مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ شهریور ۱۳۲۶ نشست ۱۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: اداره ۵۴۴۸ - اطاق رئیس ۹۴۴۱
مدیر سید محمد هاشمی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۱۵
جلسه: ۱۴
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه پانزدهم شهریور ماه ۱۳۲۶
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- بیانات قبل از دستور آقایان مهندس فولادوند- فرامرزی - سفرزاده- کشاورزصدر
۳- اجرای مراسم تحلیف
۴- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس ساعت ده و بیست دقیقه صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس.
صورت مجلس روز پنجشنبه دوازدهم شهریور ماه را آقای معتمد دماوندی (منشی) قرائت کردند.
صورت مجلس روز پنجشنبه دوازدهم شهریور ۱۳۲۶
یک ساعت و چهل دقیقه به ظهر روز پنجشنبه ۱۲ شهریور مجلس به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل و صورت جلسه پیش قرائت گردید.
اسامی غائبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده:
غائبین بااجازه- آقایان: بهادری، عبدالله وثوق، دکتر شفق، محمد ساعد.
غائبین بی اجازه- آقایان: محمد ذوالفقاری. محسن گنابادی، هدایت پالیزی، مهندس هدایت، محمد قوامی، گلبادی، علی وکیلی، خوئی‌لر، تقی‌زاده، لیقوانی.
دیرآمدگان بااجازه- آقایان: امیرتیمور، منصف، محمدعلی مسعودی، دکتر عبده، شریعت‌زاده، صادقی،
دیرآمدگان بی اجازه- آقایان: حسین اکبر، دکتر طبا، دکتر اعتبار، جواد عامری، تولیت، عزیز زنگنه، نیکپور، احمد دهقان.
آقایان ایلخان و دکتر مجتهدی و آصف راجع به علل تعویق تشکیل جلسات مذاکراتی کردند و معتقد بودند که روزهای مقرر در تشکیل جلسه تسریع شود تا برای عرض مطالب لازم و نطق‌های قبل از دستور فرصت بیشتری باشد.
آقای رئیس بیان داشتند اگر آقایان موافق باشند هر هفته یک جلسه روزهای چهارشنبه به طور فوق‌العاده برای نطق قبل از دستور تشکیل شود و بعضی مخالف بودند. صورت مجلس تصویب گردید و نطق قبل از دستور در این جلسه به تصویب نرسید و اجرای مراسم سوگند آغاز شد.
نخست آقای رئیس سوگندنامه را قرائت و امضاء نمودند، من که در ذیل امضاء می‌نمایم خداوند را به شهادت می‌طلبم و به قرآن مجید قسم یاد می‌کنم مادام که حقوق مجلس و مجلسیان مطابق قانون اساسی محفوظ و مجری است تکالیفی را که به من رجوع شده است مهما امکن با کمال راستی و درستی وجد و جهد انجام داده و نسبت به اعلیحضرت شاهنشاه متبوع معظم عادل و مفخم خود صدیق و راستگو باشم و به اساس سلطنت و حقوق ملت خیانت ننمایم و هیچ منظوری نداشته باشم جزء فوائد و مصالح دولت و ملت ایران.
سپس نواب رئیس و منشیان هیئت رئیسه و بعد چند تن از نمایندگان به ترتیب تصویب اعتبارنامه سوگندنامه را قرائت و امضاء نمودند.
آقایان: قشقایی، کفایی، ملک مدنی، دکتر بقایی، آشتیانی‌زاده، ظفری، مکی، مهدی ارباب. شادلو، ضیاء ابراهیمی، عامری، قبادیان، کشاورز صدر، مرآت اسفندیاری، اعظم زنگنه، محمد سلطان‌العلماء.
پس از خاتمه مراسم تحلیف این عده از نمایندگان نتیجه استخراج آراء و اسامی اعضاء کمیسیون‌ها به عرض مجلس رسید و برای کسری اعضاء کمیسیون‌های دارایی، بازرگانی، نظام و کمیسیون خارجه قرار تجدید انتخاب شد و آقای دکتر معظمی چون در سه کمیسیون انتخاب شده بودند از کمیسیون بهداری مستعفی شدند و آقای رضوی طبق نظامنامه تذکر دادند که عده دیگری از نمایندگان نیز در سه کمیسیون انتخاب شده‌اند که باید از هر کمیسیونی مخواهند مستعفی شوند.
آقای نبوی طبق تبصره ماده ۹ اساسنامه بانک ملی تذکر دادند که مجلس دو نفر ناظر بانک را انتخاب کند.
در این موقع اعتبارنامه‌ها مطرح و گزارش شعبه ششم راجع به انتخاب آقای محمد ساعد از رضائیه قرائت و به اعتبارنامه ایشان اخذ رأی و تصویب شده و بعد گزارش شعبه ششم راجع به انتخاب آقای اسدی از مشهد قرائت و به واسطه مخالفت آقای اسلامی موکول به بعد شد و سپس گزارش شعبه چهارم راجع به انتخاب آقای بوداغیان از حوزه انتخابیه ارامنه آذربایجان و گزارش شعبه دوم راجع به انتخاب آقای علی اکبر امامی اهری از شهرستان اهر و گزارش شعبه پنجم راجع به انتخاب آقای علی اکبر سالار بهزادی از بم قرائت و به اعتبارنامه هر یک از آقایان اخذ رأی و تصویب شد. گزارش شعبه ششم راجع به انتخاب آقای حسن ارسنجانی از لاهیجان قرائت و به مناسبت مخالفت آقای ناصر ذوالفقاری و چند تن از نمایندگان به بعد موکول شد و آقای نبوی توضیح دادند که چون شعبه فقط جریان انتخاب را تصدیق نموده و نسبت به صلاحیت آقای ارسنجانی موکول به نظر مجلس نموده و این امر بی‌سابقه و برخلاف ترتیب است باید به شعبه برگردد و مثبت یا منفی صریحاً اظهار نظر شود. بنا به تقاضای تلگرافی آقای خوئی‌لر اعتبارنامه ایشان مطرح گردید و آقای محمدعلی مسعودی مخالفت خود را با توضیحاتی پس گرفتند و اعتبارنامه آقای خوئی‌لر تصویب شد. آقای رئیس بیان داشتند که آقای دهقان از رئیس دولت سؤالی نموده‌اند که ابلاغ می‌شود تا در موقع برای جواب حاضر شوند ساعت ۱۲ ظهر مجلس خاتمه یافت و جلسه آینده به روز یکشنبه پانزدهم موکول و دستور انتخاب نظار بانک و کسری کمیسیون‌ها و اجرای مراسم تحلیف مقرر گردید.
رئیس- نسبت به صورت جلسه نظری نیست؟ (گفته شد: خیر) صورت مجلس تصویب شد.
کشاورزصدر- بنده قبل از دستور اجازه خواستم.
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: مهندس هدایت، آزاد، فرامرزی، صدرزاده، کشاورزصدر.
رئیس- یک عده از آقایان: مهندس خسرو هدایت، آقای عبدالقدیر آزاد، آقای فرامرزی و آقایان دیگر اجازه نطق قبل از دستور خواسته‌اند مخالفی نیست (جمعی از نمایندگان: اشکالی ندارد بفرمایید) آقای مهندس خسرو هدایت.
مهندس خسرو هدایت- بنده این مطلبی را که به استحضار آقایان می‌رسانم تقاضای توجه مخصوص دارم چون می‌بایستی از نکات اساسی عملیات ما در دوره پانزدهم باشد. یک اتحادیه کارگری به نام اتحادیه سندیکای کارگران ایران در مهر ماه سال ۱۳۲۵ در تهران تأسیس شد. سرلوحه عملیات این دستگاه کارگری این است که سه اصل را قبول دارد: اصل ملیت را قبول دارد، اصل این که کشورها بایستی سرحدات خودشان را داشته باشند قبول دارد و اصل میهن خواهی را هم پذیرفته است و این را هم بنده از این لحاظ اینجا رویش اصرار دارم که در بعضی از دستگاه‌های کارگری که ماده تشکیل می‌شود این سه اصل مراعات نشده، پس از این، این دستگاه درصدد است کاری بکند که وضع کارگران بهبودی پیدا بکند. فعلاً قانون کار اجرا شود و بعد هم در همین مجلس قانون کار اصلاح بشود و اجرا شود. یک مطلب دیگر هم که بنده می‌خواهم به استحضار آقایان برسانم این است که در ۱۳۲۴ دراین کوره پزخانه‌های آجرپزی برای هر هزار خشت ۴ تومان می‌دادند یعنی پنج نفر می‌بایستی کار کنند تا هزار خشت تهیه کنند و برای این پنج نفر کارگر که هزار خشت می‌بایستی تهیه کنند اگر خیلی کار کند ۴ تومان می‌دادند در ۱۳۲۵ آمدند بر اثر اقداماتی که آقایان می‌دانید براثر فشارهایی که بود همین فخارها حاضر شدند و در آبان ۱۳۲۵ شش تومان و نیم دادند یعنی چهار تومان ۲۴ را کردند شش تومان و نیم یک پیش آمد و یک تحولاتی شد آن دستگاهی که موجبات بهبود این کار و وضع کارگران را فراهم کرده بود ازبین رفت و در اردیبهشت ۱۳۲۶ امسال گفتند که ما همان شش تومان و نیم آجر را هم از ۴۰ تومان کردند ۶۰ تومان ولی در ۲۶ گفتند آجر همان ۶۰ تومان حقوق همان ۴ تومان. این دستگاهی که در آن شرایط پیدا شده بود رفت خواهش کرد، التماس کرد گفت آقا به پنج نفر نمی‌شود این پول را داد آمدند و نشستند و اقدام کردند گفتند ما این پول را می‌دهیم. اتحادیه به شورای عالی کار شکایت کرد، شورای عالی کار کمیسیونی فرستاد، رسیدگی کرد وتصویب کرد که از اول اردیبهشت برای تهیه هزار خشت به پنج نفر ۶۴،۵ ریال داده شود یعنی چهار قران و دهشاهی اضافه کرد از اول اردیبهشت ولی تا این دقیقه فخارها نپذیرفتند گفتند ۶۴،۵ ریال هم نمی‌دهیم همان ۶۰ ریال را می‌دهم و برای این چهار ریال و پنجاه دینار تقاضاها شد، اقدام‌ها شد، توسط‌ها و اقدامات و غیره شد تا این که بالاخره روی تقاضای سندیکای کارگران کوره پزخانه سندیکایی که اسمش را بردم تصمیم به اعتصاب گرفت. این اعتصاب را مطابق قانون وزارت کار ابلاغ کرده اعتصاب را قانونی شناخت به فخارها نوشت، به فرمانداری نظامی نوشت، به شهربانی نوشت که در کوره پزخانه اعتصاب خواهند کرد این اعتصاب قانونی است ما در سه‌شنبه پانزده روز پیش اعتصاب کردیم همان صبح سه‌شنبه ... این را هم عرض کنم تعداد این کوره‌ها سی و یکی است همان صبح روز سه‌شنبه ۱۶ نفر صاحب کوره آمدند گفتند ما شرایطی را که شورای عالی کار گفته است قبول می‌کنیم یعنی قانون کار را قبول می‌کنیم و برای هر هزار خشت به دستمزد روزانه ۶۴،۵ ریال می‌دهیم ماند پانزده صاحب کوره که قبول نکردند و شروع کردند به تحریکات، به نشر اکاذیب گفتند کوره‌ها را آتش زده‌اند و حال آن که کوره‌ها قابل احتراق نیست گفتند که آجرها را خراب کرده‌اند خلاصه این حرف‌ها را زدند ولی اعتصاب ما در کمال نظم در جریان بود حتی روز جمعه بعد از سه‌شنبه که معاون فرماندار نظامی رفته بود به محل تقدیر کوره بود از انضباط کارگرها. این اعتصاب را کارگران کوره پزخانه کرده بودند در مقابل هر کوره ایستاده بودند نه می‌گذاشتند آجر پخته شود، نه می‌گذاشتند آجر حمل شود و نه مواد دیگر حمل شود برای این که کوره آتش بشود. البته وقتی که یک سندیکایی اعلام اعتصاب می‌کند یک عده مأمورین انتظامی تعیین می‌کند این مأمورین انتظامی هم از کارگرانی که اعتصاب می‌کنند نیستند از خارج است ده نفر از دخانیات داشتیم، ده نفر از سیمان و ده نفر از راه آهن و غیره این‌ها مأمورین حفظ نظم بودند روز سه‌شنبه هم که رأی تمایل به آقای قوام‌السلطنه داده شده بود قرارشده بود که ساعت ۵ بعد از ظهر در منزل ایشان کمیسیونی بشود در حضور یک عده کارگر و کارفرما و یکی دو نفر اشخاص دیگر که از جمله از جناب آقای ملک‌الشعراء بهار هم دعوت شده بود که ایشان هم تشریف داشته باشند و این موضوع حل بشود ولی همان روز شنبه یک بعد از ظهر یعنی چهار ساعت قبل از کمیسیون از فرمانداری نظامی دو گروهان سرباز و ژاندارم و چندین نفر افسر می‌روند و دعوت می‌کنند که اعتصاب شکسته شود. اگر آقایان توجه داشته باشند روزنامه که بخوانید روزی نیست که در یک مملکتی اعتصاب نشده باشد اعتصاب ۸۰ هزار نفر، اعتصاب ۲۰۰ هزار نفر، ۴۰۰ هزار نفر، این چهار هزار نفری که در تهران در کمال نظم اعتصاب کرده بودند با وجود مجلس شورای ملی فرمانداری نظامی می‌گوید اعتصاب را بشکنید (محمدعلی مسعودی: فرمانداری نظامی را باید ملغی کرد) اعتصاب قانونی نیست. آخر شکستن اعتصاب هم یک مقررات قانونی دارد. در غیر این صورت ممکن نیست نمی‌شود، می‌گویند اعتصاب را بشکنند و چون نمی‌توانستند بشکنند بلافاصله شروع کردند به حبس کردن، به مضروب کردن. به مجروح کردن، به کتک زدن، این اشخاصی که می‌آیند خشت می‌زنند این‌ها همه‌شان مرد نیستند فرض کنید یک کسی از سپاه دهن قزوین با ۲۰ نفر از قوم و خویش و خانواده‌اش که در بین آنها مرد وزن و بچه هست می‌آید و این‌ها را می‌گذارد سر کار و خشت می‌زنند و آن مزدی را که می‌گیرند خشت تهیه می‌کنند پس طرف‌های این‌ها مرد هم نبوده‌اند، یک عده زن بودند، یک عده بچه بودند، بچه‌ها را زده بودند و مضروب کرده بودند. صرف‌نظر از این که آنها را هم توقیف کردند (مکی: بسیار عمل وحشیانه‌ای کردند) بنده آنچه که می‌خواهم اینجا نتیجه بگیرم حالا آقای مسعودی می‌گویند حکومت نظامی ملغی شده (محمدعلی مسعودی: عرض کردم باید ملغی شود) بله باید ملغی گردد عرض می‌کنم هیچ ارتباطی با حفظ نظم نداشته فقط یک آثاری بوده است از زور و قلدری و این قلدری از برای یک افرادی به عمل آمده است که آنها واقعاً برهنه هستند، شاید کارگر کوره پزخانه را ندیده‌اید کارگر سایر جاها پیش کارگر کوره پزخانه بگذارید می‌بینید که کارگر کوره پزخانه گدای برهنه‌ای است که کفش اصلاً ندارد و دست‌هایش هم بر اثر خشت مالی مجروح است این‌ها را به این ترتیب می‌برند و اعتراض ما هم با تمام اقداماتی که به عمل آوردیم کافی نبوده است که دستوری صادر شود تا آنها آزاد شوند. نشد و در آن روز هم هیچ مقامی نبوده است که گفته شود دستور داده است. تمام این کار از طرف فرمانداری نظامی شده و بنده صرف‌نظر از این که ضروری می‌دانم حکومت نظامی می‌بایستی با بودن مجلس ملغی شود، ضروری می‌دانم که از
طرف مجلس هم به این کار رسیدگی شود. وقتی که ما اساساً به وجود کارگر معترفیم و قانون کار هم وضع شده (مهندس رضوی: وزارت کار چه می‌کند آقا؟) می‌بایستی ترتیبی داده شود که تعهدات قانون عمل شود و اگر قانون کار گفته است که رفع اعتصاب چه جور است دیگر فرمانداری نظامی نمی‌تواند یک ریخت تازه‌ای برای شکستن اعتصاب پیدا کند یعنی وسیله حبس و جرح و ضرب، بنده مطلب دیگری را هم که اینجا خیلی قابل توجه می‌دانم و بایستی عرض کنم که آن موضوع احترام به رکن چهارم مشروطیت است در اینجا. اما متأسفانه در هیچ یک از جراید تهران این مطلب به نیکی منتظر نشده است در روزنامه وزین و کثیرالانتشار دوست محترم بنده آقای محمدعلی مسعودی همان روز بنده خواندم که در سرخس انگشت دختری را یک بز خورده ولیکن در آن روز نوشته نشده که ۶۰ نفر کارگر مجروح شده و ۴۷ نفر حبس شده‌اند. یک عده به غلط حبس شده‌اند و حالا واقعاً قصور با دستگاه خبرنگاریتان است و یا این که در یکی از جراید به نفع کارفرمایان این مطلب مذاکره شده است بنده در روزنامه آتش خواندم که در آمریکا هر کارگری هر روز یک دفعه حمام می‌رود (اقبال: هر روز حمام می‌رود) خوب ما که حمام نخواستیم ولیکن می‌خواستم بگویم این کارگرهای کوره پزخانه روزی یک دفعه آب ندارند که بخورند و بنده خیال می‌کنم که ضرورت دارد مجلس پانزدهم یک قسمت از وقتش را صرف حال این کارگران بکند. برای این که این‌ها بالاخره یک طبقه‌ای هستند که اگر این مملکت بایستی پیشرفتی بکند باید با این طبقه بکند بنده دلیل می‌آورم دلیلش این است که ما با این وسعتی که داریم جمعیت کم داریم یک میلیون و ششصد هزار کیلومتر مربع زمین داریم با پانزده میلیون جمعیت که سه میلیونش قابل کار کردن است و کافی نیست خود ما اساساً ازدواج نمی‌کنیم یا اگر ازدواج کردیم دو بچه که پیدا کردیم دیگر جلوگیری می‌کنیم. (یک نفر از نمایندگان: شاید شما این طور بکنید) و فقط طبقه‌ای که اولاد زیاد دارد، خانواده زیاد دارد، ۸ تا ۱۰ بچه دارد، و یک قسمت از این ده تا بچه را نمی‌تواند تحویل جامعه بدهد
همین کارگرها هستند با این اختلاف که این‌ها را نمی‌تواند بزرگ کند ده تا بچه درست می‌کند و بر اثر عدم ارتزاق و عدم بهداشت می‌میرند. ما صرف‌نظر از تمام حرف‌ها، صرف‌نظر از این که بخواهیم دماگوژی بکنیم، صرف‌نظر از این که بخواهیم حرف بزنیم بایستی کاری بکنیم و وسائلی فراهم کنیم که این‌ها مزدی که می‌گیرند با آن مزد بتوانند زندگی کنند (صحیح است) به این‌ها عذا بدهند. بهشان لباس بدهند بعد هم که ناخوش شدند یک دستگاهی باشد که این‌ها را معالجه بکند. فعلاً این ترتیب نیست اگر که دوره پانزدهم به این قسمت توجه نکند بنده خیال می‌کنم بزرگ‌ترین غفلت‌ها را کرده چون فقط ضرری که بر مجلس و مملکت خورده و آن منظور اساسی که ازدیاد جمعیت است عملی نشده بلکه این‌ها بیک سمتی متوجه می‌شوند و یک مرامی را قبول می‌کنند که به هیچوجه به صلاح کشور ما نیست. بنده خیال می‌کنم دولتی که در این جا برنامه‌اش را خواهد آورد می‌بایستی در برنامه‌اش توجه به حال کارگر و رفاه کارگر باشد برای این که بتواند از این مجلس رأی اعتماد بگیرد (صحیح است) بنده البته می‌دانیم خواهند گفت آقایان اقتصاددان که ازدیاد دستمزد موجب گرانی اجناس خواهد شد بنده اصلاً طرفدار دستمزد نیستم بنده معتقد هستم که این دولت یا وزارت کار یا هر چه که هست این‌ها می‌بایستی که یک دستگاه‌های کئوبراتیف درست کنند که اجناس را به نرخ اولیه‌ای که به دست می‌آید به کارگرها بفروشند تا با این مزد هم آنها بتوانند لباس بخرند، اغذیه سالم تهیه بکنند و هم این که در این مملکت نشو و نما بکنند بنده بنابراین در این جا که بزرگ‌ترین مرجع ملی ایران است اولاً نسبت به عملیات فرمانداری نظامی معترضم دوم این عملیات توأم بوده با توقیف روزنامه کارگران ایران و بنده می‌بایستی در اینجا اعتراف بکنم که توقیف این روزنامه خیلی اسباب شکایت نشده است زیرا که ما نمی‌توانستیم اداره‌اش بکنیم این سندیکایی که آقایان اسمش را گذاشته بودند سندیکای دولتی بنده همان موقع یعنی سه روز قبلش یک چک دو هزار تومانی از بانک ملی می‌خواستم که روزنامه را اداره کنم امضای بنده را کافی ندانستند و دادیم که سه نفر امضا کنند. توقیف این روزنامه از لحاظ ما مانند صرفه‌جویی هم شد ولی یک اصلی هست کوچک‌ترین روزنامه، هر روزنامه‌ای که در اینجا، در طهران توقیف شد تمام روزنامه همچنین روزنامه کیهان و روزنامه اطلاعات برداشتند نوشتند که متأسفانه روزنامه فلان توقیف شده است ولی دراین مورد روزنامه اطلاعات اظهار تاسف هم نکرد و اساس از توقیف روزنامه ما خبری ننوشت اعتراض به این امر چه از لحاظ توقیف کارگران و چه از لحاظ توقیف روزنامه است و تقاضا دارم که می‌بایستی مجلس اقدام کند اولاً حکومت نظامی لغو شود، ثانیاً مسببین این عمل جدا تعقیب بشوند.
رئیس- آقای عبدالقدیر آزاد
عبدالقدیر آزاد- عرض کنم بنده یک مطالبی داشتم که از نقطه‌نظر اصول می‌خواهم عرض کنم که این مطالب به هیچ وجه من‌الوجوه جنبه نظریات خصوصی ندارد. برای این که من معتقد هستم که نظریات خصوصی فرع برنفع خصوصی است پس اگر کسی نفع خصوصی در نظر نداشته باشد نظر خصوصی هم ندارد. بنده مطالبی را که می‌خواهم عرض کنم این است که بایستی قانون را در مملکت محترم شمرد، هر مملکتی که قانون در آنجا حکمروایی نداشته باشد، هر کسی به میل و اراده خودش یک عملیاتی بکند و بعد هم دیگری که آمد آن عملیات را لغو بکند و مطابق سلیقه خودش یک قواعد و مقرراتی برقرار بدارد غیر از هرج و مرج چیز دیگری نیست. (صحیح است) بنده معتقد هستم که تمام ممالکی که حکومت‌های خوب دارند و مردم در آنجا آسایش و رفاه دارند فقط روی این اصل است که قانونی که در آنجا وضع می‌شود آن قانون را محترم می‌شمرند ما هم که در اینجا آمده‌ایم به عقیده من غیر از این که قانونی وضع بکنیم کاری دیگر نداریم. ما این جا باید قانون وضع بکنیم و نظارت هم در اجرای قانون داشته باشیم. بنابراین اگر ما یک قوانینی را که وضع می‌کنیم در نظر داشته باشیم که آن قوانین اجرا بشود و آن قوانینی راکه آمده‌اند این جا وضع کرده‌اند عادت نداشته باشیم که احترام بگذاریم پس آمدن ما در اینجا و صرف وقت در اینجا و وضع کردن قوانین به عقیده من هیچ نتیجه‌ای ندارد (صحیح است) بنده در کتاب‌های تاریخ خوانده‌ام که در ۵۰۹ یک حکومتی در روم تشکیل شد. یک نفر برتوس نامی چون آمد سلسله کارتن را از ریشه برانداخت دو تا پسرداشت این پسرها رفتند با سلسله کارتن ارتباط پیدا کردند، برتوس دو پسرش را دستور داد آوردند و جلوی خودش سر آنها را بریدند و گفت وقتی که در یک مملکتی یک قوانینی وضع می‌شود و یک رژیمی برقرار می‌شود هر کس که مخالفت با آن رژیم بکند و قوانین مملکت را محترم نشمارد ولو این که فرزند من باشد سرش را باید برید و بر اثر آن خشونت و احترام به قانون بود که جمهوری رم در ۵۰۹ قبل از میلاد مسیح که تشکیل شد تا زمان آنتوان ۵۰۰ سال طول کشید و نصف دنیا را گرفت و به محض این که در اخلاق و روحیات ملت روم قید احترام به قانون سلب شد، فوراً حکومت مستبدی آمد و در آنجا برقرار شد و تمام وضعشان را به هم زد. مقصودم از این تذکر این بود که باید قانون در مملکت محترم شمرده شود و اگر ما امروز یک اکثریتی داریم و یکی از طرفداران اکثریت یک عمل خلاف قانونی کرد و چون اکثریت طرفدار او است نباید به او کار داشت و حرفی زد من اصولاً معتقدم که اصل باید برخلاف این باشد و هر کسی که برخلاف قانون اساسی رفتار کرد ولو این که فرزند من باشد برای حفظ جامعه فوراً باید او را تسلیم محکمه کرد برای این که حقوق مردم و حقوق خود ماها در آتیه محفوظ بماند (صحیح است) من در دوره چهاردهم با چند نفر از آقایانی که در اکثریت بودند چند مرتبه مذاکره کردم گفتم آقایان این ماده ۵ و ۸ قانون حکومت نظامی را ملغی کنید برای این که باعث دردسر مردم می‌شود. چندین مرتبه من شکایت کردم به آنها گفتم آنها چون استفاده می‌کردند از آن ماده قانون در آن زمان حاضر نشدند که آن ماده ۵ را لغو بکنند. حکومت و بالاخره وضعی‌ات برگشت و بالاخره آقای قوام‌السلطنه نخست وزیر شد و همان اشخاصی که از همان ماده ۵ استفاده می‌کردند رفتند توی زندان برای چه؟ برای این که اصل را محترم نشمردند چون محترم نشمردند آن روز به منفعت خودشان بود حاضر نشدند آن اصل را قبول بکنند و روز دیگر وضعیت برگشت و خودشان رفتند به زندان، حالا هم بنده معتقد هستم که اگر ما اصل را رعایت نکنیم بالاخره حکومت این پنجاه شصت نفر تمام می‌شود فردا ممکن است که قضیه معکوس بشود همین اشخاصی که الان پنجاه شصت نفر هستند فردا می‌شوند ۳۰ نفر و یک اکثریتی در مقابل آنها درست بشود بیایند و همان طور که این اکثریت اصل را رعایت نمی‌کنند آنها هم رعایت نکنند. بنابراین بنده خواهش می‌کنم اگر ما می‌خواهیم در این مملکت خودمان زندگی بکنیم و حقوقمان محترم باشد باید قانون را محترم بشماریم (صحیح است) بنده یک خلاف قانون‌هایی از طرف آقای قوام‌السلطنه در این هیجده ماهه مشاهده کردم (کلبادی: این طور نیست
آقا) و به عنوان اعلام جرم تنظیم کرده‌ام که امروز در حضور آقایان می‌خوانم و تقدیم ریاست مجلس می‌کنم.
رئیس- آقای آزاد اعلام جرم را باید به من لطف کنید و من بفرستم به کمیسیون عرایض که گزارش آن به مجلس بیاید (صحیح است)
آزاد- خوب من می‌خوانم.
رئیس- خیر لطف کنید به من در نطق قبل از دستور آزادید هرچه می‌خواهید بگویید ولی اعلام جرم باید برود به کمیسیون عرایض.
آزاد- عرض کنم یک مطالبی است باید آقایان مستحضر شوند.
رئیس- گوش بدهید آقا هر چه لایحه یا طرح باید از راه خودش وارد شود، تأمل بفرمایید آقا این ماده خوانده شود آقایان نمایندگان متوجه بشوند.
(ماده دوم قانون محاکمه وزراء به وسیله آقای دادور (منشی) قرائت گردید)
ماده دوم- موجبات تعقیب وزراء از طرف مجلس شورای ملی به قرار ذیل است: اول اعلام کتبی یکی از نمایندگان در مجلس شورای ملی دایر به وقوع جنحه و جنایت، دوم راپورت‌های واصله به مجلس شورای ملی از طرف مأمورین و صاحب‌منصبان کشف جرایم. سوم شکایات و راپورت‌های واصله از افراد مردم و اعلانات مطلعین از وقوع جرم که توسط نمایندگان به مجلس شورای ملی تقدیم می‌شود. تبصره در موارد فوق باید توضیحات نمایندگان با راپورت‌ها و یا شکایات و اعلامات واصله مبنی بر قرائت و اماراتی باشد که دلالت به وقوع جرم نماید.
ماده سوم- در هر یک از موارد مذکور در ماده قبل رئیس مجلس شورای ملی در ظرف یک هفته نوشته‌جات و اسناد و مدارک موجوده راجعه به اتهام را به کمیسیون عرایض مجلس ارجاع می‌نماید. کمیسیون مزبور مکلف است در ظرف پانزده روز تحقیقات بدوی را به عمل آورده خبر خود را دائر به لزوم یا عدم لزوم ادامه تحقیقات به رئیس مجلس شورای ملی تقدیم نماید و این خبر در ظرف یک هفته در مجلس قرائت شده و پس از قرائت بدون مذاکره و مباحثه اعم از این که خبر دایر به تعقیب یا عدم تعقیب متهم باشد به کمیسیون عدلیه ارجاع می‌شود.
رئیس- بنابراین اعلام جرمتان را لطف کنید من همین امروز به کمیسیون عرایض می‌فرستم.
آزاد- بله، خوب فرق نمی‌کند که بنده اعلام جرم را اینجا بخوانم یا نخوانم.
رئیس- شما اینجا نمی‌توانید بخوانید باید آن را به بنده بدهید این دو سابقه هم بود و بنده گفتم آوردند یکی اعلام جرم راجع به آقای منصور که آقای مدعی‌العموم نسبت به ایشان کرده بود و اینجا آوردند و به کمیسیون رفت بدون قرائت، یکی هم راجع به آقای افشار.
آزاد- خیلی خوب بنده موافقت کردم که به شما تقدیم کنم.
رئیس- لازم نیست شما موافقت بکنید قانون باید اجرا شود.
آزاد- در هر صورت چه خوانده شود و چه نشود یکی است، عرض کنم تخلفاتی را که بنده از آقای قوام‌السلطنه مشاهده کرده‌ام که برخلاف قانون بوده است یکی موضوع تصویب‌نامه بوده است که ایشان صادر کردند در موقعی که نخست وزیر شدند در ۱۳۲۱ که پیله‌ها خروجش به خارجه ممنوع است بعد از آن که این تصویب‌نامه را صادر کردند آقای شیخ احمد سیگاری (یکی از نمایندگان: شامل مرور زمان شده) رفتند پیله‌ها را خریدند به کیلویی شش هفت تومان و بعد از یک ماه دیگر تصویب‌نامه صادر کردند که پیله‌ها آزاد است بعد پیله‌ها را فروختند هفده تومان (سید هاشم وکیل: آقا این حرف‌ها را نباید بزنید. اعلام جرم کتبی یا شفاهی فرق نمی‌کند) بنده می‌خواهم صحبت کنم بنده اعلام جرم نکردم بنده تخلفاتی را که می‌دانم می‌خواهم به عرض آقایان برسانم (یکی از نمایندگان:قصه می‌گوید آقا) موضوع دیگر یکدستگاه چای خشک کنی بوده است که متعلق به وزارت کشاورزی بوده است که به لاهیجان برده‌اند و حالا آورده‌اند اینجا. یکی دیگر قضیه ۱۷ آذر است که اغلب آقایان در اینجا بودند که روز ۱۵ یا ۱۶ آذر در همین مجلس می‌خواستند رأی عدم اعتماد بدهند به آقای قوام‌السلطنه ودر روز ۱۷ آذر ایشان یک عده را فرستاده‌اند اینجا و در نتیجه ۱۶۳ نفر مقتول شدند، در حدود نصف شهر را هم غارت کردند یک موضوع دیگر تصویب‌نامه‌هایی است که آقای قوام‌السلطنه برخلاف اصل ۹۴ قانون اساسی صادر کرده‌اند و یک مقداری از مردم مالیات گرفته‌اند، موضوع دیگر قرضه است که ایشان از آمریکا گرفته‌اند (عده‌ای از نمایندگان: قرضه گرفته نشده قرضه چیست؟) بله ایشان می‌خواهند از آنجا قرضه‌ای بگیرند و یک میسیونی هم فرستاده‌اند (یکی از نمایندگان:قصاص قبل از جنایت می‌کنید) یک موضوع دیگر موضوع قرارداد نفت است (همهمه نمایندگان) (ارسنجانی: قراردادی در بین نیست) (سزاوار: از قرارداد اطلاعی نداریم، قراردادی نیست) (محمدعلی مسعودی: حق نداشته است کسی قرارداد ببندد چرا شما عنوان می‌کنید) موضوع دیگر آقا گرفتن رشوه است که آقای نخست وزیر (جواد عامری: گناه قوام‌السلطنه انتخاب شما است والله) (زنگ رئیس)
رئیس- آقای آزاد شما حق ندارید، شما مطابق نظامنامه چیزهایی که دولت می‌کند حق ندارید حرف بزنید، حرف‌هایتان را بزنید ولی با نزاکت.
آزاد- اجازه بدهید آقایان من صحبت‌هایم را خاتمه می‌دهم (محمود محمود: ایشان به حال طبیعی نیستند) شما قیاس به نفس می‌کنید، عرض کنم موقعی که من این مطالب را نوشته بودم چند نفر از آقایان به من گفتند که این مطالب و این اعلام جرمی را که شما نوشته‌اید البته ممکن است کمیسیون عرایض و کمیسیون عدلیه آقای قوام‌السلطنه را تبرئه کند شما بی‌جهت نوشته‌اید من گفتم هر کس در مقابل قانون وظیفه‌ای دارد و من مطابق وظیفه‌ای که دارم در مجلس اعلام جرم می‌کنم. هر کسی که بخواهد آقای قوام‌السلطنه را با این که اطلاع دارند برخلاف رفتار می‌کند ایشان را تبرئه کند. (ارسنجانی: قوام‌السلطنه مجرم نیست که تبرئه بشود)
رئیس- این ماده قرائت می‌شود شما توجه کنید اگر رعایت نکنید آن وقت ناچارم عمل کنم. گوش بدهید (به وسیله آقای دادور (منشی) قرائت گردید)
ماده ۱۲۹- مؤاخذه یا منع حضور در موارد ذیل است:
اولاً- نماینده‌ای که پس از مؤاخذه در همان جلسه مجدداً از دایره نظم خارج می‌شود.
ثانیاً- نماینده‌ای که در ظرف شش ماه دو مرتبه مؤاخذه شده باشد.
ثالثاً- نماینده‌ای که مردم را در مجلس علنی بزد و خورد یا جنگ خانگی یا به ضدیت یا به نقض قوانین اساسی دعوت نماید.
رابعاً- نماینده‌ای که نسبت به مجلس یا قسمتی از مجلس یا قسمتی از مجلس یا به رئیس هتک شرف نماید.
خامساً- نماینده‌ای که نسبت به یک یا چند نفر از هیئت دولت فحش داده یا تهدید نماید.
سادساً- نماینده‌ای که نسبت به دولت توهین نماید.
رئیس- حالا مطالب خودتان را بفرمایید با رعایت این ماده نظامنامه که بنده مجبور نشوم اخطار کنم.
آزاد- توهین به دولت نشده، نقض قانون نشده، آقای سردار من عرض می‌کنم اگر یک کسی با دلیل و مدرک یکی از وزرای دولت را متهم کرد و گفت که خلاف قانون عمل کرده این توهین نیست.
رئیس- آن را که شما دادید و به کمیسیون هم می‌رود، نظامنامه این طور گفته است.
آزاد- اگر با دلیل بگویم که فلان وزیر یا رئیس‌الوزراء برخلاف قانون عمل کرده یا نقض قانون کرده است این که توهین به دولت نیست توهین به دولت این است که یک فحش عرض و ناموسی به دولت بدهند (خنده نمایندگان)
رئیس- جای آن فحش‌ها در مجلس نیست جایش در قهوه خانه است نه در اینجا که فحش بدهند.
آزاد- بنده عرض می‌کنم که اگر بی‌غرضی آمد و یک سندی را تنظیم کرد که یک وزیر یا یک رئیس‌الوزراء یک عمل خلاف قانون کرده این توهین محسوب نمی‌شود حالا به هر صورت من کار ندارم. بنده البته خوب از محیط مجلس اطلاع دارم و به هیچوجه نمی‌توانم اصرار بکنم در این موضوع مطالب دیگر هم اگر فرصت بشود وقت دیگر خواهم گفت مقصود من این است که من چون خیلی دچار زحمت و شکنجه شده‌ام با خدای خود تعهد کرده‌ام که همیشه با ظالمین مبارزه کنم و برعلیه هر کسی که دزدی می‌کند مبارزه کنم. و تا وقتی که زنده باشم دست از این عمل برنمی‌دارم و تاوقتی که در مجلس باشم هر وقت عملی برخلاف قانون شد و تا وقتی ببینم یک کسی برخلاف نظر من یک کاری می‌کند خواهم گفت خواه آقایان گوش نکنند خواه نکنند خواه بنده را تخطئه بکنند خواه نکنند از بنده گفتن است من مطالب خودم را می‌گویم و از آقایان گوش نکردن و مجرم را تبرئه کردن.
رئیس- آقای فرامرزی.
فرامرزی- عرایض بنده مختصر است. احتیاج نیست که بیایم آنجا آن عرایض را که قبلاً می‌خواستم بکنم راجع به نطق قبل از دستور بود که چون حالا
اجازه داده شده بنده دیگر عرض نمی‌کنم. بنده آن روزی که می‌دیدم چند جلسه که اقلیت می‌خواهد حرف بزند و اکثریت رای به دستور می‌دهد و نمی‌خواست بگذارد اقلیت حرف بزند خواستم تذکری عرض کنم که این صحیح نیست بنده خودم جزء اقلیت نیستم ولی اساساً اصول پارلمانی را باید رعایت کرد (صحیح است) بنده آن زمانی که این ابستروکسیون شده بود روش پارلمآنهای دنیا را مطالعه کردم که ببینم یک چنین ابستروکسیونی سابقه دارد یا ندارد. در دنیا، و در چه مواردی اقلیت می‌تواند ابستروکسیون بکند دیدم در یکی از مواردی که همه به اقلیت حق داده‌اند که ابستروکسیون بکند و مجلس را از اکثریت بیندازد موردی است که به اقلیت اجازه ندهد که حرف بزند برای این که اقلیت از مجلس هیچ چیز ندارد غیر حرف (صحیح است) عملش مال اکثریت است اگر بنا شد که اکثریت نگذارد اقلیت حرف بزند، دیگر مجلس بدرد اقلیت نمی‌خورد و وقتی اکثریت می‌خواهد اقلیت را از حرف بیاندازد آن موقع اقلیت حق ابستروکسیون دارد این را تذکراً عرض کردم که آقایان اتکا به اکثریتشان نکنند به اقلیت حق حرف زدن بدهند (آفرین) اما عرض کنم حضور مبارکتان آنچه را که حالا می‌خواهم عرض کنم فرمایش‌هایی است که آقای مهندس خسرو هدایت فرمودند و یک مقداریش به بنده مربوط بود. برای این که فخارها آمده بودند پیش من و توضیحاتی داده بودند و من هم بعضی از این قسمت‌ها را در روزنامه نوشتم. آقای مهندس خسرو هدایت هم شفاها این تذکر را به بنده دادند هم نامه‌ای نوشتند که در روزنامه کیهان چاپ شد و اینجا پشت تریبون تشریف آوردند و نطق کردند. یک قسمت ایشان راجع به اعتصاب فرمودند اعتصاب این نیست که کارگرهای فخارخانه وقتی که خواستند اعتصاب بکنند کارگرهای دخانیات و راه آهن هم بیایند به کمک ایشان وآنجا در فخارخانه یک عملیاتی بکنند. معنای اعتصاب این است که کارگرهای یک کارگاهی دست از کار بکشند عملی نکنند که آن عمل موجب اختلال امنیت باشد اگر کردند وظیفه دولت است که از آن اختلال و بی نظمی جلوگیری بکند (صحیح است) عرض کنم که در صورتی که فخارها دولت را متهم می‌کنند به این که دراین کار خود دولت هم شرکت داشته دلیلشان این است که وقتی به فرمانداری نظامی و شهربانی مراجعه کردند و گفتند بیایید جلوگیری بکنید آنها اول امر امتناع کردند از دخالت در کار و گفتند وزارت کار به ما گفته است این عمل مطابق قانون کار صورت گرفته است و شما یعنی شهربانی و فرمانداری نظامی اداره امن و نظم در این کار دخالت نکند تا کارگرهای راه آهن و کارگرهای دخانیات در فخارخانه هر کاری دلشان بخواهد بکنند. آن وقت این اعتصاب هم که جناب آقای مهندس خسرو هدایت فرمودند که زن هست و بچه هست این اعتصاب از قراری که فخارها می‌گویند به نفع کارگر نبوده بلکه به نفع چند نفر مقاطعه کار بوده یعنی یک چند نفری از کارخانه‌ها از کارگاه‌ها این کار را اجاره می‌کنند که مسلماً هزاری سه تومان یا دو تومان را یا پنج تومان خشت می‌زنیم آن وقت خود آنها می‌روند کارگر استخدام می‌کنند با میزانی که خودشان با آنها قرار می‌گذارند و هر مقاطعه کاری از این بابت روزی ۶۰، ۷۰، ۸۰ تومان عاید دارد این اعتصاب را کارگرها نکردند که ما سه قران می‌گیریم و به ما سه قران و دهشاهی بدهند این کار را آن مقاطعه کارهایی که کارگر را استخدام می‌کند کرده‌اند، برای این که بیشتر بگیرند و معلوم نیست به اینهایی که خشت می‌زنند می‌دهند یا نمی‌دهند. پس این به نفع مقاطعه کارها بود نه به نفع کارگر البته کارگرها یعنی سندیکای کارگران یک چیزی می‌گوید و صاحبان فخارخانه‌ها یک چیز دیگری می‌گویند فخارها می‌گویند این اعتصاب برای این صورت گرفته که بابت گذشته خواسته‌اند از ما پولی بگیرند. وزارت کار به ما گفته است این مبلغ را بدهید شما به کارگرها قبول کردیم این را ولی بعد گفتند از بابت ماه‌های گذشته در حدود سیصد یا چهارصد هزار تومان یا چقدر پولش می‌شود نمی‌دانم به منفعت سندیکاری کارگرها نه برای کارگر عراقی که آمده در طهران کار کرده بدهند چون این‌ها این طور می‌گویند و آقایان جور دیگر می‌گویند بنده تأیید می‌کنم آقای مهندس خسرو هدایت را و معتقدم که مجلس تحقیق بکند ببینند حقیقت حق با فخارها است یا حق با کارگرها است یا حق با کارگرها است در این ملکت همیشه یک چیزی مد می‌شود حالا مد شده به اسم کارگر هر کار دلشان می‌خواهد بکنند یا دفاع بکنند دفاع از کار هم باید کرد دفاع از عمل هم باید کرد در این مملکت هیچ کار نیست این است که من هم ایشان را تأیید می‌کنم که مجلس رسیدگی بکند به این قسمت ولی متأسفانه روزنامه کارگران ایران که توجه نکرده که ممکن است بعدها آنها هم شکایت بکنند وشکایت آنها در جراید و مجلس هم منعکس بشود در ضمن حماسه سرایی از طرز اعتصاب کارگران خیلی از عرایض فخارها اقرار کرده که در روزنامه کارگران ایران چاپ شده است توی چاپخانه کیهان هم چاپ نشده است پس برای رسیدگی بنده تأیید می‌کنم فرمایش ایشان را که باید به این امر رسیدگی بکنند که به این بی امنی واختلال که به اسم کارگری در مملکت می‌شود رسیدگی بشود. اما راجع به روزنامه کارگران ایران که توقیف شده و ما اظهار تأسف نکردیم حالا یک آدمی وقتی که مرد اگر یک کسی بگوید انالله وانا الیه راجعون که او را زنده نمی‌کند (حاذقی: قیاس مع‌الفارق است) عرض کنم اگر ما اظهار تأسف نکردیم که روزنامه کارگران ایران توقیف شده از توقیف خارج نمی‌شد حالا فارقش را شما بفرمایید چیست؟ پس باید یک کاری کرد که روزنامه را بدون حکم قانون و بدون حکم محکمه توقیف نکنند (صحیح است) شما که اکثریت دارید شما که دولت دارید بفرمایید حکومت نظامی را برای چه نگهداشته‌اید که هر وقت دلش خواست روزنامه را توقیف بکند؟ (صحیح است) حکومت نظامی وقتی روزنامه مخالف را توقیف می‌کند خیلی خوب چیزی است اما آن موقعی که مجبور می‌شود در مقابل فشار افکار روزنامه خودتان را توقیف کند آنجا دیگر جنایت کرده است؟ (خنده نمایندگان) آقایان همه می‌دانند حکومت نظامی هیچ وجودش موضوع ندارد (صحیح است) امروز در حبشه و زنگبار حکومت نظامی نیست (صحیح است) حکومت نظامی فقط در جنگ در ممالک دو مینیون شد در ممالک تحت‌الحمایه شده حکومت نظامی در جنگ حتی در مملکت انگلیس و فرانسه هم که وارد جنگ بودند نشد فقط در مستعمرات شد حالا در مستعمرات هم ملغی شده. رئیس دولت اقرار کرد شهربانی اقرار کرده است که نه بی ادبی هست نه بی نظمی فقط برای این که هر وقت خواستند هر روزنامه‌ای را توقیف بکنند یا هر که را دلشان می‌خواست توقیف بکنند حکومت نظامی را نگهداشتند (صحیح است) بناء علیهذا مجلس باید الان رأی بدهد که حکومت نظامی برچیده شود برای این که اگر بنا باشد حکومت نظامی برای این باشد که اختیار مطلق یک فرد را نگهدارد دیگر مجلس و مشروطیت موضوع ندارد.
رئیس- برای اطلاع آقایان قریباً حکومت نظامی ملغی خواهد شد. آقای صدرزاده.
مهندس خسروهدایت- آقای رئیس اخطار نظامنامه‌ای دارم.
رئیس- مطابق ماده ۱۰۹ آقای خسروهدایت اجازه خواسته‌اند.
نورالدین امامی- قبل از دستور که ۱۰۹ ندارد.
مهندس هدایت- بیاناتی را که آقای فرامرزی فرمودند تمام را بنده تکذیب می‌کنم. و گله نمی‌کنم. برای این که آنچه گفتند تمام بر اثر بی‌اطلاعی‌شان ست. آنچه را که اینجا گفتند عین مطالبی است که فقط یک نفر از فخارها گفته است (فرامرزی: تکذیب می‌کنم) در صورتی که ۱۶ نفر از فخارها آمدند برای موافقت نهایی و پانزده نفر دیگر بودند که مایل به اجرای این ترتیب نبودند و آن یک نفر تمام مطالب خود را دور حافظه آقای فرامرزی جای داده که ایشان اینجا تحویل بدهند ولی آنچه که فرمودند راجع به مقاطعه کار باید عرض کنم مقاطعه کار نیست این یک سر عائله است ۲۰ نفر ۳۰ نفرند زنش، خواهرش، دخترش است، و این پول را می‌گیرد و برای آنها وسایل رفاه فراهم می‌کند. لباس می‌دهد و حتی وقتی که ناخوش شد دوا به رأیش تهیه می‌کند. این را نمی‌شود مقاطعه کار گفت صرف‌نظر از این که ما گفتیم که این اضافه دستمزد پیشنهاد سندیکا بود و به شورای عالی کار هم ارجاع شد آقای حاذقی هم عضو هستند در آنجا آقای دکتر عبده هم هستند گفتیم یک کمیسیونی از شورای عالی کار انتخاب می‌شود اگر کارگری ...
رئیس- آقای مهندس فقط در حدود ماده ۱۰۹ بفرمایید.
مهندس هدایت- ایشان اهانت کردند گفتند این پول به نفع سندکا است بنده می‌خواهم عرض کنم که نیست چون خود سندیکا پیشنهاد کرد که کمیسیون برود پول را به نفع کارگر بگیرد. اگر کارگری باشد که محل خدمتش را ترک کرده باشد به صندوق تعاون مشترک کارگرها بدهد. (صحیح است) بنابراین آنچه را که ایشان گفتند از روی یک بی اطلاعی بوده و به هیچوجه قصد نبوده است که اضافه دستمزد به سندیکا برسد مخصوصا سندیکا اصرار داشته است که آن پول به دست همان زن و بچه و مرد داده شود و هر کارگری که غایب بوده پول او هم داده بشود به بنگاه رفاه اجتماعی که برای رفاه حال کارگر است برای بیمارستان و برای مداوای حال کارگرهای مریض و به عکس آنچه
که گفته شد سندیکای کارگران هم به هیچوجه از حمایت دولت برخوردار نبوده و دلیل ما شش هفت نفر مجروح است که هنوز در مریضخانه خوابیده‌اند.
رحیمیان- بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم.
رئیس- شما که نطق نکردید.
رحیمیان- مطابق ماده ۱۱۲ اخطار دارم
رئیس- بفرمایید.
رحیمیان- ماده صد و دوازدهم می‌گوید: کلیه قطع کلام و استعمال الفاظ زشت و تعرضات شخصی و هر گونه حرکات و نمایشی که موجب بی نظمی مجلس بشود ممنوع است بنده راجع به آقای آزاد عرض می‌کنم یک نفر نماینده به مجلس می‌رود پشت تریبون نظر خودش را اظهار می‌کند بنده با نظر ایشان ۰۰
رئیس- آقا بنده نظامنامه را خودم رعایت می‌کنم. بنده به قدری نظامنامه را رعایت می‌کنم که آقایان شکایت دارند.
رحیمیان- راجع به آقای آزاد یک نفر نماینده مجلس می‌رود پشت تریبون نظر خود را اظهار می‌کند بنده با نظر ایشان و سیاست ایشان موافق نیستم. و نه با بنده مذاکره‌ای کرده‌اند و نه مشورتی کرده‌اند ولی بنده طرفدار اصولم. یک نفر نماینده هم مطلبی که به نظرش می‌رسد باید بگوید و ممانعتی نشود.
رئیس- هیچ یک از آقایان خارج از حدود نظامنامه نمی‌توانند مطالبی بگویند این را بنده رعایت می‌کنم و اجرا می‌کنم. آقای صدرزاده.
صدرزاده- عرض کنم اجازه‌ای را که بنده خواستم برای عرض مطلب دیگری بود ولی به مناسبت مندرجات شماره ۷۳۹ روزنامه رسمی کشور نسبت به مذاکرات مجلس در جلسه یازدهم لازم دانستم که تذکری را در مجلس بیان کنم. و آن نسبت به اظهارات جناب آقای تولیت نماینده محترم و محبوب قم است. عباراتی که بایشان نسبت داده شده و در اینجا درج شده است که فرمودند
«آقای اسکندری در ضمن بیاناتشان اسمی از حضرت آیت الله بروجردی بردند که راجع به انتخابات بروجرد امر یا نهی فرموده‌اند خواستم عرض کنم همچو چیزی نیست و شأن حضرت آیت الله اجل از این است که در این امور دخالت بکنند» (یمین اسفندیاری: صححی است) به نظر بنده این عبارت درست رسا و وافی به مقصود آقای تولیت نیست زیرا که روحانیین یعنی از نقطه‌نظر این که اسلام یک دین اجتماعی است روحانیون ما در امور اجتماعی مداخله دارند و مسائل مهم را ملاحظه می‌فرمایند ملاحظه می‌فرمایید که یک نفر روحانی در محراب پیشوا و مقتدای ملت است و برفراز منبر ناصح و واعظ ملت است و در میان جنگ هم باید مثل یک سرباز فدکار مجاهده بکند و دفاع از میهن بکند بنابراین نمی‌توان گفت که روحانیون ما در مصالح اجتماعی و یکی از بزرگ‌ترین امور ملی که عبارت از انتخابات است مداخله ندارند و یا شأن آنها اجل از این است که مداخله بفرمایند. همه ماها شاهد و ناظریم که در دوره چهاردهم جناب آقای آیت الله بهبهانی مداخله در انتخابات فرمودند و مخصوصا در انجمن نظارت حاضر شدند و اظهار رأی فرمودند بنده می‌خواستم این تذکر را بدهم که این عبارت نارسا است و حالا اگر آقای آیت الله بروجردی به خصوص در انتخاب شخص معینی اظهار نظر نفرموده باشند نه نفیاً نه اثباتاً این دلیل بر این نیست که در امور اجتماعی مردم نظر ندارند این یک موضوع، اما مطلبی که برای عرض آن اجازه خواستم گمان می‌کنم همه آقایان محترم مخصوصاً نمایندگان آن شهرهایی که دور از مرکز است با بنده متفق باشند در این که مردم در کمال سختی و مصیبت به سر می‌برند. (صحیح است) و بیش از این هم نمی‌تواند مردمرا در این حالت سختی دید خاصه در مملکتی که از حیث مواهب الهی غنی است. دوره پانزدهم یکی از وظایف مهمی که برعهده دارد اینستکه به این وضعیت سخت باید خاتمه بدهد (صحیح است) و وقتی موافق خواهد شد که پشتیبانی ملت را به خودش جلب کند و پشتیبانی ملت هم به این وسیله جلب می‌شود که به افکار و تمایلات آنها احترام بگذاریم. در آغاز انتخابات دوره پانزدهم اکثر جرایدی که مبین افکار و تمایلات مردم هستند در اطراف چند مسئله بحث می‌کردند که یکی از آنها قانون انتخابات است یکی اصلاح قانون انجمن‌های ایالتی و اجرای آن در حضور مجلس و دیگری هم قانون مطبوعات است البته در موقعی که برنامه دولت مطرح خواهد شد اجازه خواهند فرمود یا بنده یا دیگری در این زمینه‌ها صحبت خواهیم کرد و اگر هم جزء برنامه دولت نباشد باید خود وکلا دراین مجلس طرحی بگذارند. بنده در قسمت مطبوعات که الان هم مذاکره شد تذکر می‌دهم دو اصل ما در قانون اساسی داریم یکی اصل ۷ و یکی اصل ۲۰ در اصل ۲۰ آزادی مطبوعات به طور کلی قید شده است ولی در اصل نهم هم می‌گوید که مردم کشور از حیث جان. مال، مسکن و شرف و آبرو باید مصون باشند (صحیح است) بنده تصدیق دارم که مطبوعات رکن چهارم مشروطیت است و شکی نیست اما شرف و احترام مردم هم باید محفوظ باشد از یک طرف باید روزنامه آزاد باشد از یک طرف هم باید روزنامه آزاد باشد از یک طرف هم باید شرف و احترام مردم از تجاوزات محفوظ باشد. آقایانی که اهل دادگستری هستند اهل حقوق و قانون هستند می‌دانند که قوانین ما و طرز رسیدگی‌های ما درست وافی به این منظور نیست یعنی هیچ یک از این دو اصل را به آن طوری که مورد نظر است تعبیر نکرده است.
(محمدعلی مسعودی: هست ولی اجرا نمی‌شود) و ما باید در اجرا و در اصلاح قانون اقدام کنیم که در دوره پانزدهم این دو اصل اساسی مصون و محفوظ بماند و مطلب دیگری که مورد توجه عامه مردم بوده است و اکثر می‌خواهند در آغاز دوره پانزدهم نسبت به آن صحبت بشود مسئله اصل دوم متمم قانون اساسی راجع به حضور علماء طراز اول در مجلس شورای ملی است، چون چندین دوره است که این مسئله در مجلس شورای ملی متروک مانده اجازه می‌خواهم که مختصری در اطراف این موضوع صحبت کنم. ملاحظه فرمایید که در اصل اول متمم قانون اساسی مذهب رسمی ایران اسلام مقرر شده است و در اصل دوم مقرر شده است که پنج نفر از علماء طراز اول و مراجع تقلید به انتخاب مجلس به قرعه یا به اتفاق باید حضور داشته باشند از نقطه‌نظر این که قوانین برخلاف مقررات اسلام از مجلس نگذرد و نتیجه دیگری هم که دارد این است که اشخاصی که مقتدای مردم ومورد احترام مردم هستند در مجلس حضور خواهند داشت و قوانینی که از مجلس با حضور آنها می‌گذرد طبعاً مورد احترام جامعه واقع خواهد شد و ما از حضور آنها در مجلس گذشته از این که زیانی نمی‌بریم نفعی هم خواهیم برد و آن تمایل عامه مردم است به مجلس شورای ملی منتهی یک نکته ممکن است به خاطر بعضی از آقایان خلجان کند و آن این است که اشخاصی که به مجلس دعوت می‌شوند شاید آشنای به مقتضیات عصر نباشد.
قانون اساسی این نکته را هم پیش‌بینی کرده است و گفته است اشخاصی که در مجلس دعوت می‌شوند باید کسانی باشند که آشنا به مقتضیات عصر باشند به اضافه ما می‌دانیم و می‌شناسیم که در طبقه روحانیین امروز اشخاصی هستند که واقف به امور سیاسی هستند دانشمند هستند و با حضور آنها در مجلس علاوه از این که رعایت یک اصل قانون اساسی کرده‌ایم، کمال فایده را هم برده‌ایم و بنده برای این که عامه مردم بدانند که دوره پانزدهم حافظ قانون اساسی و مجری آن است انتظار دارم که تمایل خود را به اجرای این قانون و این اصل از قانون اساسی در مجلس با صداقت اعلام بدارد تا همه مردم بدانند که به افکار آنها احترام گذاشته شده است (احسنت) (نورالدین امامی: آقا امروز از دستور خبری نیست)
رئیس- آقای کشاورز صدر.
کشاورز صدر- بنده راجع به موضوع کارگران کوره پزخانه دو سه جلسه اجازه می‌خواستم و خوشبختانه آقای مهندس هدایت آمدند و تا حدی توضیح دادند ولی مطلب روشن نشد قدر متیقن از نطق آقای فرامرزی و بیانات آقای مهند خسرو هدایت این طور برمی‌آید که تقصیر کارگرها بهر تقدیر نبوده یعنی آقای مهندس خسرو هدایت فرمودند به این که کارگران را بهشان وعده کردند و شورای عالی کار یک ترتیبی داده است در کار آنها که کارفرمایان قبول نکرده‌اند و البته به دستور شورای عالی کار و وزارت کار و سندیکای کارگران اعتصاب کردند و بعد ... (در این موقع عده برای مذاکره کافی نبود و بعد کافی شد)
رئیس- بفرمایید
کشاورزصدر- به هر تقدیر بنده خلاصه می‌کنم. دیگران صحبت کردند و آقایان خسته شده‌اید حالا که نوبه بنده است که می‌خواهم صحبت کنم شاید به اختصار می‌شود. از مجموع فرمایشات آقایان این طور استنباط می‌شود که کارگرها به هیچوجه من‌الوجوه وضعیت خوبی ندارند و یک نکته‌ای که آقای مهندس خسرو هدایت فراموش کردند بگویند و آن اینست که شورای عالی کار علاوه بر این که تعیین کرده است از اردیبهشت ماه سال جاری به بعد به کارمزد این‌ها افزوده بشود. یک تصمیم دیگری هم گرفته شده است و آن این بوده است که این‌ها را از کارمزدی به روزمزدی تبدیل کنند که اگر این تصمیم شورای عالی کار را اجرا می‌کردند آقایان کارفرمایان دیگر این محظوری که جناب آقای فرامرزی فرمودند پیش نمی‌آمد که یک دسته‌ای بیایند و مقاطعه کار بشوند و آنها را مزدور خودشان بکنند و این مفید به حال آنها
است و تقاضا می‌کنم که این موضوع مورد توجه مقام ریاست قرار گیرد که به هر صورت اگر این ترتیب اجرا بشود حل می‌شود و یک نکته دیگر هم که آقای مهندس خسرو هدایت اعتراض کردند که آن حکومت نظامی بود که بنده در جای دیگر هم عرض کردم و حالا هم شدیداً اعتراض می‌کنم به این قضیه و استدعا می‌کنم به این که مخصوصاً معلوم بشود که حکومت نظامی خودسرانه رفته است که کارگرانی را که به هر تقدیر هیچ گونه تقصیری نداشته‌اند (آشتیانی‌زاده: توقیف کردند برخلاف قانون) توقیف کرده‌اند یا خواهند کرد یا دستور جای دیگر بوده است. در هر حال در مقابل مجلس حکومت نظامی مسئولیت ندارد دولت راجع به اعمال حکومت نظامی در مقابل مجلس مسئول است و باید جواب بدهد که چرا حکومت نظامی این کار را کرده است. و همین طور که آقا فرمودند بنابراین است وقتی که ما می‌آییم اینجا صحبت می‌کنیم به عرایض ما ترتیب اثری داده شود خاصه وقتی که آقایان می‌گویید صحیح است مثلاً راجع به توقیف جراید و حکومت نظامی که همه آقایان می‌گویید صحیح است و باز می‌بینیم که روزنامه قیام ایران و روزنامه‌های دیگر توقیف است و استدعا می‌کنم از آقایان و مقام ریاست که دراین کار اقدام بکنند اگر کسی واقعاً تقصیر کرده بفرستند به دادگستری و اگر نکرده واقعاً شر این بلا را از سرما بکنند و یکی دیگر موضوع کمیابی نان است و آن روز بنده می‌خواستم صحبت کنم و آقای دکتر بقایی هم به من تذکر دادند این وضعیت خیلی بد شده است چند روز است این آقایانی که نان در منزل ندارند آرد درمنزل ندارند و می‌فرستند از بیرون نان تهیه می‌کنند و اکثراً هم این طورند بعد از ظهر نان بآنها داده می‌شود وگرسنه می‌مانند یکی از آن اشخاص خود آقای دکتر بقایی بود که ساعت ۵/۳ بعد از ظهر ایشان گفتند که توانستند برای ما مختصری نان تهیه کنند و بیاورند که ایشان بخورند. بنده می‌خواستم راجع به این موضوع خاطر آقایان را مستحضر بکنم و از مقام ریاست هم تقاضا بکنم که دستور بفرمایند سؤال بشود علت این قضیه چیست از خارج می‌شنویم گندم خوب است اداره سیلو اعلان می‌کند آگهی‌ها می‌دهد که سیلو پر از گندم است ولی چرا نان پیدا نمی‌شود. این یا تقصیر خبازها است یا موجب دیگری دارد که دولت به آنها گندم نمی‌دهد در هر حال به این موضوع توجه بیشتری بکنند که در طبقه سوم بسیار تأثیر دارد (صحیح است) یک کارگر بدبختی وقتی می‌آید از طر کار یا از اداره آن شخص فقیر بدبخت این نبایست ۳ ساعت هم بعد از ظهر معطل بشود و به این وضعیت دچار بشود (صحیح است)
رئیس- دو پیشنهاد رسیده که مجلس وارد در دستور شود (کشاورز صدر: هنوز تمام نشده) بیاناتی دارید بفرمایید.
کشاورز صدر- یکی از آقایان تذکر دادند و خود بنده هم معتقد هستم همان طور که تذکر راجع به فرماندار نظامی دادید درباره مرد امروز هم تذکری بفرمایید که از آن روزنامه هم رفع توقیف بشود.
رئیس- دو پیشنهاد رسیده که مجلس وارد در دستور بشود یکی از آقای رضوی و یکی از آقای حاذقی مخالفی نیست آقا (مکی: بنده مخالفم)
آصف- بنده هم مخالفم.
رضوی- پس قرائت بفرمایید تا توضیح عرض شود.
رئیس- آقای حاذقی بفرمایید.
حاذقی- بنده خواستم عرض کنم این که مجلس اجازه نمی‌داد برای نطق قبل از دستور برای این است که ما در هرکاری رعایت اعتدال نمی‌کنیم و افراط و زیاده روی می‌کنیم و نتیجه این می‌شود که مجلس موافقت با نطق قبل از دستور نمی‌کند درحالیکه اگر آقایان حد اعتدال را در نظر بگیرند از بعضی کارهای فوری که پیش می‌آید (که ممکن است هفته سه مرتبه هم نطق قبل از دستور پیش بیاید) و آنجا آقایان تشریف بیاورند به اختصار یکی دو یا سه دقیقه صحبت کنند و کارهای مهم هم انجام بشود نیست که بنده پیشنهاد می‌کنم که امروز کفایت می‌شود و بگذارند در جلسه‌های آینده هم ممکن است به همین نسبت آقایان صحبت بکنند که هم کارهای مجلس انجام بگیرد و هم نطق‌های قبل از دستور.
رئیس- آقای مکی.
مکی- بنده می‌خواستم توجه آقایان نمایندگان محترم را به دو سه موضوع مهم و فوری جلب بکنم یکی موضوع قانون تعدیل مال‌الاجاره‌ها بود و یکی هم موضوع قانون کیفر گرانفروشان.
رئیس- راجع به کفایت مذاکرات صحبت کنید.
مکی- اجازه بفرمایید. عده که کافی نبوده برای رأی خواهش می‌کنم اجازه بفرمایید.
رئیس- بفرمایید.
مکی- بنده عرایضی که می‌خواستم عرض کنم یکی قانون کیفر گرانفروشان بود که جنگ در موقعی که در این کشور دامنه‌اش کشیده شده بود یک قانونی به نام قانون کیفر گرانفروشان گذراندند و همین قانون امروز اسباب زحمت و ابتلای یک عده از مردم بیچاره این مملکت شده است و باز آن مردمی که گران می‌فروشند نمی‌برند آنها را مجازات بکنند (صحیح است) و یک بیچاره بدبختی را که دستش به جای نمی‌رسد او را می‌گیرند حبس می‌کنند و چند شلاق می‌زنند که بروند از آن اشخاصی که متمکن هستند یک پولی بگیرند و این قانون اسباب زحمت مردم بیچاره این مملکت شده یک بیچاره که مقداری بادنجان در کنار خیابان ریخته شلاقش می‌زنند و آن بار فروشی که کنار میدان نشسته باید پنج هزار تومان بدهد و کاری بهش ندارند و یکی هم موضوع حکومت نظامی بود.
رئیس- آقا راجع به مخالفت با کفایت مذاکرات صحبت کنید. این بیانات نطق قبل از دستور هست (عده از نمایندگان: رأی، رأی)
مکی- عده کافی نیست برای رأی جناب آقای رئیس مجلس اجازه بدهید که بنده صحبت کنم.
رئیس- نوبت سرکار نیست آقای مکی.
مکی- یکی هم موضوع حکومت نظامی بوده که بنده می‌خواستم استدلال کنم برای آقایان که این حکومت نظامی غیرفانونی است مجلس یک مرتبه بیشتر این را اجازه نداده است، در دوره پنجم هم آقای حائری‌زاده پشت همین تریبون و آقای ملک‌الشعرا هم که جزء اقلیت بودند استدلال کردند که حکومت نظامی هر دفعه که اعلام بشود باید با نظر مجلس شورای ملی باشد یک مرتبه رئیس دولت، به عنوان این که .... (زنگ رئیس)
رئیس- این مربوط نیست راجع به ورود در دستور پیشنهاد کرده‌اند علت مخالفت خودتان را بفرمایید.
مکی- بنده می‌خواهم به دلایل خودم برسم اجازه بفرمایید. علت مخالفتم همین مواردی است که عرض می‌کنم. (یمین اسفندیاری: اجازه بفرمایید صحبت کنند) استدعا می‌کنم آقای رئیس اجازه بفرمایید. رئیس دولت وقت برعلیه آزادی و برعلیه دموکراسی می‌خواست قیام بکند مجلس شورای ملی ایران اجازه داد که حکومت نظامی بشود که رئیس دولت را بگیرند و در آن روز حکومت نظامی اعلام شد فقط برای این بود که آنها می‌خواستند به کمک شاه مستبد حکومت دموکراسی را از مجرای خودش منحرف کنند و بعد هم قرار شد ... (زنگ ممتد رئیس)
رئیس- این مربوط نیست من که اینجا نشسته‌ام باید نظامنامه را رعایت بکنم.
مکی- بنده می‌خواستم عرضی بکنم تمنی می‌کنم ازآقایان ...
رئیس- رأی می‌گیریم برای ورود در دستور چون مخالفت شده است باید رأی گرفت. آقایانی که با ورود در دستور موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. دنباله مراسم سوگند انجام می‌شود.
۳- اجرای مراسم تحلیف
یک نفر از نمایندگان- آن جلسه که مراسم سوگند به عمل آمد یک عده‌ای برای قسم خوردن حاضر نبودند.
رئیس- اسم‌های آنها نوشته شده آقای افخمی بودند که حالا نیستند آقای مهندس رضوی بودند که کسالت داشتند و نیستند آقای ابوالقاسم امینی بفرمایید.
(در این موقع از طرف آقایان زیر مراسم تحلیف به عمل آمد و هر یک از قسم‌نامه را به شرح زیر قرائت و امضاء کردند)
من که در ذیل امضاء می‌نمایم خداوند را به شهادت می‌طلبم وبقرآن مجید قسم یاد می‌کنم مادام که حقوق مجلس و مجلسیان مطابق قانون اساسی محفوظ و مجری است تکالیفی را که به من رجوع شده است مهما امکن با کمال راستی و درستی و جد و جهد انجام داده و نسبت به اعلیحضرت شاهنشاه متبوع معظم عادل و مفخم خود صدیق و راستگو باشم و به اساس سلطنت و حقوق ملت خیانت ننمایم و هیچ منظوری نداشته باشم جز فوائد و مصالح دولت و ملت ایران. آقایان: ابوالقاسم امینی، غضنفری، معین‌زاده، لاهوتی، وثوق، نورالدین امامی، ارباب رستم گیو، رحیمیان، حاج آقا رضا رفیع، کامل ماکویی، محمد ذوالفقاری، دکتر معظمی، منصف.
۴- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه.
رئیس- جلسه ختم می‌شود جلسه آینده روز
سه‌شنبه ۱۷ و دستور هم دنباله مراسم سوگند اعتبارنامه‌های اعتراض شده و اگر وقت رسید انتخاب بقیه کمیسیون‌ها و نظار بانک.
(جلسه ساعت ۱۲ ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت.
اخبار مجلس
روز چهارشنبه ۱۱/۶/۱۳۲۶ کمیسیون مخصوص استخراج آراء کمیسیون‌های مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر تشکیل شد بقیه آراء کمیسیون‌های استخراج نتیجه آن به قراری است که در جلسه روز پنجشنبه ۱۲ شهریور مجلس شورای ملی قرائت شده است.
روز پنجشنبه ۱۲ شهریور دو ساعت و نیم قبل از ظهر شعبه سوم به ریاست آقای اقبال تشکیل شد پرونده انتخابات مراغه و نمایندگی آقایان فتحعلی افشار و دکتر ابوالحسن ملکی مطرح گردید شکایات واصله مردود تشخیص و به صحت نمایندگی آقایان رأی گرفته تصویب و قرار شد گزارش آن به مجلس تقدیم شود.
روز پنجشنبه ۱۲ شهریور ۲۶ کمیسیون محاسبات مجلس برای انتخاب هیئت رئیسه خود تشکیل شد و به شرح زیر هیئت رئیسه خود را انتخاب نمود
آقای سبزوار رئیس
آقای ابوالقاسم بهبهانی نائب رئیس
آقای اردلان مخبر
آقای لاهوتی منشی
جلسه آتیه کمیسیون قرار شد در صورتی که کاری باشد روز یکشنبه صبح تشکیل گردد.
رئیس اداره کمیسیون‌ها و شعب
روز یکشنبه ۱۰/۶/۲۶ دو ساعت و نیم قبل از ظهر کمیسیون بودجه مرکب از ۱۸ نفر منتخبه از شعب با حضور ۱۴ نفر جلسه خود را تشکیل داده و هیئت رئیسه خود را به قرار زیر انتخاب نمود.
آقای میر سید علی بهبهانی رئیس
آقای دکتر بقایی نائب رئیس
آقای مصباح‌زاده مخبر
صاحب‌جمع - شهاب خسروانی منشی
غائبین آقایان - دکتر شفق - افخمی - مهندس رضوی - وثوق
کمیسیون خارجه منتخبه از مجلس شورای ملی جلسه خود را قبل از ظهر روز یک شنبه ۱۵ شهریور ۲۶ تشکیل داده و هیئت رئیسه خود را از این قرار انتخاب نمود.
آقای دکتر شفق رئیس
آقای یمین اسفندیاری نائب رئیس
آقای دکتر معظمی مخبر
آقای حسین قشقایی منشی
سایر کمیسیون‌ها برای روز دوشنبه ۱۶ شهریور قبل از ظهر دعوت شده‌اند که هیئت رئیسه خود را انتخاب نمایند.
رئیس اداره کمیسیون‌ها
روز دوشنبه ۱۶ شهریور ۲۶ کمیسیون‌های دادگستری - کشور - نظام - فرهنگ - پست و تلگراف بنا به دعوت قبلی قبل از ظهر تشکیل گردیده و هیئت رئیسه خودشان را از قرار ذیل انتخاب نمودند.
دادگستری - آقای عامری رئیس
آقای امامی اهری نائب رئیس
آقای سزاوار مخبر
آقای فولادوند و نراقی منشی
پست و تلگراف - آقای اعزاز نیک پی رئیس
آقای حسین وکیل نائب رئیس
آقای دماوندی مخبر
آقای شریف‌زاده منشی
کشور - آقای امیر نصرت اسکندری رئیس
آقای فرامرزی نائب رئیس
آقای رضوی مخبر
آقای صفا امامی منشی
فرهنگ - آقای بهار رئیس
آقای دکتر بقایی نائب رئیس
آقای فرامرزی مخبر
آقای قوامی منشی
نظام - آقای عزت الله بیات رئیس
آقای حسین قشقایی نائب رئیس
آقای کشاورز صدر مخبر
آقای غضنفری منشی
رئیس اداره کمیسیون‌ها
از ظهر تشکیل شد بقیه آراء کمیسیون‌های استخراج نتیجه آن به قراری است که در جلسه روز پنجشنبه ۱۲ شهریور مجلس شورای ملی قرائت شده است.
روز پنجشنبه ۱۲ شهریور دو ساعت و نیم قبل از ظهر شعبه سوم به ریاست آقای اقبال تشکیل شد پرونده انتخابات مراغه و نمایندگی آقایان فتحعلی افشار و دکتر ابوالحسن ملکی مطرح گردید شکایات واصله مردود تشخیص و به صحت نمایندگی آقایان رأی گرفته تصویب و قرار شد گزارش آن به مجلس تقدیم شود.
روز پنجشنبه ۱۲ شهریور ۲۶ کمیسیون محاسبات مجلس برای انتخاب هیئت رئیسه خود تشکیل شد و به شرح زیر هیئت رئیسه خود را انتخاب نمود
آقای سبزوار رئیس
آقای ابوالقاسم بهبهانی نائب رئیس
آقای اردلان مخبر
آقای لاهوتی منشی
جلسه آتیه کمیسیون قرار شد در صورتی که کاری باشد روز یک شنبه صبح تشکیل گردد.
رئیس اداره کمیسیون‌ها و شعب
روز یک شنبه ۱۰/۶/۲۶ دو ساعت و نیم قبل از ظهر کمیسیون بودجه مرکب از ۱۸ نفر منتخبه از شعب با حضور ۱۴ نفر جلسه خود را تشکیل داده و هیئت رئیسه خود را به قرار زیر انتخاب نمود.
آقای میر سید علی بهبهانی رئیس
آقای دکتر بقایی نائب رئیس
آقای مصباح زاده مخبر
صاحب جمع - شهاب خسروانی منشی
غائبین آقایان - دکتر شفق - افخمی - مهندس رضوی - وثوق
کمیسیون خارجه منتخبه از مجلس شورای ملی جلسه خود را قبل از ظهر روز یکشنبه ۱۵ شهریور ۲۶ تشکیل داده و هیئت رئیسه خود را از این قرار انتخاب نمود.
آقای دکتر شفق رئیس
آقای یمین اسفندیاری نائب رئیس
انتصابات و احکام. در وزارت کشور
آقای محمدحسن انصاری معاون فرمانداری ملایر از تاریخ اول شهریور ماه ۳۲۶ به سمت ریاست دفتر استانداری هشتم منتقل شدند.
آقای مهندس اسدالله اعلم از تاریخ۱۲/۶/۳۲۶ به سمت فرماندار کل بلوچستان و زابل منصوب شدند.
آقای اسدالله سرحددار فرماندار شاه آباد از تاریخ اول شهریور ۲۶ به سمت فرمانداری قصرشیرین منتقل شدند.
آقای عبدالله اشرفی فرماندار قصر شیرین ازتاریخ اول شهریور ۲۶ به سمت بازرس استانداری پنجمن منتقل شدند.
آقای زین العابدین واعظی هیر
به موجب این ابلاغ دفتر شما رادر قریه هیر حومه اردبیل برای ثبت ازدواج رسمیت می‌دهد. وزیر دادگستری
آقای محمد وحیدی واعظ سردفتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق بندرگز.
به موجب این ابلاغ محل رسمیت دفاتر شما به شهر گرگان تبدیل می‌شود طبق مقررات مشغول انجام وظیفه شوید. وزیر دادگستری
آقای سید احمد نبوی سردفتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق گرگان
به موجب این ابلاغ محل رسمیت دفاتر شما به بندر گز تبدیل می‌شود طبق مقررات مشغول انجام وظیفه شوید. وزیر دادگستری
آقای علی سمیعی سردفتر اسناد رسمی درجه سوم فاروخ قوچان
چون بنا به گزارشی که از عملیات دفترخانه شما رسیده تحت تعقیب دادگاه انتظامی سردفتران قرارگرفته‌اید طبق ماده ۳۹ قانون دفتراسناد رسمی تا خاتمه رسیدگی به تخلفات شما از شغل سردفتری اسناد رسمی معلق می‌شوید. وزیر دادگستری
آقای محمد تقی تهرانی سردفتر ازدواج و طلاق تهران
به موجب این ابلاغ به علت کثرت ثبت وقایع طلاق که حاکی از عدم دقت و بی مبالاتی شما در انجام این امر است رسمیت دفتر طلاق شما ملغی می‌شود. وزیر دادگستری
آقای محمد شریفی سردفتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق نورامل
به موجب این ابلاغ به علت ترک محل کار از تصدی دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق معاف می‌شوید.
وزیر دادگستری
آقای حسین مروجی سردفتر اسناد رسمی درجه سوم سبزوار
به موجب این ابلاغ به کفالت درجه سوم منصوب می‌شوید و اجازه ثبت معاملات ملکی هم به شما داده می‌شود طبق مقررات مشغول انجام وظیفه شوید. وزیر دادگستری
آقای حسین مروجی
به موجب این ابلاغ دفاتر شما را در شهر سبزوار برای ثبت ازدواج و طلاق رسمیت می‌دهد.
وزیر دادگستری
آقای عطاء الله اشرفی سردفتر اسناد رسمی دهکده‌های کوشک، جواباد، جعفرآباد دستجرد، هرستان، ادریان، حومه اصفهان.
به موجب این ابلاغ دفاتر شما در قراء نامبرده برای ثبت ازدواجهم رسمیت می‌دهد. وزیر دادگستری