتخانه هم تصدیق شده است زیاد میبینند و حال اینکه این میزان قابل اصلاحات جزئی هم نیست اعم از این که برای اصلاحات کلی برود به بمبئی میگویند کشتیهای ما خراب است چرا خراب است برای اینکه کارخانه نداریم حالا که ما قوه بحریه انگلیس را نداریم باید اینها را هم نداشته باشیم یا باید اینها را درست کرد یا باید گذاشت به کلی خراب شود برای چه اینها خراب شده است برای چه این مخارج زیاد شده است برای اینکه از برای مخارج جزئی یک کارخانه مختصری نبوده که تعمیرات جزئی را بنمایند تا اینکه نماند و کلی شود بنده گمان ندارم بشود این را رد کرد.
متین السلطنه ـ ایراد آقای اسدالله خان راجع به بودجه وارد است که گمرک بودجه خودش را مثل سایر ادارات به مجلس باید بفرستد لکن باید در نظر داشت که این مطالب فوری و ضروری است در این صورت نباید منتظر بودجه شد و اگر بخواهیم منتظر شویم که در جزء و بودجه این مطالب به مجلس بیاید شاید دو سه ماه طول کشید و این طول مدت سبب میشود که همین تعمیرات جزئی کلی شده لازم شود که از برای تعمیر به بمبئی برود و مخصوصا اگر در نظر داشته باشیم در کمیسیون بودجه وقتی که در این خصوص ما مذاکره کردیم همین نکته مذاکره شد و همین طور که آقای وکیل الرعایا گفتند این تعمیرات جزئی هم مثل تعمیرات کلی است و مخصوصا در نظر دارم در هفت سال قبل که کشتس پرس پلیش را به بمبئی فرستادند برای تعمیرات قریب هشت هزار تومان مصارف کردند و اگر امروزه هم یک کارخانه مختصری در آنجا تشکیل نشود اسباب میشودکه یکی دو سال دیگر یک چنین خرج کلی بنمائیم یک مطلبی که حاجی آقا گفتند که خوب است دولت این کشتیها را عوض کنند و کشتیهای نو بخرند این را هیچ عاقلی نمیتواند تکذیب کند لکن باید تصور کرد که تا آن ساعتی که این کشتیها به فروش نرسیده باید به حالت تعمیر آنها را نگاهداشت درست مثل این است که کسی یک خانه کوچک قدیمی دارد میخواهد یک خانه بزرگ نوساز بخرد وقتی که خانه خرابی به هم رساند نباید تعمیر کند به جهت اینکه خانه را عوض خواهد کرد این طور نیست مادام که نفروخته است باید آباد نگاه دارد تا بخرند پس اگر شما بخواهید این کشتیها را بفروشید باید آباد نگاهدارید و این بیست هزار فرانک را برای کارخانه کوچکی که تعمیرات کلی مخارج کلی لازم دارد مثلاً یک محلی که کشتیها را بالا میکشند که او را داک میگویند یک مخارج زیاد لازم دارد باری بنده لازم میدانم که هر قدر زودتر این کشتیها را راه انداخت و راه انداختن این کشتیها نمیشود مگر به تاسیس این کارخانه این را همه میدانند که قوه دولت در بنادر فقط این کشتی و چند کشتی کوچک است که هر وقت لازم میشود قوه نظامی به نقطه بفرستند با همین کشتی حمل میکنند که از متمردین جلوگیری میشود و کشتیهای کوچک برای گردش روسای گمرک و سرکشی به گمرکات و حمل و نقل بارهای دولتی است اگر دولت مقتضی بداند این کشتیها را مبدل به کشتی بهتری نماید البته صلاح است اما مادامی که این کشتیها را داریم هیچ کس تصویب نمیکند که به حال خراب بگذاریم و اگر اینها را به همین حال بگذاریم چون کاپیتان و بعضی از عملجات و غیره که در اینجا هستند خیلی مایل به مسافرت به بمبئی هستند در صورتی که اینها را به همین حال بگذاریم بهانه ای به دست آنها میافتد و میگویند آن وقت که یک مخارج جزئی داشت پیشنهاد کردیم قبول نگردید رفته رفته اسباب ازدیاد خرابی شد و حالا باید برود برای تعمیر به بمبئی و ده دوازده هزار تومان مخارج لازم دارد در این صورت از برای جلوگیری از این ضرر هم شده است باید این کارخانه دائر شود.
نایب رئیس ـ عقیده ام این است که در این خصوص مذاکره کافی است.
وکیل التجار ـ بنده توضیحی دارم توضیحی عرض کنم بنده که تصویب نمیکردم این کارخانه را نه این بود که زیاد میدانستم بلکه بنده کم میدانستم.
اسدالله خان ـ آقای متین السلطنه فرمودند که ایراد بنده وارد نیست به جهت اینکه فوریت او را خواسته اند در صورتی که سه چهار ماه است از وزارت مالیه آمده است و هنوز هم بنده اطلاع ندارم که فوریت آن خواسته شده باشد و در گذشتن این مسئله بنده عرض میکنم بگذرد ۳۰ هزار فرانک که سهل است ۱۰۰ هزار تومان هم سزاوار است در این خصوص خرج شود به جهت اینکه بر عظمن و حشمت دولت ما میفزاید لکن بنده عرض میکنم که باید تبعیض نشود مکرر بعضی مخارج فوق العاده از طرف وزارتخانه ها به مجلس پیشنهاد شده بود مجلس تصویب نکرد و گفت که در ضمن بودجه وزارت خانه ها به مجلس بیاید حالا نمیشود این مخارجی را که اداره گمرک فرستاده است پذیرفت به جهت اینکه تبعیض تصور میشود که مجلس کرده است و اینکه بنده جلوگیری و ممانعت از گذشتن این مسئله میکنم به جهت این است که اجازه بدهیم که از برای تعمیرات جزدی هم برود به بمبئی این طور نیست به جهت اینکه کمپانی لنج در بصره یک کارخانه تعمیر کشتی سازی وارد و کشتیهائی که در خلیج فارس گردش میکنند برای تعمیرات به کارخانه کمپانی رجوع میکنند.
نایب رئیس ـ بقیه مذاکرات این میماند به جلسه آتیه.
فهیم الملک ـ اینکه آقای اسدالله خان میفرمایند که باید بودجه خودش را به مجلس می آورد در ضمن بودجه اداره گمرک را هم به مجلس بیاورد و اینکه فرمودید فوریت آن معلوم نیست این چهار ماه است از طرف وزارت مالیه به مجلس آمده و چند مرتبه وزارت مالیه اظهار کرده است که اگر تأخیر در گذشتن
این مسئله شود مجبور میشویم که پس از دو سه ماه دیگر این کشتیها را به بمبئی بفرستیم.
نایب رئیس ـ آقای وزیر مالیه تقاضای مجلس خصوصی کرده اند.
(در این موقع عده ای اظهار کردند که در این خصوص اخذ رأی بشود.)
نایب رئیس ـ عده کافی نیست عده ۵۴ نفر است و باید ۵۷ نفر باشد.
نوبری ـ عده آنها که به مرخصی از مجلس رفته اند در جزو حاضرین محسوب دارید آن وقت عده کافی میشود.
نایب رئیس ـ اگر عدد آنها را منظور بداریم عده کافی میشود رأی آقایان چیست؟
مؤتمن الملک ـ اگر بنا شود آنها را منظور بداریم فردا اینجا سی نفر بیشتر باقی نمیماند.
نایب رئیس ـ پس رأی نمیگریم میماند به جلسه آتیه - دستور روز پنجشبه بقیه شور در راپورت کمیسیون بودجه راجع به وراث شهدا - راپورت کمیسیون بودجه راجع به مسیو بن تان بلژیکی - شور آخری در راپورت کمیسیون استقراض داخلی - مذاکره در خصوص حمل ماشین آلات توپخانه و غیره.
(مقارن غروب جلسه علنی ختم شد.)