مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ تیر ۱۳۴۹ نشست ۲۰۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و دوم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۱۶ تیر ۱۳۴۹ نشست ۲۰۲
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۲۲
جلسه: ۲۰۲
فهرست مطالب:
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: سعید وزیری- دکتر وفا- اهری- محمد اسدی
۳- تصویب صورت‌جلسه
۴-طرح و تصویب گزارش کمیسیون علوم و آموزش عالی دایر به تأیید اصلاحات مجلس سنا در لایحه قانونی تعین ارزش فارغ‌التحصیلان مدرسه عالی سپهسالار و ابلاغ به دولت
۵- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله خانم صوفی معاون وزارت کشور
۶- أخذ رأی و تصویب ارجاع لایحه نظام صنفی به کمیسیون خاص منتخب از شعب شش‌گانه
۷- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای موقر
۸- طرح و تصویب گزارش شور دوم کمیسیون دارایی راجع به لایحه بخشودگی خسارت دیرکرد بدهی سنواتی قبل از سال ۱۳۳۶ بدهکاران سازمان غله و ارسال به مجلس سنا
۹- طرح گزارش شور اول کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی راجع به لایحه اجرای مقررات قانون بازنشسته کردن کارگران سازمانهای غله و قند و شکر در مورد کارگران شرکت سهامی چای ایران
۱۰- اخذ رأی نهایی و تصویب لایحه قانونی واصله از مجلس سنا راجع به توسعه شبکه‌های تلوزیونی در شهرستانها و ابلاغ به دولت
۱۱- تقدیم یک فقره لایحه و یک فقره آیین‌نامه به وسیله آقای قوام صدری معاون وزارت دارایی
۱۲- طرح گزارش شور اول کمیسیون دادگستری راجع به لایحه اصلاح بعضی از مواد قانون آیین دادرسی مدنی
۱۳- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای کشاورزیان معاون وزارت پست و تلگراف و تلفن
۱۴- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای دکتر معتمد وزیری معاون وزارت اقتصاد
۱۵- طرح گزارش شور اول کمیسیون کشور راجع به لایحه خدمت وظیفه عمومی
۱۶- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای قوام صدری معاون وزارت دارایی
۱۷- ادامه مذاکره در گزارش شور اول کمیسیون کشور راجع به لایحه خدمت وظیفه عمومی
۱۸- بیانات بعد از دستور آقای عباس میرزایی
۱۹- اعلام وصول و قرائت دو نامه رسیده از دولت در اجرای قانون نحوه خرید ماشین‌آلات
۲۰- اعلام شروع تعطیلات تابیستانی- ختم جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه (۱۶) تیر ماه ۱۳۴۹
| مجلس ساعت هشت و نیم صبح به ریاست آقای عبدالله ریاضی تشکیل گردید. |
- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل
رئیس – اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
غائبین با اجازه
- آقایان دکتر فریور – عجم – دکتر عدل – مریدی – مهندس سهم الدینی – شیخ الاسلامی – بدر صالحیان – اصولی – شاهنده – دکتر خسروی – دکتر خیراندیش – دکتر سعید – دکتر دادفر – صادقی – دکتراعتمادی – دکتر ضیایی - مسعودی – دکتر وحید نیا – اولیا – اهری – ضیاء احمدی – ایلخانی پور – دکتر اسدی – دکتر پرتو اعظم – مهندس عدل شکیبا – مرندی – غلام نیاکان – محمد اسدی – آموزگار – پرویزی – دکتر حکیم شوشتری – دکتر خطیبی – خواجه نوری – جوانشیر – دکترغنی – مهندس فروهر – موید امینی.
غائبین بی‌اجازه
- آقایان رامبد – دکتر کفائی.
غائبین مریض
- آقایان جوادی – پاینده – دکتر عدل طباطبایی – بهادری – مرتضوی – بوشهری – حیدر صائبی – مهرزاد.
- بیانات قبل از دستور آقایان: سعید وزیری – دکتر وفا – اهری – محمد اسدی
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: سعید وزیری – دکتر وفا – اهری – محمد اسدی
رئیس – نطقهای قبل از دستور را شروع می‌کنیم آقای سعید وزیری بفرمائید.
سعید وزیری – با اجازه مقام محترم ریاست اگر اجازه داشته باشم که با اجازه مقام محترم ریاست این جلسه را آخرین جلسه مجلس یا یکی از آخرین جلسات مجلس تلقی کنم برای بنده باعث کمال خوشوقتی است که توانسته‌ام به این نیت خودم نائل بشوم که در این سالهای اخیر در آخرین جلسه مجلس مطالبی را به عنوان انجام وظیفه آن سال یا انجام وظیفه آخرین جلسه آن سال به عرض برسانم و امیدوارم با گذشتن این یک سال از دوره قانونگذاری بیست و دوم انشاءالله که خدمات مجلس شورای ملی مورد قبول پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریا مهر رهبر بزرگ مملکت و ملت شریف ایران واقع شده باشد و بنده به نوبه خودم به عنوان یک نماینده مجلس برای خودم واقعا مایه افتخار و خوشحالی می‌دانم که عرض کنم در این سالی که گذشت زیر نظر و مدیریت بسیار عالی و خیرخواهانه جناب آقای مهندس ریاضی ریاست معظم مجلس شورای ملی شاید بتوانیم بگوئیم ما خدمتی انجام دادیم و شاید بتوانیم با راهنماییهای ایشان توانسته باشیم که یک سال دیگر از خدمات پارلمانی خودمان را با سربلندی انجام داده باشیم (انشاءالله) در سال گذشته بنده در چنین روزی وقتی عرایضی می‌کردم قسمتی از کارهای حوزه انتخابیه ما باقیمانده بود که به بنده به عنوان تذکر و گله عرض کردم و هنوز یادم هست که لوله‌کشی شهر ابهر بود و بنده رفتم به تعطیلات و برگشتم از تعطیلات و موقعی که مجلس افتتاح شد خواستم با مال مسرت به عرض مجلس برسانم که در مورد لوله کشی شهر ابهر در ۴ آبان خودم افتخار داشتم که بنام نامی شاهنشاهی آریا مهر لوله‌کشی آب ابهر را در حضور مردم افتتاح کنم امروز با کمال خرسندی عرض می‌کنم نه تنها آن کار بزرگی که آن روز گفتم در آنجا انجام شده بلکه بنده روز نهم آبان هم که روز تولد ولیعهد بود در یک ده بزرگی با خودیاری مردم و کمک دولت لوله‌کشی دیگری را افتتاح کردم و مردم آنجا الان دارند از آب لوله‌کشی استفاده می‌کنند و نه تنها آب شهر بلکه دهات و شهرهای زیادی هستند که از آب لوله‌کشی و سایر وسائل رفاه زندگی و ترقی زندگی برخوردارند من امروز با کمال افتخار با یک خوشوقتی اینجا عرایضی حضور همکاران عزیز عرض می‌کنم در واقع این که بنده راجع به ابهر عرض می‌کنم فرض بفرمائید اگر یکی دو کار هم انجام نگرفته باشد که من از آن جهات به عنوان نماینده محل مختصر نگرانی داشته باشم حق این است که باید بگویم این قدر کار در مملکت انجام گرفته (صحیح است) که من نه فقط به نام نماینده ابهر بلکه به نام نماینده ملت ایران باید در اینجا اشاره به آن کارهای بزرگ و مهم بکنم بنده می‌توانم فهرست وار مطالبی را عرض کنم موفقیتی که دولت در نقاط مختلف کشور به خصوص در جنوب و بنادر که مقدار زیادی در سابق عقب افتادگی داشته موفقیت خیلی سرشار و چشمگیری به دست آورده (صحیح است) در عمران این مناطق در برنامه صنعتی کردن کشور واقعا موفقیتهای زیادی نصیب دولت شده همین طور در قسمت ایجاد توسعه شرکتهای تعاونی و ایجاد مقررات بسیار مترقی اصلاحات ارضی برای رفاه روستاییان ایجاد شرکتهای سهامی زراعی که قدم بسیار مهمی بوده و قدم بسیار مثبت و مهمی برداشته در ایجاد واحدهای کشت و صنعت که یک کار بسیار مهمی در زمینه تولید و پیشرفت و درآمد ملی این مملکت قدمهای بزرگی برداشته شده در زمینه آموزش عالی از حق نباید گذشت که به تدریج وقتی برمی‌گردیم و به عقب نگاه می‌کنیم می‌بینیم اقداماتی شده است گرچه به تدریج ولی قدمهای مهمی در راه آموزشگاههای عالی در مملکت برداشته شده است و جوانان که نگرانی داشتند که وقتی دیپلم گرفتند تحصیلاتشان را چگونه ادامه بدهند الان می‌بینیم جوانان که مقدار زیادی نگرانی داشتند برطرف شده و می‌توانند جوانان به آینده خودشان صد در صد امیدوار باشند در قسمتهای دیگر کارهای دولت بنده می‌بینم دوست عزیزم آقای صادق احمدی اینجا نشسته‌اند بنده به عنوان یک نماینده شهادت می‌دهم که در زمینه دادگستری بسیار بسیار توفیق نصیب مملکت شده است چه در مورد ماموران قضایی و چه اداری که این وزارتخانه به شهرستانها گسیل داشته است منجمله ثبت اسناد و این اداره که در پاره‌ای از مواد در مظان بعضی تهمت‌ها بوده است برای العین می‌بینم که اصلاحات خیلی زیادی در آن به وجود آمده و بهبودی که در وضع کارمندان به وجود آمده چشمگیر است و مایه امیدواری در همین روزهای اخیر از ناحیه وزارت آموزش و پرورش شنیدم که جلساتی با حضور استادان و دانشمندان و متخصصین آموزش و پرورش تشکیل می‌شود که برنامه‌های تعلیماتی و تربیتی مملکت را تجدید نظر بکنند و یک برنامه دراز مدت برای آموزش و پرورش کشور تهیه بکنند و این نوید را می‌دهد که آینده بسیار درخشانی در انتظار فرزندان این مملکت هست در زمینه آموزش و پرورش که واقعاً قابل تقدیر است و امید آن می‌رود که در این وزارتخانه و در سایر قسمتها بتوانند از این قشر عظیم روشنفکر در اختیار وزارت آموزش و پرورش و سازمانهای فرهنگی بهترین استفاده را بکنند در پیشبرد مقاصد و هدفهای انقلاب فرض بفرمائید در وزارت کشور در قسمتهایی که بنده یادداشت کردم از هر کسی می‌شنوم می‌بینم که حکایت از یک تحرک و حتی حکایت از کاراکتری می‌کند در وزارت کشور و کاملا به چشم می‌خورد که دیگر آن اغراض شخصی و سیاستهای کهنه نیست با تغییراتی که می‌دهند کاملا به طرف پیشرفت می‌رود که واقعا نقشه‌ها و هدفهای انقلاب را بتوانند در سر تا سر شهرستانها پیاده کنند در زمینه فعالیتهایی که در وزارت کار به چشم می‌رود می‌بینیم که حسن نیت و علاقه زیادی برای تأمین رفاه اجتماعی و تأمین بیمه‌های اجتماعی برای کارگران و طبقات دیگر نشان می‌دهند و امید است که در آینده موفقیتی بیش از پیش نصیب این دستگاه بشود که موجبات رضایت شاهنشاه بزرگ کشور را که همیشه رفاه کارگران و کشاورزان و زحمتکشان کشور مورد نظر ایشان است این دستگاههای بتوانند موجبات رضایت خاطر ایشان را فراهم بکنند با تأمین رفاه اجتماعی و بیمه‌های کارگران و کشاورزان و تمام طبقات زحمتکش مملکت این امید هست فراموش نکنیم همین وزارت دارایی را فرض کنید همیشه دستگاهی بود که موجبات عدم رضایت مردم را فراهم می‌کرد الان می‌بینم به شکل کاملا محترمانه و واقع بینانه هم در صدد تأمین رفاه و آسایش مردم هستند و هم در صدد ازیاد وصول مالیاتها هستند و هم این که یک مکتب درستکاری و فضیلت را پایه‌گذاری می‌کنند من به نام یک نماینده مجلس وظیفه دارم واقعا از این مامورین قدردانی و سپاسگزاری کنم و با تمام قسمتها ولی ظاهرا مثل این که از من انتظار می‌رود که قبل از این قسمتها در درجه اول از روابط خارجی و بین‌المللی مملکت و از نیروی دفاعی و ارتش عزیزمان صحبت کرده باشم حقیقت این است که عقیده شخصی بنده این است که تمام این برنامه‌های اصلاحاتی و عمران مملکتی در یک کفه ترازو و مسأله روابط بین‌المللی و تقویت نیروی دفاعی کشور در یک کفه دیگر ترازو است به همین دلیل است که وقتی من صحبت می‌کنم از قسمتهای دیگر آنها را در یک طبقه قسمت‌بندی می‌کنم که واقعا در تمام این سالهای اخیر به خصوص در سال گذشته با قدمهایی که دولت در اجرای اوامر شاهنشاه در تأمین هر چه بیشتر نظریات ملی ایران در زمینه اعمال و اجرا و تثبیت سیاست مستقل ملی ایران به کار برد افتخارآمیز بود درست است که این مسأله هست که آیا اول باید اصلاحات داخلی انجام داد تا ملتی موفق بشود که استقلال و شرف ملی خودش را تأمین کند یا اول روابط خارجیش را تأمین کند تا موفق بشود در کشور اصلاحات داخلی بکند بدون شک این در وضع جغرافیایی کشورها ارتباط دارد و من بدون یک لحظه تردید عقیده خودم را به این صورت اظهار می‌کنم که ما در این کشور به هیچ وجه گرفتار این بحث نمی‌توانیم بشویم که اول تأمین سیاست مستقل ملی و تأمین منافع خارجی و استقلال کشور یا اول مسائل داخلی بدون شک باید بگوئیم اول می‌بایست استقلال ملی و استقلال روابط خارجی کاملاً محترمانه خودمان را تأمین بکنیم تا بتوانیم در سایه این استقلال در زمینه سیاست بین‌المللی در داخل آسایش داشته باشیم و موفق به اصلاحات بشویم (صحیح است) امروز با کمال سربلندی و افتخار وقتی ما برمی‌گردیم و نگاه می‌کنیم به سالهای گذشته حتی یکی دو سال گذشته به خصوص در مورد سیاست خارجی خودمان با نشان دادن و طرح کردن مسائلی در زمینه سیاستهای خارجی توانسته‌ایم به بهترین وجهی به این هدف خودمان برسیم یعنی ما در این منطقه از جهان چه در هنگام روبرو شدن با مساله‌ای به نام بحرین چه هنگام روبرو شدن با سایر مسائل خارجی و تصمیم قاطع گرفتن در تقویت نیروهای دفاعی کشور توانستیم ثابت کنی که برای حل مسائل این منطقه از جهان مطلقا لزومی ندارد که مسائل ین منطقه در لندن و مسکو و واشنگتن و پاریس و یا شهرهای دیگر مطرح بوشد بلکه معلوم شد و نشان دادیم حسن نیت و انصاف و واقع‌بینی در این منطقه جاذبه و قدرتی وجود آورده و قادر است مسائل این منطقه را در کمال واقع بینی و انسان دوستی به نفع صلح بین‌المللی حل کند (صحیح است) ما این افتخار را صد در صد مدیون و مرهون رهبری داهیانه مرد بزرگی هستیم به نام محمد رضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران که نه تنها مورد احترام خود ما هست بلکه مورد احترام و مورد استفاده تمام مردم صلح دوست و شرافتمند جهان هست از حق نباید گذشت در ضمن این که سیاست مدبرانه خودشان را در زمینه تأمین منافع مملکت ما از طریق ایجاد بهترین تدابیر در اجرای سیاست مستقل ملی و تثبیت سیاست بین‌المللی اعمال و مبذول می‌فرمایند به بهترین وجهی بلافاصله از این موقعیت ممتاز برای پیشبرد هدفهای انقلاب که خودشان رهبری آن را به عهده داشتند در زمینه مسائل داخلی به خوبی استفاده می‌کنند یعنی از هیچ فرصتی و از هیچ لحظه‌ای برای رهبری کردن این مملکت و به جلو راندن این انقلاب ملی به هیچ وجه غفلت نمی‌ورزند بلکه باید گفت همیشه از عامل زمان یک قدم جلوتر بوده‌اند بنده نمی‌دانم می‌توانم خودم را به عنوان یکی از نمایندگان نسل جوان یا جوانان قدیمی به حساب بیاورم باید عرض کنم این مایه نهایت خوشحالی است و مایه امیدواری نسل جوان کشور است که در سایه چنین رهبری واقع بینانه مبتنی بر اصول علمی و جهان‌شناسی واقعی این مملکت تکالیف سنگی واقعی را روی دوش نسل جوان گذاشته است از اینها کار می‌خواهد از اینها حمایت می‌خواهد آنها را به جلو می‌برد و آینده جوانان مملکت را تأمین می‌کند و در مملکت در یک مقیاس ملی زندگی کردن یعنی همین (احسنت) خانمها و آقایان از حق نباید گذشت که یکی زا خدماتی را در زمینه وزارتخانه‌ها و دستگاههای دیگر که مربوط به خدمات دولت بود برشمردم و در این مورد به خصوص شهادت می‌دهم که این دولت هویدا به بهترین وجهی منویات شاهنشاه بزرگوار را درک کرده و به عاقلانه‌ترین و منصفانه‌ترین و انسانی‌ترین وضعی کوشش کرده است که واقعا یک نوع رابطه صحیح و انسانی بین حکومت و ملت بقرار کند مردم در تمام مواقع احساس می‌کنند که زندگی شخصی حیات فردیشان را در داخل و در چهارچوب حیات ملی می‌توانند تأمین کنند و این هدفی است که برای یک ملتی می‌توان تعیین کرد که بتواند واقعا زندگی وقعی و ملی خودش را حس کند و مسؤولیت احساس کند و در اینجا غالبا در این ماههای اخیر صحبت از مسائل ناسیونالیستی شده است که من از طرفداران آن هستم خواستم شهادت بدهم و عرض کنم که حقا مبانی ناسیونالیستی واقعی را فقط برای یک چنین سیاستی می‌شود پایه‌گذاری کرد یک سیاست ناسیونالیستی حتما باید از چنین شیوه حیاتی تغذیه کند تا بتواند نام ناسیونالیزم واقعی بگیرد البته مسائلی که گفته می‌شود هرگز آن معنا را نمی‌دهد که هیچگونه ایرادی وجود ندارد ما به حد اعلی و اکمل به هدف برنامه‌هایمان رسیده‌ایم بدون شک مواردی هست که شایان انتقاد است و بنده نمی‌دانم مجازم عرض کنم یا نه که در واحدهای حزبی این انتقاد تا جایی که من شرکت داشتم به بهترین وجهی انجام می‌گیرید و این انتقادات به صورت کاملاً منطقی گاهی به شدیدترین صورت انجام می‌شود که البته مورد استفاده دولت هم قرار می‌گیرد مهمترین مساله‌ای که همیشه مطرح بوده مسأله انقلاب اداری است تردیدی نیست که ما برای بهتر به ثمر رساندن هدفهای انقلاب احتیاج به ابزار و آلاتی داریم که بتوانند این وظیفه را به خوبی انجام بدهند و بهترین آلات و ابزار هم دستگاههای دولتی هستند یعنی دستگاههای اداری هستند همانطور که اعلیحضرت همایونی چند روز قبل از تشریف بردن به مسافرت اخیر به طور جدی مسائل اداری و مسأله انقلاب اداری را مورد نظر قرار دادند حتی با تذکرات بسیار تندی مسأله را تذکر دادند و تردیدی نیست که این امر مورد علاقه دولت و دستگاههایی که باید این کار را انجام بدهند هست بنده چندی پیش هم در یی از روزنامه‌ها افتخار داشتم عقیده خودم را نوشتم واقعا دستگاههای دولتی ما فاسد نیستند این مسأله را مطلقا و هرگز ما نبایستی بگوئیم و دستگاههای خودمان را در مظان چنین تهمتی نباید قرار بدهیم ولو این که به اشتباه یا سهو باشد چرا در مملکت ما فساد وجود ندارد برای این که انقلابی که در این مملکت انجام گرفت برای این بود که ریشه‌های فساد کنده بشود که واقعا کنده شده است البته تصدیق می‌شود که با همه اینجا یک نقایصی هست ای بسا باید گفت دستگاهها آن قدر آمادگی نشان نداده‌اند که خودشان را شایسته پیشبرد هدفهای انقلاب نشان بدهند البته این به آن معنا نیست که این دستگاهها لیاقت اصلاح شدن را ندارند من نوشتم مسأله این است که در دستگاههای اداری مملکت یک قشری یک طبقه‌ای از زحمتکشان هستند به نام کارمندان که اینها دارای یک پتانسیل انقلابی هستند یعنی خودشان یک قشر و طبقه‌ای هستند که مانند سایر طبقات زحمتکش مملکت ما از مزایای انقلاب بهره‌مند شده‌اند و باید هم بیشتر بهره‌مند بشوند باید در دستگاههای مملکتی و دولتی یادآوری بشود موجباتی فراهم بشود از طریق کار و ارزشیابی و تدابیر دیگر که این افرادی که پشت میزها و در دستگاههای دولتی هستند پی ببرند به خاصیت انقلابی خودشان و به پتانسیل انقلابی خودشان بدون شک بهترین و صالح‌ترین افرادی که باید مسأله انقلاب اداری را انجام بدهند همین کارمندان دستگاههای دولتی هستند که باید نظارت بشود و رسیدگی بشود تا موجبات رضایت خاطر شاهنشاه ملت و ایران را فراهم کنند بنده به عنوان یک نماینده اظهار می‌کنم هر کس در هر طبقه‌ای باشد و در هر گروه و مشکلی که باشد و در هر سنگری که باشد در هر حالی که باشد اگر موجبات عدم رضایت خاطر رهبر بزرگ مملکت را فراهم کند ملت هرگز او را نخواهد بخشید (احسنت – احسنت).
رئیس – آقای دکتر وفا بفرمائید.
دکتر وفا – به نام یزدان پاک و به نام نامی گوهر تابناک و پدر تاجدار ایران کهن شاهنشاه آریا مهر جناب آقای رئیس، همکاران گرامی، حضار محترم در چند جلسه اخیر مجلس شورای ملی در این ساحت مقدس اظهاراتی و بیاناتی از طرف سروران عزیز و عزیزان گرامی اقلیت بنده عنوان شد که به قول خودشان جنبه انتقادی داشت. بنده ناگزیر هستم که عرایضی را در این ساحت مقدس به عرض همکاران گرامی و ارجمندم برسانم عرض کردم به اصطلاح خودشان جنبه انتقادی داشت اینجا جمله‌ای عرض می‌کنم که چرخهای انقلاب اجتماعی اصیل ایران با سرعت در گردش است و بیانات و اظهاراتی به نام انتقاد انتقادی که سالم و سازنده نباشد چوبهایی است لای این چرخها (صحیح است) بنده راجع به چهار کلمه می‌خواستم با اجازاه همکاران گرامی خودم صحبت کنم یکی انقلاب است دومی انتقاد است سومی حزب است و چهارمیش وظیفه. سروران عزیز بنده مخصوصا جناب آقای رامبد سرور بسیار عزیز و گرامی من عذر می‌خواهم اگر اسمشان را یک بار اینجا بیاورم امیدوارم زیاد ناراحت نشوند برای این که در جلسه ۱۹۸ پنجشنبه ۲۸ خرداد ماه ۲۵ باز اسم جناب آقای دکتر یگانه را آوردند بنده شماره کردم و زیرش خط کشیدم لابد آقایان استاد بنده هستند و تاریخ پیدایش انقلابات و علل پیدایش انقلابات را مطالعه کرده‌اند بنده چون وقت کم دارم و ای کاش وقت بیشتری داشتم مجبور هستم به اختصار برگزار کنم هیچ انقلابی بوجود نیامد مگر برای این که آن تضاد و شکافی که بین دو طبقه اکثریت محروم و اقلیت حاکم در زمانهای قدیم بوده است پر کند و از بین ببرد پس هر انقلابی یک وجه اشتراکی دارد آن عبارت است از دگرگون کردن نظامات کهنه و فرسوده‌ای که به اقتضای زمان و مکان در هر جامعه‌ای حکومت می‌کرده یک وجه افتراق و تمایزی انقلاب سفید ایران با سیار انقلابات دارد و دو فرق است به نظر بنده و آن عبارت است از این که اولاً این انقلابی است سفید معنایش را همه می‌دانید دوم این که این انقلاب از طرف شخص اول مملکت طراحی شد نه مثل انقلابات دیگری از طرف اکثریت محروم و زحمتکش برای رسیدن به حقوق خود این وجه تمایز افتخاری است برای انقلاب ایران به نظر بنده برای این که هر انقلابی به هدفهای عالی خودش برسد سه رکن و سه اصل و سه عامل اساسی لازم دارد اول عبارت است از ایده و طرح و برنامه مانند انقلابی که توسط رهبر عالیقدر مملکت عنوان شد و به تصویب ملی رسید رکن دوم عبارت است از مقررات انقلابی که همین مجلس انقلابی است که در همین مجلس اگر بیاناتی به نام انتقاد ولی مخرب و باعث تخریب افکار عمومی اگر اظهار بشود درست نیست همانطور که خود لیدر اقلیت فرمودند انتقاد را از خودمان شروع کنیم وظیفه خودمان را بهتر بشناسیم وظیفه‌ای که اقلیت به عهده دارد بسیار حساس بسیار با اهمیت و بسیار دشوار است وجوب و لزوم همین احساس مسؤولیت و بسیار پر ارزش وظیفه مسؤولیت است که حکم می‌کند با اقلیت در مقابل اکثریت وظیفه شناس باشد در مقابل ملت وظیفه شناس باشد و وظیفه خود را در مقابل ملت وظیفه اقلیتی خود را به نحو احسن انجام بدهد اما در همین مقررات انقلابی بنده حاشیه‌ای عرض کنم و عبارت از این که در ایام قدیم بهتر از من می‌دانید که منشا قانون و قانونگذاری اقلیت بود و هدف قانون و موضوع قانون و قانونگذاری عبارت از تضمین و تامین منافع اقلیت بود ولی امروز در سایه انقلاب سفید شاه و مردم منشا قانونگذاری اکثریت است هدف قانونگذاری تامین رفاه اجتماعی برای اکثریت است (صحیح است) موضوع قانونگذاری عبارت از است آسایش و رفاه اکثریت و اما موضوع دوم انتقاد بنده به عقل قاصر خودم (صحیح است) صحیح است این طور فکر می‌کنم که هر انتقادی از سه رکن ناشی می‌شود از سه اصل ناشی می‌شود انتقاد درجه اول ناشی از شک است همانطور که همکار دانشمند من جناب جوانشیر فرمودند شک باز عبارت است از شک تخریبی و شک عقلانی و سازنده چون شک شما سازندگی ندارد تخریبی است و اثرات این جور بیانات به نام انتقاد باعث تخریب افکار عمومی است و به این دلیل انتقاد نیست در نظر دوم انتقاد ناشی از قیاس است و قیاس به نظر بنده عبارت از است از مقایسه دو چیز و دو شی قابل مقایسه با هم است شما ساختمان مجلس شورای ملی را نمی‌توانید با آپولو مقایسه کنید ولی دو طیاره را با هم می‌توان مقایسه کرد به این دلیل وقتی قیاس مع الفارق بود به قول فقها قابل رد است و محکوم به رد است و در این مورد بنده عرض می‌کنم ما باید خودمان را با خودمان مقایسه کنیم و امروز خودمان را با دیروز و پریروز خودمان مقایسه می‌کنیم و چون این مقایسه نشده و این انتقاد شما ناشی از مقایسه ناصحیح است محکوم به رد است و در مورد سوم انتقاد ناشی از وجود فکر به سازی و نوسازی است و انتقاد شما رهنمون نیست انتقاد شما راه بهتری را نشان نمی‌دهد چرا؟ چگونه؟ چه؟ چه؟ چرا این انتقاد نیست و چون سازنده نیست و رهنمون و خلاقه نیست این محکوم به رد است موضوع سوم راجع به حزب بنده یقین دارم و فکر می‌کنم انشاءالله دوستان عزیز اقلیت و سروران عزیز من به فلسفه تشکیل احزاب و حکومت چند حزبی آشنا هستند یا آشناتر خواهند شد فرمودند حزب برای دموکراسی است بله حزب و تحزب برای دموکراسی است ولی دموکراسی لازمه‌اش نظم و وظیفه شناسی است دموکراسی با لیبرالیسم فرق دارد من آزادم که بیایم هر چه دلم خواست بگویم بدون این که توجه کنم اثرات این گفته‌ها در اجتماع به چه صورتی جلوه‌گر خواهد شد این آزادی درست نیست فرمودند حزب به اصطلاح پاسدار انقلاب بنده عرض می‌کنم بر خلاف نظر ایشان که می‌فرمایند حزب دولتی عرض می‌کنم که این حزب مال مردم است (صحیح است) متکی به مردم است (صحیح است) مال کارگران زحمتکش است (صحیح است) مال برزیگران زحمتکش است (صحیح است) مال روشنفکران است مال زنان آزاد ما است (صحیح است) و مال طبقات زحمتکش و شاه‌دوست این مملکت است) (صحیح است آفرین) و اما راجع به دولت سه سال تمام است به شهادت دوستان اقلیت و لاکثریت خیال کنند برای تملق از دولت است خیر عرض کردم امروز خودمان را با دیروز مقایسه کنیم و ببینیم که در این سالها چه شده شما بیائید همکاری کنید بیائید وظیفه خودتان را در قالب اقلیت آن طور که باید و شاید انجام بدهید شما بیائید سازندگی بهتر را نشان بدهید و بیائید این ملتی که در پشت سرپرچمدار انقلاب خو راهی را در پیش دارد که به قله‌های پیروزی برسد اینها را خوشبین کنید امیدوار کنید ناامید نکنید با این صحبت‌ها تخریب افکار عمومی نکنید.
(معیری – افکار عمومی با این حرفها تخریب نمی‌شود مردم خودشان متوجهند) بنده نمی‌دانم اگر حزب و تحزب را این آقایان آن طور که باید درک کرده‌اند فکر می‌کنم که هیچ اختلافی نداریم ولی فکر می‌کنم این طور نیست بیانات جناب آقای رامبد را بنده نمی‌خواهم بخوانم وقت کم است در صفحه ۵ همین صورت مذاکرات شماره ۱۹۸ در قسمت دست چپ صفحه در شش هفت خط آخر می‌فرمایند برای این که اهالی تهران ترقیات ما را به چشم نمی‌بینند ذوب آهن را نمی‌بینند سد محمد رضا شاه را نمی‌بینند سد کرج را نمی‌بینند راههای آسفالته را نمی‌بینند پس ایشان به اقرار خودشان مأخوذ به نظر خودشان هستند که این دولت خدمت کرده است سد ساخته، راه آهن ساخته این روزنامه نگاران خودشان مهر ایران است که رشد صنایع ایران به ۳۳۱ درصد رسیده است طبق گزارشی که از طرف بانک جهانی که یک مقام اقتصاد جهانی است داده خوب آن حرفهای شما را قبول کنیم با این حرفهایتان را قبول کنیم اگر واقعیات هست استدعا می‌کنم واقعیات را پرده پوشی نفرمائید منصفانه قضاوت بفرمائید کدام پیشنهاد منطقی و طرح منطقی را در مجلس یا در کمیسیونها ارائه فرموده‌اید که به آنها توجه نشده است (یک نفر از نمایندگان روزنامه مهر ایران ارگان حزب مردم نیست ناشر افکار حزب است) ناشر افکارتان است فرقی نمی‌کند و اما کارنامه دولت هویدا و خدمت دولت هویدا بر همگان هویدا است و هیچ وقت همانطور که مکرر همکاران عزیز من فرموده‌اند لکه ابری خورشید را نمی‌تواند بپوشاند و دلیل بر این به قول فقها دلیل عینی و فعلی دارد و مستند به فعل است و آن همان وجود دولت هویدا و وزرائی هستند که شب و روز در اقصی نقاط مملکت در گرما و سرما در جنوب و شمال زحمت می‌کشند جناب آقای رامبد عذر می‌خواهم که برای بار دوم اسم شما را بردم چون عرض کردم شما در آن جلسه ۲۵ بار اسم آقای دکتر یگانه را بردید این کارهای دولت و این خدماتی را که کرده باید به مردم نشان داد و متشکر بود و اگر در هر جائی نظر اصلاحی دارید بفرمائید فکر نمی‌کنم دولت از حزب یا حزب از ملت و دولت از ملت جدا باشد همه ما فدائی این آب و خاک این ملت هستیم و در پشت سر پرچمدار ملت ایران برای رفاه حال این ملت شاه دوست زحمت می‌کشیم فقط استدعا می‌کنم وظیفه خودمان را بشناسیم و در مرز خودمان و در حد خودمان و در وظیفه خودمان قدم برداریم و سخن بگوئیم دنیا دنیای واقعیات است فلسفه‌های زیادی اظهار شده ابراز شده در طول تاریخ ولی بنده فکر می‌کنم امروز ر وزی است که باید از اصل اصالت حقیقت پیروی کرد از اصل اصالت حقیقت و واقعیت واقعیات را نباید منکر شد دنیا دنیای واقعیات است نه دنیای رویاها، اما حزب تحزب و تشکل و تشکیل احزاب مولود انقلاب است بیائید حزب خودتان را درست کنید تشکیلاتش را درست کنید و اگر خدای نکرده خدای نکرده اختلافی بین خودتان هست این را به ساحت مقدس مجلس نکشید (آفرین) بنده پشت این تریبون عرض می‌کنم هیچ فردی از افراد این مملکت حق ندارد که بر خلاف جهت انقلاب و بر خلاف اصول مقدس منشور انقلاب اقدامی بکند و قدمی بردارد و سخنی بگوید ما همه مال این آب و خاک هستیم و باید برای این مملکت خدمت بکنیم بنده عرض کردم مطالبم را به اختصار برگزار می‌کنم یکی از متفکرین می‌گوید اگر تو بنشینی اگر من بنشینم پس که برمی‌خیزد اگر تو برخیزی و اگر من برخیزم همه برمی‌خیزند همه برمی‌خیزند برای خدمت به این مملکت (احسنت) بنده از این که مصدع اوقات شریف همکاران شدم عذر می‌خواهم و در پایان عرایضم عرض می‌کنم که درود فراوان و سپاس بی‌کران به رادمرد نیک اندیش که برزیگران را پیروز و کارگران را بهروز و زنان را آزاد و ایران را آباد فرمودند (احسنت – احسنت)
رئیس – آقای اهری بفرمائید.
اهری – با کسب اجازه از مقام معظم ریاست محترم و همکاران عزیزم در مسافرتی که مقام معظم ریاست به آذربایجان داشتند بنده هم به اتفاق عده‌ای از نمایندگان آذربایجان شرقی افتخار داشتم که در خدمت ایشان باشم احساسات از دل برآمده و عالی مردم شهر تبریز در موقع ورود ریاست محترم مجلس به تبریز نسبت به شاهنشاه و نسبت به جناب آقای مهندس ریاضی به قدری عالی و ا ز دل برآمده بود که بنده از عهده شرح و توصیف آن با جمله و عبارتی نمی‌توانم بربیایم جناب آقای رئیس مجلس با این که زمان بسیار کوتاه بود و برنامه بسیار فشرده بود در مدت خیلی کوتاه از پیشرفتهایی که در شهر تبریز در این مدت سه سال شده است بازدید کردند و در هر یک از قسمتها از پیشرفتهایی که نصیب مردم شهر تبریز شده بود استحضار حاصل کردند. از کارخانه‌های ماشین سازی، تراکتور سازی، موتور دیزل سازی و از دانشگاه دیدن کردند و مخصوصا پیشرفتهای دانشگاه بسیار مورد توجه قرار گرفت. افتخار بزرگ دیگری که نصیب نمایندگان آذربایجان در این مسافرت گردید حضور در نوار مرزی و شرکت در مراسم پر افتخار پرده برداری از پیکره مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه در شهر مرزی کلیبر بود. مردم از روزها قبل، هزاران نفر از کشاورزان و عشایر از نقاط دور افتاده و از نقاط کوهستانی دسته دسته به کلیبر آمده بودند ور در انتظار ورود مقام ریاست مجلس و شرکت در این مراسم پر افتخار بودند هر یک آرزو می‌کردند هر چه زودتر سعادت زیارت سیمای مبارک شاهنشاه آریا مهر نصیب آنها بشود. آقایان نمایندگان از نزدیک شاهد احساسات از دل برآمده مردم مرزنشین کلیبر بودند که بنده از بیان احساسات آنها عاجزم و از بنده و از مقام معظم ریاست استدعا داشتند که مراتب شاه‌پرستی و احساسات و جانبازی آنها را جناب آقای رئیس مجلس در اولین شرفیابی و بنده که افتخار نمایندگی آنها را دارم از پشت این تریبون به عرض شاهنشاه و مجلس برسانیم عده‌ای از دوستان من شهر کلیبر را قبلا دیده بودند دوست عزیزم آقای روحانی که سالها در آذربایجان ماموریت داشته‌اند کلیبر را شش سال قبل دیده بودند در مسافرت اخیر هم آقایان برای العین دیدند که نتیجه انقلاب در عمران و آبادی این شهر مرزی تا چه حد است که مورد تحسین و تعجب تمام مدعوین و تمام حضاری که در این مراسم بودند واقع شد. البته این عمران و آبادی منحصر به شهر کلیبر نبوده بنده نسبت به حوزه انتخابیه خودم نمی‌خواهم مصدع بشوم این اقدامات عمران و آبادی رادر دشت مغان و پارس آباد و در حوزه انتخابیه دوست عزیزم جناب آقای اسدی از نزدیک دیدیم بنده به لحاظ سوابق خدمتی که در آذربایجان داشتم ۱۲ سال پیش این منطقه را خیلی خوب دیده بودم و باید عرض کنم که این منطقه به کلی تغییر قیافه داده بود مردم پارس آباد مغان از کلیه مزایای تمدن امروز برخوردار بودند منطقه‌ای که در آن یک آبادی و یا دکان و مغازه‌ای نبود و الان به صورت شهر زیبایی در آمده و برای العین می‌بینیم کارهای انجام شده و کارهای عمرانی در مملکت به حدی زیاد است که هیچ کس نمی‌تواند منکر این اقدامات بشود یا بتواند از عهده سپاسگزاری این اقدامات که در نتیجه رهبری خردمندانه شاهنشاه و به وسیله دولت هویدا انجام شده برآید و منکر آن باشد. باید این نکته را اضافه کنم دوستان عزیز من از جمله آقای اسدی در اجتماع مردم مغان و در گرمی با ملاحظه فعالیت‌های عمرانی در که در آن منطقه شده بود از جمله در یک قسمت از شهر داشتند خیابانها را آسفالت می‌کردند و لوله‌کشی شهر داشت جریان پیدا می‌کرد خانه‌هایی برای مردم و مامورین دولت در دست ساختمان بود و کلنگ ساختمان و درمانگاه و شیر و خورشید به دست رئیس زده شد و یا ساختمان پارک کودک و غیره و امثال این ا به قدری در حوزه انتخابیه دوست عزیزم آقای اسدی انجام شده بود که در حضور مردم شهر مغان آقای اسدی از دولت و وزرائی که در این برنامه‌ها یاری کرده بودند اظهار تشکر کردند (رهنوردی – البته بفرمائید که ایشان از حزب اقلیت هستند) همه ما خدمتگزاریم و آقایان هم توجه کردند که هر چه در مملکت انجام شده تمام ملت ایران به خصوص مرزنشینان کاملا واقف هستند که تحت رهبری شاهنشاه آریا مهر است ولی مجری صدیق و فداکاری با توجه به مقدورات مملکتی در ظرف این مدت کوتاه قدمهای بزرگی برداشته و نمونه بزرگ آن شهر کلیبر و پارس آباد و مغان بود و مردم در اثر همین اقدامات مجدانه‌ای که در آنجا شده بود دوست عزیز من آقای اسدی و من شاهد بودیم چقدر این طرح‌ها و کارهای عمرانی را تعریف می‌کردند و از دوست عزیزم بسیار متشکر بودند همچنین از دولت سپاسگزار بودند وقتی ما با هلیکوپتر از بالای بیله سوار و شاه‌آباد می‌گذشتیم بنده چشمم خورد به سیلوئی که در شاه آباد مغان ساخته بودند باور بفرمائید این یک خدمت دولت را اگر بخواهیم بازگو کنیم و مزایای این سیلوهایی که در مملکت از ۱۸۰ هزار تن به ۵۰۰ هزار تن رسیده و تا یک سال دیگر به ۷۰۰ هزار تن خواهد رسید بسیار وقت می‌خواهد، می‌توانم بگویم این بزرگترین خدمتی است که به رهبری شاهنشاه دولت هویدا انجام داده است بنده با اعداد نمی‌خواهم ثابت کنم چون بنده خودم سالها در دستگاه دولت در همین شهرستان خدمتگزار بودم. در مملکت ما که ۷۵ درصد زراعتش دیمی و ۲۵ درصد آن آبی است که آن هم کم کم دارد از بین می‌رود و جایش را محصولاتی که در بازار بیشتر خریدار خواهد گرفت و در نتیجه یک سال که باران داریم محصول داریم و چند سال هم نداریم که باید از خارج وارد کنیم، با توجه به مصرف کشور باید سالی دویست میلیون تومان ضرر بگذاریم یا باید انبارها و سیلوهای مجهزی داشته باشیم که سالی که محصول خوب است برای سالهای آینده گندم به اندازه کافی ذخیره کنیم این برنامه مهم را دولت انجام داده است که نمونه آن را در حوزه انتخابیه آقای اسدی در شاه آیا بنده دیدم کارهای انجام شده بعدی بود که اگر بخواهم شمارش کنم مخصوصاً در منطقه نوار مرزی مدتها وقت بخواهد بنده گاهی فکر می‌کردم این فعالیتها فقط در حوزه انتخابیه بنده شده است ولی وقتی که قدم گذاشتیم به جنوب و خوزستان همه جا دیدم که کارهای انجام شده به قدری زیاد است که بنده قلبا از دولت طلبکار شدم که در حوزه انتخابیه بنده کم کار شده است در کلیه نقاط مملکت این کارها شده البته زمان بسیار کوتاه و مقدورات تا حدی است که آقایان استحضار دارند بنده در درجه اول مراتب سپاسگزاری مردم ارسباران و منطقه مغان را به پیشگاه شاهنشاه عظیم‌الشأن تقدیم می‌کند و درود فراوان مرزنشینان از جان گذشته را به نمایندگان محترم مجلس که از من خواسته‌اند عرض می‌کنم و توفیق همه نمایندگان محترم و ملت ایران را از صمیم قلب در خدمت به شاهنشاه و به میهن عزیز از خداوند مسألت دارم (احسنت – احسنت).
رئیس – آقای اسدی بفرمائید.
محمدی اسدی – بنده دیشب رختخوابم را برای اولین بار آوردم به مجلس شورای ملی تا بتوانم راجع به مسافرت جناب آقای رئیس محترم مجلس شورای ملی و هیات محترم دولت به آذربایجان به طور تفصیل و مشروح صحبت کنم ولی چون هنوز خودم را ناشی می‌دانم به رأی‌العین دیدم که از دیروز بعدازظهر یک عده دوستان اکثریت من به مجلس تشریف آورده‌اند و در مجلس مانده‌اند و دیشب در مجلس خوابیدند بالمال خیلی بدشانسم که بیش از ۵ یا ۶ دقیقه وقت صحبت را ندارم و نخواهم توانست آنچه را به رای‌العین در این مسافرت در مغان دیده‌ام و آنچه احساسات مردم است یا زبان الکی خودم به عرض نمایندگان مجلس شورای ملی برسانم امیدوارم از فرصت بهتر و وقت بیشتر بتوانم این مطالب را به عرض برسانم یادداشتهایی که تهیه کرده بودم راجع به این مسافرت خیلی زاید بود ولی متاسفانه به ضیق وقت گرفتارم دوست عزیزم جناب آقای کریم اهری از تشریف فرمائی ریاست محترم و محبوب مجلس شورای ملی تشکر و سپاسگزاری کردند من هم به سهم خود لازم می‌دانم از بزرگواری ایشان از محبت ایشان از تشریف فرمائی ایشان از بازدیدهای مختلفی که از موسسات و سازمانهای گوناگون در منطقه مغان فرمودند تشکر بکنم مخصوصاً از دوست و سرور عزیزم جناب آقای دکتر خطیبی راجع به محبتی که نسبت به مغان فرمودند سپاسگزارم و کراراً از پشت تریبون مقدس مجلس شورای ملی من از ایشان تشکر کردم جناب آقای کریم اهری دوست عزیز بنده راجع به مغان صحبت فرمودند از ایشان کمال تشکر را دارم بار مرا خیلی سبک کردند چون ایشان راجع به مغان صحبت کردند من چند کلمه‌ای راجع به حوزه انتخابیه‌ایشان ارسباران به نام کلیبر معروف است صحبت می‌کنم.
خانمها و آقایان
هفته گذشته این توفیق نصیب اینجانب و تنی چند از نمایندگان محترم آذربایجان گردید که در خدمت ریاست محترم مجلس شورای ملی جناب آقای مهندس ریاضی در یک جشن عظیم میهنی و به عبارت دیگر در یک مجلس سپاس ملی شرکت کنیم و برای بار چندم از نزدیک شاهد پرشورترین احساسات و بی‌شائبه‌ترین عواطف و پاکترین و صمیمانه‌ترین سپاس مردمی باشیم که به شکرانه خدمت ارزنده توام با فداکاری رهبر عالیقدر در دورترین نقاط آذربایجان، در نقطه مرزی، در محلی که شاید تا چندی پیش اسمی از آن به نام ده و یا دهکده به گوشها نخورده بود و امروز به نام شهر کلیبر شناخته شده شده و از کلیه مظاهر انقلاب برخوردار است تجمع کرده و شورانگیزترین احساسات عمیق خود را نسبت به مملکت - رهبر انقلاب- مصلح کبیر و پیشوای داهی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانوی ایران و نثار می‌کردند این مظاهر عظیم و این مراسم این اجتماع بی‌سابقه و این همه شور و هیجان و به مناسبت پرده‌برداری از پیکر مقدس شاهنشاه کلیبر بود که نمایندگان آذربایجان شرقی و این افتخار را داشتند که همراه مقام شامخ ریاست مجلس شورای ملی در این مجلس بزرگداشت در مجلس ملی شرکت کرده و نمونه زنده‌ای از آثار انقلاب مملکت به چشم خود ببیند و به صورت حسی و لمسی پیش‌بینی پیشرفتهای چشمگیری را در تمام شئون زندگی مردم این مملکت مردم نقاط دورافتاده مردم مردمی که روزی به آنچه اصلاً به حساب نمی‌آمد زندگی آنان بود ببیند.
اجتماع کثیری در آن روز تاریخی، در آن محوطه محوطه‌ای که پیکره شاهنشاه، پیکره مرد پیکره مردی که در تاریخ دو هزار و پانصد صفحه زوپنی را به خود اختصاص داده روزی که به انسان‌ها می‌اندیشد به افتخارات به عظمت و اعتلا ملتش- پیکره قائدی که با نیات انسانی خود تحسین جهانیان را به خود پیکره پادشاهی که به سلطان قلوب شناخته فرشته انقلاب، انقلاب سفید، انقلاب پاک، خونریزی، انقلاب مثبت، انقلاب به خاطر شریف‌ترین موجودات، یعنی طبقه کشاورزان خوانده می‌شود اجتماع کرده و هر یک پر از شادی نموده و احساسات خود را نشان می‌دهند تردید انعکاس آن صحنه هیجان‌آور و آن شورانگیز و آن صحنه پر از شادی و سرور و آن و سپاس و بزرگداشت از عهده هیچ ناطق هیچ شاعر و نقاش چیره دست ساخته نیست زمینی که هرگز چنین ادعایی نمی‌توانیم داشته باشیم هم آنچه را که دیدیم آنچه را شنیدم و آنچه را که کردم بر زبان آورم تنها از عهده برنمی‌آیم بلکه مختصر اشاره بدان نیز ساعت‌ها وقت می‌خواهد که قطعاً از حوصله این جلسه خارج است ولی فقط در یک جمله می‌توانم بگویم که من در آن روز در آن جلسه و اجتماع بی‌سابقه منظره‌ای دیدم که هرگز چشمان من به آن زیبایی ندیده بود، سیماها همه خندان، شادان، خوشحال، راضی و شکرگزار بودند، همکاران ارجمند، در مغان، در نقطه مرزی، کوچک و بزرگ، پیر و جوان، زن و مرد، زارع و کاسب، همه در یک امر هماهنگ بودند و آن این که از مقام معظم ریاست مجلس می‌خواستند که این پیغام را از طرف مرزداران ایران، مردم غیور مغان به شاهنشاه برسانند که منویات شاهنشاه آریامهر - یعنی انقلاب سفید در این نقطه مرزی پیاده شده و همه از ثمرات آن بهره‌مندند و امروز مرزداران ایران - آذربایجانیان غیور، به خوبی از منویات اصلاحی و انقلابی و انسانی شاهنشاه برخوردارند انصاف باید داد که همکار ارجمند و فداکار ما آقای کریم اهری، در این منطقه مرزی به نام یک سرباز معتقد و مؤمن و پاکباز انقلاب شناخته می‌شود اغلب بنده راجع به حزب با ایشان اختلاف پیدا می‌کنم گاهی گفتگو می‌شود ولی به خدا قسم چون قسم خوردم راست و صادقانه صحبت کنم این چیزی بود که به چشم دیده بودم وظیفه من ایجاب می‌کرد که در اینجا این مطلب را بگویم و کریم اهری با مجاهدت و تلاش مداوم خود توانسته است گام‌های ارزنده‌ای به سود موکلین خود بردارد و امروز کلیپر در استان آذربایجان یک شهر نمونه شناخته می‌شود.
من صمیمانه از خداوند مسئلت می‌نمایم که ما را توفیق دهد که تا بتوانیم در رفع نواقص و تأمین خواست‌های مشروع موکلین خود با کمک دولت پیشقدم باشیم و وظیفه خود را در قبال دینی که به شاهنشاه آریامهر داریم به خوبی انجام دهیم. البته نیاز به توجیه نیست که ما تاریخ را ورق بزنیم و از نقش قاطع ایل رشید شاهسون در تحکیم مقام رفیع سلطنت و عشق و ایمان یکایک این افراد به عنوان مقدس و مبارک سلطان که آنان را به نام شاهسون یعنی دل داده و دوستدار سلطان است ذکری به میان آوریم تاریخ پر از فراز و نشیب ایران و نفوذ مقام سلطنت همیشه با رشادت ایل شاهسون و مغانی‌ها توأماً بوده و امروز این علقه با درخشندگی خاصی درباره هر فرد شاهسون و مغانی صادق است و چون در اینجا قصدم انعکاس احساسات بی‌سابقه و هیجان مردم مغان و کلیبر نسبت به شاهنشاه مفخم می‌باشد لذا از بازگو کردن سایر مسائل مربوط به آذربایجان و حوزه انتخابیه خود خودداری کرده و بار دیگر از طرف مردم آذربایجان و نمایندگان آن استان از تشریف فرمایی مقام ریاست معظم به این منطقه تشکر می‌نمایم.
حضور جناب آقای مهندس ریاضی ریاست محترم مجلس شورای ملی و جناب آقای دکتر خطیبی مدیرعامل جمعیت شیر و خورشید سرخ و نایب رئیس مجلس شورای ملی که اثرات بسیار نیکویی در برداشت و توأم با خیر و برکت بوده از پشت این تریبون از طرف دویست هزار نفر مردم شاه‌پرست و وطن‌پرست مغان سپاسگزاری و تشکر می‌کنم (احسنت).
- تصویب صورت جلسه
۳- تصویب صورت جلسه
رئیس- نسبت به صورت‌جلسه دفعه گذشته نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌جلسه قبل تصویب می‌شود.
- طرح و تصویب گزارش کمیسیون علوم و آموزش عالی دایر به تأیید اصلاحات مجلس سنا در لایحه قانونی تعیین ارزش فارغ‌التحصیلان مدرسه عالی سپهسالار و ابلاغ به دولت
۴- طرح و تصویب گزارش کمیسیون علوم و آموزش عالی دایر به تأیید اصلاحات مجلس سنا در لایحه قانونی تعیین ارزش فارغ‌التحصیلان مدرسه عالی سپهسالار و ابلاغ به دولت
رئیس- وارد دستور می‌شویم گزارش کمیسیونها راجع به تعیین ارزش تحصیلی فارغ‌التحصیلان مدرسه عالی سپهسالار مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش از کمیسیون علوم و آموزش عالی به مجلس شورای ملی
کمیسیون علوم و آموزش عالی در جلسه ۱۱ تیرماه ۱۳۴۹ با حضور آقای دکتر زاهدی معاون وزارت علوم و آموزش عالی لایحه شماره ۵۱۳۸۰ مورخ ۲۴/۱۲/۱۳۴۸ دولت راجع به تعیین ارزش تحصیلی فارغ‌التحصیلان مدرسه عالی سپهسالار را که قبلاً به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و مجلس سنا اصلاحاتی در آن به عمل آورده است مورد رسیدگی قرارداد و مصوبه مجلس سنا را عیناً تأیید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده- ارزش تحصیلات فارغ‌التحصیلان مدرسه عالی سپهسالار و بر حسب دوره‌هایی که بر طبق مقررات با موفقیت به اتمام رسانیده‌اند به پیشنهاد شورای مدرسین مدرسه توسط مراجع قانونی وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم و آموزش عالی تشخیص و تعیین می‌شود.
- تبصره ۱- در آغاز اجرای این قانون مدرسین طبق وقفنامه مدرسه عالی سپهسالار به پیشنهاد نایب‌التولیه به فرمان همایونی تعیین می‌شوند و از آن پس تشخیص صلاحیت هر مدرس با شورای مدرسین خواهد بود که با پیشنهاد نایب‌التولیه به فرمان همایونی منصوب خواهد شد.
- تبصره ۲- فارغ‌التحصیلان مزبور بر حسب درجات تعیین شده تحصیلی به شرح فوق از مزایای قانونی آن تا زمانی که طبق این قانون تنها به مشاغل مذکور در تبصره ۳ اشتغال داشته باشند بهره‌مند خواهند شد و از نظر کلیه قوانین مملکتی مشمول مقرراتی خواهند بود که برای درجات تحصیلی آنان مقرر است.
- تبصره ۳- دولت می‌تواند از وجود فارغ‌التحصیلان مدرسه عالی سپهسالار منحصره در مشاغل زیر استفاده کند:
۱- معلم تعلیمات دینی و عربی در دبستانها و دبیرستانها
۲- مدرس علوم جو فرهنگ اسلامی در مدارس عالی
۳- مشاور امور اسلامی در خارج از کشور
۴- سردفتر ازدواج و طلاق
۵- قاضی در محاکم شرع
۶-افسر امور دینی
۷- کارمند در سازمان اوقاف
مخبر کمیسیون علوم و آموزش عالی- دکتر قهرمان.
گزارش از کمیسیون آموزش و پرورش به مجلس شورای ملی
کمیسیون آموزش و پرورش در جلسه ۱۳ تیرماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه مربوط به تعیین ارزش تحصیلی فارغ‌التحصیلان مدرسه عالی سپهسالار را که قبلاً به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و مجلس سنا اصلاحاتی در آن به عمل آورده است مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون علوم و آموزش عالی را در این مورد تأیید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون آموزش و پرورش – موسوی ماکوئی.
گزارش از کمیسیون امور استخدام و سازمانهای اداری به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور استخدام و سازمانهای اداری در جلسه ۱۴ تیر ماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه راجع به تعیین ارزش تحصیلی فارغ‌التحصیلان مدرسه عالی سپهسالار را که قبلاً به تصویب مجلس شورای ملی رسیده و مجلس سنا اصلاحاتی در آن به عمل آورده است مورد رسیدگی قرار داد و تصویب کرد.
اینک گزارش آن را در تأیید گزارش کمیسیون علوم و آموزش عالی به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون امور استخدام و سازمانهای اداری – دیهیم.
رئیس – نسبت به گزارش کمیسیونها نظری نیست؟ (اظهاری نشد) رای می‌گیریم به گزارش کمیسیونها خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند. (اکثر برخاستند) تصویب شد. لایحه به دولت ابلاغ می‌شود.
- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله خانم صوفی معاون وزارت کشور
۵- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله خانم صوفی معاون وزارت کشور
رئیس – خانم صوفی بفرمائید.
بانو صوفی – (معاون وزارت کشور) با کسب اجازه از مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی به طوری که نمایندگان محترم استحضار دارند:
برقراری نظام و ضوابط معین و روشن برای مشاغل مختلفی که در امور مربوط به جامعه مداخله و شرکت دارند یکی از اصول مسلم اجتماعی و اقتصادی جوامع مترقی است. با توجه به این اصل چون مجموعه مشاغلی که تحت عنوان اصناف تماس مداوم با مردم داشته و به طرق مختلف کالاها و یا خدمات را عرضه می‌نمایند نقش موثری را در تأمین رفاه و بهبود زندگی مردم دارند لذا لازم بود که روابط صاحبان این مشاغل با یکدیگر و همچنین ارتباط آنها از نظر کسب و کاری که بر عهده دارند با مردم تحت قواعد و ضوابط مشخصی در آید (صحیح است) و در اجرا اصل سپردن کار مردم به مردم از یک طرف و لزوم برقراری نظارتهای لازم به منظور حفظ منافع مصرف کننده از طرف دیگر تشکیلات صنفی با شرکت خود صاحبان این قبیل مشاغل تشکیل گردد و متقابلا نیز منافع اجتماع در تماسی که با اصناف دارند تأمین شود (صحیح است) و به جهات مذکور لایحه نظام صنفی که برای تأمین هدفهای فوق تنظیم گردیده است برای تصویب تقدیم می‌گردد. (احسنت – احسنت)
- اخذ رای و تصویب ارجاع لایحه نظام صنفی به کمیسیون خاص منتخب از شعب شش‌گانه
۶- اخذ رای و تصویب ارجاع لایحه نظام صنفی به کمیسیون خاص منتخب از شعب شش‌گانه
رئیس – این لایحه چون به چندین کمیسیون باید برود و مورد شور قرار بگیرد بنده می‌خواستم خواهش کنم اگر خانمها و آقایان موافق باشند این لایحه را هم مثل لایحه تعاون به کمیسیون خاص بفرستیم (صحیح است) بنابراین رأی می‌گیریم خانمها و آقایانی که با این نظر موافق هستند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. بنابراین به همان ترتیب از هر شعبه سه نفر انتخاب می‌شوند و با شرکت در کمیسیون خاص نسبت به این لایحه اظهارنظر خواهند کرد.
- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای موقر
۷- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای موقر
رئیس – آقای موقر بفرمائید.
موقر – سؤالی است از دولت تقدیم می‌کنم.
رئیس – به دولت ابلاغ می‌شود.
- طرح و تصویب گزارش شور دوم کمیسیون دارایی راجع به لایحه بخشودگی خسارت دیرکرد بدهی سنواتی قبل از سال ۱۳۳۶ بدهکاران سازمان غله و ارسال به مجلس سنا
۸- طرح و تصویب گزارش شور دوم کمیسیون دارایی راجع به لایحه بخشودگی خسارت دیرکرد بدهی سنواتی قبل از سال ۱۳۳۶ بدهکاران سازمان غله و ارسال به مجلس سنا
رئیس – گزارش شور دوم بخشودگی خسارت دیرکرد بدهی سنواتی قبل از سال ۱۳۳۶ بدهکاران سازمان غله مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش شور دوم از کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی
کمیسیون دارایی در جلسه ۴ تیر ماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه شماره ۲۰۹۱۴ – ۲۲ /۴ /۱۴۴۸ راجع به بخشودگی خسارت دیرکرد بدهی سنواتی قبل از سال ۱۳۳۶ بدهکاران سازمان غله را که گزارش شور اول آن به شماره ۹۶۰ چاپ گردیده برای شور دوم مورد رسیدگی قرار داد و مصوبه شور اول را عینا تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده – بدهکاران به سازمان غله کشور از بابت وام نقدی و جنسی دریافتی قبل از سال ۱۳۳۶ در صورتی که تا آخر سال ۱۳۴۹ اصل بدهی خود را بپردازند از تادیه جریمه، زیان دیرکرد، بهره و خسارت مذکور در اسناد تنظیمی معاف خواهند بود و همچنین اشخاصی که تا تاریخ تصویب این قانون اصل وام نقدی و یا جنسی مزبور را پرداخته و فقط بابت تمام یا قسمتی از جریمه زیان دیرکرد، بهره و خسارت مذکور در اسناد تنظیمی بدهکار باشند از پرداخت تمام یا باقیمانده جریمه، زیان دیرکرد، بهره و خسارت بخشوده می‌شوند.
مخبر کمیسیون دارایی – دانشمند.
گزارش شور دوم از کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی به مجلس شورای ملی
کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی در جلسه ۷ تیر ماه ۱۳۴۹ با حضور آقای رهبری معاون وزارت تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی لایحه بخشودگی خسارت دیرکرد بدهی سنواتی قبل از سال ۱۳۳۶ بدهکاران سازمان غله را برای شور دوم مورد رسیدگی قرار داد و مصوبه کمیسیون دارایی را عینا تصویب و تأیید کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی - سید علی صائب.
رئیس – ماده واحده مطرح است نظری نیست؟ (اظهاری نشد) در کلیات آخر لایحه نظری نیست؟ آقای اسدی بفرمائید.
اسدی – چون لایحه مربوط به خرید گندم و یا بخشودگی خسارت دیرکرد مطرح است خواستم از موقعیت استفاده کنم از جناب آقای رهبری تقاضا دارم چون کشاورز و کارگر و همه مردم ایران مورد حمایت شخص شخیص شاهنشاه آریا مهر است و باید برای رفاه و راحتی آنها قدمهای مثبتی برداریم بنابراین باید وزارت تولیدات کشاورزی یک برنامه‌ای تهیه و تنظیم کند که گندم هر منطقه را که با آب و هوا و فصل هر منطقه فرق می‌کند و متفاوت است به موقع بخرد. الحمدالله الان در ایران سیلوهای متعددی به وجود آمده آن مشکل دیگر به وجود نمی‌آید و آن مشکل دیگر در بین نیست ولی وقتی وزارت تولیدات کشاورزی، سازمان غله دیر برای خرید گندم کشاورز اقدام می‌کند چون کشاورزی تعهداتی به بانک و امثالهم دارد و در این موقع پای منحوس سلف خر به دهات و روستاها باز می‌شود و دسترنج آنها را به قیمت صفر خریداری می‌کنند و آنها را در فشار و مضیقه زیادی می‌گذارند وظیفه وزارت تولیدات کشاورزی این است که هر چه زودتر برنامه‌ای تنظیم کند تا قبل از این که پای آنها به دهات و روستاها برسد نسبت به خرید گندم آنها اقدام کند تا آنها اولاً بتوانند تعهدات خودشان را انجام بدهند و دیرکرد پرداخت نکنند و ثانیا محصول دسترنج خودشان را که یک سال زحمت می‌کشند در اختیار سلف خرها نگذارند در ضمن از موقعیت استفاده می‌کنم از جناب آقای دکتر یگانه وزیر محترم مشاور تقاضا دارم راجع به سندیکای کامیون‌داران که برای منافع خودشان در مملکت به عقیده بنده به وجود آمده یک فکر اساسی بکنید سندیکایی در اردبیل به وجود آمده که متاسفانه دوست عزیز و ارجمند بنده جناب آقای داود موید امینی به علت کسالت در آذربایجان بستری شدند و تشریف ندارند که ایشان هم مشکل را بیان کنند جناب آقای دکتر یگانه اینها سندیکایی به وجود آورده‌اند که در حقیقت سندیکای شخصی و فردی است کشاورز دسترنج خودش را می‌خواهد حمل بکند از این شهر به شهر دیگر اینها کامیون نمی‌فرستند که بتوانند نرخ حمل و نقل را ببرند بالا یا اگر می‌خواهند کامیون بفرستند به قدری قیمت سنگین تعیین می‌کنند که پرداخت آن از عهده یک کشاورز خارج است خواستم استدعا کنم جنابعالی که وزیر مشاور دولت هستید یک توجهی بفرمائید که هر چه زودتر مشکل کامیون‌داران در سطح مملکت برطرف بشود و این تقاضای کلیه آقایان وکلاست که از منطقه کشاورزی افتخار وکالت دارند.
رئیس – نظر دیگری در کلیات آخر لایحه نیست؟ (اظهاری نشد) به ماده واحده و کلیات آخر آن رای می‌گیریم خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. لایحه برای اظهار ملاحظات به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
- طرح گزارش شور اول کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی راجع به لایحه اجرای مقررات قانون بازنشسته کردن کارگران سازمانهای غله و قند و شکر در مورد کارگران شرکت سهامی چای ایران
۹- طرح گزارش شور اول کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی راجع به لایحه اجرای مقررات قانون بازنشسته کردن کارگران سازمانهای غله و قند و شکر در مورد کارگران شرکت سهامی چای ایران
رئیس – گزارش شور اول اجرای مقررات قانون بازنشسته کردن کارگران سازمانهای غله و قند و شکر مصوب ۱۳۴۳ در مورد کارگران شرکت سهامی چای ایران مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش شور اول از کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی به مجلس شورای ملی
کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی با حضور آقای رهبری معاون وزارت تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی لایحه شماره ۱۳۳۴۸ – ۲۳ /۲ /۱۳۴۹ دولت راجع به اجرای مقررات قانون بازنشسته نمودن کارگران سازمانهای غله و قند و شکر مصوب ۱۳۴۳ در مورد کارگران شرکت سهامی چای ایران را که به شماره ۱۲۷۶ چاپ گردیده مورد رسیدگی قرار داد و با اصلاحاتی به شرح زیر تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده – شرکت سهامی چای ایران مجاز است مقررات ماده واحده قانون مربوط به بازنشسته نمودن کارگران سازمانهای غله کشور و قند و شکر مصوب ۱۳۴۳ را در مورد کارگران خود اجرا نماید. کمک معاش منظور در قانون فوق به کارگران شرکت مذکور هم که از تاریخ تصویب قانون مزبور بازنشسته شده‌اند از تاریخ تصویب این قانون قابل پرداخت خواهد بود.
مخبر کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی - سید علی صائب.
گزارش شور اول از کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی
کمیسیون دارایی در جلسه اول تیر ماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه مربوط به اجرای مقررات قانون بازنشسته نمودن کارگران سازمانهای غله و قند و شکر مصوب ۱۳۴۳ در مورد کارگران شرکت سهامی چای ایران را مورد رسیدگی قرار داد و مصوبه کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی را در این مورد تأیید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون دارایی – علی اکبر دانشمند.
گزارش شور اول از کمیسیون امور استخدام و سازمانهای اداری به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور استخدام و سازمانهای اداری در جلسه ۳۱ خرداد ماه ۱۳۴۹ با حضور آقای رهبری معاون وزارت تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی لایحه مربوط به اجرای مقررات قانون بازنشسته نمودن کارگران سازمانهای غله و قند و شکر مصوب ۱۳۴۳ در مورد کارگران شرکت سهامی چای ایران را مورد رسیدگی قرار داد و مصوبه کمیسیون تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی را در این مورد تأیید و تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون امور استخدام و سازمانهای اداری - دیهیم.
رئیس- کلیات لایحه مطرح است آقای ادیب سمیعی بفرمایید.
ادیب سمیعی- در مورد این که کارگران شرکت سهامی چای از مقررات بازنشستگی کارگران غله و قند و شکر استفاده می‌کنند بنده عرضی ندارم و هر لایحه‌ای از این قبیل که در بهبود وضع کارگران و کشاورزان به مجلس تقدیم بشود این مجلس انقلابی در تصویب و تأیید آن علاقمند و کوشا خواهد بود اما چون صحبت از شرکت سهامی چای به میان آمد خواستم نظر دولت را جلب کنم و خواهش کنم که راجع به وظیفه و رسالتی که شرکت سهامی چای در بهبود چای داخلی مملکت و بی‌نیاز کردن مملکت از چای خارجی به عهده دارد عطف توجهی بفرمایید برای این که در شورای حزب ایران نوین که در استان گیلان در ماه گذشته تشکیل شده بود اکثر ناطقین راجع به مسئله چای صحبت کردند مخصوصاً راجع به بهای برگ سبز و موضوع میزان نیازمندی کشور از چای خارجی صحبت‌هایی زیادی شد که خواستم دولت توجه بیشتری بکند اصولاً چای به حمایت و تشویق اعلیحضرت فقید در کشور ما توسعه پیدا کرد در دومین کابینه دوران سلطنت اعلیحضرت فقید که به ریاست مرحوم میرزا حسن خان مستوفی‌الممالک تشکیل شد اولین برنامه دولت منع کشت تریاک و تشویق و توسعه کشت توتون و چای در مناطق کشور و تشکیل ذوب‌آهن بود آن هم به منظور رفع نیازمندی‌های امور کشاورزی و مکانیزاسیون کشور بود در سال ۱۳۰۹ هم وقتی وزارت فواید عامه تشکیل شد یک برنامه وسیعی برای بی‌نیاز کردن مملکت از چای خارجی تنظیم شد که از اقدامات بسیار مشعشع دوران سلطنت جلیل پهلوی است مشکل چای جناب آقای دکتر یگانه آن طور که در شورای حزب ایران نوین در استان گیلان مطرح شده بود از چند نظر باید مورد توجه قرار بگیرد یکی از نظر تولیدکننده یکی از نظر تهیه کنند یکی از نظر مصرف‌کننده و وارد کننده البته من می‌توانم از این دیدها مطالبی به عرض برسانم ولی چون جایش در این لایحه نیست و از طرف دیگر یک فرد حزبی هستم و فکر می‌کنم که مسائل اقتصادی بایستی در کمیسیونهای اقتصادی مورد بررسی قرار بگیرد این است که از حزب خودم تقاضا دارم مشکل چای را در کمیسیون اقتصادی مورد بررسی قرار بدهند و یک طرح جامعی تهیه بشود هم با نظر کارشناسان چای و کشاورزان چای به دولت خدمتگزار هویدا تقدیم بشود شاید این نگرانی و تزلزل مسئله در کمیسیون اقتصادی حزب مورد رسیدگی و توجه قرار گیرد (احسنت، احسنت).
رئیس- آقای قاضی‌زاده بفرمایید
قاضی‌زاده- بنده نظر بر سخنرانی یا تضییع وقت مقدس مجلس شورای ملی را ندارم برای این که شخصاً معتقد هستم سخنرانی و خطا به مانند شعر و موسیقی از فنون جمیله و صنایع مستظرفه است و فایده مشترک آنها تصویر جمال طبیعت و مجسم ساختن احساسات و عواطف بشر است و خطا به یکی از صناعات خمسه است یعنی برهان نیست خطیب می‌تواند احساس و عواطف را برانگیخته بکند و غیر از برهان است و بنده معتقد هستم آن چیزی که از مجرای زبان جریان پیدا می‌کند باید بر محور حق و حقیقت باشد چه در مسائل سیاسی و چه در موارد حقوقی مستند به موارد بیان منطقی باشد این عقیده بنده است چون لایحه مربوط به بازنشستگی کارگران سازمان چای مطرح است این مطلب را خواستم عرض کنم و از جناب آقای دکتر یگانه مخصوصاً تشکر دارم که راجع به اشتباه محاسبه حقوق کارمندان و بازنشستگان اقدام کردند و دستور رسیدگی دادند و باید عرض کنم که در تمام طول تاریخ ایران و همین طور در سایر ممالک به عقیده بنده در هیچ دورانی مثل دوره فعلی دیده نشده است که به شئون کارگران و حقوق کارگران و رفاه و آسایش کارگران تا به این حد احترام گذاشته شده باشد که در دوران سلطنت اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر شده است و این حقیقت محرز و مسلم است به همین جهت این لایحه را با آغوش باز استقبال می‌کنیم بنده در سازمان چای در غله و نان و سایر سازمانهای دولتی بیش از هر کس نسبت به وضع کارمندان دولت و کارگران واقف هستم و این را صریحاً باید عرض کنم چون اوراق استخدامی اینها و اوراق زده‌ام رئیس کارگزینی وزارت خواربار بودم رئیس سیلوی تهران بودم مدیر کل وزارت گمرکات و انحصارت بودم مدیرکل خواربار و اصناف شهرداری تهران بودم در سایر سازمانها هم اوراق استخدامی اکثر کارمندان دولت را ورق زده‌ام و در جامعه لیسانسیه‌ها با اینها ارتباط نزدیک داشته‌ام این مطلب را می‌خواهم عرض کنم با مقایسه با سایر کارمندان ممالک دیگر وضع استثنایی دارند از نظر تقوی و درستی و مخصوصاً در دولت حاضر بنده شاهد و ناظر عینی این جریانات هستم این مطلب را صراحتاً عرض می‌کنم که اینها یک وضع خاصی دارند و آن این است که خوان این کارمندان دولت به شاه‌دوستی و میهن‌خواهی عجین شده است و اینها کسانی هستند که معتقدند:
- عبادت به جز خدمت خلق نیست
- به تسبیح و سجاده و دلق نیست
خانمها و آقایان، اینها در چنین مکتبی تربیت شده‌اند اینها معتقد هستند و ایمان راسخ دارند اگر در راه مردم خدمت بکنند اجرا جزیل دارند پس در این صورت اگر مقایسه کنیم کارمندان فعلی را که در سازمانهای مختلف دولتی مشغول انجام‌وظیفه هستند با نهایت درستی و تقوی و آن چیزی که نسبت به حس وظیفه‌شناسی و مسئولیت اینها امر می‌کند تشویق و ترغیب کارمندان دولت است صحیح‌العمل و وظیفه‌شناس کارمندان دولت از مجلس شورای ملی که مظهر ملت ایران هستند انتظار دارند که اینها را که در تمام موارد انقلاب سهیم و مجری انقلاب شاه و ملت بوده‌اند در نظر داشته و وقتی ما می‌گوییم اوضاعی که در مملکت پیش آمده محیرالعقول است ثمره زحمات اینهاست ما جمع اضداد نمی‌توانیم بکنیم تناقض نمی‌شود گفت خواهش می‌شود در مجلس شورای ملی نسبت به کارمندان دولت که در گردش صحیح امور اداری مملکت مؤثر هستند تشویق و ترغیب بیشتری بشود با مقایسه با ارقام و اعداد اگر ملاحظه بفرمایید توجه بفرمایید ملاحظه خواهید کرد که کشور ما و کارمندان ما وضع استثنایی دارند اگر یک نفر مرتکب خطا بشود محاکمی هست که محاکمه و مجازات می‌شوند و آنهایی هم که واقعاً خدمت می‌کنند باید مورد تشویق قرار بگیرند بنده این مطلب را به طور اجمال عرض کردم و استدعا می‌کنم به این موضوع توجه بشود البته نظر داشتم در نطق قبل از دستور آن چیزی که از حقایق عینی است و در دل دارم به عرض نمایندگان محترم مجلس شورای ملی برسانم ولی مجال نشد و امیدوارم بیش از این موفق باشند.
رئیس- حق بود راجع به این موضوع در نطق قبل از دستور مطالبت‌تان را می‌فرمودید. آقای آموزگار اگر راجع به لایحه مطلبی دارید بفرمایید.
آموزگار- فعلاً لایحه مربوط به باز خرید و بازنشستگی کارگران شرکت سهامی چای مطرح است آقایان اطلاع دارند کارگرانی که آنجا هستند سابقاً در شرکتی بودند به نام شرکت کارخانه‌جات دولتی که هنوز آن شرکت به نام شرکت سهامی کارخانه‌جات دولتی باقی است حالا که شرکت چای منشعبه از آن صاحب پیدا کرده است و جز وزارت تولیدات شده برای کارگران و کارکنان آن یک چنین لایحه مفیدی آورده‌اند لازم بود که برای رفع تبعیض نسبت به ۸۰۰ نفر از کارگران و کارکنان شرکت سهامی کارخانه‌جات دولتی از جمله کارخانه‌جات قند و غیره که در قوانین استخدامی و آیین‌نامه‌های مربوط به حال تکلیف آنها به طور قطع روشن نشده و هر روز به مجلسین و دستگاههای دولتی مراجعه می‌کنند نیز فکری می‌شود ناحقوق آنها در موارد بازنشستگی و بازخرید به صورتی که برای همین کارکنان و طبق مقررات قبلی که در شرکت سهامی چای عمل می‌شده است درباره آنها هم عمل بشود بنده از دولت تقاضا دارم که به آنها هم توجه بفرمایند تقاضای آنها را بررسی بکنند ولدی الاقتضا در آیین نامه استخدامی بازنشستگی و بازخرید این ۸۰۰ نفر که وضعشان تثبیت نگردیده روشن بکنند.
رئیس- نظر دیگری در کلیات لایحه نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به ورود در شور ماده واحده رأی می‌گیریم خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است نظری نیست؟ (اظهاری نشد) پیشنهاد رسیده قرائت می‌شود.
احتراماً پیشنهاد می‌نماییم در لایحه اجرای مقررات بازنشستگی کارگران شرکت سهامی چای ایران سطر پنجم ماده واحده جمله از تاریخ تصویب این قانون حذف و به جای آن نوشته شود از اول سال ۱۳۴۹.
با تقدیم احترام- سیدعلی صائب- محمد حسین عباس میرزایی.
رئیس- لایحه و پیشنهاد برای شور دوم به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود.
- اخذ رای نهایی و تصویب لایحه قانونی واصله از مجلس سنا راجع به توسعه شبکه های تلویزیونی در شهرستان ها و ابلاغ به دولت
۱۰-اخذ رأی نهایی و تصویب لایحه قانونی واصله از مجلس سنا راجع به توسعه شبکه‌های تلویزیونی در شهرستانها و ابلاغ به دولت
رئیس- لایحه توسعه شبکه‌های تلویزیونی در شهرستانها برای اخذ رأی نهایی مطرح است قرائت می‌شود.
ماده واحده- به دولت اجازه داده می‌شود به منظور توسعه شبکه دستگاههای فرستنده تلویزیون که در داخل کشور ساخته می‌شود مبلغ دو تا سه هزار ریال به تناسب قیمت و کیفیت دستگاه گیرنده طبق آیین‌نامه‌ای که به پیشنهاد وزارت اطلاعات و با نظر وزارت اقتصاد تهیه و تنظیم گردیده و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد از کارخانه‌های سازنده دریافت نماید.
وجوه حاصل از اجرای این قانون که در حساب مخصوصی نگاهداری می شود منحصراً به مصرف توسعه شبکه و بهره‌برداری از دستگاههای فرستنده تلویزیون و شهرستانها خواهد رسید.
لایحه قانون فوق مشتمل بر یک ماده در جلسه فوق‌العاده روز دوشنبه هشتم تیرماه ۱۳۴۹ به تصویب مجلس سنا رسید.
رئیس مجلس سنا- جعفر شریف امامی.
رئیس- این لایحه عیناً به همان ترتیب که در مجلس شورای ملی تصویب شده در مجلس سنا هم تصویب شده است نسبت به آن با ورقه رأی می‌گیریم.
اسامی نمایندگان به ترتیب زیر توسط منشی آقای مهندس صائبی اعلام و در محل نطق اخذ رأی به عمل آمد.
- آقایان کورس- دکتر ضیایی- دکتر غنی- مهندس فروهر- دکتر متین- عجم- مهندس قادرپناه- تهرانی- دکتر شریعت- دکتر صاحبقلم- خانم سعیدی- پدرامی- شاهنده- خانم بزرگ‌نیا- موسوی- جاماسبی- دکتر نجیمی- دکتر یزدان‌پناه- دکتر امامی‌خویی- فهیمی- دکتر درودی- صدری کیوان- دکتر مهذب- مهندس فیروز عدل- دکتر ملکی- تیمسار نکوزاد- کمالوند- دکتر رفیعی- دکتر بهبهانی- تیمسار همایونی- دکتر عاملی‌تهرانی- اخلاقی- مبارکی- امیراحمدی- پورساطع- دکتر یگانگی- مجید محسنی- امامی‌رضوی- بهنیا- کلانتر هرمزی- دکتر صفایی- دکتر ستوده- دکتر حکیم شوشتری- عبدالحسین طباطبایی- جوادی- دکتر خسروی- کردستانی- دکتر هواکیمیان- دکتر معظمی- ادیب سمیعی- حیدرصائبی- دکتر محققی- مانی- پروفسور مخبر فرهمند- مهندس پروشانی- ماهیار – ملک افضلی- فخرطباطبایی- حق‌شناس- دکتر صالحی- امام مردوخ- ضیاءاحمدی- دکتر بقایی یزدی- پردلی- دکتر طالع- قاضی‌زاده- شاخویی- بختیاری‌پور- تیمسار حکیمیان- دکتر مدنی- ساگینیان-رضازاده- سرتیپ‌پور- زرگرزاده- مهندس پرویز بهبودی- مهندس زنجانچی- شیخ‌الاسلامی- پوربابایی- روحانی- دکتر خیراندیش-دیهیم- صائب- دکتر بیت منصور- فرهادپور- دانشمند- دکتر صدر- دکتر رشتی- موقر عامری- عباس میرزایی- آموزگار- فیاض فاضلی دکتر قهرمان- مصطفوی- مهندس زرآور- توسلی- ارسنجانی- مهندس یارمحمدی- جهانشاهی- مهندس ریاحی- خانم دکتر دولتشاهی- مهندس کیا- مهاجرانی- انشا- ملک‌زاده- آملی- شکیبا- کاسمی مهندس معتمدی- کیاکجوری- مهندس جلالی نوری- دکتر اعتمادی مافی- قراچورلو- مهندس اسدی سمیع- مرتضوی- دکتر خطیبی- محدث‌زاده- مهندس ارفع- سرتیپ‌پور- صادقی- اهری- اسدی- معیری- خانم زاهدی- مهندس برومند- مرندی- دیهیم- مهندس سهم‌الدینی- مهندس اخوان- مهندس عترت- دکتر کیان- ثامنی- دکتر عظیمی- دکتر پرتواعظم- دکتر میرعلا- دکتر رهنوردی - شهرستانی- دکتر کفایی- برومند- رامبد- مرندی- مهندس اربابی- مهندس اردلان- دکتر فربود- دکتر اسفندیاری- ریگی- دکتر رفعت- ملکشاه ظفر- کریم‌بخش سعیدی- دکتر اسدی- مهندس ریاضی- مهندس صائبی- یوسفی- خانم ابتهاج سمعیی- دکتر اصولی- دکتر زعفرانلو- دکتر امین- تیمسار وحدانیان- دکتر موثقی- دکتر الموتی- مروتی- خواجه نوری- دکتر وفا- مهندس معینی- دکتر کلالی- دکتر حبیب اللهی- شیخ بهایی- مجد- فولادوند- مهرزاد دکتر دادفر- سعید وزیری- بدرصالحیان.
آراء مأخوذه شماره شد و نتیجه به قرار زیر اعلام گردید.
- آراء موافق ۱۵۷ رأی
- آراء ممتنع ۲۳ رأی
رئیس- لایحه با ۱۵۷ رأی موافق و بیست و سه رأی ممتنع تصویب شد به دولت ابلاغ می‌شود.
موافقین
- آقایان دکتر الموتی- دکتر زعفرانلو- دیهیم- شیخ بهایی- اهری- دکتر صدر- جهانشاهی- مهندس عطایی- خواجه نوری- دکتر حکیم شوشتری- سرتیپ‌پور- دکتر امامی‌خویی- دکتر وفا- مصطفوی نایینی- اصولی- مهندس معینی‌زند- مهندس پرویز بهبودی- مهندس پروشانی- معیری- رضازاده- دکتر حبیب‌‌اللهی- دکتر کلالی- مهندس صائبی- مهندس جلالی‌نوری- دکتر موثقی- مهندس زنجانچی-دکتر کیان- مرتضوی- پدرامی- محمدولی قراچورلو- پزشکی- مهندس اسدی سمیع- دکتر خطیبی- محدث‌زاده- مهندس ارفع- دکتر قهرمان - ارسنجانی- دکتر غنی- دکتر خزائلی- ثامنی- دکتر مهذب- صدری کیوان- خانم نیره سعیدی- جوادی- مهندس معینی- عجم- ملک‌افضلی- ضیاءاحمدی- کلانتر‌هرمزی- امامی‌رضوی- شهرستانی-تیمسار وحدانیان- دکتر معظمی- مافی- دکتر ملکی- دکتر پرتواعظم- بهنیا- دکتر درودی- قاضی‌زاده- شکیبا- دکتر رضوانی- حق‌شناس- دکتر کفایی- دکتر بقایی‌یزدی- توسلی- ماهیار- عامری- خانم دکتر دولتشاهی- مهندس کیا- ادیب‌سمیعی- دکتر صالحی-مهندس عترت- دکتر عظیمی- دکتر واکیمیان- مهندس اردلان- مهندس یارمحمدی- دکتر خسروی- مانی- کاسمی- مهندس زرآور- مهاجرانی-دکتر صفایی- انشاء- خانلرقراچورلو- زرگرزاده- موسی صالحی-مهندس معتمدی- مهندس ریاحی- عباس میرزایی- دکتر یزدان پناه - فیاض- فاضلی- تیمسار همایونی- تیمسار نکوزاد- مبارکی- مهرزاد- مجد- فولادوند- دکتر دادفر- سعید وزیری- بدرصالحیان - پاینده- مهندس اخوان- دکتر خیراندیش- اصولی- مهندس کیاکجوری- دکتر امین- مهندس ریاضی- خانم ابتهاج سمیعی- شیخ‌الاسلامی- دکتر مهدوی- پوربابایی- دکتر یگانگی- محسنی مهر - ریگی- روحانی- مهندس فیروز عدل- مهندس اربابی- دکتر میرعلا - صائب- معزی- مهندس سهم‌الدینی- دکتر رشتی- دکتر بیت منصور - خانم بزرگ‌نیا- مهندس قادرپناه- مرندی- ملک‌زادهآملی- صائبی- دانشمند- امیراحمدی- تهرانی- مهندس فروهر- دکتر نجیمی- کورس- صادقی- دکتر فربود- دکتر رفیعی- تیسمار حکیمیان - مهندس برومند- دکتر برومند- کمالوند- بختیاری‌پور- موسوی - فهیمی- خانم زاهدی- شاهنده- دکتر بهبهانی- دکتر رهنوردی- دکتر سعید.
ممتنعین
- آقایان آموزگار-دکتر اسدی- دکتر اسفندیاری- امام مردوخ- پردلی- جاماسبی- رامبد- کریم‌بخش سعیدی- ساگینیان- دکتر رفعت- دکتر شریعت- دکتر طالع- عبدالحسین طباطبایی- ظفر- دکتر عاملی تهرانی- فخرطباطبایی- فرهادپور- دکتر محققی- پرفسور مخبر فرهمند- مروتی- موقر- یوسفی.
- تقدیم یک فقره لایحه و یک فقره آیین‌نامه به وسیله آقای قوام صدری معاون وزارت دارایی
۱۱- تقدیم یک فقره لایحه و یک فقره آیین‌نامه به وسیله آقای قوام صدری معاون وزارت دارایی
رئیس- آقای قوام صدری بفرمایید.
قوام صدری (معاون وزارت دارایی)- با اجازه مقام محترم ریاست برای حفظ ایمنی و صیانت لوله‌های سرتاسری گاز کشور و به ویژه حفظ کسانی که در حول و حوش و اطرف لوله‌های انتقال گاز سکونت دارند احتیاج دیده شد که از لحاظ فنی مقرراتی وضع شود و حتی‌الامکان ایجاد بنا و ساختمان در محدوده خاصی که با ضریب‌های بین‌المللی تهیه و تعیین شده است ممنوع شود از این نقطه نظر ماده واحدهای تهیه شده است که تقدیم می‌کنم و استدعای ارجاع به کمیسیونهای مربوط را دارم ضمناً لایحه اصلاحی هم هست مربوط به آیین‌نامه استهلاکات که چون به موجب قانون اصلاحی مالیات بر درآمد اصلاح و تکمیل آیین نامه‌ها و مقررات مربوط به مالیات بر درآمد با همان کمیسیون‌هایی است که اصل این مقررات را تصویب کرده‌اند برای اصلاح آیین‌نامه استهلاکات مصوب سال ۱۳۴۷ موادی تهیه شده است که تقدیم می‌شود و استدعای ارجاع به کمیسیون دارایی را دارم.
رئیس- لوایح به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود.
- طرح گزارش شور اول کمیسیون دادگستری راجع به لایحه اصلاح بعضی از مواد قانون آیین‌نامه دادرسی مدنی
۱۲- طرح گزارش شور اول کمیسیون دادگستری راجع به لایحه اصلاح بعضی از مواد قانون آیین‌نامه دادرسی مدنی
رئیس- گزارش شور اول اصلاح بعضی از مواد قانون آیین دادرسی مدنی مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش شور اول از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری در جلسات عدیده با حضور آقای صادق احمدی معاون وزارت دادگستری لایحه شماره ۱۶۹۷/۷ مورخ ۱/۳/۱۳۴۶ ارسالی از مجلس سنا را که به شماره ۱۱۱۹ چاپ شده است مورد رسیدگی قرار داد و سرانجام در جلسه روز سه‌شنبه نهم تیرماه ۱۳۴۹ با اصلاحاتی آن را به تصویب رسانید.
اینک گزارش آن به شرح زیر تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد.
ماده واحده- لایحه اصلاح قانون آیین دادرسی مدنی مصوب سال ۱۳۱۸ مجلس شورای ملی و کمیسیون مشترک مجلسین مصوب سال ۱۳۳۴ در ۸۰ مورد از مواد و تبصره‌های آن به شرح زیر اصلاح و تصویب می‌شود:
۱-در شق ۱ و ۲ و ۴ ماده ۱۳ مبلغ پنجاه هزار ریال به یکصد هزار ریال تبدیل می‌شود.
۲-در بند یک ماده ۱۵ مبلغ یکصد هزار ریال به دویست هزار ریال تبدیل می‌شود.
۳-در ماده ۱۹ مبلغ دو هزار ریال به بیست هزار ریال تبدیل می‌شود.
۴- بند ۴ ماده ۶۲ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
۵- وکالت در ادعای جعل یا انکار نسبت به سند طرف و استرداد سند.
۶- در ماده ۷۹ مبلغ دو هزار ریال به بیست هزار ریال تبدیل می‌شود.
۷- تبصره‌های زیر به عنوان تبصره ۲ و ۳ به ماده ۸۵ اضافه می‌شود:
- تبصره ۲- هر گاه در تنظیم دادخواست مقررات ماده ۷۹ رعایت نشده باشد به ترتیب فوق به مدعی اخطار می‌شود که ظرف ۵ روز با رعایت مسافت صریحاً تعیین کند که تقاضای رسیدگی به کدام دعوی یا دعاوی که منشأ و مبنای آن یکی یا مربوط به یکدیگر است دارد در صورتی که مدعی در موعد پاسخ توجهی نداد دادخواست به ترتیب فوق رد می‌شود و قرار دفتر در این مورد قابل شکایت در دادگاه است و نظر دادگاه قطعی است و در صورت تعیین دعوی یا دعاوی که منشأ و مبنای آن یکی یا مربوط به یکدیگر است دادخواست نسبت به دعوی یا دعاوی تعیین شده به شرط نداشتن نقص از جهت دیگر قبول و نسبت به بقیه دعوی یا دعاوی مسترد شده مصوب است.
- تبصره ۳- در هر مورد که هزینه انتشار آگهی ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ اخصاریه دفتر تأدیه نشود دادخواست به وسیله دفتر رد خواهد شد و این قرار در حدود مقررات قابل شکایت در دادگاه می‌باشد جز در مواردی که مدعی از هزینه دادرسی اعسار داده باشد که در این صورت مدت یک ماه مزبور از تاریخ ابلاغ دادنامه رد اعسار نامبرده در مرحله نخستین محسوب خواهد شد.
۷- قسمت اول و چهارم ماده ۸۷ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
۱- اگر خواسته پول رایج ایران باشد بهای آن عبارت است از مبلغ معین در دادخواست و اگر پول خارجی باشد ارزیابی آن به نرخ رسمی در تاریخ تقدیم دادخواست بهای خواسته محسوب است.
۴- پس از جمله (بهای خواسته بیش از) عبارت پنجاه هزار ریال یکصد هزار ریال تبدیل می‌شود.
۸- در ماده ۸۸ بعد از جمله (در صورتی که موثر در صلاحیت دادگاه) عبارت (یا مؤثر در قابل پژوهش یا فرجام بودن حکم باشد) اضافه می‌شود.
۹- ماده ۹۰ به شرح زیر اصلاح و دو تبصره به آن اضافه می‌شود.
ماده ۹۰- ابلاغ دادخواست و پیوست‌ها باید به توسط مأمور ابلاغ به عمل آید و مأمور مکلف است آن را ظرف دو روز به شخص مدعی علیه ابلاغ نموده در نسخه ثانی رسید اخذ کند و در صورت امتناع مدعی علیه از گرفتن برگ‌ها امتناع او را در ابلاغ نامه قید کرده و به دفتر دادگاه عودت دهد.
- تبصره ۱- ابلاغ اوراق دعوی ممکن است در هر یک از محل سکونت یا کار به عمل آید و برای ابلاغ در محل کار کارکنان وزارتخانه‌ها و سازمانها و شرکت‌ها و بانک‌های دولتی و مؤسسات مأمور خدمت عمومی و شهرداریها می‌توان اوراق را به کارگزینی قسمت مربوط یا نزد رئیس مستقیم کارمند ارسال داشت و اشخاص مذکور طبق مقررات مسئول اجرای امر ابلاغ می‌باشند و باید حداکثر ظرف ده روز اوراق را اعاده دهند.
- تبصره ۲- در مواردی که زن در منزل شوهر سکونت ندارد ابلاغات در محل سکونت یا محل کار او به عمل می‌آید.
۱۰- ماده ۹۲ به صورت زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۹۲- اگر اشخاص مذکور در دو ماده قبل بیسواد باشند اثر انگشت آنها باید در ذیل ابلاغ نامه منعکس شود و هر گاه به جهتی نتوانند رسید بدهند مأمور این نکته را با مسئولیت خود در ابلاغ نامه قید و دادخواست و پیوست‌های آن را به آنها تسلیم کرده و ابلاغ نامه را به دفتر دادگاه عودت می‌دهد.
۱۱- ماده ۹۳ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۹۳- هر گاه اشخاص مذکور در ماده ۹۱ از گرفتن برگ‌های دعوی استنکاف کنند مأمور اعلامیه‌ای خطاب به مدعی علیه مشتمل بر نکات زیر:
۱- نام و مشخصات مدعی و مدعی علیه
۲- تاریخ روزی که مأمور برای ابلاغ به محل آمده
۳- استنکاف اشخاص ساکن در محل از گرفتن برگ‌ها
۴- دعوت مدعی علیه به مراجعه به دفتر دادگاهی که رسیدگی به دعوی خواهد نمود برای دریافت دادخواست و پیوستگی‌های آن و در صورتی که دعوت برای حضور در جلسه دادرسی باشد با قید روز و ساعت جلسه دادرسی تنظیم نموده و بدر محل سکونت یا کار مدعی علیه می‌چسباند و مراتب را در ابلاغ نامه قید می‌کند و آن را با برگ‌های دعوی به دفتر دادگاه عودت می‌دهد.
۱۲- ماده ۹۴ به شرح زیر اصلاح و یک تبصره به آن اضافه می‌شود.
ماده ۹۴- در صورتی که هیچ یک از اشخاص مذکور در دو ماده ۹۰ و ۹۱ در محل نباشند مأمور ابلاغ این امر را در ذیل ابلاغ نامه قید و برگ‌ها را به دفتر دادگاه عودت می‌دهد و نیز اعلامیه‌ای مشتمل بر قیود ۱ و ۲ و ۴ مذکور در ماده فوق و این که در وقت مراجعه مأمور کسی در محل نبوده است تنظیم نموده و به محل سکونت مدعی علیه می‌چسباند و به علاوه آگهی در روزنامه رسمی با یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار که برای آگهی‌های رسمی در مرکز و شهرستانها معین می‌گردد یک نوت منتشر می‌شود و دو آگهی مفاد دادخواست و این که اعلامیه‌ای به در محل سکونت‌های مدعی علیه چسبانده شده درج می‌گردد و اگر از تاریخ نشر آگهی تا یک ماه مدعی علیه برای رؤیت دادخواست به دفتر دادگاه مراجعه نکند دادخواست ابلاغ شده محسوب است عدم مراجعه مدعی علیه به دفتر باید به گواهی مدیر دفتر برسد مدعی می‌تواند دادخواست نماید که قبل از آگهی دادخواست و پیوست‌های آن بار دیگر به محل مدعی علیه فرستاده شود.
- تبصره- نشر آگهی در روزنامه برای ابلاغ مفاد هر نوع دادخواست و ضمایم آن است ولی برای ابلاغ‌های بعدی در هر مرحله لازم نخواهد بود.
۱۳- ماده ۹۵ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۹۵- ابلاغ دادخواست در کشور بیگانه به وسیله مأمورین سیاسی یا کنسولی ایران به عمل می‌آید مأمورین مزبور دادخواست و ضمایم آن را به وسیله مأمورین سفارت یا هر وسیله‌ای که امکان داشته باشد برای مدعی علیه می‌فرستند و مراتب را از طریق وزارت امور خارجه به اطلاع دادگاه می‌رسانند. در صورتی که در کشور محل اقامت مدعی علیه مأمورین سیاسی یا کنسولی نباشد این اقدام را وزارت امور خارجه به طریقی که مصلحت بداند انجام می‌دهد.
۱۴- ماده ۹۷ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۹۷- مأمور ابلاغ باید مراتب زیر را در نسخه اول و دوم ابلاغ نامه تصریح و امضا نماید:
۱- نام و مشخصات خود به طور روشن و خوانا
۲- نام کسی که دادخواست به او ابلاغ شده با تعیین این که چه سمتی نسبت به مدعی علیه دارد.
۳- محل و تاریخ ابلاغ با تعیین روز و ماه و سال با تمام حروف
۱۵- ماده ۱۰۱ به شرح زیر اصلاح و یک تبصره به آن اضافه می‌شود:
ماده ۱۰۱- ابلاغ به کلیه ادارات دولتی و سازمانهای وابسته به دولت و مؤسسات مأمور خدمات عمومی و نیز مؤسساتی که سرمایه آن جزئاً و یا کلاً متعلق به دولت است و همچنین شهرداریها به این ترتیب به عمل می‌آید که مدیر دفتر نامه‌ای برای ابلاغ دعوی به مؤسسه نوشته و اوراق دعوی را به ضمیمه آن توسط مأمور ابلاغ ارسال می‌دارد مأمور نامه و ضمایم آن را تسلیم رئیس دفتر مرجع مخاطب یا قائم‌مقام او می‌کند و در نسخه ثانی ابلاغ نامه رسید اخذ می‌نماید در صورت امتناع رئیس دفتر یا قائم‌مقام او امتناع را در برگ ابلاغ نامه با رعایت ماده ۹۳ قید و آن را به دفتر دادگاه عودت می‌دهد در مورد فوق استنکاف رئیس دفتر یا قائم‌مقام او از گرفتن اوراق دعوی و ندادن رسید در حکم تخلف از انجام وظیفه خواهد بود.
- تبصره- در دعاوی مربوط به شعب ادارات و شرکت‌ها و سازمانهای دولتی یا وابسته به دولت ابلاغ به مسئول دفتر شعبه مربوط به عمل خواهد آمد.
۱۶- ماده ۱۰۲ به شرح زیر اصلاح و تبصره‌های زیر به آن اضافه می‌شود.
ماده ۱۰۲- در دعاوی راجع به سایر اشخاص حقوقی دادخواست و ضمایم آن به مدیر یا قائم‌مقام او ابلاغ خواهد شد و هر گاه مأمور نتواند دادخواست را به شخص مدیر یا قائم مقام او یا دارنده حق امضا برساند آن را به مسئول دفتر مؤسسه ابلاغ می‌نماید مقررات مواد ۹۰ و ۹۳ و ۹۴ در ابلاغ به این اشخاص رعایت خواهد شد.
- تبصره ۱- در دعاوی موضوع این ماده هر گاه ابلاغ اوراق دعوی در محل تعیین شده ممکن نگردد اوراق در آخرین محلی که به اداره ثبت شرکت‌ها معرفی شده ابلاغ خواهد شد.
- تبصره ۲- در دعاوی مربوط به ورشکسته دادخواست و ضمایم آن به اداره یا مدیر تصفیه ابلاغ می‌شود.
- تبصره ۳- در دعاوی مربوط به شرکتهای منحل شده که دارای مدیر تصفیه نباشند اوراق دعوی به آخرین مدیر قبل از انحلال شرکت ابلاغ خواهد شد.
۱۷- ماده ۱۰۴ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۱۰۴- در صورتی که هر گاه ملک یا قنات یا مجاری میاه و حقابه رودخانه و چاه‌های عمیق و سایر حقوق راجع به اموال غیرمنقول ظرف دعوی واقع شوند و تعداد آنها بیش از ۱۵ نفر باشد به درخواست مدعی دادخواست و ضمایم آن به دو نفر از شرکا که سهام زیادتری دارند ابلاغ می‌شود و به علاوه مفاد دادخواست او پیوست‌های آن طبق ماده ۱۰۰ آگهی خواهد شد.
۱۸- ماده ۱۰۵ به شرح زیر اصلاح می‌شود.
ماده ۱۰۵- اگر مدعی علیه در حوزه دادگاه دیگری اقامت داشته باشد دادخواست توسط دفتر آن دادگاه به وسیله مأمورین ابلاغ یا هر وسیله دیگری که ممکن باشد ابلاغ می‌شود و در صورتی که مدعی علیه در مقر دادگاه مقیم نباشد توسط شهربانی یا ژاندارمری یا بخشداری یا رئیس خانه انصاف یا کدخدا یا رئیس انجمن ده یا با پست سفارشی دو قبضه ابلاغ می‌شود و اشخاص مذکور طبق مقررات مسئول اجرای صحیح امر ابلاغ و اعاده اوراق خواهند بود و در جایی که هیچ یک از این وسایل نباشد به وسیله آگهی به ترتیبی که در ماده ۱۰۰ مقرر است اقدام می‌گردد.
در صورتی که مدعی‌علیه در بازداشتگاه یا زندان باشد دادخواست و اوراق دعوی به وسیله اداره زندان به نامبرده ابلاغ خواهد شد.
۱۹- قسمت اخیر ماده ۱۰۸ به ترتیب زیر اصلاح می‌شود:
- و در صورتی که کسی در محل نباشد و یا اشخاصی که هستند نخواهند رسید بدهند مأمور ابلاغ این نکته را در ابلاغ‌نامه تصریح و به دفتر دادگاه عودت می‌دهد در این صورت برگ‌های نامبرده ابلاغ شده محسوب است و در دفتر دادگاه باقی می‌ماند و کسی که ابلاغ به او می‌بایستی بشود نمی‌تواند به عدم اطلاع متعذر گردد.
۲۰- ماده ۱۱۳ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۱۱۳- مقررات راجع به ابلاغ برگ‌های دعوی به مدعی علیه از هر جهت جز در موارد انتشار آگهی در روزنامه برای ابلاغ به مدعی نیز رعایت می‌شود.
۲۱- ماده ۱۲۷ به صورت زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۱۲۷- دادگاه می‌تواند جلسه دادرسی را با رضایت متداعیین فقط برای یک بار به تأخیر اندازد.
۲۲- ماده ۱۷۳ نسخ می‌شود.
۳۳- ماده ۱۷۴ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۱۷۴- محکوم علیه غایب می‌تواند ظرف ده روز پس از ابلاغ حکم غیابی دادخواست پژوهشی به مرجع رسیدگی پژوهشی تقدیم دارد.
در مورد ماده ۱۹ حکم دادگاه نسبت به مبلغ بیست هزار ریال حضوری است مگر این که خوانده دعوی در هیچ یک از جلسات دادرسی حاضر نبوده و یا هیچ پاسخ کتبی نداده باشد در این صورت دادنامه مزبور از طرف محکوم علیه غالب وفق شرایط عمومی دادخواست با رعایت مقررات ماده ۱۷۵ و شق ۱ و ۲ ماده ۴۸۲ و ۴۸۶ و ۴۸۷ و ۴۸۸ همین قانون پس از ابلاغ قابل اعتراض است و حکمی که در رسیدگی بعدی صادر می‌شود حضوری و قطعی خواهد بود.
۲۴- ماده ۱۷۵ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۱۷۵- مدت مذکور در ماده قبل از تاریخ ابلاغ واقعی حکم غیابی با رونوشت حکم به محکوم علیه یا وکیل او شروع می‌شود هر گاه ابلاغ به شخص محکوم علیه میسر نباشد و به طریق دیگر قانونی ابلاغ به عمل آید باز هم ابلاغ محسوب و حکم غیابی پس از گذشتن مهلت قانونی و قطعی شدن به موقع اجرا گذارده خواهد شد و محکوم علیه غایب در صورتی که مدعی عدم ابلاغ باشد می‌تواند دادخواست پژوهشی به دادگاه مرجع رسیدگی پژوهشی بدهد و دادگاه بدواً در این باره رسیدگی نموده قرار رد یا قبول دادخواست را می‌دهد و دادن دادخواست است پژوهشی مانع اجرا حکم غیابی که قطعی محسوب شده نخواهد بود مگر آن که از دادگاه مرجع رسیدگی پژوهشی قرار قبول دادخواست پژوهشی صادر شود دعوی عدم اطلاع از رأی با انقضا ده روز از اولین ابلاغ واقعی برگ اجراییه یا اخطاریه‌های اجرایی مسموع نخواهد بود.
۲۵- مواد ۱۷۶-۱۷۷-۱۷۸-۱۷۹-۱۸۰-۱۸۱-۱۸۲-۱۸۳-۱۸۴- ۱۸۶-۱۸۸ نسخ می‌شود.
۲۶- ماده ۱۹۵ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۱۹۵- هرگاه مدعی درخواست اجرای موقت نماید دادگاه صادر کننده حکم نخستین تا قبل از انقضای مدت پژوهش مکلف به اظهارنظر نسبت به درخواست مذکور می‌باشد و بعد از پژوهش خواهی محکوم علیه اخذ تصمیم در این خصوص به دادگاه پژوهش است.
۲۷- ماده ۲۰۲ به شرح زیر اصلاح و یک تبصره به آن اضافه می‌شود:
ماده ۲۰۲- دادگاه در مورد بند ۱ و ۲ ماده ۱۹۷ با صدور قرار عدم صلاحیت پرونده را با رونوشتی از قرار به مرجعی که صالح تشخیص داده ارسال می‌دارد و مرجع اخیر نیز در صورتی که خود را صالح نشناسد پرونده را برای حل اختلاف به مرجع حل اختلاف می‌فرستد تا طبق رأی آن مرجع عمل شود.
- تبصره- در مورد این ماده پس از تعیین مرجع صالح تبادل لوایح دادرسی عادی و همچنین اقدامات تا پایان جلسه اول دادرسی اختصاری تجدید نمی‌شود.
۲۸- ماده ۲۲۵ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۲۲۵- مدعی می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوی یا در جریان دادرسی در موارد زیر از دادگاه درخواست تأمین خواسته نماید و دادگاه مکلف به قبول آن است:
۱-دعوی مستند به سند رسمی باشد
۲-خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد.
۳- مدعی خساراتی را که ممکن است بر طرف مقابل وارد آید نقداً به صندوق دادگاه بپردازد تعیین میزان خسارت به نظر دادگاهی است که درخواست تأمین را پذیرفته است در صورتی که قرار تأمین اجرا شده و مدعی در اصل دعوی به موجب رأی نهایی محکوم به بی‌حقی شد وجه تودیع شده بابت خسارات تأمین به محکوم‌له پرداخت می‌شود.
۴-در سایر موارد که به موجب قانون مخصوصی دادگاه مکلف به قبول درخواست تأمین باشد.
۲۹- ماده ۲۷۷ نسخ می‌شود.
۳۰- تبصره زیر به عنوان تبصره ۲ به ماده ۳۰۴ اضافه می‌شود:
- تبصره ۲- ادارات دولتی و شهرداریها و مؤسسات مذکور در این ماده در صورتی که خود نیز طرف دعوی باشند ملزم به رعایت مفاد این ماده می‌باشند.
۳۱- ماده ۳۷۷ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۳۷۷- اظهار تردید یا انکار باید در دادرسی عادی در اولین لایحه جوابیه و در دادرسی اختصاری در جلسه اول و در موردی که حکم بدون دفاع مدعی علیه صادر می‌شود ضمن پژوهش خواهی از آن عمل آید نسبت به مدارکی که در مرحله پژوهش استناد می‌شود نیز اظهار تردید یا انکار باید در اولین لایحه جوابیه به عمل آید.
۳۲- ماده ۳۷۹ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۳۷۹- ادعای جعلیت نسبت به اسناد باید طبق ماده ۳۷۷ با ذکر دلایل جعلیت اقامه شود والا دادگاه به آن ترتیب اثر نمی‌دهد.
۳۳- ماده ۳۸۰ به شرح زیر اصلاح و یک تبصره به آن اضافه می‌شود.
ماده ۳۸۰- دعوی جعل نسبت به سند اگر ضمن مبادله لوایح باشد مدیر دفتر دادگاه مکلف است پرونده را به نظر دادگاه برساند و هر گاه دادگاه مفاد سند را مؤثر در دعوی بداند دستور می‌دهد که دعوی جعل و دلایل آن نیز ابلاغ شود.
اگر طرف مقابل با استفاده از سند باقی باشد ظرف موعد قانونی اصل سند موضوع ادعای جعل را باید به دفتر دادگاه تسلیم کند و همان سند آن را به نظر جعل پاسخ بدهد مدیر دفتر پس از رسیدن سند آن را به نظر رئیس دادگاه رسانیده و دادگاه آن را فوراً مهر و موم می‌نماید هر گاه در موعد قانونی صاحب سند از تسلیم آن به دفتر خودداری کند سند از اعداد دلایل خارج می‌شود.
- تبصره- در موردی که وکیل یا نماینده قانونی دیگری در دادرسی مداخله دارد هر گاه دسترسی به اصل سند نداشته باشد حق استمهال دارد و دادگاه می‌تواند مهلت متناسبی به او بدهد.
۳۴- ماده ۳۸۱ نسخ می‌شود.
۳۵- ماده ۳۸۲ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۳۸۲- مدیر دفتر پاسخ صاحب سند را که طبق ماده ۳۸۰ داده می‌شود به طرف ابلاغ و پس از مبادله لوایح طبق ماده ۱۲۸ اقدام می‌کند.
۳۶- ماده ۳۸۳ نسخ می‌شود
۳۷- ماده ۳۸۴ نسخ می‌شود
۳۸- ماده ۳۹۰ به شرح زیر اصلاح و یک تبصره به آن اضافه می‌شود:
ماده ۳۹۰- در صورتی که مدعی جعل شخص معینی را به ساختن سند مورد ادعای جعل متهم نماید می‌تواند مستقیماً ادعای خود را به دادستان اعلام دارد این امر مانع رسیدگی دادگاه حقوقی به ادعای جعل و دعوی نخواهد بود ولی هر گاه اصالت یا جعلیت سند در مرجع جزایی به موجب رأی نهایی ثابت شود و آن سند مستند حکم صادره از دادگاه حقوقی باشد رأی مرجع جزایی در خصوص جعلیت یا اصالت سند طبق مقررات صحیح به اعاده دادرسی قابل استفاده خواهد بود.
ولی اگر رسیدگی حقوقی هنوز خاتمه نیافته باشد رأی قطعی صادره از مرجع جزایی در خصوص اصالت یا جعلیت برای دادگاه حقوقی منع است.
- تبصره- در صورتی که ضمن رسیدگی دادگاه حقوقی از طرف دادستان علیه مدعی به اتهام ارتکاب جعل کیفرخواست صادر شود دادگاه حقوقی تا تعیین تکلیف پرونده جزایی رسیدگی خود را در آن قسمت از دعوی که مربوط به جعلیت سند مورد ادعای جعل است متوقف می‌کند.
۳۹- ماده ۳۹۱ نسخ می‌شود.
۴۰- ماده ۳۹۲ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۳۹۲- بعد از ادعای جعل سند تردید یا انکار آن مسموع نیست و بالعکس در صورت تردید یا انکار سند با ادعای جعل فقط به ادعای جعل رسیدگی خواهد شد.
پس از اظهار تردید یا انکار دعوی جعلیت نسبت به سند دعوی پرداخت وجه آن یا هر نوع انجام تعهد جزئاً یا کلاً مسموع نیست ولیکن در صورت تعرض به اصالت سند همراه با دعوی پرداخت وجه آن فقط به دعوی اخیر رسیدگی خواهد شد.
۴۱- ماده ۳۹۶ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۳۹۶- در مورد تطبیق خط و امضا یا مهر یا اثر انگشت نوشته‌جاتی اساس تطبیق قرار داده می‌شود که طرفین در انتخاب آنها موافق باشند و در صورت عدم توافق طرفین نوشته‌جات زیر اساس تطبیق قرار داده می‌شود:
۱- خط یا امضا یا مهر و یا اثر انگشت زیر اسناد رسمی یا دفتر اسناد رسمی.
۲- خط یا امضا یا مهر یا اثر انگشت که در اوراق راجع به دعاوی در دادگاه تنظیم شده باشد.
۳- خطوط یا امضا اشخاص رسمی در نوشته‌جات رسمی.
۴-اسناد عادی که قبلاً به صحت خط یا امضا یا مهر یا اثر انگشت آن اعتراف شده باشد در صورتی که یک قسمت از سند مورد اختلاف و قسمت دیگر از حیت خط مسلم باشد دادگاه می‌تواند همین قسمت را اساس تطبیق قرار دهد.
۴۲- ماده ۳۹۷ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۳۹۷- خط و مهر یا امضاء یا اثر انگشت اسناد عادی را که انکار یا تردید یا نسبت به آن ادعای جعل شده باشد نمی‌توان اساس تطبیق قرارداد هر چند که صحت آن در نتیجه تطبیق معلوم شده باشد.
۴۳- ماده ۳۹۸ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۳۹۸- اگر کسی که خط یا امضاء یا اثر انگشت سند به او نسبت داده شد در حال حیات باشد ممکناست که او را برای استکتاب احضار نمود عدم حضور یا امتناع از کتابت بدون عذر موجه را در این مورد دادگاه می‌تواند قرینه صحت سند قرار دهد.
۴۴- ماده ۴۰۵ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۴۰۵- هر گاه نسبت به سندی دعوی جعل شود با شخصی سند منتسب به خود را انکار کند و صحت سند محرز گردد دادگاه ضمن حکم راجع به اصل دعوی انکارکننده و یا مدعی جعل را به تأدیه جریمه‌ای معادل یک دهم اصل محکوم به مربوط به سند مورد ادعای جعل یا انکار محکوم می‌کند در صورتی که سند راجع به وجه نقد نباشد میزان جریمه از یک هزار ریال تا یکصد هزار ریال به تناسب دعوی و به نظر دادگاه خواهد بود. جریمه مذکور پس از حصول اعتبار نهایی حکم به دستور دادگاه صادر کننده آن بر طبق مقررات ماده یک الحاقی به قانون آیین‌دادرسی کیفری وصول خواهد شد.
۴۵- ماده ۴۴۱ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۴۴۱- عدم تهیه وسیله اجرای قرار معاینه محلی توسط متقاضی موجب خروج معاینه محل از عداد دلایل می‌باشدو اگر معاینه محلی را دادگاه لازم بداند تهیه و وسایل اجرای قرار در مرحله بدوی با خواهان و در مرحله پژوهشی با پژوهش خواه می‌باشد و در صورتی که به علت عدم تهیه وسیله اجرای قرار مقدور نباشد و دادگاه هم نتواند بدون معاینه محل حکم دهد دادخواست بدوی ابطال و در صورتی که در مرحله پژوهشی باشد دعوی پژوهشی ساقط می‌شود.
۴۶- ماده ۴۴۵ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۴۴۵- در هر مورد که جلب‌نظر کارشناس لازم باشد دادگاه رأساً به قید قرعه کارشناس تعیین می‌کند و اگر انتخاب کارشناس بلافاصله بعد از مبادله لوایح به عمل آید و یا کارشناس در جلسه دادرسی انتخاب شود طرفین یا یکی از آنها غایب باشند به طرفین و یا به طرف غایب انتخاب کارشناس اخطار می‌شود تا اگر جهت ردی باشد ظرف یک هفته با رعایت مسافت به دادگاه اعلام دارد در غیر موارد مذکور صدور اخطاریه فوق لازم نیست و طرفین می‌توانند ظرف یک هفته‌ای از تاریخ جلسه دادرسی که در آن کارشناس انتخاب شده است اگر جهت ردی باشد به دادگاه اعلام نماید.
رد کارشناس بعد از موعد مذکور تا قبل از نظر کارشناس نیز جایز است به شرط این که جهت رد بعد از موعد فوق حادث گردد. طرفین دعوی می‌توانند ظرف موعد مذکور کارشناس یا کارشناسان دیگری را به تراضی انتخاب و به دادگاه معرفی کنند و در این صورت کارشناس مرضی الطرفین به جای کارشناس منتخب دادگاه برای اجرای قرار کارشناسی اقدام خواهد کرد. کارشناسی که به تراضی انتخاب می‌شود ممکن است غیر از کارشناس رسمی باشد. در صورتی که کارشناس متعدد باشد عده آنها باید طاق باشد.
۴۷- ماده ۴۴۸ نسخ می‌شود.
۴۸- ماده ۴۴۹ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۴۴۹- کارشناس ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ تعیین به این سمت باید در صورت وجود جهت رد آن را اعلام نمایند بعد از انقضا مدت مذکور در صورتی که جهتی برای رد کارشناس نباشد دادگاه وقت و محل رسیدگی را معین و به کارشناس و طرفین اطلاع می‌دهد کارشناس باید در مدت مقرر نظر خود را اظهار دارد مگر این که موضوع از اموری باشد که اظهار عقیده کارشناسان در آن مدت میسر نباشد در این صورت به تقاضای کارشناس دادگاه مهلت مناسب دیگری تعیین و به کارشناس و طرفین اعلام می‌دارد و به هر حال اظهار نظر کارشناس باید صریح و موجه باشد هرگاه کارشناسی ظرف مدت معین یا مهلت ثانوی عقیده خود را به اطلاع دادگاه نرساند کارشناس دیگری تعیین می‌شود و هر یک از اصحاب دعوی که از تخلف کارشناس متضرر شده باشد می‌تواند از کارشناس مطالبه خسارت نماید کارشناس مختلف مستحق حق‌الزحمه نیست و علاوه بر مجازات مقرر در ماده ۲۳ قانون کارشناسان رسمی به شش ماه محرومیت از کارشناسی محکوم می‌شود.
۴۹- ماده ۴۵۳ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۴۵۳- کارشناسان رسمی که به قید قرعه انتخاب می‌شوند مکلف به قبول کارشناسی هستند مگر این که جهت رد یا عذری که به تشخیص دادگاه موجه تلقی شود داشته باشند.
۵۰- ماده ۴۵۸ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۴۵۸- دادگاه حق‌الزحمه کارشناسی را با رعایت کمیت و کیفیت و ارزش کار تعیین می‌کند و حق کارشناس باید قبل از تعیین وقت برای اجرای قرار کارشناسی به صندوق دادگاه سپرده شود هر گاه بعد از اظهارنظر کارشناس معلوم گردد که حق‌الزحمه معین متناسب با ارزش کار انجام شده توسط کارشناس نبوده است دادگاه می‌تواند مقدار حق‌الزحمه را به طور قطع تعیین کند و دستور وصول آن را به اجرا بدهد.
حق‌الزحمه کارشناس مرضی‌الطرفین را در صورتی دادگاه تعیین می‌کند که طرفین با کارشناس در تعیین آن راضی نکرده باشند.
۵۱- ماده ۴۵۹ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۴۵۹- تودیع حق‌الزحمه کارشناس به عهده طرفی است که تقاضا کرده و هر گاه ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ آن را نپردازد کارشناسی از عداد دلایل او خارج خواهد شد و در صورتی که ارجاع امر به کارشناس به درخواست طرفین باشد پرداخت حق‌الزحمه بالمناصفه به عهده طرفین است و اگر یک طرف از پرداخت امتناع کند طرف دیگر می‌تواند حق کارشناسی را تودیع و آن را جز خسارات مطالبه نماید و در صورت عدم تودیع قرار کارشناسی اجرا و سهم مستنکف به دستور دادگاه دو برابر از او به وسیله دایره اجرا وصول و یک برابر آن به نفع صندوق دولت ضبط خواهد شد.
هر گاه قرار کارشناسی به نظر دادگاه باشد و دادگاه نیز نتواند بدون انجام کارشناسی رأی بدهد پرداخت حق کارشناس در مرحله بدوی به عهده خواهان و در مرحله پژوهشی به عهده پژوهش خواه است و در صورتی که ظرف موعد مقرر بالا حق کارشناس تودیع نشود دادخواست بدوی ابطال و اگر در مرحله پژوهشی باشد دعوی پژوهشی ساقط می‌گردد.
۵۲- ماده ۴۷۶ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۴۷۶- احکام مفصله زیر قابل پژوهش نیست:
۱-احکام صادره در دعاوی که خواسته آن بیست هزار ریال یا کمتر باشد.
۲- احکامی که دادگاههای شهرستان در رسیدگی پژوهشی می‌دهند.
۳- احکامی که بر طبق رای یک یا چند نفر کارشناس صادر شده است که اصحاب دعوی کتبا در تعیین آنان تراضی کرده و رای آنها را قاطع دانسته‌اند.
۴- احکام صادره در دعاوی که اصحاب دعوی تراضی کرده‌اند که به دعوی آنان فقط در درجه نخستین و بدون پژوهش رسیدگی شود.
۵- احکام مستند با قرار قاطع دعوی در دادگاه
۶- احکام مستند به سوگند. در مورد فقره ۳ و ۴ صورت جلسه به امضای طرفین رسیده باشد سند کتبی محسوب می‌شود.
۵۳- ماده ۴۷۷ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۴۷۷- هیچ قراری به تنهایی قابل پژوهش نیست مگر آنچه را که قانون صریحا اجازه داده باشد این امر مانع نخواهد بود از این که ضمن درخواست پژوهش از حکم در ماهیت دعوی نسبت به قرارهایی که از دادگاه قبلا صادر شده است به استثناء قرار عدم صلاحیت نسبی اعتراض نمود.
۵۴- بند یک ماده ۴۷۸ حذف می‌شود.
۵۵- ماده ۴۷۹ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۴۷۹ – قراردادهای دادگاه در دعاوی که حکم راجع آن قابل پژوهش نیست و همچنین حکمی که راجع به متفرعات دعاوی مزبور از قبیل خسارت و غیره صادر می‌شود غیر قابل پژوهش است.
۵۶ – بند ۲ ماده ۴۸۲ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
۲- نسبت به کسانی که در خارجه مقیمند دو ماه
۵۷- ماده ۴۸۸ به شرح زیر اصلاح می‌شود.
ماده ۴۸۸ – در صورتی که دادخواست پژوهشی بعد از انقضا مهلت داده شده باشد دادگاهی که مرجع رسیدگی است قرار رد آن را صادر می‌نماید و در مورد احکام غیابی طبق ماده ۱۷۵ عمل می‌شود.
۵۸ – ماده ۴۹۶ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۴۹۶ – هر دادخواست پژوهشی که نکات مذکور در بند ۲ و ۳ و ۴ و ۶ ماده ۴۹۱ و مواد ۴۹۲و ۴۹۴ در آن رعایت نشده و یا تمام هزینه دادرسی پژوهشی آن تادیه نشده باشد به جریان نیافتاده و مدیر دفتر دادگاهی که دادخواست به آنجا داده شده در ظرف دو روز از تاریخ وصول دادخواست نقائص را به طور تفصیل به دادخواست دهنده کتبا اطلاع داده و از روز ابلاغ پنج روز با رعایت مدت مسافت به او مهلت می‌دهد که نقائص را رفع کند و اگر محتاج به تجدید دادخواست باشد آن را تجدید نماید و هرگاه ظرف این مدت دادخواست تکمیل یا تجدید نشد دادخواست به موجب قرار صادره دفتر رد خواهد شد و این قرار ظرف ده روی قابل شکایت در دادگاه مرجع شکایت پژوهشی است و رای دادگاه در این مورد قطعی است.
۵۹- عبارت زیر به عنوان بند ۵ به ماده ۵۰۸ اضافه می‌شود.
۵- تغییر عنوان خواسته از اجرت المسمی به اجرت‌المثل و بالعکس
۶۰- ماده زیر به عنوان ماده ۵۱۵ مکرر اضافه می‌شود.
ماده ۵۱۵ مکرر – عدم رعایت شرایط قانونی دادخواست بدوی و یا رفع نقائص آن در غیر موعد قانونی که مورد توجه دادگاه نخستین قرار نگرفته جز در موارد زیر قابل ترتیب اثر نیست:
۱- عدم رعایت ماده ۷۶ مگر آن که سمت دادخواست دهنده بعدا محرز یا کسی که صلاحیت دارد عمل نامبرده را تأیید و یا تنفیذ کرده باشد.
۲- عدم تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد اول به دستور دادگاه دفتر به دادخواست دهنده بدوی اخطار می‌کند تا ظرف پنج روز نقص موجود را رفع نماید و در صورت عدم رفع نقص در موعد مقرر دادگاه با فسخ حکم بدوی قرار رد دعوی را صادر می‌کند و در مورد دوم مقرر می‌دارد تا هزینه دادرسی از خواهان وصول گردد.
۶۱- ماده ۵۱۶ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۵۱۶: هرگاه دادگاهی که به شکایت پژوهشی رسیدگی می‌نماید در حکم مورد رسیدگی جزو سهو حساب یا اشتباه در عدد و یا از قلم افتادگی قسمتی از خواسته که به ثبوت رسیده اشکال دیگری مشاهده نکند حکم تصحیح و تأیید خواهد نمود و هرگاه دادگاه پژوهش دادگاه بدوی را فاقد صلاحیت ذاتی بشناسد با فسخ رای بدوی پرونده را برای رسیدگی به مرجع بدوی صالح ارسال می‌دارد.
عدم صلاحیت نسبی دادگاه بدوی اعم از این که در مرحله نخستین ایراد به صلاحیت شده یا نشده باشد موجب فسخ رای پژوهش خواسته از این جهت نیست.
۶۲- ماده زیر به عنوان ماده ۵۱۶ مکرر اضافه می‌شود:
ماده ۵۱۶ مکرر – در صورتی که دادگاه پژوهش قرار دادگاه بدوی را در مورد رد یا عدم استماع دعوی به جهت مذکور در قرار موجه نداند و به جهات قانونی دیگر دعوی را مردود یا غیر قابل استماع تشخیص بدهد نتیجتا قرار صادره را تأیید خواهد کرد.
۶۳ – بند ۳ ماده ۵۲۱ به شرح زیر اصلاح و بند ۴ به آن اضافه می‌شود/
۳- احکام قابل پژوهش دادگاههای شهرستان که به واسطه انقضا مهلت پژوهشی قطعی شده‌اند.
۴- حکم ابطال رای داور در دعاوی که حکم دادگاه راجع به اصل آن قابل فرجام است.
۶۴- ماده ۵۲۲ به شرح زیر اصلاح و تبصره ذیل آن حذف می‌شود.
ماده ۵۲۲ – احکام زیر قابل رسیدگی فرجامی نیست:
۱- احکام صادره در دعاوی که بهای خواسته آن دویست هزار ریال یا کمتر است.
۲- حکم مستند با قرار قاطع دعوی در دادگاه
۳- حکم مستند به رای یک یا چند نفر کارشناس که طرفین کتبا رای آنها را قاطع دعوی قرار داده باشند.
۴- در صورتی که طرفین کتبا حق شکایت فرجامی خود را ساقط کرده باشند.
۵- حکم قبول یا رد اعسار
۶- احکامی که در ضمن رسیدگی یا بعد از رسیدگی به دعاوی نسبت به متفرعات آن صادر می‌شود در صورتی که حکم راجع به اصل دعوی غیر قابل فرجام باشد.
۶۵- ماده ۵۲۴ بشرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۵۲۴ – قراراددهای زیر در صورتی که حکم راجع به اصل دعوی قابل فرجام باشد به تنهایی قابل فرجام است:
۱- قرار ابطال دادخواست یا رد آن در صورتی که از دادگاه صادر شده باشد.
۲- قرار سقوط دعوی یا سقوط شکایت پژوهشی
۳- قرار عدم اهلیت یکی از اصحاب دعوی
۴- قرار رد دعوی یا قرار عدم استماع آن
۵- قرار رد درخواست ابطال رای داور
۶- قرار اتیان سوگند
۶۶- ماده ۵۵۹ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۵۵۹ – در موارد زیر حکم یا قرار نقض می‌شود:
۱- اگر دادگاه که حکم یا قرار را داده است خارج از صلاحیت ذاتی خود به دعوایی رسیدگی کرده
۲- هرگاه رسیدگی موافق صلاحیت ذاتی دادگاه بوده ولی حکم یا قرار بر خلاف قانون صادر شده باشد.
۳- اگر دعوی بر خلاف اصول محاکمات رسیدگی شده و عدم رعایت اصول مذکور به درجه‌ای اهمیت دارد که حکم یا قرار را از اعتبار قانونی می‌اندازد.
۴- اگر احکام یا قرارهایی مبان با یکدیگر در یک موضوع و بین همان اصحاب دعوی یا قائم مقام آنها صادر شده باشد.
۶۷- ماده ۵۶۱ نسخ می‌شود.
۶۸- ماده ۵۷۲ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۵۷۲- اگر حکم به واسطه عدم صلاحیت ذاتی دادگاه نقض شود دیوان کشور رسیدگی به دعوی را مستقیما به مرجعی که صالح می‌شناسد محول می‌کند و آن مرجع در مرد صلاحیت ملزم به تبیعت از رای شعبه دیوان مزبور است.
در سایر موارد نقض دعوی را به شعبه دیگر همان دادگاه که حکم منقوض را داده است رجوع می‌نماید و اگر دادگاه بیش از یک شبعه نداشته باشد و یا دارای شعبه دیگر بوده ولی دیوان کشور ارجاع به دادگاه دیگری را مقتضی بداند دیوان کشور دادگاهی را که در عرض دادگاه صادر کننده حکم است معین و رسیدگی مجدد را به آن ارجاع می‌نماید.
۶۹- ماده ۵۷۶۳ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۵۷۳ – رسیدگی مجدد پس از نقض قرارهایی که قابل فرجام است به همان دادگاه صادر کننده قرار ارجاع خواهد شد. رأی شعبه دیوان کشور در نقض قرار و لزوم رسیدگی به ماهیت دعوی قطعی است و دادگاهی که رسیدگی بعد از نقض به آن ارجاع می‌شود مکلف به تبعیت از رای شعبه دیوان مزبور و رسیدگی به ماهیت دعوی است مگر این که بعد از نقض سبب تازه‌ای برای امتناع از رسیدگی به ماهیت دعوی حادث گردد در مورد فوق اگر قرار منقوض ابتدا در مرحله پژوهش صادر شده باشد به دادگاه صادرکننده قرار ارجاع می‌شود و اگر قرار منقوض در تأیید قرار دادگاه نخستین بوده است پرونده برای رسیدگی ماهوی مستقیما به دادگاه نخستین ارسال می‌شود.
۷۰- ماده ۵۷۶ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۵۷۶ – هرگاه حکمی در دیوان کشور نقض شود و حکم دادگاهی که رسیدگی به دعوی پس از نقض به آن ارجاع شد مستند به علل و اسبابی که حکم منقوض مبتنی بر آن بوده است باشد و یکی از طرفین نقض آن را بخواهد رسیدگی به این درخواست باید در جلسه عمومی شعب حقوقی دیوان کشور به عمل آید و اگر آن حکم مستنداً به همان سبب یا اسبابی که موجب نقض حکم اولی شده بود نقش شود دادگاهی که رسیدگی دعوی به آن ارجاع می‌شود مکلف است از نظر هیات مذکور تبعیت نماید.
۷۱- بند ۳ ماده ۵۹۱ حذف می‌شود.
۷۲- قسمت اول ماده ۵۹۳ به شرح زیر اصلاح و تبصره ذیل به آن اضافه می‌شود:
مهلت اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم ایران ده روز است به علاوه مسافت برای کسانی که در خارجه مقیمند دو ماه و مهلت به طریق زیر شروع می‌شود:
۱- نسبت به احکام حضوری از تاریخ ابلاغ
۲- نسبت به احکام غیابی از تاریخ انقضای مدت پژوهش
- تبصره – هرگاه دعوائی در دیوان کشور تحت رسیدگی باشد و درخواست اعاده دادرسی نسبت به همان دعوی بشود رسیدگی به درخواست به دادگاه صادر کننده حکم ارجاع می‌شود.
در صورت قبول درخواست مذکور از طرف دادگاه رسیدگی فرجامی تا حصول نتیجه رسیدگی به اعاده دادرسی مجدد متوقف می‌ماند.
۷۳- ماده ۶۱۵ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۶۱۵ – هرگاه اقامتگاه اصحاب دعاوی خارج از مقرر دادگاه باشد بر مواعد قانونی نسبت به کسانی که اقامتگاه آنها در داخله کشور است از قرار شصت کیلومتر یک روز علاوه می‌شود کسر از شصت کیلومتر در صورتی که کمتر از سی کیلومتر باشد به حساب نمی‌آید و اگر سی کیلومتر یا زیادتر باشد یک روز برای آن منظور می‌گردد و اگر اقامتگاه اصحاب دعوی در خارجه باشد موعد دو ماه است.
۷۴ – ماده ۶۲۹ – به شرح زیر اصلاح می‌شود.
ماده ۶۲۹ – هرگاه سازش در خارج از دادگاه واقع شده و صلح‌نامه غیر رسمی باشد طرفین باید در دادگاه حاضر شده و به صحت آن اقرار نمایند اقرار طرفین در صورت مجلس نوشته شده و به امضای دادرس دادگاه و طرفین می‌رسد.
در صورت عدم حضور طرفین در دادگاه بدون ذکر عذر موجه دادگاه بدون توجه به مندرجات سازش نامه مزبور دادرسی را ادامه خواهد داد.
۷۵ – تبصره ذیل به عنوان تبصره ۲ به ماده ۶۴۹ اضافه می‌شود.
- تبصره ۲ – در کلیه مواردی که طرف داور اختصاصی خود را به دادگاه معرفی می‌کند باید قبلا قبولی او را نیز تحصیل کرده و در موقع معرفی به دادگاه تقدیم نماید. طرفی که داور اختصاصی خود را بدون منضم کردن قبولی او معرفی کند در حکم ممتنع از تعیین داور خواهد بود.
۷۶ – ماده ۶۵۰ به شرح زیر اصلاح می‌گردد:
ماده ۶۵۰ – نسبت به امری که از طرف دادگاه به داوری ارجاع می‌شود اگر یکی از داورها استعفاء دهد یا از دادن رای امتناع نماید و یا در جلسه داوری دو بار متوالی حضور پیدا نکند دو داور دیگر به موضوع رسیدگی و رای خواهند داد. چنانچه بین آنان در صدور رأی اختلاف حاصل شود دادگاه به جای داوری که استعفاء داده یا از دادن رای امتناع نموده یا دو بار متوالی در جلسه داوری حضور پیدا نکرده ظرف مدت ده روز داور دیگری به قید قرعه انتخاب خواهد نمود. مگر این که قبل از انتخاب به اقتضاء مورد طرفین داور دیگری معرفی کرده باشند در این صورت مدت داوری یا مدتی که قانون معین کرده است نتوانند رای بدهند و طرفین به داوری اشخاص دیگر تراضی نکرده باشند دادگاه به اصل دعوی بر وفق مقررات قانون رسیدگی و رأی صادر می‌نماید.
۷۷- تبصره زیر به ماده۶۶۰ اضافه می‌گردد:
- تبصره – دعوت داوران در جلسه داوری بنا به تقاضای هر یک از داوران یادآور مشترک باید به وسیله دفتر دادگاه ارجاع کننده امر به داوری موجب اخطاریه به عمل آید.
۷۸ – ماده ۶۶۶ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
ماده ۶۶۶- در مورد ماده فوق هر یک از طرفین می‌تواند ظرف ده روز بعد از ابلاغ رأی داور از دادگاهی که دعوی را ارجاع به داوری کرده یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوی را دارد حکم به بطلان رای داور را بخواهد در این صورت دادگاه مکلف است به درخواست رسیدگی کرده و هرگاه رای بر طبق ماده فوق باطل باشد حکم به بطلان آن بدهد و رسیدگی به اصل دعوی تا قطعی شدن حکم به بطلان رای داور متوقف می‌ماند.
در صورتی که درخواست ابطال رای داور خارج از موعد مقرر ده روز باشد دادگاه قرار رد درخواست را صادر می‌نماید این قرار قطعی است.
۷۹ – بند ۱ – ماده ۶۹۰ به شرح زیر اصلاح می‌شود:
۱- دعاوی که خواسته آن بیست هزار ریال یا کمتر باشد.
۸۰- ماده الحاقی به قانون آئین دادرسی مدنی:
الف- رسیدگی به دعاوی که قبل از تاریخ اجرای این قانون اقامه شده به ترتیب مقرر در این قانون ادامه می‌یابد.
ب- آرا صادره از حیث قابل اعتراض و پژوهش و فرجام بودن تابع قانون مجری در زمان صدور آن می‌باشد.
ج – نسبت به کلیه قراردادهای عدم صلاحیتی که قبل از تاریخ اجرای این قانون از دادگاهها صادر شده و در زمان اجرای این قانون در جریان رسیدگی پژوهشی یا فرجامی است به ترتیب مقرر در این قانون عمل می‌شود.
د – در مورد مطالبات مستند به استناد تجارتی از قبیل سفته و برات که مبلغ خواسته تا بیست هزار ریال باشد در صورتی که مدعی بخواهد از شمول مقررات قانون تجارت استفاده کند می‌توان به جای مراجعه به شورای داوری با رعایت مقررات قانون آئین دادرسی مدنی در دادگاههای بخش اقامه دعوی نماید.
مخبر کمیسیون دادگستری – دکتر وفا.
رئیس – کلیات لایحه مطرح است، نری نیست؟ (اظهاری نشد) نسبت به ورود در شور ماده واخده رأی می‌گیریم خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. برای این که همکاران محترم وقت بیشتری برای تهیه پیشنهادهای اصلاحی داشته باشند بحث در ماده واحده را به جلسه بعد موکول می‌کنیم.
- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای کشاورزیان معاون وزارت پست و تلگراف و تلفن
۱۳- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای کشاورزیان معاون وزارت پست و تلگراف و تلفن
رئیس – آقای کشاورزیان بفرمائید.
کشاورزیان (معاون وزارت پست و تلگراف و تلفن) با اجازه ریاست محترم و نمایندگان محترم به منظور همکاری و تحکیم بیشتر روابط حسنه بین کشورهای عضو پیمان منطقه‌ای (ایران، پاکستان – ترکیه) لایحه‌ای تهیه شده است که از هر نوع تمبرهای یادگاری که در ایران منتشر می‌شود تعداد هزار سری به کشورهای ترکیه و پاکستان در صورت عدم متقابل اهدا شود. این لایحه تقدیم و استدعای تصویب آن را می‌نمایم.
رئیس – لایحه به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود.
- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای دکتر معتمد وزیری معاون وزارت اقتصاد
۱۴- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای دکتر معتمد وزیری معاون وزارت اقتصاد
رئیس – آقای دکتر معتمد وزیری بفرمائید.
دکتر معتمد وزیری (معاون وزارت اقتصاد) – با کسب اجازه از مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی و نمایندگان محترم ماده ماده‌ای است مربوط به الحاق دولت شاهنشاهی ایران به کنوانسیون گمرکی مربوط به حمل و نقل بین‌المللی کالا تقدیم و تقاضای تصویب آن را می‌نمایم.
رئیس – لایحه به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود.
- طرح گزارش شور اول کمیسیون کشور راجع به لایحه خدمت وظیفه عمومی
۱۵- طرح گزارش شور اول کمیسیون کشور راجع به لایحه خدمت وظیفه عمومی
رئیس – گزارش شور اول لایحه خدمت وظیفه عمومی مطرح است قرائت می‌شود.
گزارش شور اول کمیسیون کشور به مجلس شورای ملی
کمیسیون کشور در جلسات عدیده با حضور تیمسار سپهبد کاتوزیان معاون وزارت جنگ خانم صوفی معاون وزارت کشور، دکتر زاهدی معاون وزارت علوم و آموزش عالی و تیمسار سرلشکر مشاور رئیس اداره وظیفه عمومی لایحه شماره ۱۴۹۹۲ مورخ ۱۶ /۳ /۱۳۴۹ دولت مربوط به خدمت وظیفه عمومی را مورد رسیدگی قرار داد و با اصلاحاتی به شرح زیر تصویب کرد. اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده ۱ – دفاع از میهن و سلطنت مشروطه ایران وظیفه ملی هر فرد ایرانی است و در اجرای این وظیفه کلیه اتباع ذکور دولت شاهنشاهی ایران مکلف به انجام خدمت وظیفه عمومی برابر مقررات این قانون می‌باشند و هیچ فرد مشمول خدمت وظیفه عمومی را جز در موارد مصروحه در این قانون نمی‌توان از خدمت معاف نمود.
ماده ۲ – هر فرد ذکور ایرانی از اول فروردین ماه سالی که طی آن سال به سن ۱۹ سال تمام می‌رسد مشمول خدمات وظیفه عمومی است.
- تبصره – اداره وظیفه عمومی می‌تواند اشخاصی را که مایل باشند قبل از رسیدن به سن مشمولیت داوطلبانه خدمت زیر پرچم خود را انجام دهند در صورتی که از لحاظ جسمی و روانی قادر به انجام خدمت بوده و حداقل ۱۸ سال تمام داشته باشند به خدمت زیر پرچم اعزام دارند.
ماده ۳ – مدت خدمت وظیفه عمومی ۲۵ سال است و مراحل آن برای مشمولان اعم از مشمولان عادی و مشمولان فارغ‌التحصیل دیپلمه و بالاتر به شرح زیر می‌باشد:
الف – دوره زیر پرچم دو سال
ب- دوره احتیاط ۶ سال
ج- دوره ذخیره اول ۸ سال
د- دوره ذخیره دوم ۹ سال
- تبصره ۱ – در مواقع ضرورت و بسیج همگانی ممکن است افراد مشمول این قانون تا سن شصت سالگی نیز احضار گردند.
- تبصره ۲ – تاریخ شروع و پایان خدمت در مراحل احتیاط و ذخیره در مورد مشمولان عادی و فارغ‌التحصیل کمتر از لیسانسیه بر اساس سال تولد آنها و در مورد مشمولان لیسانسیه به بالا از تاریخ پایان خدمت زیر پرچم آنان محاسبه و تاریخ خاتمه آن از سن ۴۵ سالگی تجاوز نخواهد کرد.
ماده ۴ – کلیه مشمولان سالم و بلامانع به خدمت زیر پرچم اعزام می‌شوند و پس از فرا گرفتن آموزشهای نظامی لازم بقیه خدمت زیر پرچم را در نیروهای مسلح شاهنشاهی یا سپاههای انقلاب و یا در وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و شهرداری انجام خواهند داد. تعیین ترتیب تقدم برای استفاده از مشمولان مزبور در هر یک از سازمانهای تصریح شده در این ماده به ستاد بزرگ ارتشتاران خواهد بود.
- تبصره ۱ – پس از تحویل مشمولان به مراکز آموزشی تا زمانی که امکان اجرای آموزش نظامی در مورد کلیه مشمولان فراهم نگردد و مورد احتیاج دولت هم نباشد برابر مقررات آئین نامه اجرایی این قانون تعداد مورد احتیاج از بین آنان انتخاب و افراد مازاد معاف خواهند شد.
- تبصره ۲ – در زمان جنگ و بسیج همگانی در صورت لزوم کلیه افرادی که خدمت زیر پرچم را در سازمانها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و شهرداریها انجام داده‌اند و همچنین کسانی به علت مازاد بر احتیاج در زمان صلح از خدمت زیر پرچم معاف گردیده‌اند به خدمت احضار خواهند شد.
ماده ۵ – وزارت جنگ می‌تواند آموزش نظامی را در کلیه دانشکده‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور که ارزش تحصیلی فارغ‌التحصیلان آنها برابر لیسانس و بالاتر است به موقع اجرا گذارده و مدت آموزش نظامی دانشجویان دانشکده‌ها و موسسات مزبور را در صورت موفقیت آنان در آزمایشهای مربوط جزو مدت خدمت زیر پرچم محسوب نماید.
نحوه اجرای مقررات این ماده در آئین‌نامه‌ای که وسیله وزارتخانه‌های جنگ و علوم و آموزش عالی تهیه و تصویب خواهد شد تعیین می‌گردد.
- تبصره – دانشجویانی که دوره آموزش نظامی را حین تحصیل طی می‌نمایند در مدت آموزش اردوئی تابع قوانین و مقررات کیفری و انضباطی ارتش شاهنشاهی خواهند بود.
ماده ۶ – سن مشمولان و افراد تحت تکفل آنان از لحاظ خدمت وظیفه و یا معافیت از آن تابع مندرجات اولیه شناسنامه است.
ماده ۷- مستخدمین مؤسسات خصوصی که برابر این قانون به خدمت زیر پرچم اعزام می‌شوند پس از پایان خدمت زیر پرچم در شرایط مساوی برای استخدام مجدد در همان موسسه بر سایرین مقدم خواهند بود.
آئین‌نامه اجرایی این ماده وسیله وزارت کشور و وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
ماده ۸ – مشمولانی که با طی دوره دانشکده‌ها و آموزشگاههای افسری و درجه داری در کادر ثابت نیروهای مسلح شاهنشاهی و پاسبانی شهربانی کل کشور استخدام گردند مدت تحصیل آنها جز خدمت زیر پرچم محسوب خواهد شد و اگر مدت تحصیل از دو سال کمتر باشد از دوره خدمت آنان به نسبت کسری خدمت تا دو سال جزء خدمت زیر پرچم محسوب می‌شود.
- تبصره ۱ – دانشجویان و دانش‌آموزان کادر ثابت دانشکده‌ها و آموزشگاههای افسری و درجه داری چنانچه در حین تحصیل و قبل از نیل به درجات افسری یا درجه داری مستعفی یا بهر هر علتی اخراج شوند در صورتی که در برابر مقررات این قانون قابل خدمت و بلامانع تشخیص داده شوند دو سال خدمت زیر پرچم را بدون احتساب مدت خدمت قبلی با رعایت تشریفات مقرر در ماده ۴۴ این قانون انجام خواهند داد.
- تبصره ۲- افسران و درجه‌داران کادر ثابت در صورتی که به مصوب مقررات قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی از خدمت اخراج یا مستعفی گردند مدت تحصیل آنان قبل از نیل به درجات افسری و درجه داری جز خدمت زیر پرچم محسوب نخواهد شد و چنانچه مدت خدمت افسری یا درجه داری آنها از دو سال کمتر باشد در صورتی که قابل خدمت و بلامانع باشند بقیه خدمت زیرپرچم را تا دو سال با رعایت تشریفات مقرر در ماده ۴۷ این قانون انجام خواهند داد.
- تبصره ۳ – کارمندان متخصص غیر نظامی و افزار مندانی که با تعهد ده سال خدمت در نیروهای مسلح شاهنشاهی استخدام گردند پس از انجام تعهد مربوط از خدمت زیر پرچم معاف خواهند بود.
ماده ۹ – کلیه مشمولانی که وارد خدمت زیر پرچم می‌شوند طبق آئین نامه‌های ارتش شاهنشاهی نسبت به اعلیحضرت همایون شاهنشاه بزرگ ارتشتاران و والاحضرت ولایتعهد و حکومت سلطنتی مشروطه و پرچم ایران سوگند وفاداری یاد خواهندکرد.
ماده ۱۰- کسانی که قبل از اعزام به خدمت زیرپرچم به موجب احکام قطعی دادگاهها به علت ارتکاب جنایت به دو سال حبس یا بیشتر محکوم شده باشند از انجام خدمت زیر پرچم محروم خواهند شد.
- تبصره- از این قبیل مشمولان در مواقع ضرورت یا بسیج همگانی می‌توان برای امور مربوط به دفاع ملی استفاده نمود.
ماده ۱۱ – کسانی که قبل از اعزام به خدمت زیرپرچم به علت ارتکاب جنحه به موجب احکام قطعی دادگاهها محکوم شده باشند و هنوز حکم شروع به اجرا نشده باشد بدواً به خدمت زیر پرچم اعزام و پس از انجام خدمت مزبور مجازات مقرر درباره آنها اجرا خواهد شد.
- تبصره – چنانچه رفتار این قبیل محکومین در حین انجام خدمت زیر پرچم مورد رضایت فرماندهان یا رؤسا مربوط باشد و یا در عملیات جنگی فداکاری و شجاعت از خود نشان دهند پس از اتمام خدمت زیر پرچم برابر ماده ۵۵ قانون مجازات عمومی از پیشگاه همایونی استدعای عفو یا تخفیف مجازات آنان می‌شود.
ماده ۱۲ – کسانی که قبل از اعزام به خدمت زیر پرچم یا در موقع احضار برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی در مراحل احتیاط و ذخیره و یا در حین انجام خدمات مزبور تحت تعقیب جزایی قرار گیرند به ترتیب زیرا با آنان رفتار می‌شود:
الف – در صورتی که قبل از اعزام به خدمت درباره آنان کیفرخواست جنایی صادر شده باشد تا خاتمه رسیدگی و صدور رای قطعی به خدمت اعزام نخواهند شد
ب- چنانچه در حین انجام خدمت دربارة آنان کیفرخواست جنائی صادر شود اعم از اینکه تاریخ ارتکاب قبل یا بعد از اعزام بخدمت باشد از تاریخ اعلام کیفرخواست بقسمت مربوطه از کسوت نظامی خارج و بمراجع قضائی مربوط تحویل می‌شوند و در صورت برائت بقیه خدمت زیر پرچم را انجام خواهند داد.
ج- در صورتیکه اتهام از درجه جنحه باشد بدواً خدمت زیر پرچم را انجام می‌دهند و بعد از پایان خدمت مقرر تحویل مقامات قضائی مربوط خواهند شد.
ماده ۱۳- افسران و درجه‌داران و افراد وظیفه که در حین خدمت زیر پرچم یا در مواقع احضار در مراحل احتیاط و ذخیره بعلت ارتکاب جنحه یا جنایت (اعم از اینکه تاریخ ارتکاب قبل یا بعد از اعزام باشد) بحکم قطعی محکوم گردند بترتیب زیر با آنها رفتار خواهد شد:
الف- محکومین بجنایت از کسوت سربازی خارج و مشمول ماده (۱۰) این قانون خواهند شد و برای اجرای حکم تحویل مقامات مربوط خواهند شد.
ب- محکومین بجنحه‌های مذکور در بند ج ماده (۱۹) اصلاحی قانون مجازات عمومی بقیه مدت خدمت زیر پرچم را با درجه و حقوق سربازی وظیفه انجچام داده و پس از پایان خدمت مزبور بای اجرای حکم تحویل مقامات مربوط خواهند شد.
- تبصره- چنانچه مدت محکومیت این قبیل محکومین دو ماه حبس یا کمتر بوده یا اجرای مجازات آنها معلق شده باشد با حفظ درجه و حقوق مربوط بقیه خدمت مقرر را انجام خواهند داد.
ماده ۱۴- احضار مشمولان وظیفه عمومی برای انجام خدمت زیر پرچم بنا به پیشنهاد وزارت کشور و نیز احضار تمام یا قسمتی از افسران و درجه‌داران و افراد وظیفه (در هر یک از مراحل احتیاط و ذخیره) و معافیت موقت و دائم از احضار یک یا چند طبقه یا قسمتی از طبقات در مواقع ضرورت یا زمان جنگ و بسیج همگانی بنا به پیشنهاد وزارت جنگ و صدور فرمان همایونی انجام می‌گیرد و همچنین بنابر مقتضیات و برابر فرمان همایونی در مواقع ضروری ممکن است افسران و درجه داران و افراد وظیفه زیر پرچم بیش از مدت مقرر در ماده ۳ بخدمت ادامه و یا قبل از خاتمه دو سال از خدمت ترخیص گردند که در صورت اول به میزان دو برابر خدمت اضافی از ادوار خدمت به آنان در دوره‌های احتیاط و ذخیره کسر می‌شود.
- تبصره – ترتیب احضار افسران و درجه داران و افراد وظیفه در مراحل احتیاط و ذخیره برای تجدید یاتکمیل آموزش نظامی ودر زمان جنگ و بسیج همگانی یا ضرورت برابر آئین نامه اجرایی این قانون خواهد بود.
ماده ۱۵ – به وضع مشمولان خدمت وظیفه عمومی یک سال قبل از اعزام به خدت زیر پرچم یعنی در سالی که مشمولان در آن سال وارد سن ۱۹ سالگی می‌شوند رسیدگی خواهد شد.
ماده ۱۶ – کسانی که به سن ۱۹ سالگی می‌رسند پس از انتشار فرمان احضار موظفند برای روشن نمودن وضع مشمولیتشان به سازمان وظیفه عمومی محل تولد مراجعه و خودرا معرفی نمایند و در صورتی که در خارج از محل تولد اقامت داشته باشند می‌توانند به سازمان وظیفه عمومی محل اقامت خود مراجعه کنند.
- تبصره – مشمولان مقیم خارج از کشور باید نزدیکترین کنسولگری محل اقامت خود مراجعه نمایند.
ماده ۱۷ – در مواقع فوق العاده به موجب فرمان همایونی افراد ذکور که به سن مشمولیت نرسیده ولی ۱۸ سال تمام داشته باشند به خدمت احضار خواهند شد در این صورت این قبیل احضار شدگان مشمول مقررات قانون خدمت وظیفه عمومی خواهند بود.
- تبصره – افرادی که بر طبق مقررات این ماده به خدمت وظیفه عمومی احضار می‌شوند پس از انجام دو سال خدمت زیر پرچم از لحاظ انجام بقیه مراحل خدمت وظیفه عمومی در ردیف افراد هم سن خود قرار می‌گیرند و مجموع مدت خدمت وظیفه عمومی آنان از ۲۵ سال تجاوز نخواهد کرد.
ماده ۱۸ – کسانی که در تاریخ‌های تعیین شده برای رسیدگی یا اعزام به خدمت خود را بدون عذر موجه معرفی ننمایند بنا به تقاضای سازمانهای وظیفه عمومی در شهرها وسیله مأموران شهربانی و در نقاطی که شهربانی وجود ندارد وسیله مأموران ژاندارمری جلب خواهند شد.
- تبصره – کدخدایان و دهداران در روستاها مکلفند در جلب و معرفی مشمولان وظیفه عمومی متولد و یا مقیم محل با مأموران ژاندارمری همکاری نمایند.
ماده ۱۹ – اداره ثبت احوال هر محل مکلف است صورت اسامی متولدین ذکور شهرستان یا بخشهای حوزة مأموریت خود را که در سال بعد باید بوضع مشمولیت آنان رسیدگی شود بطور تفکیک در ۴ نسخه تهیه و تا اول آذرماه هر سال بمراجعی که وظایف سازمان وظیفه عمومی محل را انجام می‌دهند تسلیم کند.
ماده ۲۰- حوزه‌های وظیفه عمومی تهران و مراجعی که در هر یک از مراکز شهرستانها و بخشها برای انجام وظایف سازمان وظیفه عمومی تعیین شده و یا خواهند شد امور وظیفه عمومی را که در این قانون پیش‌بینی گردیده است انجام خواهند داد.
ماده ۲۱- نمایندگان کنسولی دولت شاهنشاهی ایران در کشورهای خارج مسئول اجرای مقررات قانون وظیفه عمومی نسبت به مشمولان مقیم حوزة مأموری خود و مشمولانی که طبق تبصره ماده (۱۶) این قانون بآنها مراجع می‌نمایند می‌باشند و موظفند بوضع مشمولیت آنان رسیدگی نموده نتیجه اقدامات را از طریق وزارت امور خارجه باداره وظیفه عمومی اعلام دارند.
- تبصره- مشمولانیکه پس از احضار بخدمت برابر مقررات آئین‌نامه اجرائی این قانون بطور موقت بخارج از کشور مسافرت می‌نمایند (در پایان مدت تعیین شده) و یا برای ادامه تحصیل به خارج از کشور مسافرت می‌نمایند پس از ترک تحصیل یا فراغ از تحصیل باید جهت رسیدگی به وضع مشمولیتشان خود را بسازمانهای وظیفه عمومی داخل کشور معرفی نمایند مأموران کنسولی دولت شاهنشاهی ایران در کشورهای خارج بوضع مشمولیت این قبیل مشمولان رسیدگی که منجر به معافیت آنان بشود نخواهند کرد و جهت آنها برگ بازگشت بکشور صادر خواهند کرد.
ماده ۲۲- مشمولانی که طبق مقررات این قانون سالم تشخیص داده شوند و خود را بلامانع معرفی نمایند بخدمت اعزام خواهند شد.
ماده ۲۳- بوضع مشمولانی که ادعای تکفل نمایند در مراکز شهرستانها و بخشها وسیله هیئتی مرکب از اشخاص زیر رسیدگی می‌شود:
الف- بخشدار محل یا جانشین او.
ب- رئیس سازمان وظیفه عمومی محل یا معاون او.
ج- در صورت وجود دادسرا نماینده دادستان شهرستان و در صورت وجود دادگاه بخش مستقل نماینده رئیس دادگاه.
د- دو نفر از نمایندگان انجمن شهر مرکز بخش یا انجمن ده مرکز بخش حسب مورد به معرفی انجمن در صورتیکه وجود داشته باشد.
ماده ۲۴- هیئت رسیدگی در کنسولگری‌های دولت شاهنشاهی ایران در کشورهای خارج برای رسیدگی بوضع مشمولانیکه مدعی کفالت هستند از اشخاص زیر تشکیل می‌شود:
الف- سرکنسول یا کنسول یا نماینده آنها.
ب- یکنفر از اتباع ایرانی مقیم محل بانتخاب سفارت یا کنسولگری.
ج- وابسته نظامی شاهنشاهی و چنانچه وابسته نظامی در محل وجود نداشته باشد یکنفر دیگر از اتباع ایرانی مقیم محل بانتخاب سفارت یا کنسولگری.
ماده ۲۵- در صورتیکه مشمول به رأی صادره از طرف هیئتر سیدگی اعتراض نماید و یا هر یک از اعضائیکه در اقلیت هستند بعنوان نقض قوانین و مقررات وظیفه عمومی ذیل رأی موجهاً اعتراض نمایند در صورت تأیید این اعتراض از طرف اداره وظیفه عمومی یا نماینده اداره مزبور پرونده مشمول به هیئت رسیدگی تجدید نظر که در سازمان وظیفه عمومی تهران و مراکز هنگها و گردانهای مستقل ژاندارمری تشکیل خواهد شد احاله می‌گردد و رأی هیئت مزبور باستثنی موارد منطبق با مقررات ماده ۲۸ این قانون قاطع و غیر قابل اعتراض است.
- تبصره- رسیدگی به اعتراض بآراء صادره از هیئت‌های رسیدگی نمایندگیهای دولت شاهنشاهی ایران در کشورهای خارج در صورت تأیید اعتراض از طرف اداره وظیفه عمومی به هیئت تجدید نظر سازمان وظیفه عمومی تهران احاله می‌گردد.
ماده ۲۶- هیئت رسیدگی تجدید نظر در سازمان وظیفه عمومی تهران و مراکز هنگها و گردانهای مستقل ژاندارمری با شرکت اشخاص زیر تشکیل می‌شود:
الف- فرماندار یا معاون او.
ب- در سازمان وظیفه عمومی تهران رئیس سازمان یا جانشین او و در هنگها و گردانهای مستقل ژاندارمری فرمانده هنگ یا گردان مستقل یا معاون آنها.
ج- دادستان شهرستان یا یکی از دادیاران.
د- در صورت وجود انجمن شهر دو نفر نماینده انجمن شهر بمعرفی انجمن.
ماده ۲۷- هر یک از اعضاء هیئت‌های رسیدگی که نسبت به موضوعی در باره مشمولی در هیئت رأی داده باشند حق شرکت در هیئت تجدید نظر برای تجدید رسیدگی درباره همان موضوع برای آن مشمول را ندارند.
ماده ۲۸- چنانچه حداکثر ظرف دو سال از تاریخ صدور رأی دادگاه تجدید نظر در نتیجه بازرسیهای معموله معلوم گردد نظر هیئت رسیدگی تجدید نظر منطبق با اصول و قوانین جاری نبوده و اهمیت آن به حدی باشد که در وضع مشمول مؤثر باشد پروند بوسیله رئیس اداره وظیفه عمومی در شورای عالی وظیفه عمومی مرکب از اشخاص زیر مطرح می‌گردد و نظر این شورا قطعی و غیرقابل اعتراض است:
الف- رئیس اداره وظیفه عمومی یا معاون او.
ب- یکی از مدیران کل وزارت کشور به انتخاب وزیر کشور.
ج- یکی از دادیاران دیوانعالی کشور به انتخاب دادستان کل کشور.
ماده ۲۹- چنانچه در حین انجام خدمت زیر پرچم تغییر در وضع مشمول حاصل گردد و مشمول یا یکی از مکفولین تحت تکفل او ادعای کفالت نماید فرماندهان و رؤسای مربوط مکلفند مراتب را بحوزه‌های وظیفه عمومی یا گروهانهای اعزام کننده مشارالیه اعلام دارند در اینصورت وضع مشمول در هیئت رسیدگی مطرح و تصمیم مقتضی اتخاذ خواهد شد.
مبحث اول- معافیت تحصیلی
ماده ۳۰- دانش‌آموزان سه ساله آخر دبیرستانها و هنرجویان هنرستانها و آموزشگاههای فنی و حرفهای که از طرف وزارتخانه مربوط برسمیت شناخته شده و ارزش تحصیلی آنها معادل دیپلم باشد و دانشجویان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی چنانچه در حین تحصیل بسن مشمویت برسند تا زمانیکه بتحصیلات خود ادامه می‌دهند از اعزام بخدمت زیر پرچم معاف خواهند بود. بشرط اینکه سن دانش‌آموزان و هنرجویان از ۲۲ سال تمام و سن دانشجویان از ۲۹ سال تمام و دانشجویانیکه با رعایت مقررات این قانون جهت ادامه تحصیل بخارج از کشور عزیمت می‌نمایند از ۳۰ سال تمام تجاوز نکند.
- تبصره ۱- دانشجویان مشغول تحصیل در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی در صورتی می‌توانند از معافیت مذکور در این ماده برخوردار شوند که رشته تحصیلی خود را تغییر ندهند. مگر اینکه تغییر رشته تحصیلی مورد تأیید وزارت علوم و آموزش عالی قرار گیرد.
- تبصره ۲- دانش‌آموزان دوره دوم دبیرستانها و دانشجویانیکه در تاریخ تصویب این قانون در دانشکده‌ها و مؤسسات آموزش عالی مشغول تحصیل می‌باشند تا خاتمه دوره مربوط از شرط سن مذکور در این ماده مستثنی خواهند بود.
- تبصره ۳- دانشجویانیکه برابر مقررات آئین‌نامه انضباطی دانشجویان مصوب وزارت علوم و آموزش عالی از تحصیل معلق می‌گردند و از طرف دانشگاهها یا دانشکده‌های مستقل و یا مؤسسات آموزش عالی به اداره وظیفه عمومی معرفی می‌شوند معافیت تحصیلی آنان لغو می‌شود و در صورتیکه برابر مقررات این قانون قابل خدمت و بلامانع تشخیص داده شوند در اولین نوبت بخدمت اعزام خواهند شد و خدمت زیر پرچم خود را با درجه و رتبه سربازی انجام خواهند داد. این قبیل افراد در دوره آموزش نظامی در صورت ابراز علاقه و شایستگی بنا به پیشنهاد شورای مرکز آموزش نظامی و تصویب فرمانده مربوط که محل خدمت سازمانی وی درجه امیری باشد می‌توانند از مقررات ماده ۴۴ استفاده نمایند.
ماده ۳۱- صدور کارت معافیت تحصیلی دانش‌آموزان و هنرجویان و دانشجویان موکول بگواهی اشتغال به تحصیل آنان از طرف مقامات مسئول بوده و مدت اعتبار آن یک سال تمام می‌باشد.
ماده ۳۲- دانش‌آموزان و هنرجویان و دانشجویان مشمول بمحض ترک تحصیل یا فراغ از تحصیل یا رسیدن به حد نصاب سن مندرج در ماده (۳۰) این قانون با رعایت مفاد تبصره‌های آن باید برای انجام خدمت زیر پرچم خود را معرفی نمایند. مقامات مسئول مکلفند صورت اسامی این قبیل مشمولان را با ذکر مشخصات کامل و نشانی و رشته تحصیلی بطور انفرادی بدون تأخیر بسازمان وظیفه عمومی محل ارسال دارند.
- تبصره ۱- مشمولانیکه با داشتن معافیت تحصیلی در خارج از کشور تحصیل می‌نمایند بمحض ترک تحصیل ای فراغ از تحصیل موظفند حداکثر ظرف یک سال از تاریخ فراغ از تحصیل یا ترک تحصیل خود را بسازمان وظیفه عمومی مربوط در داخل کشور معرفی نمایند.
- تبصره ۲- مقامات مسئول حسب مورد موظفند ارزش تحصیلی این قبیل مشمولان را از تاریخ تسلیم مدارک لازم حداکثر ظرف دوماه تعیین و به آنان تسلیم و مراتب را باداره وظیفه عمومنی اعلام نمایند.
ماده ۳۳- مشمولان دیپلمه که با داشتن برگ آماده بخدمت یا برگ معافیت موقت از خدمت زیر پرچم در مسابقه ورودی یکی از دانشگاهها یا مؤسسات آموزش عالی داخل کشور قبول شده و قبل از انقضاء مدت اعتبار برگ آماده به خدمت یا برگ معافیت مربور مشغول تحصیل شوند تا زمانیکه بتحصیل اشتغال دارند می‌توانند از معافیت تحصیلی استفاده نمایند مشروط بر اینکه دارای غیبت غیر موجه نباشند. این معافیت فقط برای یکبار داده خواهد شد.
ماده ۳۴- فارغ‌التحصیلان دیپلمه در صورتیکه از نظر مقررات این قانون غیبت غیر موجه نداشته باشند و بنا بگواهی وزارت علوم و آموزش عالی حائز شرایط اشتغال بتحصیل در خارج از کشور باشند می‌توانند با استفاده از مقررات معافیت تحصیلی برای ادامه تحصیل بخارج از کشور مسافرت نمایند.
ماده ۳۵- اشخاصیکه از تاریخ تصویب این قانون قبل از سن احضار بخدمت زیر پرچم و بدون رعایت مقررات ماده (۳۴) این قانون بخارج از کشور عزیمت نمایند و بتحصیل مشغول شوند در موقعی که بسن مشمولیت برسند به آنها معافیت تحصیلی داده نخواهد شد و نمایندگیهای سیاسی و کنسولی دولت شاهنشاهی برای آنها برگ بازگشت صادر خواهند کرد.
- تبصره ۱- فرزندان ایرانیان مقیم خارج از کشور و فرزندان مأموران ثابت دولت شاهنشاهی در خارج از کشور و همچنین کسانیکه قانوناً تحت ولایت یا کفالت قانونی آنها هستند از مقررات این ماده مستثنی خواهند بود.
- تبصره ۲- کسانیکه بخواهند فرزندان خود را از دوره دوم دبیرستان و قبل از رسیدن بسن مشمولیت برای ادامه تحصیل بخارج از کشور اعزام دارند باید قبلا برای تأیید صلاحیت مالی و اخلاقی بکمیسیونی مرکب از نمایندگان نخست‌وزیری و وزارت علوم و آموزش عالی و وزارت کشور و وزارت آموزش و پرورش و اداره وظیفه عمومی که بلافاصله پس از تصویب این قانون تشکیل می‌شود مراجعه نمایند و در صورتیکه کمیسیون مربور صلاحیت آنها را مورد تأیید قرار دهد این قبیل دانش‌آموزان نیز می‌توانند از معافیت تحصیلی برای ادامه تحصیل در خارج از کشور استفاده نمایند و همچنین کسانی که قبل از تصویب این قانون در خارج از کشور اعم از اینکه در دبستانها و دبیرستانها و دانشکده‌ها مشغول بتحصیل باشند تا خاتمه تحصیلات خود طبق مقررات این قانون از معافیت تحصیلی استفاده خواهند کرد.
مبحث دوم- معافیت پزشکی
ماده ۳۶- مشمولان خدمت وظیفه عمومی از نظر وضع مزاجی و استعداد جسمی و روانی بسه دسته بشرح زیر تقسیم می‌گردند.
دسته یکم- کسانیکه از نظر استعداد جسمی و روانی سالم و قابل خدمت می‌باشند.
دسته دوم- کسانیکه بعلت ضعف مزاج و یا ابتلاء به بیماری موقتاً قادر به انجام خدمت زیر پرچم نباشند.
دسته سوم- مشمولانی که بعلت نقص عضو یا ابتلاء به بیماری جسمی و یا روانی بطور دائم قادر به انجام خدمت زیر پرچم نباشند.
- تبصره ۱- نحوه طبقه‌بندی مشمولان و طرز معاینه و ضوابط معافیت پزشکی آنها به موجب آئین‌نامه معاینه پزشکی مشمولان خدمت وظیفه عمومی خواهد بود که بتصویب وزارت کشور و وزارت جنگ خواهد رسید.
- تبصره ۲- هرگاه مشمولان فارغ‌التحصیل بالاتر از دیپلمه به علل جسمی قادر به انجام خدمت زیر پرچم در نیروهای مسلح شاهنشاهی نباشند ولی با در نظر گرفتن تخصص آنان بتوانند از عهده انجام خدمت در دیگر سازمانهای مندرج در ماده (۴) این قانون برآیند برای خدمت در سازمانهای مذکور اعزام خواهند شد این قبیل مشمولان آن قسمت از برنامه آموزش عملی نظامی که با تشخیص کمیسیون پزشکی مراکز آموزش و فرهنگی نیروهای مسلح شاهنشاهی با سلامت آنان منافات داشته باشد انجام نخواهند داد.
ماده ۳۷- بمشمولان دسته دوم مندرج در ماده ۳۶ به منظور درمان یک سال معافیت داده می‌شود این قبیل مشمولان در پایان سال مجدداً معاینه و چنانچه قابل خدمت تشخیص داده نشوند یکسال دیگر معافیت داده می‌شود و در پایان سال دوم چنانچه باز قابل خدمت تشخیص داده نشوند معافیت دائم از خدمت در زمان صلح داده خواهد شد.
- تبصره ۱- سازمانها و مؤسسات درمانی عمومی خیریه یا دولتی موظفند این قبیل مشمولان را که مکلفند بسازمانها و مؤسسات مذکور مراجعه کنند مجاناً معالجه نمایند.
- تبصره ۲- در زمان جنگ یا بسیج همگانی می‌توان افرادی را که در زمان صلح بعلل پزشکی یا تکفل از خدمت زیر پرچم معاف شده‌اند نیز بخدمت احضار کرد.
ماده ۳۸- به مشمولان دسته سوم مذکور در ماده (۳۶) این قانون بلافاصله بعد از معاینه پزیکی معافیت دائم از خدمت داده می‌شود.
ماده ۳۹- معاینه مشمولان وطیله دو نفر پزشک از نیروهای مسلح شاهنشاهی انجام می‌گردد و در صورت نبودن پزشکان نیروهای مسلح شاهنشاهی از پزشکان غیر نظامی که صلاحیت آنان وسیله بهداری محل تأیید شده باشد استفاده خواهد شد.
- تبصره- در صورت نبودن دو نفر پزشک در محل برای معاینه مشمولان از یک پزشک استفاده خواهد شد ولی اظهار نظر در مورد معافیت موقت پزشکی مشمولان عادی لااقل بایستی با نظر دو پزشک و اظهار نظر در مورد معافیت دائم مشمولان عادی با نظر شورای پزشکی که حداقل از سه نفر پزشک تشکیل می‌شود و اظهار نظر درباره معافیت مشمولان فارغ‌التحصیل دیپلمه و بالاتر اعم از معافیت موقت یا دائم با نظر شوراهای پزشکی نیروهای مسلح شاهنشاهی انجام گردد.
ماده ۴۰- چنانچه رئیس اداره وظیفه عمومی ظرف دو سال بنحوی اطمینان حاصل نماید که مشمولی با تقلب و دسیسه در معاینه پزشکی معافیت اخذ کرده و یا بر خلاف این قانون و آئین‌نامه معاینه پزشکی از خدمت زیر پرچم معاف و یا سرباز تشخیص داده شده از این قبیل مشمولان در شورای عالی پزشکی که حداقل از پنج نفر پزشکان نیروهای مسلح شاهنشاهی در تهران تشکیل می‌گردد معاینه مجدد بعمل خواهد آمد و نظر این شورا قاطع و غیر قابل اعتراض است.
ماده ۴۱- افسران و درجه‌داران و دانشجویان و دانش‌آموزان و افراد وظیفه چنانچه در حین خدمت زیر پرچم مبلا بنقص عضو یا بیماریهائی گردند که مدت معالجه آنها بیش از سه ماه بطول انجامد و مشمول معافیتهای مندرج در آئین‌نامه معاینه پزشکی نباشند در صورتیکه طبق نظر شورای پزشکی بیمارستانهای نیروهای مسلح شاهنشاهی قادر به ادامه خدمت نباشند از انجام بقیه خدمت زیر پرچم معاف و علاوه بر استفاده از مزایای قانون و آئین‌نامه بیمه نیروهای مسلح شاهنشاهی برای ادامه درمان بسازمانها و مؤسسات درمانی عمومی خیریه یا دولتی معرفی و اعزام خواهند شد.
ماده ۴۲- اشخاص زیر در صورتیکه طبق آراء هیئت‌های رسیدگی مقرر در این قانون کفیل شناخته شوند یکسال بآنان معافیت داده می‌شود. بوضع کفالت این قبیل مشمولان در پایان سال مجدداً رسیدگی می‌شود چنانچه در وضع کفالت آنها تغییری حاصل نشده باشد یک سال دیگر معافیت کفالت داده می‌شود و در پایان سال دوم بوضع کفالت مشمولان مذکور رسیدگی و در صورت عدم تغییر وضع کفالت معافیت دائم از خدمت در زمان صلح داده خواهد شد:
- الف- مشمولان کفیل منحصر بفرد مادر فاقد شوهر و تمکن و شغل.
- ب- مشمولان کفیل منحصر بفرد معاش پدر از کار افتاده و بی‌بضاعت.
- ج- مشمولانی که بتنهائی عهده‌دار معیشت برادر صغیر و یا از کار افتاده خود باشند.
- د- مشمولانی که بتنهائی عهده‌دار معیشت خواهر صغیر یا فاقد شوهر یا فاقد کار یا تمکن باشند.
- ه- فرزند ذکور منحصر بفرد والدینی که سن یکی از آنان از شصت سال تجاوز نموده باشد.
- تبصره ۱- از کار افتاده به کسی اطلاق می‌شود که از نظر جسمی یا روانی قادر بتأمین معیشت خود از طریق انجام کار یا حرفهای که بدان وسیله امرار معاش می‌کرده نباشد و بکار دیگری اشتغال نداشته باشد.
- تبصره ۲- مشمولانی که قبل از تصویب این قانون از معافیتهای مقرر در ماده ۶۳ قانون خدمت انجام وظیفه عمومی مصوب اسفند ماه ۱۳۲۱ و ماده ۶۴ اصلاحی همان قانون مصوب اسفند ۱۳۲۷ استفاده نموده‌اند کماکان از معافیت مربوط بر طبق قوانین مزبور استفاده خواهند کرد.
- تبصره ۳- مشمولانی که ادعای کفالت می‌نمایند می‌توانند مدارک لازم را تا دو ماه پیش از سال احضار به سازمان وظیفه عمومی محل سکونتشان تسلیم نمایند.
- تبصره ۴- بازجوئی‌های لازم نسبت به ادعای کفالت این قبیل مشمولان و همچنین تصدیق صحت مندرجات استشهاد و مدارک آنها در مورد عائله تحت تکفل آنان و درآمد آنها در نقاطی که شهربانی وجود دارد با مأمورین شهربانی و در صورت نبودن شهربانی با مأمورین ژاندارمری است.
هرگاه مأموری برخلاف حقیقت تصدیق کند که موجبات صدور رأی کفالت مشمول یا موجبات اعزام بخدمت او را من غیر حق فراهم سازد برابر مقررات این قانون تعقیب خواهد شد.
ماده ۴۳- مشمولان دیپلمه و بالاتر در صورتیکه کفیل شناخته شوند از مقررات معافیت استفاده نخواهند کرد با رعایت مقررات این قانون بخدمت اعزامه می‌گردند و بمنظور مساعدت با آنان در مدت آموزش نظامی دارندگان دیپلم و فوق دیپلم از حقوق گروهبان سومی و لیسانس و فوق لیسانس و دکترا از حقوق ستوان سومی و در مدت انجام بقیه خدمت زیر پرچم از حقوق و مزایای درجه مربوط استفاده خواهند نمود. در هر صورت حقوق و مزایای آنان کمتر از حقوق و مزایای مندرج در این ماده نخواهد بود.
ماده ۴۴- کلیه مشمولان فارغ‌التحصیل دیپلمه و بالاتر طبق برنامه و مدت آموزشی که از طرف وزارت جنگ و سایر سازمانهای مذکور در ماده ۴ تنظیم می‌گردد دوره آموزش مقدماتی نظامی را طی خواهند کرد.
ماده ۴۵- مشمولان لیسانسیه و بالاتر پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی در مراکز آموزشی و یا طی دوره آموزش نظامی حین تحصیل در دانشگاهها و مؤسسات عالی آموزشی در صورتیکه از لحاظ جسمی، روانی، اخلاقی و امنیتی شایستگی داشته باشند جهت طی دوره آموزش افسری وظیفه اعزام و پس از طی دوره مزبور، در صورت داشتن شایستگی دارندگان دانشنامه دکمتری در رشته‌های مورد نیاز بدرجه ستوان یکمی و سایرین بدرجه ستوان دومی مفتخر خواهند شد.
- تبصره- در صورتیکه مشمولان مزبور برابر نظر شورای مرکز آموزشی فاقد استعداد، صلاحیت تشخیص داده شدند و یا در آزمایشهای دوره آموزشی افسری وظیفه مردود گردند بقیه خدمت زیر پرچم را در یکی از درجات درجه‌داری بر حسب تشخیص شورای مذکور انجام خواهند داد.
ماده ۴۶- مشمولان دیپلمه و فوق دیپلمه پس از طی دوره آموزش مقدماتی نظامی در مراکز آموزشی در صورتیکه از لحاظ جسمانی، روانی، اخلاقی، امنیتی شایستگی داشتگه باشند و همچنین مشمولان لیانسیه و بالاتر که بواسطه مردودیت در طی دوره آموزش نظامی مقدماتی و یا نداشتن شایستگی جهت طی دوره آموزش افسری وظیفه معرفی نگردیده‌اند برای طی دوره آموزشی درجه‌داری اعزام و پس از موفقیت در طی دوره مزبور و داشتن شایستگی بر حسب معدل آزمایشهای نهائی و احتیاجات نیروهای مسلح شاهنشاهی و سایر سازمانهای مذکور در ماده ۴ در صورتیکه فوق دیپلمه باشند بیکی از درجات استواری و دیپلمه‌ها بیکی از درجات گروهبانی مفتخر خواهند شد.
- تبصره- در صورتی که مشمولان مزبور برابر نظر شورای مرکز آموزش فاقد استعداد یا صلاحیت تشخیص داده شوند و یا در آزمایشهای دوره آموزشی درجه‌داری مردود گردند و همچنین مشمولان دیپلم فوق دیپلم که بواسطه مردودیت در طی آموزش نظامی مقدماتی و یا نداشتن صلاحیت جهت طی دوره آموزش درجه‌داری وظیفه معرفی نگردند بقیه خدمت خود را مانند مشمولان عادی انجام خواهند داد.
ماده ۴۷- افسران و درجه‌داران وظیفه که پس از انجام حداقل شش ماه خدمت افسری یا درجه‌داری برابر تشخیص فرماندهان یا رؤسای مربوط ممتاز و برجسته تشخیص داده شوند در صورت موفقیت در آزمایش بیکدرجه بالاتر مفتخر و بقیه خدمت زیر پرچم را با درجه جدید انجام خواهند داد.
- تبصره- نحوه اجرای مقررات مواد ۴۵ و ۴۶ و ۴۷ در آئین‌نامه اجرائی این قانون تعیین خواهند شد.
ماده ۴۸- افسران و درجه‌داران احتیاط و ذخیره که برای طی دوره‌های آموزشی فرا خوانده می‌شوند پس از طی دوره‌های آموزشی لازم و موفقیت در آزمایشهای مربوط در صورت ابراز لیاقت و شایستگی برابر مقررات آئین‌نامه اجرائی این قانون بترفیع درجه تا سرهنگی (سرهنگی داخل) نائل خواهند شد.
ماده ۴۹- اعطای درجه افسری بمشولان خدمت وظیفه عمومی و همچنین تنزیل درجه افسران وظیفه برابر مقررات مواد قبل با تصویب اعلیحضرت همایون شاهنشاه بزرگ ارتشتاران و درج در فرمان همگانی ارتش شاهنشاهی و سایر سازمانهای مذکور در ماده ۴ انجام می‌دهند) و در ج در فرمان همگانی ژاندارمری کل کشور (در مورد افسران وظیفه مربوط) خواهند بود.
- تبصره- تنزیل درجه افسران وظیفه در زمان جنگ در اختیار فرماندهانی است که قانوناً اختیار صدور امر تعقیب را دارند.
ماده ۵۰- اعطای درجات درجه‌داری و ارادی به مشمولان خدمت وظیفه عمومی در حین خدمت زیر پرچم و همچنین تنزیل درجه آنان از اختیارات فرماندهان و رؤسای مربوط با رعایت مقررات ماده ۱۹ قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی خواهد بود.
ماده ۵۱- افسران و درجه‌داران وظیفه چنانچه در هر یک از دوره‌های خدمتی شئون و خصائل درجه خود را به تشخیص کمیسیونی مرکب از پنج نفر از افسران قسمت مربوط و تأیید فرمانده یا رئیس قسمت (از مقامات سرتیپی و بالاتر) از دست بدهند با تصویب اعلیحضرت همایون شاهنشاه بزرگ ارتشتاران و درج در فرمان همگانی ارتش شاهنشاهی حسب مورد و اهمیت موضوع تا رتبه سربازی تنزیل درجه داده خواهند شد و بقیه خدمت وظیفه را در کلیه دوره‌ها با همان درجه و حقوق و مزایای همان رتبه انجام خواهند داد.
ماده ۵۲- میزان حقوق و مزایای ماهانی افسران- درجه‌داران- دانشجویان و دانش‌آموزان و افراد وظیفه بشرح زیر خواهد بود:
- الف- حقوق و مزایای ماهانه افسران و درجه‌داران وظیفه معادل حقوق و مزایای ماهانی افسران و درجه‌داران کادر ثابت جز آنچه که بموجب قوانین فقط بافسران و درجه‌داران کادر ثابت تعلق می‌گیرد.
- ب- حقوق ماهانه دانشجویان وظیفه که دوره آموزش افسری را طی می‌نمایند معادل حقوق ماهانه دانشجویان آموزشگاه افسرای جزء.
- ج- حقوق ماهانه دانش‌آموزان و دانشجویان در مدت آموزش مقدماتی نظامی و حقوق ماهانه دانش‌آموزان آموزشگاه درجه‌داری وظیفه در مدت آموزش تخصصی معادل حقوق ماهانه آموزشگاه درجه‌داری کادر ثابت.
- د- حقوق ماهانه افراد وظیفه بمیزانی که هر سال در بودجه وزارت جنگ پیش‌بینی می‌شود.
- تبصره- در مورد مشمولان دیپلمه و بالاتر که برابر مقررات این قانون کفیل شناخته می‌شوند برابر ماده ۴۳ این قانون رفتار می‌شود.
ماده ۵۳- افسران و درجه‌داران وظیفه در صورت اعزام بمأموریت یا انتقال یا خدمت در مناطق بد آب و هوا مشمول مقررات فوق‌العاده و مزایای مربوط به افسران و درجه‌داران کادر ثابت خواهند بود و چنانچه در یگانها و قسمتهائیکه پرسنل کادر ثابت آنها از مزایای قانونی خاص استفاده می‌نمایند مشغول خدمت گردند در شرایط مشابه از مزایای مزبور استفاده خواهند کرد.
ماده ۵۴- وزارت جنگ می‌تواند یک یا چند طبقه از افسران و درجه‌داران و افراد وظیفه که خدمت زیر پرچم را انجام داده‌اند و در دوره‌های احتیاط و ذخیره خدمت وظیفه عمومی هستند برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی یا بسیج بخدمت فرا خوانده و پس از پایان آموزش یا رفع احتیاج آنان را مرخص نماید.
- تبصره- نحوه احضار و مهلت معرفی فر ا خوانده شدگان و همچنین کسانی که بعلل ناشی از وضع جسمانی یا اجتماعی یا مشاغل آنان ممکن است از فرا خوانده شدن برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی معاف گردند در آئین‌نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.
ماده ۵۵- هزینه رفت و آمد افسران و درجه‌داران و افراد وظیفه‌ای که برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی یا بسیج فرا خوانده می‌شوند بعهده وزارت جنگ می‌باشد.
- تبصره- در مواردی که رفت و آمد بوسیله بنگاههای راه‌آهن و کشتیرانی دولت امکان‌پذیر باشد فرا خوانده شدگان با ارائه مدرک لازم که در آئین‌نامه اجرائی این قانون پیش‌بینی می‌شود بطور رایگان از وسائل مزبور استفاده خواهند نمود.
ماده ۵۶- فرا خوانده شدگان برای تجدید یا تکمیل آموزش در صورتی که کارمند یکی از وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی یا وابسته بدولت یا بخش خصوصی باشند با حفظ شغل مربوط حقوق و مزایای خود را از همان وزارتخانه یا مؤسسه یا بخش خصوصی دریافت خواهند داشت در غیر اینصورت در مدت آموزش حقوقی معادل حقوق افسران و درجه‌داران و افراد هم درجه کادر ثابت از بودجه وزارت جنگ بآنان پرداخت می‌گردد.
ماده ۵۷- فرا خوانده شدگان برای بسیج در مدت بسیج حقوقی معادل حقوق افسران و درجه‌داران و افراد هم درجه کادر ثابت از بودجه وزارت جنگ دریافت خواهند داشت.
مبحث اول- غیبت مشمولان خدمت وظیفه عمومی
ماده ۵۸- مشمولان خدمت وظیفه عمومی که در زمان صلح در موارد زیر غائب محسوب می‌شوند:
الف- مشمولان خدمت وظیفه عمومی که برای رسیدگی یا اعزام احضار شده و در مهلت یا موعد مقر ر که از طرف اداره وظیفه عمومی اعلام می‌شود خود را معرفی ننموده باشند.
ب- مشمولانی که معافیتهای موقت دریافت داشته و پس از انقضاء مدت اعتبار ظرف یکماه برای تجدید رسیدگی خود را معرفی ننمایند. پس از معرفی و یا دستگیری در صورتی که برابر مقررات این قانون قابل خدمت و بلامانع تشخیص داده شوند بخدمت اعزام می‌گردند و پس از اتمام خدمت زیر پرچم باتهام غیبت آنان در مراجع دادگستری خارج از نوبت رسیدگی می‌گردد چنانچه دارای عذر موجه نباشند به زندان تأدیبی از دو ماه تا یکسال محکوم خواهند شد.
- تبصره ۱- مشمولان غائب در صورتیکه پس از حضور یا دستگیری در معاینه پزشکی معاف دائم تشخیص داده شوند از تعقیب کیفری معاف خواهند بود.
- تبصره ۲- مشمولان غائب در صورتیکه پس از حضور یا دستگیری در معاینه پزشکی معاف موقت تشخیص داده شوند برای درمان بسازمانها و مؤسسات درمانی عمومی خیریه یا دولتی معرفی می‌شوند و بعد از انقضاء مهلت معافیت بر حسب اینکه قابل خدمت یا معاف دائم تشخیص داده شوند بر حسب مورد بخدمت اعزام یا معاف خواهند شد. در صورت اخیر قابل تعقیب کیفری نخواهند بود.
- تبصره ۳- مشمولانی که معافیت تکفل دریافت داشته و پس از انقضاء مدت معافیت خود را ظرف یکماه برای تجدید رسیدگی معرفی نکرده باشند پس از حضور یا دستگیری بکفالت آنها رسیدگی می‌شود. در صورتیکه در مدت غیبت در وضع تکفل آنان تغییری حاصل نشده و مشمولان در حال کفالت باشند از معافیت کفالت استفاده کرده و از تعقیب کیفری معاف خواهند شد.
ماده ۵۹- مشمولان غائبی که بخدمت زیر پرچم اعزام می‌گردند در صورتی که در حین خدمت زیر پرچم حسن رفتار و اخلاق از آنان مشاهده شود و یا در عملیات جنگی ابراز شجاعت و فداکاری نمایند و مراتب مورد گواهی فرمانده مربوط که درجه محل سازمانی آن امیری باشد واقع گردد از تعقیب کیفری مربوط باتهام غیبت معاف خواهند شد.
مبحث دوم- جرایم و مجازاتها
ماده ۶۰- کسانی که با تقلب و دسیسه موجبات معافیت خود یا دیگران را از خدمت وظیفه عمومی فراهم سازند در دادگاه نظامی باتهام آنها رسیدگی شده بششماه تا دو سال حبس عادی محکوم خواهند شد و در صورتیکه ارتکاب جرم در زمان جنگ باشد بدو تا پنج سال حبس مجرد محکوم می‌شوند هر گاه بموجب قوانین جاری اعمال ارتکابی آنها عناوین خاص دیگری داشته که مستلزم کیفر شدیدتری باشد در این صورت بکیفر اشد محکوم می‌گردند.
- تبصره- منظور از تقلب و دسیسه مذکور در این ماده عبارت است از ارتکاب اعمالی که موجبات معافیت مشمول را من غیر حق فراهم یا وسایل آن را تسهیل نماید از قبیل اخذ شناسنامه مجدد، استفاده از شناسنامه دیگران، اعمال نفوذ، دادن شهادت کذب، گواهی بر خلاف واقع، مکتوم داشتن حقیقت و تحریک کردن و فریب دادن مشمول و نظایر آنها.
ماده ۶۱- اشخاصی که بمنظور اجرای مقررات این قانون وظائفی بعهده آنان محول شده است اعم از مسئولان و کارمندان اداره وظیفه عمومی و ژاندارمری و شهربانی و سازمانهای تابعه آنان و سایر مأموران وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و نمایندگان انجمنهای شهر و ده و دهداران و کدخدایان چنانچه با سوء نیت موجبات معافیت یا اعزام مشمولی را به خدمت وظیفه عمومی من غیر حق فراهم سازند در دادگاه نظامی باتهام آنها رسیدگی شده به حبس عادی از یک تا سه سال محکوم خواهند شد و در صورتیکه عمل در زمان جنگ واقع شود به حبس مجرد از دو تا ده سال محکوم خواهند شد.
ماده ۶۲- مشمولانیکه فرمان احضار آنان برای رسیدگی صادر می‌گردد مکلفند طی سال احضار وضع مشمولیت خود را روشن نمایند چنانچه مشمولان مذکور بسن ۲۹ سال تمام نرسیده باشند ادارات اصلاحات ارضی و تعاون روستائی در مورد فروش و واگذاری زمین و مؤسسات اعتباری و شرکتهای تعاونی روستائی در مورد پرداخت هر گونه وام کشاورزی و دفاتر اسناد رسمی در مورد خرید و فروش اموال غیر منقول و دفاتر ازدواج در مورد انجام عقد ازدواج و شهربانی کل کشور در مورد صدور گواهی‌نامه رانندگی و شهرداریها در مورد صدور یا تجدید پروانه ادامه کسب و وزارت بهداری در مورد تمدید کارت سلامت اشخاص برای ادامه کسب در صورتی تقاضای آنها را پذیرفته و مورد رسیدگی و اقدام قرار خواهند داد که وضع مشمولیت متقاضی روشن شده باشد. بدین ترتیب که مشمول متقاضی باید فتوکپی یا رونوشت مصدق برگ اعزام بخدمت یا برگ خاتمه خدمت یا معافیت دائم از خدمت و یا برگ معافیت موقت و یا آماده بخدمت که مهلت آنتها منقضی نشده باشد تسلیم نماید مسئولین امر که بر خلاف مقررات این ماده اقدام نمایند تحت تعقیب قرار گرفته و حبس تأدیبی از ششماه تا دو سال محکوم خواهند شد. دادگاهها مکلفند باینگونه جرائم خارج از نوبت رسیدگی نمایند.
ماده ۶۳- استخدام مشمولین بطور کلی در وزارتخانه‌ها و مؤسسات وابسته بدولت و در کارخانه‌ها و کارگاهها و مؤسسات خصوصی بدون داشتن معافیت دائم ممنوع است مجازات متخلفین (استخدام کنندگان) از ششماه تا دو سال حبس تأدیبی خواهد بود. دادگاهها مکلفند به اینگونه جرائم خارج از نوبت رسیدگی نمایند.
- تبصره ۱- اشتغال بکار مشمولین با برگ معافیت موقت یا دفترچه آماده به خدمت فقط در مدت اعتبار آنها بلامانع است.
- تبصره ۲- استخدام مشمولین در نیروهای مسلح شاهنشاهی با رعایت تبصره ۳ ماده (۸) این قانون از محدودیت مقرر در این ماده مستثنی است.
ماده ۶۴- آئین‌نامه‌های اجرائی این قانون وسیله وزارتخانه‌های کشور و جنگ تهیه و تصویب و به موقع اجرا گذارده خواهد شد.
ماده ۶۵- قانون خدمت نظام وظیفه مصوب سال ۱۳۲۱ باستثنای مقررات جزائی مذکور در مواد ۱۵۵ و ۱۵۶ و آن قسمت از سایر قوانین و مقررات که مغایر با این قانون باشد ملغی است.
مخبر کمیسیون کشور- کلانتر هرمزی.
گزارش شور اول از کمیسیون علوم و آموزش عالی بمجلس شورای ملی
کمیسیون علوم و آموزش عالی با حضور نمایندگان دولت در جلسه ششم تیر ماه ۱۳۴۹ لایحه خدمت وظیفه عمومی را مورد رسیدگی قرار داد و مواد مربوط بخود را با اصلاحاتی که بعداً مورد تائید کمیسیون کشور قرار گرفت تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون علوم و آموزش عالی- دکتر قهرمان.
گزارش شور اول از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری با حضور نمایندگان دولت در جلسه ۳۰ خرداد ماه ۱۳۴۹ لایحه خدمت وظیفه عمومی را مورد رسیدگی قرار داد و فصل و مواد مربوط بخود را با اصلاحاتی که بعداً مورد تائید کمیسیون کشور قرار گرفت تصویب کرد.
اینک گزارش آنرا بمجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون دادگستری- دکتر وفا.
گزارش شور اول از کمیسیون بهداری بمجلس شورای ملی
کمیسیون بهداری در جلسه نهم تیر ماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه خدمت وظیفه عمومی را مورد رسیدگی قرار داد و مواد مربوط بخود را با اصلاحاتی که بعداً بتائید کمیسیون کشور رسید تصویب کرد.
اینک گزارش آنرا بمجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون بهداری- دکتر ستوده.
گزارش شور اول از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه در جلسه سیزدهم تیر ماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه خدمت وظیفه عمومی را مورد رسیدگی قرار داد و مواد مربوط بخود را با اصلاحاتی که بعداً بتائید کمیسیون کشور رسید تصویب کرد.
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون امور خارجه- فتح‌اله مافی.
گزارش شور اول از کمیسیون نظام بمجلس شورای ملی
کمیسیون نظام در جلسه یازدهم تیرماه ۱۳۴۹ با حضور نمایندگان دولت لایحه خدمت وظیفه عمومی را مورد رسیدگی قرار داد و با اصلاحادی که بعداً بتائید کمیسیون کشور رسید تصویب کرد.
اینک گزارش آنرا بمجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون نظام- سرتیپ حکیمیان.
رئیس- کلیات مطرح است، آقای دکتر الموتی بفرمائید.
دکتر الموتی- لایحه خدمت وظیفه عمومی که امروز در مجلس شورای ملنی مطرح است یکی از لوایح بسیار مهمی است که خیلی با دقت تهیه شده و مشکلات زیادی از طبقات مختلف مملکت بخصوص نسل جوان را حل خواهد کرد بدون شک ملت ایران علاقه زیادی به انجام خدمت وظیفه عمومی دارد و هر جوان ایرانی مکلف و موظف است که در راه خدمت به شاهنشاهی ایران و ملت ایران خدمت وظیفه را انجام دهد امروز همه ما شاهد هستیم که در ایران خدمت وظیفه در دورترین نقاط مملکت بشکل سپاهی دانش، سپاهی بهداشت و سپاهی ترویج صورت می‌گیرد و طرز خدمت وظیفه در ایران به عنوان نمونه در دنیا تلقی شده در امر خدمت وظیفه در گذشته بعلت لوایح مختلفی که وجود داشت اشکالاتی موجود بود در این لایحه به نظر من سعی شده که کلیه این اشکالات حل بشود مثلاً بعلت استقبال زیادی که مردم ایران از تحصیل می‌کنند تعداد داوطلبان تحصیل در رشته‌های مختلف در دبیرستان و دانشگاه بیشتر از ظرفیت جذب همه بخشها است با اینکه الان در شرایط فعلی دولت قبول کرده که در طول برنامه چهارم تعداد محصلین دانتشگاه را به ۶۰ هزار نفر برساند الان که دو سال از برنامه چهارم گذشته تعداد دانتشجویان ما بهمین تعداد رسیده یعنی دانشجویان ما تا این حد در دانشگاهها جذب شده‌اند و می‌بینیم برای کنکور امسال در حدود ۹۰ هزار نفر آماده شرکت هستند باین جهت وقتی راجع به این لایحه صحبت می‌شد این فکر بود که واقعاً راه حلهای مختلفی پیدا بشود که در دانشگاههای خارج بتوانند درس بخوانند یا اینکه ضمن درس بتوانند در صف سپاهیان دانش خدمت بکنند اگر دانشگاههای مملکت قدرت جذب ندارد واقعاً باید عده‌ای بتوانند بروند در دانشگاههای خارج تحصیل کنند ولی در گذشته بعلت بی‌ترتیبی که وجود داشت عده زیادی از جوانهای مملکت به خارج می‌رفتند برای اینکه می‌دانستند بعلت اینکه داوطلب زیاد برای کنکور دانشگاه وجود دارد ممکن است نتوانند موفق بشوند به همین دلیل در این لایحه شرایطی در نظر گرفته شده برای عده‌ای از جوانان که می‌خواهند برای تخصیل بخارج بروند که از آن جمله صلاحیت مالی و اخلاقی که بتوانند درس بخوانند چون الآن عده‌ای دانشجو در خارج هستند که از مزایای دانشجوئی استفاده می‌کنند ولی در حقیقت درس نمی‌خوانند ولی با این نظارتی که خواهد شد (دکتر اسفندیاری نه همه) عرض کردم از این ۳۵ هزار نفری که در خارج هستند همه مشغول تحصیل نیستند برای اینکه واقعاً مشخص شود آن کسانی که در دانشگاههای خارج درس می‌خوانند و به نظر من برای ملت ایران افتخارآمیز است که ما می‌بینیم در مملکت ایران علاوه بر ۶۰ هزار دانشجو که در دانشگاههای مملکت درس می‌خوانند ۳۵ هزار جوان در خارج از مملکت بتحصیل اشتغال دارند یعنی باید این در نظر گرفه شود که برای افرادی که جهت تحصیل بخارج می‌روند تسهیلاتی فراهم بشود که حقیقتاً به کار درس بپردازند و وقت خودشان و پول مملکت را تلف نکنند در این لایحه سعی شده است که تمام این مشکلات حل بشود یعنی اگر کسانی تابحال بخارج از کشور برای تحصیل رفته‌اند و در دبیرستانها و دانشگاهها واقعاً درس می‌خوانند و بکار تحصیل اشتغال دارند به آنها معافیت تحصیلی داده بشود از این به بعد کسانی که به خارج از مملکت می‌روند اگر بخواهند در دانشگاهها شرکت کنند و یا در امتحان اعزام محصل شرکت می‌کنند بعد از گذراندن این مرحله می‌توانند از معافیت تحصیلی استفده کنند ولی اگر گروهی باشند که بخواهند قبل از دیپلم بروند چون در دانگشاههای خارج در خیلی از ممالک نمی‌توانند بسهولت وارد دانشگاه بشوند می‌روند سه سال چهار سال پشت در دانشگاهها می‌مانند و موفق نمی‌شوند و گرفتاری ایجاد می‌کنند ولی برای اینکه عده‌ای بتوانند به سهولت وارد دانشگاههای خارج بشوند به آنها با شرائطی اجازه داده می‌شوند که بروند سیکل دوم رادر خارج ببینند و بتوانند دوره دبیرستان را در دانشگاهها طی کنند تا بتوانند وارد دانشگاه بشوند وقتی این مشکل وظیفه عمومی در اینجا حل شود می‌توانند به مملکت خودشان برگردند چون امروز کسانی هستند که بخارج از مملکت رفته‌اند و تحصیل می‌کنند به علت مشکلات و بی‌ترتیبی‌هائی که در گذشته وجود داشته اینها نمی‌توانند بمملکتشان برگردند با اصلاحات زیادی که در این لایحه شد بنده فکر می‌کنم که این لایحه یکی از مفیدترین لوایحی است که در مجلس شورای ملی مطرح است و می‌تواند مشکلات زیادی از نسل جوان مملکت ما را حل کند بنده اینجا وظیفه دارم واقعاً از تیمسار ارتشبد اویسی رئیس ژاندارمری کل کشور و تیمسار کاتوزیان معاون وزارت جنگ و همچنین از وزارت کشور و وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش و تیمسار مشاور رئیس نظام وظیفه که واقعاً در تنظیم این لایحه و پیشنهاداتی که داده شده حداکثر همکاری را کردند که ما توانستیم با همکاری نمایندگان محترم یک لایحه جامعی را تهیه بکنیم تشکر بکنم برای اینکه هر چه این لایحه جامعتر و کاملتر تهیه بشود تکلیف همه طبقات مملکت که داوطلب و آماده انجام خدمت هستند روشن می‌شود و بنظر بنده خدمت ارزنده‌ای به مملکت شده است (احسنت).
رئیس- آقای پرفسور مخبر فرهمند بفرمائید.
پروفسور مخبر فرهمند- همانطوری که آقای دکتر الموتی فرمودند نهایت دقت در یکی از لوایحی که می‌توانم عرض کنم از پر کارترین لوایحی است که از اول دوره تابحال تقدیم شده، خود آقایان مسئولین امر در کمیسیونها تمام اطراف و جوانب کار را توضیح دادند و واقعاً می‌توانم بگویم آنچه که مقدور بوده انجام شده امیدوارم که این لایحه را بتوانند به بهترین وجه پیاده نمایند تا قسمت اعظم مشکلات محصلین از بین بروند البته در مواد جزئیاتی هست که بنده در موقع خودش پیشننهاد خواهم کرد و آن هم از نظر این است که شأن یک مجلس انقلابی اینطور اقتضا می‌کند که حتی‌المقدور آنچه که به عقل ما می‌رسد نقطه خالی و خلائی در این لایحه نباشد که مجبور شوند بعداً بصورت اصلاحیه‌ای بیاورند یک موردی بنظر بنده رسید که پیشنهاد می‌کند و خواهش می‌کنم آقایان مداقه کنند اگر صلاح است آن را چون خارج از این لایحه است ولی مربوط به لایحه هست به مرحله اقدام دربیاورند الان ما در سازمانهای کارگری خودمان نماینده کارگر داریم که این نمایندگان کارگر با وزارت کار و یا با بیمه‌های اجتماعی مرتب سر و کار دارند و در اثر این رفت و آمدها خودشان واقعاً عضوی از این دو مؤسسه هستند بطوریکه الان اگر یک مشکلی برای یک کارگری باشد اولا نماینده کارگر در ذهنش روشن است که راهش چیست و چه باید کرد چه بسا خودش توضیح می‌دهد و کارگر را قانع می‌کند اگر هم مشکلی باشد که نتواند خودش کارگر را قانع بکند یا بدردش رسیدگی کند این را بمراجعی که درهایش بروی او باز است می‌رود می‌نشیند در یک کمیسیونی حرف اینها را می‌شنود اگر چاره‌جوئی هست می‌کند و برای آنها جواب می‌آورد و از آمد و رفت و اتلاف وقت جلوگیری می‌کند بنده پیشنهاد می‌کنم اگر ممکن باشد یک دفتری یک چند نفری بعنوان نماینده دانشجو دانشجویانی که مشمول هستند اشخاص را به هر وسیله‌ای که صلاح می‌دانند وزارت علوم یا دانشگاه انتخاب بکند که در مرحله اول اینها به این دفتر مراجعه کنند و او چون وارد هست اینها را قانع بکند یا در راههائی اینها بخصوص محصلینی که از خارج می‌آیند و برای سه هفته اینجا می‌آیند کار دارند زندگی دارند و می‌خواهند بیشتر وقتشان را با فامیلشان بگذرانند اینها فقط با مراجعه بآنجا و اگر لازم است مدارکی نشان بدهند و این کارها بوسیله این اشخاصی که نماینده اینها هستند انجام بشود و در نتیجه هم مراجعین به نظام وظیفه کمتر می‌شود و همچنین بچه‌ها خوشحال‌تر می‌شوند و دیگر این کدورتی که چند مرتبه رفتیم کمیسیون وقت نداشت مرا نپذیرفتند و ده روز وقتم را صرف کردم این بگو مگوها از بین خواهد رفت من خواهش می‌کنم راجع به این موضوع در خلال این لایحه اگر ممکن باشد یک فکری بکنید که حالا که تمام وسائل را فراهم می‌کنید که اینها راحت باشند راضی باشند این مطلب را هم در نظر بگیرید.
رئیس- آقای صدری کیوان بفرمائید.
صدری کیوان- بنام خداوند توانا با اجازه مقام معظم ریاست و نمایندگان محترم قبل از ورود در بحث کلیات لایحه بسیار مفید نظام وظیفه عمومی مقدمه کوتاهی شامل دو قسمت بعرض نمایندگان محترم می‌رساند. در قسمت اول با افتخار فراوان باید عرض کنم در این عصر خجسته یعنی عصر سلطنت وجود مقدس محمدرضا شاه آریامهر شاهنشاه محبوب خداوند منان با اعطاء معظم‌له به ملت ایران بر ملت و مملکت ایران منت نهاده است زیرا در سایه تلاشهای مداوم و شبانه‌روزی قائد توانای ایران امروز همه چیز در طریق منافع ملت و مملکت متحول و دگرگون گردیده سرعت عمل، هیجان و التهاب مثبتی در انجام این تحولات بچشم می‌خورد (صحیح است) امنیت بی‌نظیری که در سرتاسر ایران حکمفرما شده علاوه بر اینکه سدی در برابر فرار سرمایه‌های ملی از کشور شده زمینه مساعدی هم برای سرمایه‌گذاران جدید و جلب سرمایه‌های خارجی بکشور فراهم ساخته است (صحیح است – احسنت) ثبات سیاسی، استقلال اقتصادی، جلب اعتماد عمومی و حیبثیت روزافزون بین‌المللی نمونه کوچکی از ثمره تلاشهای شبانروزی و مداوم رهبر عالیقدر ما است که در خورد حقشناسی و سپاس فراوان است (صحیح است احسنت) خلاصه باید عرض کنم آنچه ما امروز از سعادت و سلامت و رفاهیت و ترقی و تعالی و عظمت برخوردار شده و می‌شویم همه و همه از برکت وجو شاهنشاه بزرگ ما است و بس امیدواریم خداوند روزبروز بر عمر و عزت این رهبر توانا بیفزاید و سایه بلند پایه معظم‌له را بر سر ملت و مملکت ایران مستدام فرماید (انشاءالله- احسنت). و اما در قسمت دوم عرایضم در سایه امنیت و ثبات سیاسی و استقلال اقتصادی و آرامش بی‌نظیری که شاهنشاه آریامهر برای ملت ما و مملکت ما فراهم ساخته است دولت خدمتگزار هویدا در اجرای اوامر و نیات بلند شاهنشاه موفقیتهای فراوان بدست آورده و در زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی، صنعتی، کشاورزی و سایر شئون مملکتی اقدامات چشمگیری معمول داشته است (صحیح است- احسنت) دولت خدمتگزار هویدا با اجرای برنامه‌های متعدد و متنوع شرایط مساعدی برای رسیدگی بزندگی بهتر و ساختن ایرانی آبادتر را که از هدفهای انقلاب مقدس اجتماعی ایران است فراهم آورده است و مصممانه می‌کوشد تا اوامر عالیه شاهنشاه را بخوبی بموقع عمل و اجرا درآورد البته اگر بخواهم وارد جزئیات کارنامه درخشان دولت خدمتگزار هویدا شودم در این وقت کم قادر نخواهم بود که جزئی از کل و عشری از اعضار آنها را عرض کنم همینقدر بعرض نمایندگان محترم می‌رسانم که دولت خدمتگزار هویدا در زمینه‌های کشاورزی، اصلاحات ارضی، گسترش نهضت تعاونی امور صنعتی، توسعه امور بازرگانی، توسعه تعلیم و تربیت، بهداشت همگانی تعلیمات عالیه و دهها برنامه دیگر موفقیتهای شایانی کسب کرده است (صحیح است- احسنت).
مقدمه را کوتاه می‌کنم و بنظام وظیفه می‌پردازم لایحه نظام وظیفه که فعلاً در مجلس شورای ملی مورد بحث و فحص نمایندگان محترم است و صرفاً دولت خدمتگزار هویدا با الهام از نیات خیر شاهنشاه و اوامر مؤکد معظم‌له که همواره برای آسایش مردم شرف صدور می‌یابند تهیه و تنظیم شده بزعم اینجانب بسیار خوب تهیه شده و وقتی انشاءالله از مراحل مختلف قانونگذاری گذشت و به مرحله اجرا درآمد مقدار زیادی از اشکالات فعلی مردم و مخصوصاً جوانان عزیز را که چشم و چراغ مملکت هستند مرتفع نموده و موجبات رضایت آنان را فراهم خواهد ساخت (صحیح است- احسنت) علت خوب تنظیم شدن این لایحه هم اقدامات متعدد و متنوعی است که درباره یک لایحه معمول می‌شود تا تقدیم پارلمان گردد. باین ترتیب که ابتدا وسیله اکسپرها و صاحب‌نظران در وزارتخانه مربوطه لایحه مورد بررسی قرار می‌گیرد سپس به کمیسیونهای تخصصی نخست‌وزیری فرستاده می‌شود پس از آن در هیأت دولت مطرح شده اصلاح می‌گردد سپس به کمیسیونهای تخصصی حزب مترقی ایران نوین داده می‌شود آنگاه به کمیته مرکزی و فراکسیون پارلمانی حزب فرستاده می‌شود و این مراجع روی آن اصلاحاتی بعمل می‌آورند و آن را برای تقدیم ب پارلمان آماده می‌نمایند (صحیح است- احسنت) با این مراتب ایرادی که در چند جلسه پیش نسبت به نحوه قانونگذاری از طرف اقلیت عنوان شد بهیچوجه وارد نیست (صحیح است) کوتاه سخن همانطور که گفتم تهیه کنندگان این لایحه فوق‌العاده در تنظیم آن زحمت کشیده و کوشش کرده‌اند و زحمات آنها در خورد قدردانی است اما از آنجائی که اکثریت باین اصل کلی معتقد و مؤمن است که هر بنائی که ساخته می‌شود دارای دو جبهه است یک جبهه روشن و یک جبهه سایه و کمال مطلق مختص ذات واجب الوجود باریتعالی است و آنچه آدمیان فراهم می‌آورند نمی‌تواند عاری از نقص و عیب باشد پس با وجود کوششهای فراوانی که در تنظیمه این لایحه معمول شده باز معتقدیم که هنوز نیاز باصلاحاتی دارد که انشاءالله در کمیسیون و در شور دوم بعمل خواهد آمد. اما در مورد اهمیت خدمت وظیفه عمومی شعری بیاد آمد که بی‌مناسبت نمی‌دانم در اینجا به عرض برسانم:
- عنکبوت ارخانه دارد آدمی دارد وطن
- عنکبوت آسا تو هم دور وطن تاری بتن
مسلماً دفاع از خاک مقدس وطن و حفظ و حراست حدود و ثغور ایران و صیانت میراث مقدس و گرانبهای ملی یعنی سلطنت مشروطه و شاهنشاهی گرانقدر و عظیم‌الشأن ایران از جمله وظاینف ملی است که ایرانیان با خون خود آنرا در صدر برنامه زندگی خود حک کرده و عموم آحاد و افراد وطن برای دفاع از هر ذره از خاکهای سیاه و هر قطره از آبهای شور مملکت و دفاع از شاهنشاهی تاریخی و با عظمت خود همواره حاضرند که تا آخرین قطرات خون خود را نثار نمایند روی این اصل و با اینمراتب ملت ایران خدمت نظام وظیفه عمومی را خدمتی مقدس خدمتی ارزنده خدمتی والا برمی‌شنارند و برای آن ارج و مقامی عظیم قائل هستند (صحیح است- احسنت). خدمت نظام وظیفه صرف نظر از ایفاء یک وظیفه حتمی و مقدس ملی دوره مقدس و ارزنده‌ای است که جوانان عزیز وطن ما برای روبرو شدن با مشکلات زندگی برای بهتر زندگی کردن و برای آشنا کردن با مظاهر زندگی قرن آماده ساخته و وقتی جوانان عزیز ما از این مکتب مقدس فارغ‌التحصیل می‌شوند دگرگونی‌های مثبت و ارزنده زیادی در وجود آنان فراهم شده که قبل از خدمت فاقد آن بوده‌اند بهمین مناسبت جوانان برومند وطن ما از این خدمت مقدس استقبال می‌کنند و ارتش شاهنشاهی هم بحق در تعلیم و تربیت جوانان و آشنا کردن آنان بفنون جدید حتی حرفه‌ها و امور فنی و دهها مورد مفید دیگر با تلاش چشمگیر و کوششی مقدس آشنا می‌کند که در خور قدردانی است. کوتاه سخن چون وقت جلسه امروز ما رو بپایان است و عده‌ای از همکاران گرامی در این باره مطالبی خواهند فرمود بنده ضمن عرض تبریک بدولت خدمتگزار هویدا که با تقدیم این لایحه در تکمیل قانون خدمت وظیفه عمومی توفیق یافته است سخنان خود را خاتمه می‌دهم (احسنت- احسنت).
رئیس- آقای مصطفوی نائینی بفرمائید.
مصطفوی نائینی- با اجازه مقام معظم ریاست بنده قبلا تقاضا کرده بودم در کلیات این لایحه نظر خودم را عرض کنم جنای آقای دکتر الموتی با بیان فصیح و رسایشان قسمت مهمی از مطالبی را که بنده می‌خواستم عرض کنم فرمودند و بار بنده را سبک کردند معذلک از جهت اینتکه در فراکسیون پارلمانی همانطور که آقای صدری کیوان فرمودند خودش یک مرحله قانونگذاری است که قسمتی از لوایح را بطور صافی درمی‌آورد خود من در آنجا بحث‌هائی کردم و بحثها و نظرات اصلاحی بکمیسیون محول شد و در آنجا نمایندگان دولت کمال حسن نیت را بخرج دادند از این جهت و از جهت اینکه تمام ساعاتی که کمیسیون کشور برای رسیدگی باین لایحه تشکیل بود بنده در جلسه شرکت کردم و در حقیقت ما درست این لایحه را شکافتیم و بررسی کردیم و شاید بیشتر نمایندگان محترم که الان در جریان بررسی هستند روی این لایحه دقت کرده‌اند و به محتوایش وارد هستند و باز از جهت اهمیتی که این لایحه دارد در مدتی که طرح این لایحه مورد بحث و رسیدگی است اکثر مردم به خود بنده مراجعه کرده‌اند و با وجود اینکه ناطقین قبل از بنده فرمایشاتی در کلیات این لایحه فرمودند بنده باز هم مفید می‌دانم که راجع بکلیات این لایحه صحبت کنم در حقیقت آنچه ناظر بودم از حسن نیت نمایندگان دولت که در این جلسه بودند یعنی معاون محترم وزارت کشور، معاون محترم وزارت جنگ، معاون محترم وزارت علوم که در جلسه تشریف داشتند و ایکاش می‌شد در کمیسیونها تماشاچی حضور داشته باشند تا به بینند دولت خدمتگزار دولت علاقمند بمردمی که ابواب جمعش هستند چه جور حسن نیت نشان می‌دهد هر جا که حرف معقول و حسابی پیشنهاد می‌شود با کمال حسن نیت می‌پذیرد و هر کجا بر مبنا اشتباه کسی تقاضایی دارد با استدلال آنها را قانع می‌کند به هر حال بنده بعضی از مواد را که دیدم همین انتشار مفاد لایحه در روزنامه‌ها در جامعه حسن اثر داشته است باختصار اینجا عرض می‌کنم یکی از مواد مربوط به مشمولیت محصلین است مربوط به امکان تحصیلات عالیه است همکاران محترم می‌دانند در گذشته جوانهائی که به درجه لیسانس نایل می‌شدند می‌بایست بلافاصله خدمت وظیفه‌شان را انجام بدهند و اگر شایق خواندن تحصیلات مافوق لیسانس یا دره دکترا بودند باید بعد از انجام این خدمت مقدس تحصیلات خود را ادامه بدهند البته اشکالی در این کار بود و همکاران محترم بهتر از بنده می‌دانند چون فرزندانتان در دانشگاه تحصیل می‌کنند وقتی یک جوانی دو سال ارتباطش با عالم تحصیل قطع شد وقتی دو سال رفت خدمت وظیفه‌اش را انجام بدهد چه بسا بعد از خاتمه خدمت سپاهیش بعد از خدمت وظیفه‌اش آمادگی برای خواندن فوق‌لیسانس ندارد این لایحه امکان داده است به محصلین مستعد به محصلینی که شایق تحصیلات بالاترند که بعد از انجام تحصیلات لیسانس بتوانند دوره دکترا و یا دوره فوق لیسانی را به بینند و این امکان را تا سن ۲۹ سالگی تا پایان ۲۹ سالگی به دانشجو داده و البته تصدیق می‌فرمائید که اگر خدای نکرده دانشجوئی مثل بنده بی‌استعداد بود که بعد از ۲۹ سالگی نتوانست تحصیلاتش را تمام بکند او دیگر حق توقعی ندارد و من خودم فرزندم در سال گذشته لیسانس شد و آرزو داشت که بتواند تحصیلات فوق لیسانس را ادامه بدهد از تمام مقامات مسئول بنده این استدعا را کردم ولی چون قانون اجازه نمی‌داد با کمال افتخار جهت انجام خدمت نظام وظیفه اعزام شد و اگر ۶ ماه تأخیر شده بود شاید امکان این داشت که از این قانون استفاده کند و برود تحصیلات فوق‌لیسانس خود را تمام کند خیال می‌کنم این ماده امکان این را به طبقه جوان مملکت داده که تحصیلات عالیه خود را ادامه بدهند و این نمونه واقع بینی دولت حاضر و نمونه علاقمندی دستگاهها و دولت به نسل جوان و طبقه تحصیلکرده است (صحیح است) مسأله دیگری که باز راجع به محصلین در اینجا به چشم می‌خورد مسأله امکان تحصیل افراد در دانشگاههای خارج از کشور است اگر جوانی استعداد داشته باشد و بتواند در خارج از کشور تحصیل کند و برای مملکت دانش و فضیلت بارمغان بیاورد این قانون راه را باز گذاشته و با آزمایشی که در وزارت علوم بعمل می‌آید رسیدگی می‌شود باینکه متقاضی مسافرت به خارج کسی هست که بتواند به تحصیلات عالیه بپردازد آن وقت باو اجازه می‌دهد که برود بخارج و برعکس برای نور چشمی‌هایی که قبل از رسیدن به سن مشمولیت برای فرار از این خدمت مقدس وظیفه که بنده خیال می‌کنم اکثریت ملت ایران با ذوق و شوق راغب باشند و اگر کسی حاضر نباشد سهمی عمرش را بدهد دو سال از عمر خود را برای خدمت مقدس بوطن صرف نکند آن اشخاص ایرانی‌الاصل نیستند (صحیح است) در هر حال در این قانون اجازه داده شده این نوع محصلین بروند و تحصیلاتشان را ادامه بدهند و باتمام برسانند و از فرار نور چشمی‌ها بعنوان تحصیلات خارج قبل از سن مشمولیت جلوگیری کرده است بنظر بنده این بسیار بسیار فکر صحیحی است فکری است که برای فضیلت و دانش و استعدادها احترام قائل شد و برای کسانی که بعناوین مختلف می‌خواهند از انجام وظیفه مقدس فرار کنند بن‌بست ایجاد شده مسأله‌ای دیگر در مورد معافیت‌هاست اگر آقایان فصل مربوط به معافیتها را توجه بفرمایند در فصل مربوط به معافیتها در قوانین گذشته ابهامات زیادی وجود داشت موادی که در این قانون راجع به معافیتها گذاشته شده است خیلی روشن و صریح است و از جمله کسانی که واقعاً عهده‌دار تکفل اشخاص از کار افتاده و بی‌بضاعت هستند این اشخاص متکفل شناخته بشوند معاف بشوند و کسانی که از ابهام‌های قوانین گذشته استفاده می‌کردند و به ناحق از خدمت نظام وظیفه فرار می‌کردند اینها مجبور می‌شوند خدمتشان را انجام بدهند یکی از متروکهای کوچک این لایحه که شاید بعضی هنوز توجه نکردند این است که در قانون گذشته کسیکه معافیت تکفل داشت باید تا ۵ سال یا ۷ سال درست یادم نمی‌آید هر سال برود خودش را به اداره نظام وظیفه معرفی کند گویا پنج سال بوده بهر حال هر سال باید تجدید برگ معافی کند اینجا از نظر اینکه وجهه این لایحه و نظر این لایحه مبتنی بر ایجاد تسهیلات برای مراجعین بوده گفته شده اگر کسی دو سال عهده‌دار معاش دیگری بود معافیت دائم باو داده شود این هم بنظر بنده یک طریقی است که تکلیف خیلی‌ها را روشن کرده است با روشن شدن تکلیف اشخاص می‌توانند در شئون دیگر مملکت خدمتشان را انجام بدهند مسأله دیگری که واقعاً واجد اهمیت است و من باید به روشن‌بینی فکر تهیه ک نندگان این طرح آفرین بگویم این است که در قانون گذشته مفاد بعضی مواد طوری بود که نشان می‌داد یعنی اینطور تفوه می‌شد که خدمت نظام وظیفه یک خدمت مجازاتی است زیرا اگر کسی غفلت می‌کرد و گرفتاری داشت و نمی‌توانست در موعد مقرر خودش را معرفی کند در حقیقت غایب محسوب می‌شد و خدمتش دو برابر می‌شد یعنی تو در مقابل جرمی که مرتکب شدی و غیبت کردی ۲ سال دیگر خدمتت اضافه می‌شود و در این لایحه حساب مجازات را از حساب خدمت مقدس نظام وظیفه جدا کردند (صحیح است) یعنی گفتند کسی که غیبتش روشن بشود باید برود همان خدمت دو سالش را انجام بدهد ولی بخاطر جرمش به م حاکم دادگستری سپرده شود و در محاکم دادگستری رسیدگی می‌شود اگر واقعاً دلیل غیبت موجه بشود تبرئه می‌شود و اگر برعکس بدون عذر موجه غیبت کرده بود مجازات می‌شود بحق هم باید همینطور باشد بنظر من یک اثر فوق‌العاده و خوش‌بینی دیگری در مردم و خوانندگان این قانون ایجاد می‌کند که بمردم می‌گوید خدمت نظام وظیفه مجازات نیست خدمت وظیفه مقدسی است که حسابش با حساب مجازات تفکیک است، در ماده ۶۲ خود من در فراکسیون نظری داشتم و بمقامات مسئول دولتی عرض کردم. باید کمال تشکر را داشته باشیم که در ماده ۶۲ آن چنان اصلاحاتی بعمل آمد که دیگر مردم گرفتار نیستند یعنی سن ۲۹ سالگی که برای دانشجویان تعیین شده دیگر ماده ۶۲ در مورد اشخاص تحقق پیدا نمی‌کند و از این بابت هم که موجب ناراحتی بعضی‌ها شده بود رفع نگرانی شده است البته منطق قانونگذاری و دو شوری بودن لوایح این است که باز هم اگر اصلاحاتی در این قانون لازم باشد بعمل بیاید جناب پرفسور مخبر فرهمند دوست بنده تذکری فرمودند و شاید پیشنهاد ایشان مناسب و بجا باشد، البته کتباً هم پیشنهاد خواهند داد و در کمیسیون کشور بررسی می‌کنیم برای اینکه کار نظام وظیفه یک مسئله‌ایست که با تمام مردم این کشور اعم از تحصیلکرده‌های خارج و داخل و افراد بسیار ساده جامعه ارتباط دارد و من از همه همکاران خواهش می‌کنم حتی کسانی که در کمیسیونهای مربوط به این لایحه تشریف ندارند با دقتی که بیش از دقت سایر لوایح است بررسی بفرمایند و پیشنهاداتشان را برای شور دوم بدهند تا واقعاً این لایحه بعد از اینک بتصویب نهائی رسید یک لایحه جامع و کافی باشد که برای همه مردم مفید باشد، بنده همانطور که ناطقین قبل بعرض مجلس مقدس رساندند تهیه این لایحه را یکی از افتخارات حکومت آقای هویدا می‌دانم (صحیح است) و معتقد هستم که ضمن خدمات برجسته‌ای که شده ضمن کارهای بزرگی که در مملکت شده، این جور کارها و لوایح پراکنده‌ای که پراکندگیش اسباب زحمت مردم را فراهم می‌کرد، این جور لوایحی که چون بعضی از موادش قبل از انقلاب تهیه شده بود توجه بحال طبقات روشنفکر و افراد تحصیلکرده نکرده بود این مشکلات برداشته شده، باید بدولت هویدا و تهیه کنندگان این طرح تبریک عرض کنم و امیدوار هستم دولت هویدا موفق شود خدمات شایسته و بیشتری در آینده به مملکت بکند (احسنت احسنت).
رئیس- آقای دکتر حکیم شوشتری بفرمائید.
دکتر حکیم شوشتری- جناب آقای رئیس همکاران محترم، گرچه همکاران عزیز و گرامی بنده قبل از من در مورد این لایحه فرمایشاتی فرمودند و آنچه لازم بود در مورد اهمیت این لایحه گفته شد بیان فرمودند و حق مطلب را ادا کردند ولی این لایحه بقدری مهم است که هر چه در مورد آن گفته شود حتی در مورد تنقیح و بهتر نمودن این لایحه صحبت شود و حقش ادا بشود بر همه ما واجب است که این وظیفه مهم را انجام بدهیم، وظیفه عمومی یک کار کوچکی که تأمین کادر نیروهای مسلح باشد یا اصطلاحی که سابق می‌گفتند خدمت اجباری یا نظام وظیفه نیست در موقعی که جوانان این مرز و بوم به سنی می‌رسند که بایستی خدمات عمومی خود را شروع کنند به یک دستگاهی بسیار مقدس و با انضباطی وارد می‌شوند که در آن دستگاه برای خدمت به مملکت فرم می‌گیرند نظام وظیفه تنها برای دفاع از مملکت نیست ما خوشبختانه بعد از انقلاب مقدسی که برهبری و ابتکار شاهنشاه در این مملکت پایه‌گذاری شد ارتش ما از چند لحاظ وظیفه‌های دیگری بعهده گرفت و واقعاً ارتش در خدمت مردم درآمد، ارتش فقط وظیفه دفاع را بعهده ندارد، الان وظایف دیگری هم بعهده ارتش ما محول شده الان آن سربازی که سابق بر این برای اعمال حق حاکمیت دولت بدهات می‌رفت و روستانشینان او را مأمور حاکمیت دولت می‌دانستند حالا او را فرشته شفا، فرشته مشعل‌آور نور دانش بدهات می‌دانند، حالا سپاهیان ما برای یاد دادن زندگی بهتر برای آباد کردن روستاها برای بهتر کردن وضع کشاورزی برای انجام همه کارهائی که برای درست کردن یک جامعه متمدن و مرفه لازم است می‌روند سربازان ما در سراسر مملکت در گوشه و کنار و در اعمال جنگلها و در بالای کوهها، در بیابانهای خشک لم‌یزرع در اقصی نقاطی که از راههای پربرف و صعب‌العبور می‌گذرد می‌رو. ند تا نور دانش تا سلامت و بهداشت و تا آنچه که بهبودی و بهروزی است بآن دهات ببرند امروز ارتش ما واقعاً وظایفی گوناگون دارد، خوشبختانه می‌بینیم که ارتش همه وظایف خود را خوب انجام می‌دهد، علاوه بر وظایف سربازی و همراهی و همگامی با ارتش‌های دنیا در رشته‌های مختلف یعنی چه از لحاظ هوائی چه دریائی چه زمینی بطور کلی در تمام رشته‌های مختلف ارتش، سازمانی داریم که همگام با سازمانهای مترقی دنیا خدمات خود را بخوبی انجام می‌دهد، برای این کار مبنای قانونی که تمام مردم این کشور بایستی از این کلاس استفاده کنند یعنی برنامه ورود باین کلاس همگان آن چنان باشد که بتوانند همه با یک نظم کافی و وافی و آن‌چنان نظمی که در برخورد آن بتوانند اطلاع حاصل کنند در دستگاهی وارد می‌شوند که با آن دستگاه بایستی نظم بگیرند، قانون نظام وظیفه فوق‌العاده اهمیت دارد بنده عقیده دارم عموم آقایان همانطور که در مورد تمام قوانین مطالعات کافی و وافی کردند و پیشنهادئات خوبی داده‌اند در این مورد هم همینت کار را بکنند، بنده به سهم خود مطالعاتی در این لایحه نموده‌ام و با بضاعت مزجات آنچه بنظرم آمده است پیشنهادهائی داده‌ام که برای نمونه بعضی از آن پیشنهادات را قرائت می‌کنم همکاران عزیز در ماده ۱۰ این قانون نوشته شده است «کسانیکه قبل از اعزام بخدمت زیر پرچم بموجب احکام قطعی دادگاهها به علت ارتکاب جنایب دو سال حبس یا بیشتر محکوم شده باشند از انجامه خدمت زیر پرچم محروم خواهند شد» البته تبصره‌ای هم ذیل این ماده است «تبصره- از این قبیل مشمولان در مواقع ضرورت یا بسیج همگانی می‌توان برای امور مربوط بدفاع ملی استفاده نمود» بنده باین ماده اعتراض دارم یا حداقل بنده متوجه نشدم چرا این ماده را گذاشتند، بنده عرض می‌کنم به هر صورت اگر کسی بدو سال حبس محکومیت پیدا کرد چه بسیار ممکن است این دو سال بخشوده شود و چه بسا ممکن است احتمالاً با توجه به قهانون مشروط بودن بعضی از جرائم بعد از آنکه یک سلسله از محکومیت از بین رفت بقیه‌اش هم از بین می‌رود تازه بر فرض اینکه کسی دو سال محکومیت پیدا کرد و دو سال محروم شد چرا دیگر از خدمت نظام وظیفه هم محروم شود خاصه که شما در این تبصره گفته‌اید که در موقع بسیج عمومی از این قبیل افراد استفاده بشود اگر این اشخاص را از یاد گرفتن فنون سربازی معاف کنیم در موقع بسیج عمومی نمی‌توانیم آنچنانکه باید استفاده کنیم ما در این قانون پیش‌بینی‌های بسیار بسیار خوبی کرده‌ایم و نقائص سایر قوانین قبلی را رفع کرده‌ایم در این قانون ماده‌ای داریم که در مواقع ضرورت می‌توانیم اشخاص را از ۱۸ سالگی احضار کنیم و مسلماً با توجه به پیشرفت تکنیک سربازی که در مواقع فوق‌العاده و ضروری می‌توان در مدت بسیار کوتاهی برای سربازی و کارهای فوری آنها را آماده کرد و با جابجا کردن کادرهای تعلیم دیده از همه افراد در موقع بسیج استفاده کرد چرا این افراد را از این لحاظ محروم کنیم حداقل اگر این افراد افراد نابابی باشند چرا ما در این مدرسه عالی که اسمش خدمت مقدس سربازی است نگذاریم دو سال بیایند و فرم بگیرند و بیایند در این مدرسه درس وطن‌پرستی و درس صداقت و درس راستی یاد بگیرند چرا ما نیائیم باینها درس برابری و برادری و درس خدمتگزاری به مملکت یاد بدهیم، بنده بخصوص در حد تصور خودم فکر می‌کنم حتماً اشخاصی که این جور هستند لازم است بیایند خدمت سربازی را انجام بدهند و بیایند در این کلاس فرم بگیرند و به زبان ساده‌تر آدم بشوند، چرا اینها را محروم کردید؟ بنده با کمال تأسف در این مورد معترض هستم، تصور می‌کنم اشخاصی که بهر جهت خاطی شده‌اند یا در اثر سهوی محکومیت داشته‌اند بایستی پس از خاتمه محکومیت و رفتن به زندان و بعد از این محرومیتی که دیدند برگردند و بروند به سربازی و آدم بشوند چرا آنها را محرومن می‌کنید آنجا یک مدرسه آدم‌ازیست البته تذکرات دیگری داشتم که از تشریف داشتن تیمسار سپهبد کاتوزیان استفاده می‌کنم و این تذکرات را عرض می‌کنم بنده چند وقت پیش مشاهده کردم که۹ یک عمل بسیار بسیار شایسته‌ای برای پذیرفتن سربازان ساده در قبول افراد به نظام وظیفه اعمال می‌کنند و آن اینست که افرادی را که می‌خواهند ببرند بسربازی اگر می‌خواهند یک تعدادشان را قبول کنند آنها را بقرعه کور نمی‌پذیرند بسیار کار خوبی است یعنی بجای اینکه یک سرباز که حقاً باید افراد برگزیده از این شانس استفاده کنند البته بانده احتیاج می‌پذیرند بنده در اینجا یک تأسف داشتم بنده مشاهده کردم که شما به افراد بیسواد در سربازی یک پوآن منفی می‌دهید و بیشتر باسوادها را بسربازی می‌برید البته این کار برای رفع احتیاج کادر بسیار خوب است ولی با توجه باینکه شما در موقعیکه دو سال افراد را می‌برید تعلیم می‌دهید و الزاماً باسوادشان می‌کنید این نعمت را از یک عده‌ای می‌گیرید ایکاش قبول می‌کردید که افراد بیسواد را می‌بردید و باسواد می‌کردید بنده مشاهده کردم تمام افرادیکه واجب‌التعلیم بودند و آمدند سربازی وقتی برگشتند افراد دیگری بودند آن انضباط آن دروس آن تعالیم آن مدرسه همکاری و همفکری به میهن از آنها آدم دیگری ساخته و طور دیگری شده‌اند روی این اصل انتظار دارم یک راه حلی برای این مطلب فکر کنید که وقتی سرباز می‌خواهید صرفنظر از جهات دیگر که البته با توجه به تخصص و ضابطه‌های دیگر از نظر سلامت و بنیه جسمانی و مقاومت برای کارهائیکه در نظر دارید البته کار بسیار شایسته‌ای کردید که قرعه کور را جانشین اینهمه ضوابط نکردید افراد را درست و بجا قبول می‌فرمائید ولی این را هم ملحوظ بفرمائید آنجا جائی شده است که بصورت مدرسه درآمده همینطور که برای تمام کارهای مختلف و تمام احتیاجات مملکتی ارتش در خدمت مردم است هر جا سیل می‌آید زلزله می‌آید جاده سازیست تمام کادر شما بفرمان شاهنشاه در خدمت ملت در این راهها همگامی می‌کنند چه بجاست که از نظر آموزش عمومی این وظیفه مقدس را هم انجام بفرمائید و این پوآن سواد داشتن و نداشتن را حداقل ملحوظ نفرمائید بلکه در فکر خدمت بیشتری بیشتر بیسوادها را قبول کنید چون متأسفانه طبق آمار تعدادی بیسواد در سنین نظام وظیفه داریم و چه بجاست اگر این کار را بفرمائید ما در وضعی قرار می‌گیریم که از سنین ۲۲ سال به بالا می‌توانیم بگوئیم در این مملکت بیسوادی وجود ندارد البته به تبع ماده‌ایکه حضورتان عرض کردم چند قسمت دیگر هست که حتماً بایستی آن قسمتها حذف بشود بنده پیشنهادهای لازم را تقدیم می‌دارم از جمله در بند ب ماده ۱۲ این قانون است بنده ماده ۱۲ را قرائت می‌کنم:
- کسانی که قبل از اعزام بخدمت زیر پرچم یا در موقع احضار برای تجدید یا تکمیل آموزش نظامی در مراحل احتیاط و ذخیره و یا در حین انجام خدمات مزبور تحت تعقیب جزائی قرار گیرند بترتیب زیر با آنان رفتار می‌شود:
- الف- در صورتی که قبل از اعزام بخدمت درباره آنان کیفرخواست جنائی صادر شده باشد تا خاتمه رسیدگی و صدور رأی قطعی به خدمت اعزام نخواهند شد.
- ب- چنانچه در حین انجام خدمت درباره آنان کیفرخواست جنائی صادر شود اعم از اینکه تاریخ ارتکاب قبل یا بعد از اعزام به خدمت باشد از تاریخ اعلام کیفرخواست به قسمت مربوطه از کسوت نظامی خارج و به مراجع قضائی مربوط تحویل می‌شوند و در صورت برائت بقیه خدمت زیر پرچم را انجام خواهد داد.
بنده قبلا لازم می‌دانم از اینهمه توجه بخصوص از این احترامی که بدستگاه قضائی و نظم و نسق مملکت دارید و در این قانون پیش‌بینی شده تشکر کنم چون واقعاً قانون سابق نظام وظیفه وافی به مقصود نبود چه بسا افرادی که جنایت یا جنحه بزرگی انجام می‌دادند و برای فرار بنظام وظیفه پناه می‌بردند برای اینکه ابلاغ قانونی مراجع قضائی به سرباز وظیفه امکان نداشت و آن شخص می‌توانست لااقل دو سار از مجازات فرار کند خوشبختانه با این پیش‌بینی شما به امنیت مملکت کمک کردید چرا وقتی برائت حاصل کرد او را به سربازی می‌خوانید ولی تکلیفش را بعد از سربازی معلوم نکردید حتماً بایستی یا این ماده حذف بشود یا تعیین تکلیف بشود اگر کسی محکومیت دو ماهه سه ماهه پیدا کرد برود زندان بعد بیاید خدمتش را بکند وقتی شما وسیله تنبه که عبارت از خدمت مقدس سربازی باشد در اختیار دارید چرا اینکار را نمی‌کنید شما به هیچ وجه نباید کاری بکنید که اشخاصی را از این نعمت محروم کنید خاصه عرض می‌کنم اشخاص خرابکار بیشتر مستحق این نعمت هستند که بیایند چند سالی در این خدمت مقدس در این مدرسه فرم بگیرند خدمتی است بمملکت این مدرسه آدم‌سازی است این مدرسه‌ایست که سرباز جانباز برای خدمت بمملکت تهیه می‌کند این جائی است که اشخاص فرم نگرفته را می‌آورید آنجا آدم می‌کنید خدمتگزار شاهنشاه و مملکت می‌سازید بنده عرض می‌کنم بایستی به این مطالب عنایت بشود البته بعرضتان برسانم که در ماده ۱۳ و بعضی موارد دیگر پیشنهاداتی دارم که بلحاظ اینکه میل دارم سایر آقایان اگر فرمایشاتی دارند بتوانند مطالب خود را بگویند با اینکه صحبت بنده در کلیات خیلی بیش از این بود ولی بلحاظ اینکه دیگران هم بتوانند از این حق استفاده بکنند بنده عرایض خودم را قطع می‌کنم و نظراتم را بشکل پیشنهاداتی اظهار می‌کنم و در مورد آن عرایضم را در کمیسیونها عرض خواهم کرد.
- تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای قوام صدری معاون وزارت دارائی
۱۶- تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای قوام صدری معاون وزارت دارائی
رئیس- آقای قوام صدری بفرمائید.
قوام صدری- بطوریکه خاطر نمایندگان محترم مستحضر است به موجب تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۳۴۹ مقرر است در اجرای قانون آموزش و پرورش منطقه‌ای در هر منطقه‌ای که این قانون بمورد اجرا گذاشته می‌شود اعتبارات مربوط به آن منطقه از بودجه آموزش و پرورش کسرو بصورت کمک در اختیار آن منطقه گذاشته بشود اجرای این طرح طبق آن تبصره با کمیسیون محترم بوجه است طرحی تهیه شده است برای اجرای این نظر و انتقال اعتبارات آموزش منطقه‌ای بعضی از مناطقی که در سال جاری بصورت منطقه‌ای درآمده‌اند لایحه را تقدیم می‌کند استدعا می‌شود به کمیسیون محترم بودجه ارجاع بفرمائید.
رئیس- لایحه به کمیسیون بودجه ارجاع می‌شود.
- ادامه مذاکره در گزارش شور اول کمیسیون کشور راجع به لایحه خدمت وظیفه عمومی
۱۷- ادامه مذاکره در گزارش شور اول کمیسیون کشور راجع به لایحه خدمت وظیفه عمومی
رئیس- آقای دکتر دادفر بفرمائید.
دکتر دادفر- در مورد لایحه نظام وظیفه همکاران محترم بطور شایسته و وافی تذکراتی دادند و نظرات خودشان را فرمودند به اعتقاد بنده چون این لایحه یکی از لوایحی است که با تمام مردم ایران و تمام خانواده‌ها سر و کار دارد هر اندازه درباره آن بحث و موشکافی و دقت بعمل بیاید جا دارد بنده به لحاظ اینکه عضو کمیسیون کشور هستم خواستم به استحضار برسانم که حقیقتاً این لایحه با شکلی که تهیه شده است یکی از لوایحی است که منطبق با منظور و نیات مقدس رهبر عالیقدر مملکت است که قوانین دست و پاگیر مملکت تنقیح بشود و بصورت قوانین روشن و مرتب نوشته بشود بنده به هیئت دولت مخصوصاً تهیه کنندگان لایحه باید تبریک عرض کنم که تمام حواسشان را در رفع گرفتاری مردم و رفع اشکالات آنها بکار بردند و یک لایحه جامعی تهیه کرده‌اند بدیهی است این لایحه با پیشنهادها و نظرات آقایان و شور دوم و بحث در هر یک از مواد روشنتر و کاملتر خواهد شد اما بنده در چند مورد خواستم فرق لایحه فعلی را با قانون فعلی که در حال اجرا است به استحضار برسانم توجه بفرمائید مردم با تصویب قانون جدید تا چه اندازه از نظر نظام وضعشان روشن و تکلیفشان قطعی‌تر می‌شود اما از نظر اصول بر خلاف قانون در حال اجرا که خدمت نظام را عملاً بصورت یک جریمه و مجازات معرفی کرده لایحه فعلی از نظر موادی که تنظیم شده خدمت نظام را که حقاً یک افتخاری است به عنوان افتخار شمرده به همین دلیل در جواب همکار و هم مسلک عزیزم آقای دکتر حکیم شوشتری باید عرض کنم کسانیکه به جنایت یا مجازات جنائی محکوم شده‌اند از این افتخار محرومند چون هدف لایحه اینستکه این یک خدمت مقدسی است که جای هر کس که محکومیت جنائی داشته باشد نیست ولو اینکه به وجود آن آدم از نظر نظامی احتیاج داشته باشد مسئله مهمی که اینجا به آن اشاره شد مسئله احضار و رسیدگی است بزرگترین مشکل جوانان ما این بود که وقتی به سن نظام وظیفه می‌رسیدند اگر یک کسی در ۱۲ تیر ماه به سن ۲۰ سالگی تمام یا ۱۸ سالگی تمام می‌رسید مکلف بود خودش را به نظام وظیفه معرفی کند در حالی که اعزام اینگونه مشمولین ولو اینکه آماده هم بودند به خدمت نظام در همان روز برای هر کس مقدور نبود دوره‌ای بود در نتیجه دو ماه سه ماه ششماه بسته به تاریخ مشمولین یک بلاتکلیفی و بی‌ترتیبی‌ها پیش می‌آمد در این لایحه این امر بشکل خوبی برطرف شده و آن اینستکه در تمام طول سال وقتی کسی به سن ۱۹ سالگی رسید از ابتدا تا آخر ۱۹ سالگی در سن مشمولیت است و یکسال برای رسیدگی معین شده در نتیجه وقتی مشمولین احضار شدند و آمدند رسیدگش شد و بدوره‌های آموزشی فرستاده شدند دیگر آن بلاتکلیفی بوجود نمی‌اید مخصوصاً در مورد دانشجویان که معافیت تحصیلی یک ساله شد یعنی از اول سال تحصیلی تا آخر سال تحصیلی دیگر اینطور نیست که وقتی کسی در خرداد تحصیلاتش را تمام کرد تا خرداد سال دیگر سرگردان باشد نه معافیت تحصیلی داشته باشد و نه بتواند احضار بشود وقتی خودش را معرفی می‌کند آمادگی برای استخدام نیست تمام این مسائل در این لایحه حل شده و بنحور بسیار مطلوبی حل شده و یکی از بزرگتریم مشکلات ارباب رجوع دوائر نظام وظیفه ما در حال حاضر کسانی هستند که دارای معافیت تحصیلی یا پزشکی و یا تکفل هستند کسیکه الآن می‌رود در کمیسیون پزشکی بطور موقت معاف از خدمت شناخته می‌شود تا ۳۰ سالگی ۵ سال متوالی باید بیاید دوباره بهمان کمیسیون پزشکی مراجعه کند تمام مشکلات را طی می‌کند تا معافیت پزشکی آن تجدید شود در قانون فعلی گفته شده اگر چنانچه دو سال تمام آمد در کمیسیون پزشکی و معافیت او ولو بطور موقت تأیید شد که معافیت برقرار هست و این آثار کسالت مرتفع نشده و نمی‌تواند این خدمت را انجام بدهد بعد از دو سال معافیت دائم باو داده می‌شود و دیگر اینکه تا ۵ سال و تا سی سالگی مراجعه نمی‌کند و این اشکال مرتفع شده و در این قانون اصلاح شده است الآن بموجب قانون فعلی آنهائی که تحت تکفل هستند باید ۵ سال متوالی بیایند اگر در وضعشان تغییری داده نشده باشد در نتیجه مجبور هستند تکفل خود را تجدید کنند ولی در اینجا گفته شده که سال سوم معافیت دائم بآنها داده می‌شود بهر صورت پیش‌بینی‌های بسیار اساسی درباره این لایحه شده بنده این نکته را اشاره می‌کنم و بعرایضم خاتمه می‌دهم که از خدمت سربازی و نظام وظیفه برای اول بار در قوانین مملکت اصل لیاقت و شایستگی و خدمت و خدمتگزاری شناخته شده یعنی اگر یک لیسانسیه‌ای برود بخدمت نظام وظیفه که بخواهد ستوان یکم بشود خدمتگزار بشود یا ستوان دوم بشود درجه بگیرد اگر دیپلمه‌ای که باید گروهبان بشود تا افسری ممکن است ارتقاء پیدا بکند در صورتی که بیشتر شایستگی داشت ممکن است ترقی پیدا کند برعکس اگر یک دکتر و لیسانسیه نتوانست و شایستگی نداشت ممکنست سرباز بشود باین ترتیب اصل خدمت و خدمتگزاری اصل این لایحه است بنده با اغتنام فرصت حقیقتاً این مطلب را عرض می‌کنم هم تیمسار معاونت محترم وزارت جنگ و هم معاون محترم وزارت کشور و هم ریاست اداره نظام وظیفه بخوبی در کمیسیون با کمال بی‌نظری بتذکرات و پیشنهادات اصلاحی و در مواردی که مربوط به وزارت علوم و آموزش عالی بود آقای دکتر زاهدی معاون محترم وزارت علوم توجه کردند وقت نمودند و بررسی فرمودند این لایحه باینصورت بمجلس شورای ملی تقدیم شد امیدوارم با پیشنهادهای صائب دیگری که از همکاران دیگر خواهد رسید این لایحه که مبتلا به همه مردم ایران است بصورت یک لایحه منقح و یکی از قوانینی که منظور نظر رهبر عالیقدر مملکت و منظور نظر دولت حزبی ما است دربیاید و بدرد مردم بخورد (احسنت).
رئیس- نظر دیگی در کلیات لایحه نیست؟ (اظهاری نشد) بورود در شور مواد رأی می‌گیریم خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد با اجازه خانمها و آقایان برای اینکه وقت مطالعه بیشتری جهت پیشنهادهای اصلاحی باشد بحث در شور مواد را بجلسه بعد موکول می‌کنیم.
- بیانات بعد از دستور آقای عباس میرزائی
۱۸- بیانات بعد از دستور آقای عباس میرزائی
رئیس - آقای عباس میرزائی بعنوان بعد از دستور صحبت می‌کنند بفرمائید.
عباس میرزائی- بنده از اینکه حوصله می‌فرمائید این چند دقیقه آخر وقت را بعرایضم توجه می‌فرمائید سپاسگزارم و همچنین از مقام ریاست که به بنده لطف دارند مخصوصاً هر دفعه می‌ایم این مطلب را عنوان می‌کنم که ایشان به نمایندگان مجلس از گروه کارگر یک لطف مخصوصی مبذول می‌فرمایند سپاسگزارم در اینجا باید بعرض نمایندگان محترم برسانم که در این چند روز اخیر مستحضر شدند یکی از دانشمندان روحانی یکی از فضلا یکی از ادبا و یکی از اجله علمای اسلام بنام آقای شیح عبدالحسین امینی برحمت ایزدی پیوست در ایامی که آیت‌الله امینی در بیمارستان بستری بودند از طرف رهبر عالیقدر ملت ایران شاهنشاه آریامهر شاهنشاه اسلام پناه ما پزشک مخصوصی به عیادت ایشان رفت همچنین خود جناب نخست‌وزیر شخصاً در بیمارستان از آیت‌الله امینی عیادت فرمودند و دستورات مؤکدی درباره معالجات آیت‌الله امینی صادر فرمودند و اخیراً که آیت‌الله امینی فوت نمودند بدستور جناب نخست‌وزیر آقای هویدا ترتیب تشییع جنازه با همکاری رئیس شهربانی کل و رئیس پلیس تهران و دو نفر بنام سرهنگ طاهری و سرهنگ شهرستانی و تمام افسران سرگرد و سروانی که در این تشییع جنازه کمال احترامات و مراسم نظامی و روحانی را بپا کرده بودند و تمام مردم بازار و کسبه و مردم تهران با ازدحام عجیب در حدود ۱۰۰ هزار نفر در تشییع جنازه این مرد بزرگ شرکت نموده بودند همکاری دولت و تمام افسران و تمام کسانی که در این تشییع از بزرگان و دانشمندان و نمایندگان مجلس شرکت کرده بودند بنده بر خود وظیفه می‌دانم سپاسگزاری بکنم و مجلس ختمی که در مسجد سید عزیزالله برپا شد و جناب آقای دکتر باهری از طرف دربار شاهنشاهی و جناب آقای عصار معاون نخست‌وزیر از طرف دولت در آن مجلس شرکت کردند و تمام علما و دانشمندان نیز در آن مجلس شرکت کردند آیت‌الله امینی صاحب تألیفات زیادی است کتابخانه عظیمی در نجف اشرف تشکیل داده و دولت ایران به فرمان شاهنشاه آریامهر در موقعیکه کتابهائی لازم بود برای این کتابخانه کمال مساعدت را بآیت‌الله امینی نمود ایشان کتب خطی نفیسی که مربوط به ولایت مولا علی علیه‌السلام بود کمال مساعدت را بآیت‌الله امینی نموده بودند از تألیفات ایشان یکی ۱۶ جلد کتاب الغدیر است که یکی از اساتید مصر مربوط بدانشگاه... (نمایندگان – الازهر) نه، خیلی بالاتر و معروفتر از الازهر بنده اسمش را یاددالشت کرده بودم می‌خوانم که ببینید چه نامه‌ای نوشته این استاد و چه مطلبی را در اینجا برای آیت‌الله امینی نوشته که افتخار ملت ایران است و در تمام مراحل نبوغ ملت ما را به ثبوت می‌ساند وقتی دانشمند روحانی می‌شود بهترین دانشمند روحانی می‌شود رهبر عالیقدر مملکتش وقتی انقلابی را برای بهتر زندگی کردم مردم بوجود می‌آورد انقلاب سفیدی است که از من کارگر و کشاورزی که پشت گاوآهن ایستاده هر دوی ما چنان بهره‌مند می‌شویم که در این مکان مقدس در این کرسی خطابه مجلس شورای ملی در مقابل استادی مثل مهندس ریاضی و در مقابل شما دانشمندان بزرگ می‌آئیم و سخنانمان را آزادانه می‌گوئیم و شما با کمال علاقه توجه می‌کنید این بزرگترین افتخاری است که ملت ایران برهبری شاهنشاه محبوب دارد اینجا ملاحظه بفرمائید ببینید چند ورق این مرد استاد بعنوان ادب و دانش فقط بنام محمدعبدالغنی‌حسن نوشته اینهم چند جمله آخر که اظهار ارادت بآیت‌الله امینی می‌کند می‌نویسد: دانشمند بزرگوار و استاد جلیل‌القدر آقای عبدالحسین احمد امینی.
السلام علیکم و رحمةالله و برکاته- بعد از ادای سلام و احترام، لحظات کوتاهی دست که سلامتی موقتی و ناپایدار خود را در آن احساس و بررسی مختصری در قسمتی از کتاب شما «الغدیر» برایم میسر شد. با مطالعه ناچیز خود اذعان می‌کنم که سخن هر قدر هم بزرگ شود در برابر این کتاب ناچیز است. چقدر دوست داشتم که عافیت و تندرستی که از من رو گردانده مرا یاری می‌کرد تا بررسی بیشتری در این کتاب می‌نمودم و بغدیر شما وقوف بیشتری می‌یافتم. تا بتوانم در قبال این عمل بزرگ شما در خور آن مطالعه و تحلیل نمایم. چکنم؟ عذرم همان عدم استقامت مزاج است که هم عنان من است و بالاتر از معذرت من بخشش آنجناب است که با پذیرش سخنی چند تحت عنوان (در سایه‌های غدیر) هر طور مقتضی می‌دانید امر به نشر آن فرمائید.
بهترین پاداش و توفیق شما را در انجام این خدمت مهم که موجب نیرومندی ملت مسلمان است از خدای متعال درخواست می‌نمایم. محمدعبدالغنی‌حسن این استاد دانشگاه و شاعر معروف با سخنان نغز خودش «الغدیر» را چنین توصیف می‌کند: آری دانشمند بزرگوار و استاد زبردست (عبدالحسین امینی) در آغاز امر ضمن تدوین اولین محصول افکار خود حق داستان غدیر را در حدود وسع و توانائی ادا نموده و نسبت به اویان حدیث غدیر از صحابه پیغمبر صلی‌الله علیه و آله و تابعین و طبقات علماء تا این زمان بطور کافی و مستوفی سخن رانده و به این مقدار از استدلال بحدیث – غدیر خم و تحقیق در سند و روایت آن و دلالت آنها بر استوار بودن مقام شامخ ولایت برای پیشوای گرامی علی علیه‌السلام اعم از آنچه که از نص حدیث بدست آید و یا آیات قرآن کریم که ضمن حدیث از لسان رسول اکرم صلی‌الله‌علیه و آله در برابر اصحاب بیان و اعلان شده حق سخن را ادا نموده».
رئیس- آقای عباس میرزائی وقت شما تمام شد.
عباس میرزائی- من خواستم این مطلب در صورت جلسه چاپ شود که سیدمحمدعلی عبدالغنی‌حسن استاد دانشگاه مصر و از شعرای نامی این مطالب را با سخنان نغز خودش آرایش داده و وقتی در صورت جلسه چاپ شد یک نسخه در کتاب الغدیر که در نجف اشرف است بیادگار بماند و از توجهی که همکاران محترم فرمودید و از لطف و عنایت خاص مقام ریاست تشکر می‌کنم (احسنت احسنت).
- اعلام وصول و قرائت دو نامه رسیده از دولت در اجرای قانون نحوه خرید ماشین‌آلات
۱۹- اعلام وصول و قرائت دو نامه رسیده از دولت در اجرای قانون نحوه خرید ماشین‌آلات
رئیس- دو نامه از دولت رسیده برای اطلاع مجلس قرائت می‌شود.
با رعایت ماده واحده «قانون نحوه خرید ماشین‌آلات و سایر لوازمه برای اجرای طرحهای مصوب برنامه‌های عمرانی کشور» مصوب ۲۴ خرداد ماه ۱۳۴۵ موافقت‌نامه اعتباری بمنظور تأمین قسمتی از هزینه‌های ارزی طرح شبکه مخابراتی یکپارچه کل کشور در تاریخ ۲۴ خرداد ۱۳۴۹ با شرکت بین‌المللی جنرال تلفن اند الکترونیکس منعقد گردیده است. موافقت‌نامه فوق بالغ بر ۱۲۱۸۷۵۵۸ دلار است که ۹۰ درصد آن بصورت اعتبار مورد استفاده قرار خواهد گرفت. اعتبار مذکور در دو مرحله هر یک در ۲۰ قسط متساوی شش ماهه بصورت سفته بازپرداخت می‌گردد و به مانده اقساط بازپرداخت نشده بهره‌ای از قرار ۵ /۶ درصد در سال تعلق خواهد گرفت و سررسید اولین قسط مرحله اول ۲۵ اکتبر ۱۹۷۱ و اولین قسط مرحله دوم اول مارس ۱۹۷۳ خواهد بود.
این گزارش در اجرای تبصره (۲) ماده واحده فوق‌الذکر تقدیم می‌گردد.
امیرعباس هویدا.
با رعایت ماده واحده «قانون نحوه خرید ماشین‌آلات و سایر لوازم برای اجرای طرحهای مصوب برنامه‌های عمرانیب کشور» مصوب ۲۴ خرداد ماه ۱۳۴۵ موافقت‌نامه اعتباری بمنظور تأمین هزینه‌های ارزی احداث ۴۶ کیلومتر خط لوله ۴۲ اینچی لوپینگ در سیستم جمع‌آوری گاز از منطقه مارون تا بید بلند که جمع کل هزینه ارزی آن ۴۷۴۱۷۵۰ دلار امریکائی است و تا ۵۶۲۵۰۰۰ دلار امریکائی قابل افزایش می‌باشد با شرکت نیل پرایس در تاریخ ۱۶ ژوئن ۱۹۷۰ منعقد گردیده است. اعتبار مذکوئر در ده قسط متوالی و مساوی ششماهه بصورت سفته بازپرداخت می‌گردد و به مانده اقساط بازپرداخت نشده بهره‌ای از قرار ۲ /۱ ۵ درصد در سال از تاریخ حمل اسناد و یا گواهی انجام کار تعلق خواهد گرفت و سررسید اولین قسط ۳۰ ژوئن ۱۹۷۱ می‌باشد.
این گزارش در اجرای تبصره (۲) ماده واحده فوق‌الذکر تقدیم می‌گردد.
امیرعباس هویدا.
- اعلام شروع تعطیلات تابیستانی- ختم جلسه
۲۰- اعلام شروع تعطیلات تابیستانی- ختم جلسه
رئیس- با اجازه خانمها و آقایان تعطیلات تابستانی را از امروز شروع می‌کنیم، از همکاران محترم خواهش می‌کنم به مسافرت که تشریف می‌برند آدرس خودشان را در اختیار مجلس بگذارند تا اگر جلسه فوق‌العاده‌ای لازم شد به اطلاعشان برسانیم و چون چهار ساعت وقت جلسه تمام شده با اجازه خانمها و آقایان جلسه امروز را ختم می‌کنیم.
رئیس مجلس شورای ملی- عبدالله ریاضی.
- پرسش نمایندگان
۲۱- پرسش نمایندگان
متمنی است امر فرمائید نماینده دولت برای پاسخ به سئوالات زیر در مجلس حاضر شود.
- ۱- با وجود شکایات مکرر از طرف رانندگان و کمک رانندگان کامیونها در مورد بیمه و سایر مزایای قانونی آنها دولت تاکنون چه اقدامی در این مورد نموده است؟
- ۲- آسایشگاهی که بمنظور استراحت رانندگان و کمک رانندگان در خرمشهر احداث شده است چرا تاکنون تحویل آنها نگردیده است؟
ارادتمند محسن موقر.