مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ اردیبهشت ۱۳۰۶ نشست ۹۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم |
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۶
جلسه: ۹۹
صورت مشروح مجلس شنبه ۱۶ اردیبهشت ماه ۱۳۰۶ مطابق ۵ ذیقعده ۱۳۴۵
فهرست مندرجات:
۱- سؤال آقای آقا سید یعقوب و آقای روحی از وزرات فوائد عامه راجع به کارخانه سمنت سازی و جواب آقای معاون وزیر فوائد عامه
۲- سؤال آقای آقا سید یعقوب راجع به راههای فرعی شیراز
۳- اخبار کمیسیون عرایض و مرخصی راجع به مرخصی آقایان عراقی-حاج میرزا حبیب الله امین
۴- مذاکره و شور در اطراف خبر کمیسیون بودجه راجع به اضافات وزارت پست و تلگراف
(مجلس سه ساعت قبل از ظهر بر پاست آقای پیرنیا تشکیل گردید)
(صورت مجلس پنجشنبه چهاردهم اردیبهشت را آقای بنی سلیمان قرائت نمودند)
غائبین با اجازه جلسه قبل:
آقایان: میرزا حسینخان موقر- نظام مافی- سید ابراهیم ضیاء- حشمتی- عطاءالله خان پالیزی- عباس میرزا- نوبخت- ملک ایرج میرزا- فرمند – مخبر
فرهمند- میرزا محمد تقی بهار- احتشام زاده گنج بخش- فرشی
غائبین بی اجازه جلسه قبل
آقایان حاج میرزا حبیبی الله امین – علی خان اعظمی – محمد آخوند – حاج حسن آقا ملک-
دیر آمدگان با اجازه جلسه قبل
آقایان :میرزا حسن خان وثوق- تقی زاده-
رئیس- آقای جلائی
جلائی- بنده خواستم عرض کنم آقای امین التجار با اجازه رفتند به اصفهان و عریضه ایشان هم آمده است به کمیسیون عرایض و از طرف کمیسیون هم آمده است به مجلس باید امر بفرمائید قرائت شود.
رئیس- نسب به صورت مجلس دیگر ایرادی نیست؟(گفته شد خیر)
جمعی از نمایندگان- دستور
رئیس- صورت مجلس تصویب شد. آقای معاون وزارت فوائد عامه برای جواب بعضی سوالات حاضرند آقای آقا سید یعقوب
آقای سید یعقوب- حالا بنده در اصل موضوع کنتراتی‌های وزارت فوائد عامه وارد نمی‌شوم چون علیحده سوال کردهام و گمان می‌کنم آخرش آن سوال به جنگ بکشد هر جه هم می‌شود بشود فعلا عرض می‌کنم از قرار اطلاعی که به بنده داده‌اند علی قلی خان نامی در ده سال پیش از آن آمده است به اجازه دولت یک اسبابی تهیه کرده است و وارد مملکت نموده برای سیمنت سازی و یک نظامنامه برای آن مرتب کرده است که اگر موفق شود به موقع عمل بگذارد اینطور به بنده اطلاع داده‌اند بنده نمی‌خواهم عرض کنم که بنده حجار یا نجار یا سمینت سازم او می‌گوید اگر دولت با من همراهی کند سمنتی که الان خرواری پنجاه تومان است در عرض ده سال میرسانم به خرواری سه تومان و سه تومان و نیم و دولت به عنوان این است که چون این قضیه به مجلس نرفته است مانع شده است بنده خواست سوال کنم که اصل این موضوع چیست؟ نیاوردن به مجلس و آوردن به مجلس که تکلیف او نیست این تکلیف وزارتخانه است که باید لایحه اش را به مجلس پیشنهاد کند. آیا یک مانع قانونی بوده است و این شخص مدعی است که من یک چنین خدمتی به مملکت می‌کنم. وزارت فوائد عامه لایحه اش را به ملس نمی‌آورد تقصیر من چیست؟ می‌گوید من یک نفر ایرانی حاضر هستم این خدمت را به مملکت بکنم و سمنتی را که خرواری پنجاه تومان از بادکوبه می‌خرند میرسانم به خرواری سه تومان اگر مانع قانونی دارد که بیان بفرمایند و اگر مانع قانونی ندارد و محتاج است که لایحه اش به مجلس بیاید خوب است زودتر لایحه اش را بفرستند اگر هم احتیاج ندارند به مجلس بیایند به او اجازه بدهند چون کسب چیزی است آزاد در هر صورت اصل موضوع و علت آنرا بیان کنند.
معاون وزارت فوائد عامه- اولا راجع به قسمت کنتراتی‌ها که نماینده محترم اشاره فرمودند همانطور که احتمالا فرمودند بنده هم اجمالا عرض می‌کنم و رد می‌شوم کنتراتهای وزارت فواید عامه یک کنتراتهای اداری نیست و مخصوصا اخیرا هم مراعات و مراقبت شده است اشخاصی که کنترات می‌شوند از نقطه نظر فنی در کارهای فراحتی و راه سازی و تحصیلات جنگلی و قسمتهایی که مربوط به راه آهن است متخصص باشند و از نقطه نظر تخصص استخدام می‌شوند البته اگر نماینده
محترم سراغ داشته باشند چند نقرس استخدام شده‌اند که لیاقت و استحقاق نداشته‌اند ممکن است تحقیقات خودشان را بکنند و اطلاع بدهند اگر معلوم شد همان طور است که نماینده محترم فرموده‌اند آن اشخاص خارج خواهند شد و به جای آنها دول مستخدم فنی خواهد آورد راجع به سمینت سازی در تاریخ ۱۳۳۴یک قراردادی به عنوان امتیاز انحصاری وزارت فواید عامه با علی قلی خان مهند س الدوله منعقد کرده است که در اینجا امتیاز انحصاری به او بدهند که او کارخانه وارد کند و مشغول کار بشود و بالاخره راجع به این قسمت مهم که در قسمت تعمیرات و کلیه ابنیه که در آتیه ساخته خواهد شد و فوق العاده موثر است یک ترتیبی با او داده شود ولی امتیاز مزبور البته چون به تصویب مجلس نرسیده بود به موقع اجرا گذارده نشد و در آن اوقات به مجلس هم نیامد و شاید بعضی‌ها میگفته‌اند که انحصاری نباشد و آزاد باشد بهتر است که هر کس می‌خواهد بتواند بسازد و بالاخره این مسئله همین طور ماند تا این اواخر که تقاضا کننده‌های زیاد پیدا کرد و خود علی قلی خان هم مراجعه کرد و اظهار کرد شما با من یک قرار دادی بسته‌اید یا این قرار داد را ببرید به مجلس یا این اجازه را به من بدهید و من حالا اساس این مسئله را خدمتشان عرض می‌کنم اول کسیکه این پیشنهاد را کرده است علی قلی خان مهندس الدوله بوده است بعد از ایشان الکساندر خان طومانیانس است بعد از آن شرکت ایران و آلمان این تقاضا را کرده است که این شرکت در آلمان تشکیل شده و از آنجا یک مراسله نوشته‌اند و فرستاده‌اند که ما حاضریم با یک ترتیباتی این امتیاز را بگیریم بعد از آنها حلاج رحیم آقا اتحادیه این تقاضا را کرده است و در آخر شرکت وانگهو این تقاضا را کرده است ولی به موجب آن قراردادی که وزارت فوائد عامه با علی قلی خان بسته بود مهندس الدوله یک کارخانه‌هایی وارد کرد ولی چون از یک طرف اطمینان نداشت که آخر کارش چیست و از یک طرف هم نمی‌توانست مجلس سرمایه بکند این بود که یک کارهای عملی نکرد در این بین یک اشخاص دیگری آمدند تقاضا کردند وزارت فوائد عامه برای اینکه اساس این مسئله را روشن کند که باید این کار را کرد یا نه به متخصصین آلمانی و فرانسوی که دارد مراجعه کرد و نظریه آنها را خواست که نظریه شما راجع به این امتیاز چیست؟ روی هم رفته نظریه آنه هم مساعد بود مخصوصا نسبت به آن پیشنهادی که شرکت آلمان و ایران کرده بودند و گفتند ممکن است با یک شرایطی به آنها داد و ما منتظریم که پیشنهادهای شرکت‌های دیگر هم برسد و در عین حال فراموش نگرده‌ایم که مطابق دوسیه و آن قراردادی که وزارت فوائد عامه با علی قلی خان بسته و امتیاز نامه که هنوز به مجلس نیامده و دولت وعده کرده بود بیاورد در درجه اول علی قلی خان مهندس الدوله آمده است و تقاضا کرده است و ما منتظریم که شرکت آلمانی هم پیشنهادهای خودش را بدهد و البته علی قلی خان که یک نفر ایرانی است و آمده است دست به یک کاری زده است ما نخواهیم گذارد او صدمه بخورد و بالاخره مایوس بشود و ما رعایت تقدم او را خواهیم کرد ولی البته آقایان هم باید مجال بدهند که اطلاعات وزارت فوائد عامه در این خصوص تکمیل شود و البته لایحه این کار را هم وزارت خانه در موقع تقدیم مجلس شورای ملی خواهد کرد.
رئیس- آقای روحی
آقای سید یعقوب- بنده سوالم را تمام نکرده بودم.
رئیس- باز نوبتتان می‌رسد
آقا سید یعقوب- بسیار خوب. البته روح مقدم بر جنس است
روحی- البته آقای معاون وزارت فواید عامه تصدیق می‌فرمایند که ایجاد کارخانه سمنت سازی در مملکت یکی از چیزهای اساسی و باعث آبادی مملکت
است. اگر ما کارخانه سمنت سازی داشتیم از این خاک و خل‌های خیابانها و از این امراض مسریه که چقدر زیاد است جلوگیری می‌شد و این همه آب پاشی‌های بی مورد در خیابانها که با پرواز لجن است یا پر از خاک دیگر احتیاج پیدا نمی‌شد گذشته از آن از نظر ساختمان ملاحظه بفرمائید اگر سمنت باشد صدی هشتاد در موقع باران خانها چکه نمی‌کند این همه بنّائی که مردم می‌کنند در ظرف سه ساله هدر نمی‌رود که هر روز تعمیر کنند از این هم گذشته در این موقع که ما می‌خواهیم راه آهن بکشیم راه آهن از روی آنها عبور کند ساخته نمی‌شود از آن طرف راجع به لوله کشی الان چندی است بنده می‌شنوم که آقای رئیس الوزراء است امر کردهاند کمیسیون هائی در بلدیه تشکیل شود برای لوله کشی مجاری آب شهر و گرما امروز کارخانه سمینت سازی داشته باشیم احتیاج به لوله کشی به این گرانی نداریم با سمنت لوله می‌سازد و ممکن است حفظ الصحه کامل عمومی را فراهم کنیم با اینکه تا کنون چند نفر تقاضا داده‌اند (بنده نمی‌دانستم علی قلی خان مهندس الدوله هم تقاضا داده است) شنیدم یک کارخانه مهم معتبر آلمانی از وزارت فوائد عامه تقاضا کرده است که با اسهل وجوه سمنت را در اینجا فراهم کند و مناسب هم بفروشد با وجود این تا کنون از طرف وزارت فوائد عامه جواب مثبتی داده نشده است البته اتباع داخله اگر وسائل داشته باشند نشده است البته اتباع داخله اگر وسائل داشته باشند مقدم خواهند بود ولی بالاخره در چیزهایی که ما نداریم می‌توانیم به مردمان خارجی هم که کاسب باشند نه سیاست باف مراجعه کنیم که بیایند در مملکت ایجاد کارخانه بکنند ولی برای حسب و تجارت نه برای سیاست بنده می‌خواستم از آقای معاون وزارت فواید عامه سوال کنم که این کار یک کار مهمی است (حال دولت خرج‌های با مورد یا بیمورد با جهه یا بی جهه می‌کند و یک کارخانه سمنت سازی درست نمی‌کند به آن کاری ندارم و آن یک امری است علیحده) ولی حالا که یک عده حاضر شده‌اند و دست به طرف ما دراز کردهاند باید ببینیم کدام یک از این دستها قابل تر و لایق تر هستند آنها را اجازه بدهیم هرچه زودتر شروع بزه سمنت سازی نمایند و ما در از این خاک و کثافت شهر نجات بدهند و بالاخره ما با این ترتیب و این یک و پوز و صورت چطور می‌توانیم در مقابل دنیا عرض اندام کنیم چطور یک ملتی می‌تواند بگوید نه من متمدنم و می‌خواهم زنجیر اسارت را پاره کنم و حال آنکه خیابانهایش این طور پر لجن و در مجرای آبش این طور کثافات که در آفریقا هم یافت نمی‌شود باشد حقیقه تعجب آور است بنده استدعا می‌کنم هرچه زودتر آقای معاون وزارت قواید عامه این قسمت را در نظر بگیرند اگر مجلس باید اجازه بدهد زودتر لایحه اش را به مجلس بیاورند و اگر هم خود وزارت فوائد عامه اختیار دارد از نظر بی طرفی هر کدام لایق تر و سهل القبول تر هستند به آن واگذار نمایند و ما را از این وضعیت خراب نجات دهند.
معاون وزارت فوائد عامه- در این قسمت بنده در جواب نماینده محترم آقای آقا سید یعقوب عرض کردم فرمایشاتی که آقای روحی فرمودند صحیح است ولی یک قسمت را ایشان فرمودند به شرکت آلمانی جواب داده نشده است در صورتی که این طور نیست از طرف وزارت فوائد عامه به آن شرکت آلمانی نوشته شد که اگر پیشنهاد و نظریاتی دارید بفرستید ولی تاکنون جوابی نداده‌اند و البته یک چندی وقت لازم است که آن پیشنهادهایی که تقدم دارد به صرفه نزدیکتر است و تشویق می‌کند عناصر داخلی را به موقع اجرا بگذاریم.
روحی- معلوم شد عرایض بنده یک سوء تفاهمی تولید کرده است. بنده اولا با کاغذ بازی در وزارت خانه‌ها مخالفم و عقیده ندارم. چند نفر آمده‌اند تقاضای ایجاد کارخانه سمنت سازی کردهاند وزارت فوائد عامه در
کمترین وقتی دقت کند هر کدام بهتر است اگر به مجلس می‌آوردند بیاورند و اگر هم خودشان اجازه می‌دهند بدهند بنده قصدی جز ایجاد کارخانه سمنت سازی ندارم و بنده با جنبه ادبی که در معاون محترم وزارت فوائد عامه سراغ دارم تمنا دارم هرچه زودتر در این کارخانه اقدام بفرمایند که لااقل تا سه ماه دیگر کارخانه سمنت سازی در این مملکت ایجاد شود.
معاون وزارت فوائد عامه- این جا باز نماینده محترم بی لطفی فرمودند ما چه می‌توانیم بکنیم؟ ناچاریم بنویسیم آقا نظریات و پیشنهادات خودت را بفرست، جز این راه دیگری ندارم.
رئیس- آقای امیر اسدالله خان
سوال بنده از وزارت فوائد عامه راجع به راه کاشان بود و حیقیقه خیلی متاسف بود که چرا وزارت فوائد عامه با اینکه اغلب طرق و شوارع را مشغول تسطیح شده راه کاشان را به تاخیر انداخته و یک شهر صنعتی را مثل کاشان از داشتن راه محروم داشته و چون جواب نده دیر شد بنده به دوائر محروم داشته و چون جواب نده دیر شد بنده به دوائر مربوطه مراجعه کردم و معلومشد که وزارت فوائد عامه در نظر دارد که را کاشان را به اندازه که بودجه اجازه می‌دهد تسطیح کند به این جهت بنده سوال خودم را پس می‌گیرم و تمنا دارم که دقت بفرمایند و زودتر این را تسطیح بفرمایند معاون وزارت فوائد عامه- بنده دیگر موقعی برای جواب نمی‌بینم چون سوال خود را مستر کردند.
رئیس – آقای عدل
میرزا یوسف خان (عدل)- سوال بنده راجع به قانون اوزان و مقادیر است آقای رهنما خودشان در مجلس تشریف داشتند که قانون اوزان و مقیاسها بچه عجله و تاکیدی گذشت و آن یک مدتی دارد. اگر چه آن مدت هنوز تمام نشده ولی تقریبا نزدیک است که موقع اعلانش برسد بنده خواست م به بینم وزارت فوائد عامه چه نظری در این باب اتخاذ کرده و در ماده هفتم آن قانون که می‌گوید دولت باید نظامنامه تهیه کند آیا حاضر شده است یا خیر؟ و راجع به تهیه اوزان چه اقدامی بفرموده‌اند؟
معاون وزارت فوائد عامه- در این قسمت بنده خیلی میل داشتم که بعد از این توضیح نمایند ه محترم سوال خودشان را از وزارت مالیه بفرمایند وزارت فوائد عامه اقدامات خودش را کرده است و باید وزنه‌ها تهیه شود البته تهیه وزنه‌ها هم پول می‌خواهد پول هم مربوط به وزارت مالیه است خوب است این سوال را از وزارت مالیه بکنند.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب راجع به راه شیراز به بوشهر سئوالی داشتید؟ بفرمایید.
آقای آقا سید یعقوب- اجازه می‌فرمایید؟ بنده در آن سئوال اول یک توضیحی داشتم فرمودند موقعت می‌رسد حال ا قبل از اینکه سوالم را بکنم توضیحا عرض می‌کنم که برای این امتیاز ایرانی مقدم است و تا ایرانی هست ما ابدا به یک نفر دیگر نخواهیم داد و قطع نظر از آن شما یک اجازه در ده سال پیش به یک نفر بدبخت داده‌اید شما چرا لایحه اش را نمی‌آوردید این راجع به سمینت اما آمدیم در مسئله راه بنده مکرر در این مجلس عرض کردهام هیئت دولتهائی اینجا آمده‌اند و مکرر عرض کردهام که (اگر یک قدری با لحن شدید عرض می‌کنم استیضاح نیست سوال است) کمتر توجه دولتها به جنوب است دلیل هم دارم، هزار دلیل، نسبت بصحیه نسبت به معارف، نسبت به طرق و شوارع، نسبت به تشکیلات بلدیه، نسبت بنظمیه، و تمام تشکیلاتی که ما در شمال می‌بینیم شاید نصف یا ثلث آنرا در جنوب نمی‌بینیم، نه اینکه به وزارت فوائد عامه تنها عرض کنم بلکه نسبت به تمام وزارتخانهها عرض می‌کنم جنوب و شمال در نظر ما علی السویه است موطن من هم مازندران است هم شیراز. به واسطه
اینکه همه جای ایران یکی است. این از نقطه نظر رقابت نیست بنده عرض می‌کنم صدو چهل سال در دوره سلاطین قاجاریه پشت کرده بودند به جنوب و رو کرده بودند به شمال بنده استدعا می‌کنم دولت در وسط به ایستد و منافع مرکز را نسبت به شمال و جنوب علی السویه قسمت کند. راجع به راه‌ها که ملاحظه می فرمائید حالا با اینکه امیدواری هست که در طرف شمال راه‌ها تمام شده باشد آیا در نظر گرفته‌اند که راههای فرعی را هم در طرف جنوب احداث کنند راه از شیراز به بوشهر را با آن خرابی که داشت گویا فی الجمله درست کردهاند ولی شعب و راههای فرعی دارد که باید برود به ممنسی و جنس هائیکه در ممنسی هست باید وارد شود در صحرای دشتستان و کازرون و همین طور جنسهای گرم سیری آنجا باید برود به ییلاق چون جنسهای گرمسیری دشتی و دشتستان باید برود به سرحد و مال سرحد باید برود آنجا یکی از راه هائی که خیلی طرف احتیاج است راه بهبهان است بهبهان یکی از شهرهای معظم ایران است و ابدا راه ندارد همان راه هائی که از زمان حضرت آدم مالهاشان حرکت می‌کرد به همان حال باقی مانده است. یکی راه بیضا است یکی راه ارسنجان است. اینها ولایات فارس هستند. بیست و یک حکومت نشین در فارس هست و دولت هیچ راههای فرعی آنجا را در نظر نگرفته است. یک راه اصلی از شیراز به بوشهر است که فقط آن راه را در نظر گرفته‌اند. حالا که از راه آهن محرومند خوب است دولت این راههای فرعی را در نظر بگیرید که بتوانند به راحتی اجناس خود را حمل و نقل نمایند این بود که خواستم عرض کنم که غیر از راههای اصلی که محتاج الیه برای سیاست است آیا راه همای فرعی را که برای اقتصاد یک مشت اهالی لازم است در نظر گرفته‌اند یا خیر و اقدامی راجع به آنجاها خواهند نمود یا خیر؟ حالا باز نفرمایند که راه شیراز به بوشهر را که درشکه می‌رود درست کرده‌ایم مقصود بنده راههای فرعی است که بجهه حمل و نقل رعایا و بیچاره‌ها است. آیا آنها را در نظر گرفته‌اید بسازند یا خیر؟
معاون وزارت فوائد- اولا راجع به قسمت فرمایشات اول آقای آقا سید یعقوب که کلیتاً راجع به راههای جنوب بود بنده گمان می‌کنم که دولت نسبت به تمام نقاط مملکت یک نظر واحد دارد و بالاخره این طور نیست که نسبت به جنوب یک نظری داشته باشد و نسبت به شمال یک نظر دیگر به عقیده بنده اساسا طرح این مسئله خوب نیست
کازرونی-راجع به جنوب این طور نیست.
معاون وزارت فوائد عامه- آقای کازرونی نماینده محترم ممکن است با تکمیل اطلاعات خودشان بعد فرمایشتان را بفرمایند بنده هم عرایضم را عرض خواهم کرد اساس این مطلب مربوط به این است که اگر آقای کازرونی قدری تامل بفرمایند و کسب اطلاع بکنند عرایض بنده را تصدیق خواهند کرد. در همین سال جاری دولت دویست هزار تومان برای راه بوشهر و شیراز تصویب کرده است که این راه را بسازد. این لایحه هم در ضمن لوایح اضافی خواهد آمد به مجلس و آن وقت آقای کازرونی تصدیق خواهند فرمود که این اظهار حرارتها تقریبا مورد ندارد. برای سال آینده تقریبا دویست هزار تومان از منابع اضافی که در بودجه پیدا شده است اختصاص داده شده است برای جنوب همین راه بوشهر و شیراز که راه بسیار مهمی است دولت تصویب کرده که راه آن را بسازد و یک راه خوی درست بکند همین طوری که چندین مرتبه نماینده‌های دولت اینجا وعده کردهاند ه راه ساخته شود ساخته خواهد شد. این راه فعلی که حمل نقل می‌شود از طهران به بوشهر البته راه خیلی بدی است زیرا راه سازی نشده است فقط یک قسمت از تعمیراتی است که در آنجا شده و بنده آن راپورتی را که گرفته‌ام اگر آقایان میل دارند.
برایشان می‌خوانم که چند کیلومتر است و چقدر است و در چه حال است. ولی نظر به اینکه بودجه پست و تلگراف هم حاضر است و آقای کفیل محترم هم حاضر هستند مختصراً عرض می‌کنم. راجع به موضوع راه اصلی و راههای فرعی اولا راه اصلی مقدم است زیر راه اصلی به واسطه خطوط تجارتی و حمل و نقل و از نقطه نظر اقتصادی می‌توانند با طهران حمل و نقلش و از نقطه نظر اقتصادی می‌تواند با تهران حمل و نقلش را مرتب کند تا مال التجاره اساس هم از تهران و هم از آنجا راحت برود و بیاید و بعد از آن البته راههای فرعی است: راههای فرعی البته مثل راههای اصلی و به طور شوسه خوب نخواهد بود. البته برای آنها هم مخارج منظور است ولی قسمت اول که دویست هزار تومان است برای آن راه کاملا نظر آقای آقا سید یعقوب و سیار نمایندگان را تامین می‌کند و گمان می‌کنم برای همین هفته یا هفته دیگر آن لایحه اضافی که میاید دویست هزار تومان را برای راه شیراز و بوشهر به بینید و معتقد بشوید که دولت نظر واجدی نسبت به تمام مملکت دارد.
رئیس- آقای آمیرزا عبدالحسین هم سئوالی داشتند مستحضرشان کرده‌اید یا خیر؟
میرزا عبدالحسین- راجع به راه است اجازه می فرمائید؟
رئیس- قبلا باید اطلاع بدهید تا بتوانند جواب دهند، چند فقره خبر کمیسیون مرخصی است که قرائت می‌شود.
(خیر کمیسیون عرایض و مرخصی راجع به مرخصی آقای عراقی به شرح ذیل قرائت شد)
آقای عراقی نماینده محترم برای مسافرت به عراق تقاضای دو ماه مرخصی از روز حرکت نموده‌اند کمیسیون تقاضای ایشان را تصویب و خبر آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد و ضمنا تذکر می‌دهد که نماینده محترم از تاریخ تصویب لغایت سه ماه حق استفاده از دو ماه مرخصی خود خواهند داشت.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب- بنده مخالف نیستم اما این چیزی را که در اینجا نوشته شده خوبست آقای مخبر بیان کنند که نظر چه چیز است. یعنی چه؟ یعنی این که سه ماه مرخصی دارد دو ماه استفاده حقوق می‌کنند؟ نظر این است یا نظر این است که دو ماه مرخصی دارند سه ماه استفاده حقوق بکنند؟ گذشته از این لایحه کمیسیون عرایض در واقع لایحه قانونی است ترتیب را نفهمیدیم خوب است آقای مخبر بیان کنند که نظر چیست.
رئیس- مقصود این است که روز حرکت از حالا تا سه ماه دیگر بیشتر نباشد. آقای حاج آقا رضا رفیع
حاج آقا رضا رفیع- بنده پیشنهاد می‌کنم که سه ماه مرخصی داده شود. ایشان هم سه ماه خواسته‌اند دو ماه اجازه داده شد.
رئیس- تقاضای ایشان برای دو ماه بوده است کمیسیون گفته است این دو ماه مرخصی را می‌دهیم بشرط اینکه در ظرف سه ماه از این مرخصی استفاده کنند آقایانی که مرخصی دو ماه آقای عراقی را تصویب می‌کنند قیام فرمائید.
(عده کثیری برخاستند)
رئیس- تصویب شد. خبر راجع به حاج میرزا حبیب اله امین قرائت می‌شود
(به شرح ذیل قرائت شد)
آقای حاج میرزا حبیب الله امین نماینده محترم برای مسافرت به اصفهان از تاریخ یازدهم اردیبهشت لغایت هفدهم تقاضای یک هفته مرخصی نموده کمیسیون تقاضای ایشان را تصویب و خبر آن را به مجلس تقدیم می‌دارد.
رئیس- آقایانی که مرخصی یک هفته آقای امین را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. راجع به دستور چند فقرء
پیشنهاد رسیده است یکی راجع به فروش خالصجات است (بعضی از نمایندگان- صحیح است) یکی راجع به شهریه فرخ خان است. آقای یاسائی
یاسائی- بنده با اینکه فروش خالصجات جزو دستور شود مخالفم پیشنهاد کننده توضیح بدهد تا بنده عرض کنم
رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی
آقای حاج میرزا مرتضی- عرض کنم از لوازم تاسیس بانک تقریبا یک قسمتش فروش خالصجات است یکی فروش خالصجات و یکی هم فروش جواهرات و ما با یک شوق و شعفی این رای را دادیم برای اینکه بانگ تاسیس شود ولی تا خالصجات فروخته نشود نمی‌شود این بانک را تاسیسی کرد و لوازم آن این است که خالصجات فروخته شود یعنی لایحه آن بیابد و زودتر بگذرد تا زودتر تکلیف تاسیس بانک معلوم شود بنده از این نقطه نظر بود که تقاضا کردم لایحه فروش خالصجات در دستور مقدم باشد و تکلیف آن معلوم بشود حالا اگر آقایان نظری دارند بفرمایند
رئیس- آقای شیروانی
شیروانی- عرض کنم از یک طرف وقتی بودجه‌ها یا یک دوازدهم به مجلس می‌آید آقایان تعرض می‌کنند که چرا بودجه کل مملکتی را کمیسیون تنظیم نمی‌کند و زودتر بودجه تفصیلی به مجلس نمی‌آید از طرفی وقتی که ما می‌خواهیم ضمیمه بودجه ۱۳۰۶ را تهیه کنیم آقایان هر روز یک چیز را جلو می‌اندازند و بالاخره تا این لوایح اضافی در مجلس شورای ملی به تصویب برسد نمی‌توانیم داخل در بودجه بشویم حال دیگر خود آقایان میدانند؟
معاون وزارت فوائد عامه- بنده هم همین عرض را می‌خواستم بکنم حقیقه با علاقه که نمایندگان به گذشتن اصل بودجه دارند بایستی کمک بکنند که این اضافات زودتر بگذرد تا بودجه کل به مجلس بیاید و آن مذاکرات و آن نطقهایی که نمایندگان محترم ذخیره کردهاند بکنند و یک بودجه صحیحی تهیه بشود حالا باز لوایح دیگر بیاید و بودجه از آن طرف تاخیر شود بعد گله مند نشوند که چرا یک دوازدهم می‌آید.
رئیس- آقایانی که آقای حاجی میرزا مرتضی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده کمی برخاستند)
رئیس- تصویب نشد. لایحه اضافات پست و تلگراف مطرح است.
زوار- بنده راجع به دستور پیشنهاد کرده بود مال فرخ خان در درجه الو باشد توضیح می‌دهم نخواستند رای ندهند.
رئیس- بسیار خوب توضیح بدهید.
زوار- عرض کنم این لایحه راجع به فرخ خان که آمده بیش از ده دقیقه وقت لازم ندارد. یک آره یا نه. در ظرف ده دقیقه تمام می‌شود آن وقت یک عائله راحت می‌شوند چون این بیچاره‌ها هم همینطور معطلند خوبست تکلیفشان معلوم و معین است.
رئیس- آقایانی که پیشنهاد آقای زوار را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(چند نفری قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد. ماده واحد کمیسیون بودجه راجع به اضافات پست و تلگراف.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده واحد- وزارت مالیه مجاز است بودجه اضافی ۱۳۰۵ وزارت پست و تلگراف را که مبلغ آن بالغ بر دویست و سیزده هزارو ششصد و چهار تومان و یک قران می‌باشد بر طبق صورت ضمیمه پرداخت نماید.
تبصره ۱- موسساتی که در این صورت پیش بینی شده و هنوز تاسیس نشده است بودجه آنها از محل اعتبار ۱۳۰۶ و از تاریخ تاسیس آن پرداخت خواهد شد.
تبصره۲- وزارت پست و تلگراف مکلف است.
دفتر مرکزی پست را از ساعت چهار قبل از ظهر تا هشت بعد از ظهر دائما به ترتیب کشیک دایر نماید.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب
آقای آقا سید یعقوب- عرضی ندارم
رئیس- آقای بامداد
بامداد- موافقم
رئیس- آقای مدرس
مدرس- بنده در این بودجه‌های اضافی در نظر به آن دلایلی که آقای می‌فرمودند موافقت می‌کردم به همان نظر که ضمیمه بودجه شود از باب اتفاق این مطالعه کردم به نظر می‌آید که بی مطالعه بود لهذا بعضی فقراتش را نفهمیدم می‌خواهم بپرسم. باز تکرار می‌کنم عقیده‌ام این است که اضافات را بر بودجه علاوه کنند و بودجه تفصیلی را بیاورند به مجلس در صفحه اول می‌نویسید در فقره سوم حقوق دکتر برای معالجه اعضا و اجزای پست و تلگراف ما نفهمیدیم این وزارت خانه یک طبیب مخصوص برای اعضاء و اجزاء می‌خواهد چه بکند؟ اگر بنابراین است که هر وزارت خانه برای اعضا و اجزایش طبیب و دکتر داشته باشد خوب هشت نه تا باید در وزارت خانه‌ها دکتر باشد و یکی هم در بودجه مجلس شورای ملی باید آقای ارباب پیشنهاد کنند که اغلب غربا هستند اینجا هم یک دکتر پیشنهاد کنند بنده خدا با آن وزیر و آن وزارت خانه که انی کار را بکند مخالفم یعنی چه؟ در یک وزارت خانه یک دکتر مخصوص و یک حقوق مخصوص به او داده و شد آن هم در مرکز که مریض خانه‌های خوب و دکترهای زیاد دارد یعنی چه؟ لهذا عقیده بنده بر این است که بی مطالعه است فقره دیگر در صفحه شش در همین ماده نوشته تتمه حقوق آقای منوچهر خان بابت ۱۳۰۲ یعنی چه؟ تتمه حقوق منوچهر خان در سنه ۱۳۰۲ جزء اضافات بودجه ۱۳۰۵ آمده یعنی چه؟
مخبر – عرض می‌کنم
مدرس- همه ماها تتمه حقوق داریم. در دوره اول به وکلا حقوق داده نشده اینها ربطی بایان بودجه ندارد مسئله دیگر باز در صفحه شش عبدالحسین خان استاژیر در صفحه هفت ابراهیم خان استاژیر این لغت را من بلد نیستم و لیکن خیلی کسان میایند پیش من کاعد توسط می‌خواهند می‌گویند بنویس به وزارت خانه که ما دو ساله سه سال است در وزارت خانه استاژیر هستیم حالا دیگر به ما حقوق بدهید از این می‌فهمم که آن کسی که باین عنوان هست می‌خواهد بجهه امتخان و یاد گرفتن باشد تا بعد حقوق بگیرد و رسمی بشود حالا به این عنوان حقوق دادن باید توضیح داده بشود که یعنی چه؟! اینها توضیحات است مئله دیگر در صفحه هشتم توضیح بدهیم مخارج… گویا متعلق به ماده اول است یا ماده دوم؟ ظاهرا متعلق به ماده دوم است. بعد اجازه می‌خواهم که در ماده دوم هم دو سه تا عرایض دارم عرض کنم.
مخبر- بفرمایید کلیات است.
مدرس- بسیار خوب عرض می‌کنم نوشته است مخارج ناصری در خزینه مسجد سلیمان در خزینه مسجد سلیمان را توضیح بدهند که بفهمم یعنی جه سوال توضیحی کردم یک مسئله هم در صفحه یازدهم اعتبار احداث کابل ظاهرا سیم زیر آبی باشد اولا خوبست فارسی بنویسید…
مخبر- فارسی نداریم.
مدرس- فارسی نداریم؟ زیر آبی فارسی نیست؟ زیر آبکی فارسی است.
(خنده نمایندگان)
مخبر- معلوم شد آقای مدرس اساسا مخالف نیستند در بعضی اقلام توضیحاتی خواستند که باید جواب عرض کنم راجع به دکتر: در این باب در کمیسیون
بودجه هم شاید یک جلسه وقت کمیسیون راجع به این قلم به خصوص صرف شد بالاخره کمیسیون موافقت کرد با نظر دولت برای دادن یک دکتر به وزارت پست و تلگراف برای اینکه این وزارت خانه علاوه بر اینکه اعضاء بزرگش هم ضعیف هستند و حقوقشان کمتر از وزارتخانههای دیگر است اجزا و مستخدمین جز این وزارت خانه حقوق به قدر امور اعاشه ندارند چه رسد به اینکه بروند پیش بینی شده است که یک دکتر به این وزارتخانه داده شود و در تمام بودجه‌های گذشته وزارت پست و تلگراف هم این مسئله بوده است و چیز تازه نیست و اگر حقیقه آقای مدرس مخالف هستند ممکن است حذفش را پیشنهاد کنند بسته به نظر مجلس است و اما شآن فامی که فرمودند بدهی دولت است که راجع به ۱۳۰۲ است و چرا در سال ۱۳۰۵ منظور شده باید بنده تفصیل آنرا خدمتشان عرض کنم تمام بده‌های دولت از این قبیل نبوده است. این شخص دارای یک رتبه معنی بوده است در نتیجه یک دسته بندی‌های در تلگراف خانه و یک ترتیباتی که شاید بی اطلاع نباشید یک رتبه معنی بوده است در نتیجه یک دسته بندی‌های در تلگراف خانه و یک ترتیباتی که شاید بی اطلاع نباشید یک رتبه حق این شخص را وزارت پست و تلگراف در یک موقعی زده است حذف کرده است. او مطابق قانون رفته است به محکمه تمیز عرض حال داده است از این ظلم تمیز رسیدگی کرده بین این عضو و وزارت پست و تلگراف و بالاخره حکم بر حقانیت این شخص از محکمه صادر شده چون یک رتبه او را کسر کرده بودند حقوقش را البته بکی مدتی به او نداده بودند پس از آنکه از محکمه حکم بر له او صادر می‌شود دولت حساب می‌کند و آن چند ماهی را که حقوق به او نداده بودند و یک رتبه او را کسر کرده بودند در جزو بودجه اضافات ۱۳۰۵ پیشنهاد می‌کند که با او داده شود و این یک بدهی مسلم دولت است. دیون غیر از این است که یک رتبه عضوی را حذف کنند آن وقت آن عضو مجبور می‌شود برود به یک محکمه عرض حال بدهد و حکم بر حقانیت خودش صادر کند این ربطی بدین ندارد اما راجع به استاژیرها بنده تصور می‌کنم که اگر سایر وزارتخانهها هم مثل وزارت پست و تلگراف این کنترات بازیها را کنار بگذارند و بر طبق قانون استخدام استاژیر بگیرند و بعد از ختم مدت خدمت مجانی او را مشمول قانون قرار بدهند این داد و فریادها هم راجع به کنتراتی موقوف خواهد شد. استاژیر در قانون استخدام پیش بینی شده که اولا باید یک درجه معلومات یعنی سه کلاس متوسطه را آن اشخاص داشته باشند بعد از آنکه تصدیق نامه داشتند بروند یک سال در یک وزارت خانه خدمت مجانی بکنند بعد از خاتمه این خدمت مشمول رتبه یک قانون می‌شوند این اشخاص بعضی شان از سه کلاس متوسطه هم تحصیلاتشان بیشتر است یعنی پنج و شش کلاس را هم امتحان داده‌اند تازه امسال باز هم حقوق قانونی عینی سی و دو تومان که به سایرین داده شده به اینها داده نشده است چون وزارت پست و تلگراف بودجه اش وافی نبوده که حقوق قانونی به آنها داده شود رتبه شان را شناخته به رتبه یک منتها حقوق کمتر از رتبه یک بیست و پنج تومان و بیست تومان و هیجده تومان و از این قبیل به آنها حقوق داده است تا اینکه رتبه‌های آنها محفوظ بماند این هم استاژیر است و بالاخره غیر از این نباید بکنند وزارت خانه‌ها هم نباید متوسل به کنتراتها بشوند و حقوق گزاف بدهند ولی وزارت پست و تلگراف به واسطه کمی بودجه مجبور شده این ماده قانون را رعایت کند ولی سایرین چون دست و پایشان باز بودجه شان خیلی وسیع بوده رعایت نکرده‌اند و اشخاص کنتراتی می‌آورند از اشل هم بالاتر حقوق می‌دهند و اما در خزینه همان طوری که عرض کردم یک جایی است طرف خوزستان و البته تصدیق می فرمائید که در آن حدود هر قدر دولت اعتبار بخواهد برای پست و
تلگراف از چندین نقطه لازم است و باید موافقت کرد. اما سیم کابل اولا سیم ناصری است و در خزینه است و یک جای دیگر که باید تاسیس پستخانه بشود و مسجد سلیمان. اما سیم کابل اینکه ایراد فرمودند که زیر آبی بنویسیم کابل هم یک لغت بین المللی است مثل خود تلگراف و کابل یک چیزی است که از آهن ساخته شده مثل لوله و بالاخره سیم از توی آن عبور می‌کند برای ته دریا یا رودخانه‌ها و ترجمه این لغت همین است که بنده عرض کردم، دیگر آقا ایراد نفرمودید.
مدرس- احتیاج را نفرمودید.
مخبر- عرض کردم همان درجه که ما در جنوب احتیاج به داشتن تلگراف و پست داریم تلگراف را هم باید راهش ر ا درست کنیم و در بعضی جاها که از توی آب باید عبور کند ما مجبور هستیم که سیم کابل داشته باشیم. کنار دریا است و در جاهایی که شط است و لازم است و ما مجبوریم که از ته دریا و به طریق کابل سیم بکشیم و احتیاجش را هم گمان می‌کنم تصدیق بفرمایید.
که در آنجا خیلی لازم داریم.
رئیس- آقای فیروز آبادی
فیروزآبادی- بنده اولاً در اصل اضافات کلیتاً مخالفم و عقیده‌ام از روز اول تا آخر عمر همین است. چرا مخالفم؟ بجهه احتیاجاتی که همه مسبوقند که این مملکت دارد این اضافات آنها را قهراً از بین خواهد برد و هیچ وقت قادر به آن کارهای اساسی نخواهیم شد که کارخانه در مملکت احداث شود یا فلان معدن استخراج شود. حال مردم این مملکت هم به همین فقر و پریشانی و فلاکت باقی خواهد بود بلکه در اثر اینها بنده ترس این را دارم که این مملکت را به یک جاهای خیلی ناگواری بکشاند و یک صورت دیگری به خوشد بگیرد از این ترتیبات که پیش می‌آید به مجلس که چهارده هزار تومان اضافه حقوق مستخدمین ادارات مجلس است در عوض اینکه آقایان وکلا رد بکنند یا اقلا از همان روز تصویب اجازه بدهند اجازه می‌دهند که از یازده ماه پیش هم بدهند. پیشنهاد می‌شود فرضا به مجلس به جهت ساختن یک عدلیه جدیدی به صد هزار تومان فورا بدون مذاکره رای می‌دهند. پیشنهاد می‌شود که به مجلس که چهارصد هزار تومان رئیس مالیه تهیه کند و بعد بدهد به دولت تصویب می‌شود پیشنهاد تلگراف بی سیم می‌شود تصویب می‌شود پیشنهاد اضافه حقوق وکلا می‌شود که بر خلاف مصلحت مملکت بود تصویب می‌شود (به عقیده خود عرض می‌کنم) همینطور جاهای دیگر. پست و تلگراف همین طریق سایر ادارات همین طریق. بنده نمی دانم این اضافات مملکت را به جایی خواهد کشید که دیگر جای اصلاح باقی نخواهد ماند به جایی خواهد کشید ه مردم را عصبانی خواهد کرد در اینجا گفتگومیشود آقای شیروانی می‌فرمایند که اعضاء پست و تلگراف بیچاره‌ها با حقوق کم نمی‌توانند پیش طبیب بروند، آیا ایشان فکر می‌کنند که ملت فقیر بیچاره همه روزه می‌تواند یک پولی تهیه کند و به دولت بدهد؟ ای کاش نظری هم به آنها می‌شود. کاش یک قدی از این مجلس بیرون می‌رفتیم و وضعیت تجار را میدیدیم به چه شکل است در این مملکت هر روزه یک عده ور می‌شکنند برات‌هاشان همینطور معوق مانده است. زارع، کاسب، همه همین حال را دارند هر کس دستش به دولت و مجلس رسید راحت است و هر کس نتوانست باید بمیرد. با این ترتیبات بنده عقیده ندارم با اضافات که اصلا دولت به مجلس بفرستید و اگر هم فرستاد عقیده ندارم که مجلس رای بدهد اگر رای بدهد ظلم به این مملکت و ملت فقیر کرده.
معاون وزارت فواید عامه- حضرت آقای مدرس یک مسئله را اشاره کردند که لازم بود توضیح داده شود مبادا اسباب سوء تفاهم بشود و آن قسمت راجع به اعتبار احداث کابل عبادان و محمره است یک توضیحی خواستند
که بنده باید عرض کنم که سیم کابل برای عبادان و محمره طبیعی و ضروری است زیرا محمره در یک طرف رودخانه واقع است در یک طرف رودخانه واقع است و عبادان آن طرف و طبیعت این است که وقتی ضرورت ایجاب کند که تلگراف خانه در عبادان داشته باشیم و ایجاب هم کرده باید سیمش را از زیر آب رودخانه عبور بدهند و به محمره ببرند بنابراین اشکالی ندارد راجع به اظهارات نماینده محترم البته این مسائل صحیح است یعنی وضعیات مملکت از حیث اقتصاد شاید خوب نباشد ولی همان وضعیات ایجاب می‌کند که این مملکت زندگانیش را خوب کند و جلو برود. شما می‌خواهید چه شکلی در این مملکت خرج شود؟ چه شکل موسسات جدید پیدا کند؟ و تلگرافش تق و لق نباشد؟ تلگراف تجار که اگر بیست و چهار ساعت نرسد ممکن است ده هزار تومان صد هزار تومان ضرر بهشان بخورد می فرمائید تلگراف نباشد؟ امروز نمی‌شود اینطور زندگانی کرد! در این لایحه اضافه دقت بفرمایید ببینید تمام عبارت از موسسات جدید است. عبارت است از سیم کشی و بنا و غیره و قسمتهایی که مربوط به ارتباط تجارتی مملکت است بنا بر این بنده گمان می‌کردم که نمایندگان محترم نسبت به این قضیه هیچ اعتراضی نداشت باشند بنده که خودم اضافه حقوقی در اینجا نمی‌بینم از این گذشته آقا نسبت به بعضی مسائل نظری داشتید آنرا در موقع بفرمایید ولی این قسمت مشمول آنها نمی‌شود اینجا اضافه حقوقی برای هیچ کس منظور نشده است به علاوه اگر هم منظور شده باشد نباید ترسید. اضافه حقوق مگر لولو است؟!
فیروز آبادی- از لولو بدتر است.
معاون وزارت فوائد عامه- اضافه حقوق را باید داد منتهی باید به مورد داد. بر خلاف قانون نباید داد. و اگر ندادید لولو است و مستخدم می‌رود و دزد می‌شود باید به مستخدمینی که کار می‌کنند خدمت می‌کند اضافه حقوق داد و به او گفت خوب کار بکن و اگر نکرد او را مجازات کرد.
من نمیدانم مگر اضافه حقوق مگر لولو است که باید ازش ترسید؟!
بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
عراقی- بنده مخالفم
رئیس- بفرمایید.
عراقی- اشکالاتی آقای مدرس کردند و آقای مخبر هم یک جواب‌هایی دادند که نسبت به آن جواب‌ها بنده مذاکراتی دارم که اگر مذاکرات کافی بشود این حرفها گفته نمی‌شود و لابدیم به پیشنهاد بپردازیم و آنوقت وقت مجلس پیشنهاد گرفته می‌شود.
رئیس- رای گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- معلوم می‌شود کافی نیست. آقای عراقی
عراقی- نسبت به قلم چهارم از صفحه ششم راجع به حقوق منوچهر خان در ماده واحده می‌نویسد که از بابت اضافات ۱۳۰۵ و بعد در خود آن صورت ضمیمه می‌نویسد بابت ۱۳۰۲. آقای مدرس اشکال کردند و آقای مخبر کمیسیون بودجه هم جواب دادند که چون یک رتبه این شخص را پائین آورده بودند و او رفته است در محکمه تمیز و محکوم له واقع شده این رتبه را گرفته و مستحق این سیصد و پنجاه و چهار تومان اضافه شده. اگر یک همچو چیزی است خوبست آقای مخبر قبول کنند که این قلم به توسط موسسه استخدام کشوری پرداخته شود و آن کیفیات و ترتیباتش را موسسه استخدام کشوری که تصدیق کرد آنوقت پرداخته شود چون ممکن است که محکوم له نشده باشد و کمیسیون بودجه هم که آن نوشته تمیز را ندیده است. بنده این قسمت را این طور پیشنهاد کردم که به توسط موسسه استخدام کشوری و با تصدیق او پرداخته شود.
رئیس- آقای بامداد
بامداد – همانطور که کمیسیون بودجه یک روز وقت خودش را صرف حقوق دکتر کرد در این مسئله هم دو جلسه ولی نه تمام بلکه یک قسمت از دو جلسه صرف حقوق منوچهر خان شد و کاملا در اطرافش دقت شد. منوچهر خان دارای رتبه هشت بوده و برای اینکه تلگراف خانه حاضر نمی شده است که عایداتش را مرکزیت بدهد و به خزانه بفرستد و از آنجا حقوق بگیرد و کما فی السابق حقوق خودش را از عاید خودش بر میداشته و یک مناقشه بین تلگراف خانه و مالیه شده است و این شخص چون طرف داری کرده است از اینکه باید عایدات تمرکز پیدا کند به این جهه حقوق او در تلگراف خانه دچار کشمکش شده ولی مالیه تصدیق کرده و حکم داده و همینطور که آقای عراقی اشعار فرمودند موسسه تقاعد هم تصدیق کرده و این شخص ناچار شده که به تمیز عرض حال بدهد و تمیز هم رسیدگی کرده و حکم داده که این حقوق را طلب دارد. اضافه حقوق نیست طلبش است که به او نداده‌اند و بعد از آنکه اثبات کرده حقانیتش را تمیز حکم داده که این حقوق را به او بدهند و وزارت خانه هم پیشنهاد کرده که از اضافات ۱۳۰۵ بپردازند و ما قانع نشدیم و در جلسه قبل تمام احکام را آورد حتی حکم تمیز و تصدیق مالیه را و مراتب احقاق حق او را هم موسسه تقاعد تصدیق کرده و هم دائره استخدام این بود که کمیسیون بودجه هم تصدیق کرد و جزو اضافات آورد.
بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
(بعضی گفتند که کافی نیست)
زوار- بنده مخالفم با کفایت مذاکرات
رئیس- بفرمائید
زوار- بنده با اینکه موافق دولت هستم مع ذالک در یکی دو جای این لایحه ایرادهای مهمی دارم که اگر عرض نکنم گمان می‌کنم مخالف با وظیفه نمایندگی خود است از این جهت استدعا دارم اجازه بدهند بنده عرایضم را عرض کنم و بعد البته رای می‌دهند.
رئیس- رای می‌گیریم به کفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام فرمایند.
(عده مختصری قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد- آقای اعتبار
اعتبار – موافقم
رئیس- آقای عدل
عدل- عرضی ندارم
رئیس- آقای دشتی
دشتی – عرضی ندارم
رئیس- آقای ارباب
ارباب کیخسرو- بنده در این جا دو عرض مختصر دارم یکی این که بنده می‌بینم چیزهایی را که صورت خرج پیدا نکرده است در این پیشنهاد ضمیمه کردهاند و جزء اضافه هزار و سیصد و پنج پیشنهاد کردهاند در صورتیکه الان یک ماه و نیم از سنه سیصد و شش می‌گذرد و خود بود اقلامی را که صورت خرچ نداشته در این جا نمی‌آوردند. خصوصاً یک قلم بزرگی بنده می‌بینم که هیچ صورت خرج ندارد و بایستی این را توضیح بدهند که به چه جهه این قلم را در این جا آورده‌اند؟ مگر اینکه یک تعهداتی کرده باشند و می‌خواهند در جزء مخارج اول سال آن وجه را بگیرند. اگر این طور باشد مانعی ندارد و در قسمت تبصره دوم هم بنده می‌خواهم بدانم که علت ذکر این تبصره در این جا چیست؟ آیا بعد از این نسبت به تمام وزارتخانهها اوقات کارشان را مجلس معین خواهد کرد؟ اگر این است که بنده عرضی ندارم ولی برای یک وزارت خانه خاصی اوقات کار معین کردن بنده جهت و دلیلی نمی‌بینم.
مخبر- همین طور که ملاحظه می‌فرمایید این لایحه از لوایح اضافی ۱۳۰۵ است یعنی در ماههای اخیر ۱۳۰۵ وزارتخانهها یک موسساتی را لازم دانسته‌اند که
تاسیس بکنند و یک تعهداتی هم کردهاند و لایحه اش را هم در همان موقع به مجلس فرستاده‌اند و دولت در ارسال لایحه به مجلس کوتاهی نکرده و بالاخره کمیسیون بودجه هم علاوه بر این لوایح اضافی لوایح اضافی دیگر هم در دست داشته باشد و با یک فعالیتی که به رخ داده توانسته است لوایح اضافی چندین وزارت خانه تا به حال تمام کند و به مجلس بیاورد این تعهدات بعضی در ۱۳۰۵ شده است و بعضی‌ها را هم در کمیسیون بودجه ما تذکر دادیم که تا لوایح اضافی از مجلس نگذرد شما نباید آن موسسات را تاسیس کنید. در نظر داشته باشید همین که از مجلس گذشت آنوقت آن تعهدات را بکنید و اگر اینها را ما نگذاریم ضمیمه بودجه ۱۳۰۵ بشود و بخواهیم جزء بودجه ۱۳۰۶ بنویسیم تصدیق می فرمائید که بودجه هائی که هنوز در کمیسیون نیمه کار است و مدتی وقت لازم دارد تا آنجا تمام بشود و آن لوایح مفصل بودجه مملکتی به مجلس بیاید و چندین ماه هم در مجلس مورد شور واقع شود و اگر به این طریقی که حالا پیش می‌رویم در بودجه‌ها پیش برویم آن موسسات برای سیصد و هفت هم تاسیس نخواهد شد در صورتیکه ما الان لازم داریم که در عبادان تلگراف خانه تاسیس کنیم. این کارها را یک قسمت دولت تاسیس کرده و یک قسمتش را هم تعهد نموده که تاسیس کند و مالیه همین که این لایحه اضافه گذشت می‌تواند از اول ۱۳۰۶یا ماه دوم ۱۳۰۶ بپردازد و این مشمول یک دوازدهم‌ها ه م خواهد شد یعنی اگر بعد یک دوازدهم دیگری هم بیاورند و از مجلس بگذرانند اگر این لایحه اضافی گذشته باشد دولت می‌تواند مخارج این تعهدات را بپردازد چون یک دوازدهم شامل اینها هم می‌شود ولی اگر ما بگوییم اینها را جزو بودجه ۱۳۰۶ بیاورند آن وقت تا این بودجه‌ها از مجلس نگذرد حقوق آن موسسات پرداخته نخواهد شد. اما قسمت دوم ایراد آقای داور ایراد بر دولت نیست بلکه بر کمیسیون است زیر این تبصره را دول پیشنهاد نکرده بود و ما اضافه کرده‌ایم و آقای داور تصدیق بفرمایند که …
(خنده نمایندگان)
بعضی از نمایندگان- آقای ارباب
تمام اشتباهات این طور خنده دارد؟! قسمت دوم را کمیسیون بودجه اضافه کرده است و مربوط به وزارتخانه هم نیت مربوط به پست است آقای ارباب که مخصوصا خراج رفته‌اند دیده‌اند و وضعیت همه جای دنیا را میدانند تصدیق می‌فرمایند که در آنجا هر ساعتی بخواهند کاغذ به گیشه پست بدهند حاضر است ولی پست خانه ما همیشه گیشه پست از صبح تا ظهر کار می‌کند و شما اگر بخواهید بعد از ظهر کاغذ به پست خانه بدهید نیستند و این چیز عجیبی است در صورتیکه شب هم گیشه پست باید حاضر باشد و ما مخصوصا جزو قانون مقید کردیم وزارت پست و تلگراف را که از چهار به نظر تا هشت بعد از ظهر باید گیشه پست برای وصول مراسلات باز باشد.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
رئیس- آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی- عرضی ندارم.
رئیس- مذاکرات کافی است؟
بعضی از نمایندگان – کافی است.
رئیس- چند فقره پیشنهاد رسیده و چون تمام اینها به نظر بنده مخالفت دارد با قانون از این جهت فعلا به عرض آقایان میرسانم بعد بسته است برای مجلس آقای دیبا پیشنهاد کردهاند اقلام صورت ضمیمه جزء به جزء رای گرفته شود در صورتی که با ماده هفده یا هیجده قانون محاسبات عمومی مخالفت دارد.
(ماده هفده و هیجده قانون محاسبات عمومی بشرح ذیل خوانده شد)
ماده ۱۷- بودجه هر وزارت خانه ماده به ماده از طرف مجلس شورای ملی تصویب می‌شود.
ماده ۱۸- اعتباراتی را که در مواد قانون بودجه تصویب معین شده است از یک ماده به ماده دیگر نمی‌توان انتقال داد.
رئیس- آقای زوار پیشنهاد کردهاند حقوق دکتر حذف شود این هم مخالف همین ماده است آقای روحی پیشنهاد کردهاند سیم کشی تلگراف خانه جیرفت و کرمان هم اضافه شود آن هم با نظام نامه مخالف دارد. پیشنهاد آقای فهیمی هر با ماده مخالفت دارد.
فهیمی- مخالف نیست بنده توضیح دارم.
زوار- مخالف نیست توضیح می‌دهیم.
رئیس- همین طور پیشنهاد آقای احتشام زاده.
احتشام زاده- مال بنده مربوط به تبصره بود.
رئیس خوب حالا یکی یکی مطرح می‌شود. آقای دیبا بفرمایید.
دیبا- بنده در بودجه‌های اضافی با این ترتیب ماده واحده و بدون اینکه مجلس وارد اقلام بشود مخالفم چون ممکن است در اقلام آقایان نمایندگان نظریاتی داشته باشند و ماده واحده از مجلس بگذرد بدو اینکه وارد اقلام شود به عقیده بنده صحیح نیست و عرضم این است که مخالف با آن قانون هم که آقای رئیس فرمودند نیست چون این جا در شرح و صورت ضمیمه هم می‌نویسید دو ماده دارد و اگر در اقلام وارد نشوند صحیح نیست زیرا در اقلام یک نظریاتی هست که باید مطرح و مذاکره شود بعد رای بگیریم.
رئیس- بنده مقصودم همان موادی است که در ضمیمه است دو ماده گویا بیشتر نباشد و با ین دو ماده رای می‌گیریم ولی گمان می‌کنم بر طبق ماده هفده قانون محاسبات عمومی نمی‌توان اقلام را تجزیه کرد.
مدرس- اجازه می فرمائید؟ ممکن است پیشنهاد کنیم یک قدری از مبلغ کسر شود و رای بگیریم.
رئیس- بلی
مدرس- خوب مقصود همان است
رئیس- آقای بیات
مرتضی قلی خان (بیات) – اینکه فرمودند به طور کلی رای داده می‌شود از نقطه نظر این است که در ماده هیجدهم نوشته شده بود که دولت خرجی را از یک ماده به ماده دیگر نمی‌تواند نقل بدهد اما اینکه می‌فرمایند ممکن است در یک اقلامی نظریاتی باشد به عقیده بنده در موقعی که می‌خواهیم رای بدهیم و تصویب کنیم ممکن است با این ترتیبی که فرمودند به جزء‌رای گرفته شود و آن رای کلی که در آ“ ماده گرفته شد دولت می‌تواند این مخارج را بکند ولی البته تصدیق می فرمائید که چندین قلم است تحت یک ماده و ممکن است بعضی از آقایان با یک قسمت از این اقلام مخالف باشند و آنوقت هر کسی که با یک قلم مخالف باشند و آن وقت هر کسی که با یک قلم مخالف باشد و رای ندهد در نتیجه اساسا خود ماده رد می‌شود این است که بنده موافقم با اینکه به طور جزء به اقلام رای گرفته شود هر کدام که رد شد که هیچ و بقیه اقلام که می‌ماند به طور ماده رای گرفته شود و آنوقت آن اشکالی هم که یک وقت اصل ماده به واسطه اختلاف نظری که در جزئیات دارند ممکن است رد بشود رفع بشود.
رئیس- بنده در این باب اصراری ندارم بسته است به رای مجلس ولی در سایر جاها هم همینطور است یا فصل به فصل رأی می‌گیرند یا ماده به ماده و اگر بنا باشد داخل در اقلام بشوند یک مملکتی که هزار میلیون فرانک یا دو هزار میلیون فرانک خرج دارد اگر قلم به قلم بخواهند رأی بدهند اسباب زحمت است خصوص که اسباب زحمت آقایان وکلاء می‌شود چون ممکن است در خارج یک اشخاصی آقایان را ببینند و تمناهایی بشود ولی کسرش را هر مقدر معین کنید و پیشنهاد بفرمائید ممکن است.
آقا سید یعقوب- بنده تقاضای تنفس می‌کنم برای اینکه این مسئله حل شود.
جمعی از نمایندگان- صحیح است.
رئیس- چند دقیقه تنفس داده می‌شود.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و به فاصله سه ربع ساعت مجددا تشکیل گردید)
رئیس- آقایان عراقی و فیروز آبادی پیشنهاد کردهاند این لایحه که مطرح است از دستور خاجر شود، آقای عراقی.
عراقی- بنده عرضم از این پیشنهاد نه این بود که با لایحه مخالف باشم بلکه می‌گویم از دستور خارج شود برای اینکه بعضی اقلام دارد که مخالفم و مطابق آنچه که آقای رئیس در بیرون صحبت کردیم نمی‌توانیم قلم به قلم داخل بشویم و رای بدهیم و داخل در جزئیات نمی‌توان شد از این جهت خواست م لایحه برود در کمیسیون و وظائفی را که ما در مجلس نمی‌توانیم انجام دهیم در آنجا توضیح بدهیم و در کمیسیون بودجه این کار را تصفیه کنند بعد بیاورند به مجلس که تکلیفش معلوم شود نه اینکه مقصودم مخالف کامل باشد. خیر. ولی الان خیلی‌ها نمی دانند که چطور باید رای بدهند چون در موقعی که بخواهیم رای کلی بدهیم رایی سفید نمی‌توانیم بدهیم و اگر هم بخواهیم تجزیه شود که مطابق نظامنامه تجزیه نمی‌شود. اگر بخواهمی همینطور بیخودی در این لایحه رای بدهیم که نمی‌شود. اگر بخواهیم کسر بکنم از اصل کسر می‌شود و آن نظری که ما نسبت به آن آدم داشته‌ایم شاید اعمال نمی‌شود و تومان شمار ار همه کسر شود و این ضرر به همه می‌خورد این بود که خواست برود به کمیسیون بودجه تا نظریات در کمیسیون معلوم شود بعد تصحیح بکنند و بیاورند به مجلس.
رئیس- آقای اعتبار
اعتبار- بنده تصور می‌کنم کمیسیون بودجه وظائف خودش را انجام داده و با یک دقت کاملی در اطراف این لایحه مذاکره کرده و راپورت آن را به مجلس تقدیم کرده است اشکالی که آقا فرمودند قابل حل است و این اشکال دلیل نمی‌شود برای اینکه یک لایحه به طور کلی از دستور خارج شود و حال آکه غالب از آقایان تصدیق می‌فرمایند که از نقطه نظر لزوم و از نظر بوجه کل مملکتی خیلی لازم است و یک قلم یا دو قلم را اگر آقای عراقی با سایر آقایان مخالفین موافق نیستند ممکن است آقایان همان مبلغی را که در نظر دارند پیشنهاد بفرمایند از جمع کل کسر شود و در توضیح خودشان هم خواهند گفت که راجع به کدم قسمت است و قطعا در این موضوع دولت نمی‌تواند یک بودجه را که به اسم و صورت ریز معین از مجلس می‌گذرد از آن اقلام بردارد یا بعضی اقلام را دو مرتبه تغییر بدهد. هر قلمی را که آقا در نظر دارند ممکن است پیشنهاد بقرمایند از جمع کسر بشود و در توضیحاتشان بفرمایند از جه بابت است و سایر اقلام را که به تفصیل است مجلس رای می‌دهد و دولت هم نمی‌تواند از آن قلام بردارد و و این نگرانی آقا رفع می‌شود.
رئیس- آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی- بنده هم در زمینه پیشنهادم می‌خواستم عرض کنم که چون شاید اغلب آقایان اطلاع کامل نداشته باشند و این مطلب هم کلی است و دویست و سیزده هزار تومان و چقدر بالاست. مبلغ جزئی نیست که بگوئیم اهمیت ندارد برای اینکه آقایان و خهود بنده هم استحضار پیدا بکنم پیشنهاد کردم که از دستور امروز خارج شود تا برویم در این باب تحقیقات بکنیم ببینیم موضع چیست. فرضاً بیست سی نفر حقوق داشتهاند و اینها را در سه چهار ماه آمده‌اند نوشته‌اند فلان قدر این را بنده نمی دانم یعنی چه؟ خوب
است اشخاص بروند در کمیسیون تحقیق بکنند که عین بصیره رای به دویست و سیزده هزار تومان از مالیه مملکت برای اضافات داده شود.
رئیس- رای گرفته می‌شود به خروج از دستور آقایان موافقین قیام فرمایند (عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد، خوب، بالاخره معلوم نشد که به اقلام باید رای گرفت یا نه؟ آقای دیبا
دیبا- پیشنهاد بنده در حقیقت راجع به تجزیه بود ماده نود و نه می‌گوید: در مسائل و موادی که مشتمل بر فقرات مختلفه است اگر تجزیه آن ولو از طرف یک نفر خواسته شود باید آن ماده یا مسئله تقسیم شده و جزو به جز و رای گرفته شود. آقای عراقی فرمودند خلاف نظامنامه است بنده ملتفت نشدم مطابق این ماده ۹۹ پیشنهاد بنده پیشنهاد تجربه است و مطابق با نظام نامه است و چنانچه عرض کردم مجلس باید در اقلام جزء به جزء وارد شود و رای بدهد و بنده نظریاتی دارم و ممکن است در بعضی قسمتها رای ندهم و در بعضی رای بدهم.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب هم با این نظر موافقند؟
آقا سید یعقوب- بله
رئیس- آقای یاسائی
یاسائی- همان طور ه آقای رئیس تذکر دادند ما اگر بخواهیم در اقلام جزء بودجه‌ها به طوری که آقای دیبا پیشنهاد کردهاند وارد شویم تصدیق بفرمائید که موفق نخواهیم شد بودجه‌های تفصیلی ۱۳۰۶ را در هذه السنه از مجلس بگذرانیم و از مجلس برود بیرون برای اینکه اگر بنا باشد بنده حق داشته باشم پیشنهاد تجزیه در تمام اقلام بودجه هر وزارتخانه بکنم می‌رسد به جائی که فرضا اگر اداره پست سر آب که حوزه انتخابیه جنابعالی است نوشته باشند پنج تومان اعتبار برای ملزومات بنده این جا پیشنهاد کنم قلمش را علیحده. تامپون آنرا علیحده بوارش را علیحده و بالاخره جاروب آنرا هم علیحده رای بگیریم و این ترتیب وقت مجلس تلف می‌شود و همانطوری که آقای رئیس فرمودند باید بصورت جزئش را همین طوری که نوشتند در نظر بگیریم و اگر آقایان با بعضی از اقلام آن موافق نیستند پیشنهاد حذف می‌کنند یا اگر حقوق منوچهر خان را بعضی از آقایان موافق نیستند پیشنهاد می‌کنند ه حذف شود ولی تقصیر منوچهر خان فقط این است که کنترل مالیه را در زمان مخبر الدوله در وزرا پست تلگراف گنجانیده است و بهتری عضو صالح لایق وزارت پست و تلگراف است و رد کمیسیون بودجه هم منوچهر خان حاضر می‌شود و اگر او نبود تمام آن کسانی که مربوط به وزارت پست تلگراف نمی‌توانستند توضیح و بالاخره قضا با این قدر کوچک و شخصی نباید باشد.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب
آقای سید یعقوب- بنده خیلی تعجب می‌کنم از آقای یاسائی که چرا عصبانی می‌شوند چرا شما از وکلا و نماینده‌ها آن حقی را که قانون به آنها داده است سلب می‌کنید؟ قانون ماها را فرستاده است این جا، از خزانه این مردم پول می‌گیریم و می‌دهیم به وزارت خانها می‌گویید ما حق نداریم به جزء رسیدگی کنیم؟! چرا حق نداریم؟! همان شخصی را که شما یک فر خیلی صالحی میدانید عقیده خودتان است یک کسی دیگر که ایراد می‌گیرد شما نباید عقیده دیگران تنفیذ بکنید. ایشان یک عقیده دیگر دارند. بنده عرض می‌کنم نماینده هستم؟ نماینده چه هستم؟ استیضاح می‌کنم حاضر نمی‌شوند. سوال می‌کنم حاضر نمی‌شوند. وقتی هم که بودجه می‌آید شما از آنجا جمله می‌کنید که در بودجه هم حرف نزن! پس شیر بی دوم و اشکم که دید ما وکلا هستی وزراء که عقب لوایح و قوانینشان نمی‌آیند هرچه هم ما تعقیب می‌کنیم که بیایند در کمیسیون بودجه. آنجا هم که نمی‌آیند. حالا هم که لاحیه شانرا می‌آورند لااقل برای اینکه خرامان خرامان تشریف بیاورند اینجا و توضیح
بدهند این را هم حضرتعالی مانع می‌شوید. آن وقت می گوئید من وکیلم! وکیلم؟! وکیل چه هستم؟! آقا: بنده حق دارم در جزئیات نظارت کنم. وکیلم که در خزانه این ملکت نظارت کنم. با این لایحه دولت ورقه سفید بدهم! دست بنده بریده باد که به این دولت ورقه سفید بدهم آقایانی هم که ورقه سفید می‌دهند باید بفهمند کی است؟ شما می‌فرمایید حق ندارند؟! به چه دلیل؟! مطابق کدام اصل در این دول دموکرات وکیل باید حقش سلب شود؟! من باید جزئیات را بدانم کمیسیون بودجه وکیل است تحققی هم کرده است وکالتشان نسبت به خودشان است و ما هم وکالتمان نسبت به خودمان و آن جایی که مخالف نظامنامه است اخطار کنید من مطابق حقی که دارم باید ناظر در خرج باشم ناظر در وضع مالیات باشم. شکر خدا را بکن که یک مجلس باشد که در تمام جزئیات مداخله کند. چه عیبی دارد؟! بنده موافقم با این پیشنهاد و مخالف نظام نامه هم نیست
معاون وزارت فوائد عامه- البته مسئله تفتیش در اقلام خرج و دقت در لوایح یکه به مجلس شورای ملی تقدیم می‌شود وظیفه هر یک از نمایندگان محترم است و اسباب خوشبختی است که این دقت‌ها بشود. در این قسمت هیچ صحبت نمی‌شود. که دقت نشود تا خدای نکرده یک وکیلی بر خلاف عقیده خود رائی بدهد نمایند ه محترم آقای آقا سید یعقوب گاهی ممکن است حافظه شان وبا نکند ولی بنده در دیدگان آقای آقا سید یعقوب سابق بر این رمدی سراغ نداشتم…
آقای سید یعقوب- اگر بود عینک می‌زدم.
معاون وزارت فوائد عامه- این همه اعضاء دولت آمده‌اند این جا نشسته‌اند و در مجلس هم مذاکره کردهاند و آقای آقا سید یعقوب هم رویشان هم طرف آنها بود با ز ممکن بود اگر رویشان طرف آنها نبود نبینند ولی این طرف را نگاه می‌کردند و دیدند معذلک فرمودند کو وزیر! البته چون آقای آقا سید یعقوب همیشه نظریات سوالی داشتهاند اطاعت می‌شود و باز هم خواهند آمد و آن خرامان خرامان را هم که فرمودند شاید گاهی در موقع ورود خرامان خودشان هم متر از دیگران نباشد و اما در این قسمت که پیشنهاد شده است قلم به قلم رای بگیرند بنده فقط یک سوالی می‌خواست بکنم. آقا حساب کردهاند چند قلم است…؟
دیبا- هر چه باشد.
معاون وزارت فوائد- بنده الان راه حل باقایان می‌دهم. اختلاف نظر که نباید موجب اعدام یک نفر بشود. ممکن است نمایند ه محترم یک عقیده داشته باشند دیگری یک عقیده دیگری داشته باشد. این صد و ده قلم است. فکر این را هم بفرمائید ه به صد و ده قلم رای دادن جدا جدا کار آسانی نیست. فرضا اگر نمایند ه محترم یا بعضی از اقلام آن مخالفند ممکن است حذف آن را پیشنهاد کنند و دلایل خودشان را اظهار کنند وقت مجلس عزیز است و نباید بیهوده تلف شود پس به عقیده بنده بهتر این است که پیشنهاد حذف بکنند و الا به صد و ده قلم جزء به جزء رای گرفتن کار عملی نیست و نه تنها در ان جلسه بلکه تا پنج جلسه دیگر هم تمام نخواهد شد. و آقایان حالا اگر به بعضی از موضوعات نخواهد شد. و آقایان حالا اگر به بعضی از موضوعات معتقد نیستند و به نبودن آن عقیده دارند برای تامین نظریه شان بهتر این است ه آن موضوع را پیشنهاد کنند حذف شود تا وقت آقایان هم تلف نشود. حالا اگر بخواهید قلم به قلم رای بگیرید ممکن است اخذ رای با ورقه هم پیشنهاد شود البته ممکن است ولی چیزی که هست این است که وقت تلف می‌شود و به مقصود هم نخواهیم رسید با این حل البته هر رایی که مجلس شورای ملی بدهد مطاع است.
رئیس- عرضی که بنده کردم فقط من باب تذکر بود و الا هر طور که مجلس صلاح میداند و موافق اعتبارات و حیثیات خودش میداند رای خواهد داد.
آقای بامداد.
بامداد - با پیشنهاد مخالفم.
رئیس - آقای احتشام‌زاده
احتشام‌زاده - بنده هم مخالفم
رئیس - آقای دیبا
دیبا - آقای یاسایی وارد شخصیات شدند بنده ابداً وارد شخصیات نمی‌شوم. در کمیسیون بودجه بنده نه فقط به اضافه بودجه پست و تلگراف نظر داشتم بلکه نسبت به اضافات بودجه وزارت و فواید عامه و سایر وزارت خانه‌ها هم همین نظر را داشتم و در آنجا هم همین پیشنهاد را کردم زیرا با بعضی از این اقلام مخالف بودم ولی در اقلیت واقع شدم و آقایان اعضاء کمیسیون بودجه رأی دادند و بنده هم تبعیت کردم آقای یاسایی حواب بنده را نفرموده‌اند و وارد شخصیات شدند. بنده عرض کردم مطابق نظامنامه است و ماده نظامنامه را هم خواندم. ایشان فرمودند این ترتیب در عمل اسباب زحمت است. ولی بنده عرض می‌کنم فرضاً اگر موضوع مالیة مملکت یک زحمتی هم داشته باشد اهمیت ندارد زیرا امر راجع به خودمان است و وظیفه ما است. و زحمتی هم نیست مجلس شورای ملی اصلاً برای همین است از این جهت بنده این پیشنهاد را کردم و استدعا دارم رأی بگیرید.
رئیس - آقای مدرس هم پیشنهادی کردهاند قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم لایحه فعلاً مسکوت عنه باشد و بقیه مذاکرات بماند برای جلسه سه شنبه
رئیس - آقای مدرس
مدرس - مسئله مذاکرات در این موضوع همان طوری که فرمودند راجع به شخصیات نیست ولی کم‌کم یک مسئله اساسی شده. به عقیده بنده لایحه فقرات زیاد دارد و البته اگر بنا شود تمام فقرات در مجلس مطرح شود یک چیز عملی نیست. و اگر بنا شود یک قسمت مطرح شود و یک قسمت مطرح نشود و در بوته اجمال بماند این هم خوب نیست. زیرا ممکن است یک کسی با یک قسمتهایی از لایحه مخالف باشد و به لایحه رأی ندهد. لهذا بنده تقاضا کردم بماند برای جلسه روز سه‌شنبه و یک قدری با هم مذاکره کنیم و آقایان کمیسیون بودجه هم جلسه خودشان را تشکیل بدهند و یک راهی در نظر بگیرند که به چه ترتیب باید این مسئله را حل کرد. جلسه سه شنبه باز ما هستیم و این گفتگو‌ها هم می‌شود. فرضاً که بودجه پست و تلگراف هم چند روز عقب بیفتد خود آقای شکوه‌الملک تصدیق فرمایند که ضرری به کسی نمی‌خورد دیگر بسته است به نظر آقایان.
رئیس - آقای روحی
روحی - عرض می‌کنم یک روز تمام وقت مجلس را این لایحه به خود مشغول کرده و به طوری که آقایان هم مسبوقند در جلسه کمیسیون بودجه هم مذاکرات مفصل در این موضوع شده و مخالف و موافق در اطرافش حرف زده‌اند و بنده عقیده ندارم یک موضوع آن قدر وقت گرانبهای مجلس را گرفته و حالا در مرحله عمل است به تعویق بیقتد. در هر حال تکلیف این لایحه از مثبت و منفی باید معین شود و من با خروج از دستور یا سکوت در این لایحه مخالفم و جز تضییع وقت مجلس چیز دیگری نمیدانم و عقیده دارم تکلیفش معلوم شود.
رئیس - رأی می‌گیریم ....
یاسایی - بنده اخطار دارم.
رئیس - بفرمایید
یاسایی- بنده نمیدانم پیشنهاد آقای مدرس مطابق کدام ماده از نظامنامه است. به خروج از دستور که رأی داده نشد. و مسئله را مسکوت عنه گذاشتن بنده نمیدانم. به موجب کدام ماده نظامنامه است.
رئیس - خروج از دستور را هر موقعی می‌شود پیشنهاد کرد. دو دقیقه قبل مجلس رأی نداد ولی حالا ممکن است رأی بدهند. مبالغی ندارد رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای مدرس موافقین قیام فرمایند.
(عده قیام کردند)
رئیس - تصویب نشد. رأی می‌گیریم به پشنهاد آقای دیبا ...
آقا سید یعقوب - مطابق نظامنامه است؟.
رئیس - عرض کردم مطابق نظامنامه نیست. شما می‌فرمایید چون ایشان گفته‌اند مطابق نظامنامه است لذا نباید رأی گرفت. اگر مطابق نظامنامه است که رأی خواهند داد. رأی می‌گیریم به این پیشنهاد آقایانی که پیشنهاد آقای دیبا را تصویب می‌کنند قیان فرمایند.
(عده قلیل قیام نمودند)
رئیس - تصویب نشد. پیشنهاد آقای تقی‌زاده
(به شرح ذیل قرائت شد)
اینجانب پیشنهاد می‌کنم صد و پنجاه هزار تومان از مبلغ مذکور در ماده واحده کسر شود.
رئیس - آقای تقی‌زاده
تقی‌زاده - ملاحظاتی که بنده در این بودجه دارم ملاحظات اساسی است، و راجع به کلیات و اساس است ولی به طوری که در این جا مکرر گفت‌وگو شده و تذکر داده شده است، هیچ فرقی برای مجلس نمی‌کند که اگر ناطقین یک ساعت نطق کند یا پیشنهاد دهنده‌گان سه ساعت پیشنهاد بدهند ولی با وجود این همیشه مجلس به کفایت مذاکرات رأی می‌دهد و اغلب اتفاق می‌افتد که بعضی آقایان مجبور می‌شوند که یک پیشنهادهایی بکنند که شاید کاملاً با جزئیات پیشنهاد خودشان هم موافق نباشند ولی در هر حال برای اینکه وظایف خودشان را انجام داده باشند ناچارند پیشنهادات بدهند ولی بنده باید قبلاً عرض کنم که در این پیشنهادی که کردهام با تمام آن موافقم و به علاوه هیچ نظری هم نسبت به وزارت پست و تلگراف ندارم. نه تنها نسبت به وزارت پست و تلگراف بلکه نسبت به خیلی از وزارتخانههای دیگر هم همین نظر را دارم. و هیچ نظری هم نسبت به اشخاصی که آنها حقوق داده می‌شود ندارم. برای این که من تمام آن اشخاص را جمع کردم و مابقی را حذف کردم و از مابقی هم آن قسمت هم که تعهدات بود حذف نکردم و مابقی که صد و شصت و چهار هزار تومان می‌شد برای این که دست دولت در موقعی که یک مخارج جدید لازم پیش می‌آید بسته نشود و دچار مضیقه نشود از این جهت فقط پیشنهاد کردم صد و پنجاه هزار تومان کم شود. بدبختانه غیر از وقتی که بودجه در مجلس مطرح می‌شود دیگر برای وکلاء وقت و فرصتی نیست که در امورات و مسائل اساسی مملکت حرف بزند. و اوضاع ممکلت را تشریح کنند. در ممالک خارجه با این که همه آقایان میدانند ولی محض تذکر عرض می‌کنم که مهمترین مذاکراتی که در دوره تقنینیه می‌شود در موقعی است که بودجه مملکتی به پارلمان می‌رود. و تمام امور مملکتی از نقیر تا قطیر در این موقع مذاکره می‌شود. در موقعی که بودجه انگلستان در ۱۳۲۶ در پارلمان انگلستان مطرح بود یکی از وکلاء در آنجا حرف زد و از اوضاع ایران و سوء سیاست بود که ملک المتکلمین را کشتند و دیگری گفت که روزنامه تایمس یک مخبر خوبی داشت که خبرها را خوب می‌داد و از وقتی که آن مخبر را خواستند و مخبر دیگری فرستادند اخبار را بد می‌داد اینها را بر سبیل مثال عرض کردم. مقصود این است که تمام امورات مملکتی از نقیر تا قطیر در موقع مطرح بودن بودجه مذاکراه می‌شود و سیاست مملکت و رویه دولت در کارهای اساسی مملکت در چنین موقعی حل می‌شود. بدبختانه ما موقعی نداریم که در این باب گفت‌وگو و بودجه در خارج از مجلس مقصود من حیث‌المجموع مجلس است. والا البته کمیسیون بودجه نظریه خودش را اعمال می‌کند و بنده کاملاً موافقم که کمیسیون بودجه در بودجه نظر کند. و حق خودش را وفا کند ولی بدبختانه می‌ترسم که حقوق مجلس را هم به کمیسیون بودحه بندهند. البته کمیسیون بودجه هر قدر که می‌تواند و می‌خواهد باید دقت کند و بنده هیچ مخالف با دقت کردن کمیسیون بودجه نیستم ولی هیچ مانعی ندارد که پس از آن که دولت یا کمیسیون بودجه در یک لایحه دقت کرد و آن لایحه به مجلس آمد. مجلس هم دقت کامل خودش را بکند زیرا آن وقت آن لایحه به منزله یک لایحه جدید و تازه خواهد بود و مجلس شورای ملی به عنوان مجلس شورای ملی هیچ نظری در آن نکرده است و تازه باید شروع و رسیدگی و دقت نماید پس ما باید یک موقعی پیدا کنیم که مذاکرات اساسی خود ما را اظهار کنیم و آن هم در موقعی است که بودجه در مجلس مطرح می‌شود زیرا مهمترین وظایف مجلس شورای ملی نظارت در امور بودجه است و باید ما این وظیفه خودمان را ایفاء کنیم. بدبختانه کفایت مذاکرات مانع از ایفاء این مقصود می‌شود و بنده با این ترتیب مخالفم. بودجه به طور کلی و روی هم رفته باید در تحت نظر مجلس قرار گیرد. چرا؟ برای این که آن اقدام و تأثیری که مجلس ملی در امور دولت می‌کند اگر ما بگوییم یک ماده یا مطلبی باشد که تعلق به پول نداشته باشد نمی‌شود پیدا کرد. و اگر باید یک کاری را صلاح اندیشی کنیم. و همین طور که دولت در موقع تدوین بودجه نظرش این است که کدام یک از مخارج مملکتی مهم‌تر است که بر آن بیفراید یا کدام نسبتاً کمتر مهم است و از او می‌کاهد و تمام وزارتخانهها را روی هم جمع می‌کنید و از نقطه نظر اهمیت می‌سنجد همین طور هم مجلس شورای ملی این حق را دارد و بنده از آن اشخاصی هستم که این عقیده را دارم که بعضی از رشته‌های امور مملکت مهم‌تر از بعضی رشته‌های دیگر است. غالباً که در اینجا این قبیل مذاکرات پیش می‌آید بعضی مغالطه‌هایی پیش می‌آید مثلاً می‌گویند و در خارج این طور جلوه می‌کند که مگر وزارت‌خارجه مهم نیست.
یا گفته می‌شود: شما می‌گویید سیم‌کشی فلان جا مهم نیست؟! بنده عرض می‌کنم که اینها البته خیلی مفید است و هزارات چیز دیگر هم برای ما مفید و لازم است ولی در عین حال همین چیزها با هزاران چیزهای دیگر که مفید است در مقابل هزاران چیزهای دیگر که اهم است و اگر کلمه اهم یک لغت افعال التفضیل داشت بنده آن را عرض می‌کردم ضروری نیست. و آنها مقدمند. ولی باید در نظر گرفت که عایدات ما محدود است و ما این بیست و چهار یا بیست و پنج میلیونی که توانسته‌ایم به مردم این مملکت تحصیل کنیم همین را داریم و غیر از این که پولی نداریم خرج کنیم اگر یک وکیلی عقیده داشته باشد و اعتقادش این باشد که ترقی و تعالی رشدی و عقلی این مملکت را باید بیش از این ترقی داد بچه طریقی می‌تواند نظریه خودش را اظهار کند و از کدام محل باید تامین مقصود و نظریه‌اش را بخواهد؟ یا یکی از آقایان اگر عقیده داشته باشد که کارخانه قندسازی یا یکی دیگر بگوید کاغذسازی در مملکت مقدم بر همه چیز است و باید دائر شود در کجا و چه وقت و در چه موقع از سال و بچه وسیله می‌تواند تأثیر و عملی به نظریه خودش بدهد و چه طور برایش میسر است که آن را اظهار کند و صورت خارجی به عقیده خودش بدهد. جز این است که در موقع مطرح شدن و آمدن بودجه به مجلس ناچار است عقیده خودش را اظهار کند؟ و یا غیر از این است که از همین پول‌هایی که روی هم گذارده‌اید باید تامین نظریه خودش را بخواهد؟ ما همه ساله می‌بینیم که تمام وزارتخانهها بودجه‌شان اضافه می‌شود. خوب آخر چه خواهد شد؟ و کار به کجا خواهد کشید؟ غیر از این است که بالاخره بیست و پنج میلیون می‌رسد به پیوست و شش میلیون و بیست و شش میلیون به بیست هفت میلیون و همین طور به سی و چهل و بالاخره به هفتاد میلیون خواهد رسید؟ تصویب این اضافات چه معنی دارد؟ غیر از اینکه یک مالیات جدیدی بر این مردم و ملت تحمیل خواهد کرد؟ تمام آقایان از اوضاع اقتصادی این مملکت مستحضرند و وضعیت فلاحت و زراعت را هم میدانند و همیشه شکایت دارند و مکرر در این جا گفته شده است تنها چیز یعنی تنها عنصری که در آن مملکت تولید ثروت می‌کند رعایا هستند که کار می‌کنند و تولید می‌کنند مابقی همه استهلاک می‌کند و چیزی به عمل نمی‌آورد و اگر حساب بکنیم و صحیحاً ارقام را در نظر بگیریم می‌بینیم از این بیست و پنج میلیون عایدی ما چه مبلغی زیادی به خارجه فرستاده می‌رود یعنی خارجه هائی را که به خدمت دولت استخدام می‌کنند ما نمی‌توانیم تحمیل زیادتری به این مردم بکنیم خوب حال که تحمیل نمی‌خواهیم بکنیم چاره چیست؟ اگر ده سال دیگر هم بگذرد و شما این بیست و پنج میلیون عایدی را زیاد نکنید و با همین پول بخواهید از نقطه نظر اهمیت موسسات را در نظر بگیرید هیچ چاره‌ای ندارد جز اینکه از یک جاهایی کسر کنید و به یک جاهایی اضافه کنید بنده غیر از این شق عقلی دیگری نمی‌بینم بنده اعتقاد خودم را مکرر در اینجا عرض کردهام. با زهم عرض می‌کنم اگر ما بخواهیم این مملکت کاملا تمام و تباهنشود هرچه که آقایان از خرابی اقتصادی و تباهی اوضاع اقتصادی بفرمایند و از فقر مردم صحبت کنند بنده بدون مبالغه عرض می‌کنم که تمام اینها صد یک حقی نیست مملکت دارد اصلا تمام می‌شود دارد تباه می‌شود؟
بعضی از نمایندگان صحیح نیست.
تقی زاده- یعنی اصلا دیگر آدم باقی نمی‌ماند و اهالی مملکت به کلی فانی می‌شود و با این وضع فعلی همه پول مملکت به خارج می‌رود و هر سال هم بیش از سال قبل می‌شود شما ملاحظه کنید بیست سال قبل از این از هزار قلم احتیاجات مملکت اقلا سی تاش در خود مملکت تهیه می‌شود ولی در ده سال قبل بیست قلم در پنج سال قبل در ده قلم و در یک سال قبل سه قلم و هر چه بگذرد بدتر می‌شود ملاحظه بفرمائید سابقا اقلا در دهات عسل می‌خوردند ولی حالا قند می‌خورند و هر سال بگذرد یک مقدار زیادی از ثروت این مملکت بخه خارجه می‌رود بهذا عقیده بنده این است اولین چیزی که ما باید خرج بکنیم برای چیزهایی باید باشد که تولید ثروت کند مثل مهندس و ماشین آلات و بالاخره باید چیزهایی به عمل آوریم که ما را از ارجه مستغنی کند یا آدم به عمل بیاوریم آقایان همه متوجه هستند که پانصد هزار تومان پول این مملکت به مستخدمین خارجی داده می‌شود این ارقام را بنده حساب نکرده بودم چند روز قبل از این یک کسی حساب کرد و به من گفت اول انکار کردم بعد که حسا بکدریم دیدیم درست در می أید و پانصد هزار تومان از پول این ماین مملکت به اهل خیرهخارجی داده می‌شود برای این که ما خودمان خل خبری نداریم اگر به جای این صانصد هزار تومان صدهزار تومان خرج کنیمو سالی صد نفر به خارجه بفرستیم که اینفنون را تحصیل کنند ما را از دو حیث از خارجه مستغنی می‌کنند یک فایده اش این است که پول به رعایا و اتباع خودمان می‌دهیم و یک این که پول ازدو حیث از خارجه مستغنی میکنندی یک فایده اش این است که پول به رعایا و اتباع خودمان میدهمی و یکی این که پول از مملکت خارج نمی‌شود أقا ما به فلاحت این مملکت چه کمکی کرده‌ایم؟ رعایا روز به روز تمام می‌شوند و قلاحت که مهم ترین ثروت و منابع مملکت است بدتر می‌شود. بنده در مواقع گذشته عرض کردهام و خلاصه عقیده و تجربیات بیست ساله خودمرا که در این مملکت دارمعرض می‌کنم. البته بنده نمی‌گویم اشتباه نمی‌کنم ولی هر کس یک عقل و استعداد جزئی دارد که خدا به او داده و به قدری که من می فهم م این است که این مملکت قسمت عمده پول خودش یعنی صد شصت از عایدات خودش را باید صرف ترفی رشدی وعقلی و تقویت بنیه جسمانی ومالی یعنی امور صحیه و اقتصادی و تعلیم نماید و رای باقی وزارت خانه‌ها هر چند که کارهای مفید و قشنگ لازم است ولی باید از نقطه نظر اهمیت واقعی أنها را در نظر گرفت. البته سیم کشی عبادان یا فلان جا لازم است بنده میدانم لازم است یک سیم کشی دیگری هم شاید ده برابر آن لازم است ولی چون محل ما همین بیست و پنج میلیون است و نمی‌توانیم به آن حالا اضافه کنیم از این جهه معتقدم که این پول باید به مهمترین مصارف خرج شود از طرف دیگر قانون استخدام یک ترتیبی پیش آورده است که هر سال رتبه‌ها و حقوقات را بالا می‌برد و بالاخره معمول نیست آخر مکار به کجا خواهد رسید. و چنانچه یکی از آقایان فرمودند شاید مبالغه باشد می‌گفتند در ده سال دیگر هفتاد هشتاد میلیون باید به مستخدمین بدهیم....
یک نفر از نمایندگان- مبالغه نیست.
تقی زاده- بنده حساب نکرده‌ام ولی چیزی که مسلم است این است که با این ترتیبی که پیش آمده و این اضافه بودجه و مواجب‌ها و حقوقات اینها تمامش استهلاک است و تمام یک چیزهایی است که پول این مملکت را می‌برد و با این وضعی که همه ساله به مستخدمین اضافه حقوقی باید داد بالاخره عاقبت امر به کجا خواهد رسید؟ ما تمام را خرج استهلاک می‌کنیم و برای تولید و به عمل آوردن هیچ خرجی نمی‌کنیم. آن روز در خصوص راه آهن عرض کردم که هر گناهی یک کفاره دارد حالا که ما یک گناهی می‌کنیم و هفتاد میلیون پول این مملکت را به خارجه می‌فرستیم اقلا خواست سیصد هزار تومان هم کفاره اش را بدهیم که چند نفر را به خارجه بفرستیم که فنون مختلفه راه آهن را تحصیل کنند و در سایر قسمتها هم عقیده دارم که هر وقت ما از خارجه اشخاصی را کنترات می‌کنیم و مستخدم خارجی می‌آوریم و در ضمن کنترات او شرط شود دو سه نفر از ایرانی‌ها هم به خارجه فرستاده شود که همان علم و فن را تحصیل کنند و از این رو ما پس از مدتی از مستخدمین خارجی بی نیاز خواهیم شد.
عرض کردم هر خرجی که ما می‌کنیم استهلاک است و در مقابل باید یک خرجی را هم برای تولید و به عمل آوردن ثروت بکنیم...
شیروانی- مذاکره در کلیات است؟
تقی زاده- مذاکره در بودجه است. بنده معتقدم صدو پنجاه هزار تومان از این بودجه حذف شود و دیگر بیشتر از این چیزی عرض نمی‌کنم.
جمعی از نمایندگان- بفرمائید.
تقی زاده- همین قدر عرض می‌کنم که ماباید کاری بکنیم که رعایای این مملکت از بین نروند. در أن قسمت هم مبالغه نمی‌کنم و عرض نمی‌کنم هیچ اضافه ندهید بلکه عرض می‌کنم حداقل اضافه را بدهید. بنده یک قلم را هم اضافه حقوق اشخاص حذف نکردم. شاید اشخاصی باشند که با حقوق کم امرشان نمی‌گذرد. ان سیمهایی که تازه می‌خواهند بکشند و کارهای جدیدی که می‌خواهند بکنند و حتی دفتر بین المللی برن و همچنین تعهدات مالی را هم حذف نکردم... در آخر مطلب خیلی عذر می‌خواهم ولی ناچارم یک مختصری عرض کنم و مطلب هم جزئی است و سابق هم گفته شده و عذر می‌خواهم می‌خواهم از این که چند دقیقه وقت اقایان را تضییع می‌کنم و ان این است که خوب است مجلس شورای ملی یک مرتبه تصمیم بگیرد و معلوم شود که واجد پول مملکت ما تومان است یا قران اگر واحد پول تومان است نباید به وزرا حق داد که در لوایح خودشان قران بنویسند.
همین طور که در مقادیر ما خروار واحد است و من و سر اوزان جز هستند و هیچ کس نمی‌گوید صد من و خروار می‌گویند و اوزان جز به جای واحد استعمال نمی‌شود همین طور کهم که در واحد پول نباید اجازه داد که دفاتر مملکت را با قران بنویسند بلکه با تومان باید باشد، تومان واحد پول است و قران و دینار اعشار جز آن هستند.
یک وقت یک انگلیسی اینجا آمد و یک چیزی نوشت از آن وقت تا حال آقایان پول ما را به قران می‌نویسند و آقایان وزرا هم به این ترتیب لوایح را اینجا می‌آورند، و این ترتیب هیچ خوب نیست.
رئیس- رایی که می‌گیریم در ماده واحده نخواهد بود، در موادی که در ضمیمه نوشته شده باید رای بگیریم. پیشنهاد آقای تقی زاده باید معین شود که در کدام ماده است. فعلا آقای دادگر پیشنهاد ختم جلسه کردهاند، مخالفی دارد؟
جمعی از نمایندگان- خیر
رئیس- جلسه ختم می‌شود. بقیه مذاکرات می‌ماند برای فردا
(مجلس بیست دقیقه از ظهر گذشته ختم شد)