مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ شهریور ۱۲۸۶ نشست ۱۵۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| قرارداد سن پترزبورگ ۱۹۰۷ |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ شهریور ۱۲۸۶ نشست ۱۵۱
مذاکرات روز یکشنبه ۲۹ رجب ۱۳۲۵ درالشورای ملی
خلاصه مذاکرات شنبه ۲۸ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند.
شروع بقرائت نظامنامه وزارت داخله شد بعد از قرائت چندین فصل حاج احتشام السلطنه که از بدو تشکیل این اساس مقدس بسمت وکالت انتخاب شده بودند و چندی بماموریت نصفیه امور سرحدی اشتغال داشتند و این ایام بطهران آمده بود امروز بر حسب احضار مخصوص از طرف محترم مجلس مقدم ایشان را تبریک و تهنیت گفته صمیمانه تاییدات ایشانرا خواستارشدند.
آقا میرزا فضلعلی آقا- از تشریف آوردن آقای احتشام السلطنه کمال تشکر را داریم.
آقا میرزا محمود خوانساری- ورود جناب حاج احتشام السلطنه را بسمت وکالت عرض تشکر می‌کنیم.
آقا میرزا محسن- الحمد الله که بمقصود خود رسیدند و از تشریف آوردن ایشان کمال تشکر را داریم آقا میرزا ابوالحسن خان وکیل شیرزا که چندی بر حسب لزوم بفرنگستان مسافرت کرده و امروز بحمدالله بسلامتی و خرمی به مجلس آمده بودند چنین اظهار داشتند روزی که از اینجا می‌رفتم در خصوص بانک ملی سئوال کردم و گفتم اگر در فرنگستان از من سئوال کردند که این ملت غیور که تا همه جا حاضر بودند و از بذل جان و مال در راه ترقی مملکت و رفاهیت ملت نکته مضایقه روا نمی‌داشتند چه می‌کردند و از سایرین اطمینان خواستم که حتی القوه کوتاهی نکنند در سفارتخانه ایران با یکی از اهالی خارجه در خصوص ایران و استقراض آن از خارجه و مضار و مفاسد آن مذاکره شد و آن شخص بی اندازه یک چنین خیالی را مذمت می‌کرد و دلایل آن را هم بیان کرد و گفت چرا ملت خودتان تشکیل بانک نمی‌دهد در همین خصوص بنده لایحه نوشتم و بتوسط جناب تقی زاده فرستادم حالا می‌خواستم بدانم که این ترتیب بانک چه شد و چه اقدامی کردید اینها که شما می‌نویسید و می‌خوانید با این ترتیب بیخود است اصل مطلب را باید صحیح کرد، شما اگر وکیل ملت هستید بشما اطمینان دارند پس کو آن همه گفتگوهای شما در این خصوص؟
آقا میرزا فضلغلی آقا- اقدامات شده است.
آقا میرزا ابوالحسن خان- ایرانیان را دیگر جان بلب رسیده است دو چیز لازم دارید یکی مالیه و یکی عدلیه از این چیزها که نوشته می‌شود هیچ فایده ندارد تا پول نباشد هیچ کار پیش نخواهد رفت.
آقا میرزا فضلعلی آقا- چون قانون اساسی ناتمام است اول آن تمام بشود بعد ترتیب سایر کارها داده شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان- باید جنگ داخلی را کنار گذاشت این تکلیف علما است که بنشینند اتفاق بکنند و طوری بنویسند که با ترتیب امروزه باعث هلاکت ما نشود در این خصوص تکلیف ما نیست صحبت بکنیم بعضی نیبت‌ها بما خواهند داد باید علما در این خصوص اقدام کنند.
حسام الاسلام- صحیح است که روح مملکت ثروت است باید راه ثروت را پیداکرد.
آقا میرزا ابولاحسن خان- اگر این عرایض من صحیح است اقدام کنید والا جواب بدهید حیات این مملکت بسته به ثروت است شما وکلای ملت هستید اگر ملت حرف شما را می‌شنوند زودتر تشکیل بانک بدهید والا مشروطه می‌خواهید چه کنید؟
حاجی معین التجار- جواب عرض نمی‌کنم.
آقا سید حسن تقی زاده - مذاکرات خیلی در این باب سابق شده و به این ترتیب که پیش گرفنه بودیم د ر خصوص بانک پنج سال دیگر هم پیشرفت نمی‌کرد به واسطه آنکه استقراض با اصل تشکیل بانک مختلط بهم بود چندی قبل قرار شد که هفته سه روز کمیسیونی تشکیل شود که در آنجا از این سه چیز گفتگو نمایند یکی بانک دیگری دادن حقوق پارساله و یکی ممیزی علمی. در باب بانک خیلی گفتگوها شده است و نزدیک است عمل بانک تمام شود و خود آقا میرزا ابوالحسن خان هم انشاءالله داخل آن کمیسیون شده خواهند دانست که ترتیب چیست و بعد از ختم آن کمیسیون در مجلس هم عرض خواهد شد. مطلب دیگری که می‌خواستم عرض کنم این است که هر وقت کابینه وزرا تغییر می‌کند ما پیش از وقت هیچ حرف نمی‌زنیم و بموجب قانون اساسی که نوشته شده انتخاب کابینه با اعلیحضرت است ساکت می‌مانیم صحیح است ولی مجلس در چیزهایی که محتاج‌الیه است باید گفتگو نماید نه بعد از ظهور فساد مثلا اگر هیئتی بر خلاف مشروطیت انتخاب شود مجلس نمی‌تواند رد کند اگر کرد خلاف ادب خواهد بود چنانچه همین ترتیب تا حال بوده حال آمدیم بر سر این هیئت جدید که پس از اینکه اطلاع درست انتخاب نشده حرف بزنیم صحیح نیست آن روز که بیست نفر از وکلا حضور اعلیحضرت همایونی رفتند مقصود کلیتا شور از وکلا در خصوص کلیه امور بود و قرار شد که برگردند و کمیسیونی از وزرا و وکلا تشکیل شده در امورات گفتگو شود روز پنجشنبه تشکیل شده و همان وزرای هفتگانه و چند نفر از اهل کمیسیون که در سابق بودند با جمعی از وکلا در این باب گفتگو نشود و مطلب را جناب ناصرالملک وزیر مالیه با سایر وزرا حضور شاه عرض کنند که در خصوص انتخاب وزرا ترتیب این است که شاه یک نفر را به سمت رئیس الوزرایی اختیار فرماید و او را بطوری اختیار بدهد که هیئت وزرا را او بهر طور که صلاح بداند انتخاب کند حالا از خارج می‌شنویم که باز دولت میلش این است که فلان شخص وزیر جنگ بشود فلان شخص وزیر عدلیه نشود پس خوب است در باب دقتی بشود که بعدها باز اسباب تعطیل کار نشود همین طوری که در کمیسیون گفتگو شد مجری شود نه غیر از آن.
مستشارالدوله- بلی در حضور حجج اسلام هم عرض شد گویا غیر از آن ترتیب نمیشود ترتیب دیگری اخذ کرد و ترتیب مشروطیت نمیشود مگر بصحت ترتیب انتخاب وزرا و آن ترتیب بر وفق مقصود حاصل نخواهد شد مگر باینکه وزرا با هم متجانس باشند و آن هم نمیشود مگر باینکه رئیس الوزرا آزاد باشد در انتخاب سایر وزرا آنوقت ترتیب مسئولیت یکدیگر معلوم خواهد شد اگر چه هنوز معلوم نیست که این هیئت انتخاب شده یا نه ولی علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد.
حاج سید نصرالله- این ترتیب که در کمیسیون گفته شد باید مجری شود و اگر این ترتیب بر خلاف شد و آمدند به مجلس نباید قبول کرد باید رد کرد.
مؤتمن الممالک- حجت‌الاسلام فرمودند که بعد از شور اخطار می‌شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان- در سایر ممالک همان طورست که جناب تقی زاده فرمودند رئیس الوزرا باید اقتدار و اختیار داشته باشد که سایر وزرا را انتخاب نماید و او مسئول است. رئیس الوزرا در انتخاب وزرا مجبور نیست بر فرض اعلیحضرت شخصی را معین فرمودند که فلان وزیر را برای فلان وزارتخانه انتخاب ک او می‌تواند تعبدا قبول کند ولی مسئول است و باید جواب بدهد.
وکیل التجار- تا امروز گویا عادت چنین شده که رئیس الوزرا صاحب اقتدار نامه باشد بلکه سایر وزرا در تحت اختیار او باشند ولی نباید این طور باشد خوب است حدی برای آن قرار بدهیم.
رئیس التجار- آخر نتیجه چه شد؟
نایب رئیس- آن روز در کمیسیون وزرا گفته شد و خواستند اینجا هم بگویند که مجلس مسبوق باشد اگر باز هم لازم است به هیئت وزرا اخطار شود.
حاجی محمد اسمعیل آقا- با آن ترتیب که آن روز در کمیسیون گفتگو شد هرگاه بخلاف آن رفتار کردند این مجلس با کمال جلادت بآن‌ها خواهد گفت که این یکساله شما هیچ از ترتیب مشروطیت نفهمیده‌اید و آنچه تکلیف ما بود گفتیم.
حاجی معین التجار- گویا چند روز است که قرارداد روس و انگلیس تمام شده و یک اندازه اسباب وحشت مردم گردیده صورت آن قرارداد را هم گویا به وزارت خارجه فرستاده‌اند اگر چه ظاهرا می گویند این معاهده در استقلال ایران است ولی نمیشود اطمینان حاصل کرد باید آن قرارنامه را چون در باب ایرانست رسما ما بدانیم و آن قرارنامه را بدهند و نوشته هم بدهند که غیر از این صورت ظاهری قرارداد دیگری در خفا ندارند.
اسد الله میرزا- از قراری که گفتند عهدنامه بین روس و انگلیس در خصوص آسیا تمام شده و همانطور که گفتند صورت آن عهدنامه را باید به مجلس بفرستند یکی از مواد آن این است که در نفوذ پلیتکی و تجارتی هر کدام طرفی را اختیار نمایند و یک چیز دیگر یهم در بین هست که استقرار دولت ایران را این دو دولت ضمانت کرده‌اند ان ماده اول را در روزنامجات نوشته‌اند پس باید این عهدنامه را خواست و دید.
حاج امین الضرب- در یک سوادی دیدم که این ماده آخری بیک طوری نوشته بودند اگر در حقیقت آنطور باشد خوب است ضرری ندارد ولی در هر صورت باید آن عهد نامه را دید.
آقا میرزا ابوالحسن خان- لایحه از سفارت به وزیر خارجه نوشته شده صریحا نوشته‌اند نفوذ این دو دولت در مملکتی که همسایه هستند متساوی باشد یعنی انگلیس در طرف جنوب و روس در طرف شمال و هیچیک از این دو دولت در طرف دیگری دخالت نکنند و من آن کلامی را که حاجی امین الضرب گفتند نفهمیدم و یک کلمه دیگر هم هست که اموری که از برای دولت ایران رخ می‌دهد به کمک این دو دولت فیصل بگیرد این مطلب را هم نفهمیدم پس باید نوشت که صورت عهدنامه را بفرستند به وزارت امور خارجه و استدعا می‌کنیم که صورت آنرا داده و بنویسند که غیر از این قرارداد دیگری نداریم ما بیش از این سئوال و خواستن حق دیگری نداریم.
حاج معین التجار- سفرای ما باید بداند که ترتیب این مملکت حالیه بر خلاف سابق است سابق شاید راپورتی می‌فرستادند و خوانده نمیشد ولی حالا باید این گونه راپورت‌ها را به وزارت خارجه بفرستند و از وزارت خارجه هم به مجلس بفرستند خوانده شده معلوم شود.
مستشار الدوله- باید وزیر امور خارجه را در یک مجلس خواست و از کلیه معاهداتی که شده مفصلا توضیح خواست و بما اطمینان بدهند که از این معاهدات ضرری باستقلال ایران بر نخواهد خورد.
حاج معین التجار- عرض دیگردارم امیدوارم که بعد از انتخاب این هیئت جدید وزرا طوری بشود که این مجلس انشاءالله بتواند مشغول کار خود شود تا حال که مجلس بکار دیگران مشغول شده و بوظایف خود رفتار نمی‌کرد باید این کابینه ما طوری انتخاب شود که دیگر مجلس از وظیفه خود خارج نشود تا حال مجلس در حقیقه کار وزرا را انجام می‌داد
لایحه از انجمن بلدیه در خصوص تکمیل نقیصه وکلا که از انجمن اصلاح به آنجا نوشته رجوع کرده بودند بالایحه مرسله از انجمن مذکور قرائت شد.
نایب رئیس- در مسئله انتخاب وکلا چه باید جواب داد
صدیق حضرت- در این خصوص بلدیه از وظیفه خود خارج شده است.
آقا سید محمد تقی- بلدیه فقط اخطار کرده است دخالت ننموده
نایب رئیس- پس خوب است جواب گفنه شود که با وزرات داخله است بانجمن بلدیه ربطی ندارد.
آقا سید حسین- این جواب بلدیه است تکلیف ملت چیست که نقیصه وکلا را می‌خواهند.
نایب رئیس- باید بوزارت داخله نوشته شود و همین جواب ملت است.
آقا سید حسین- آیا این چند نفر را عموما باید انتخاب کنند یا طبقاتی باشد.
نایب رئیس- بهمان ترتیب انتخاب وکلای سابق انتخاب می‌شوند.
آقا سید حسین- پس باید از طبقاتی که وکلای آنها باقی است اطلاع داده شود که تا پانزدهم شهر آتیه حاضر شده وکلای خود را انتخاب نمایند مجلس هم در این باب اقدامی باید بنماید.
نایب رئیس- البته اقدام خواهدشد.
آقا سید حین تقی زاده- ما در ترتیب صحیح هیچ اقدامی نمی‌کنیم و اهمیت نمی‌دهیم ولی باید اینها را مراعات کرد که خیلی اهمیت دارد ما آنچه به مجلس وارد شد مثل این که از آسمان نازل شده می‌خوانیم آنچه از بلدیه بیاید باید بتوسط حکومت باشد اگر حکومت نباشد بتوسط وزارت داخله بفرستند آن وقت وزارت داخله خواهد دید اگر جواب دارد می‌دهد والا به مجلس می‌فرستد در آنجا هم کسر وکلا را باید از وزارت داخله خواست (لایحه دیگر از بلدیه زسیده بود که در باب گندم بوزارت مالیه نوشته شد که چه مقدار می‌توان جنس دیوانی را حاضر نمایند. وزیر مالیه جواب داده بودند که هنوز دستور العمل از کمیسیون مالیه نگذشته است که جنس موجودی دیوان معلوم خروار از قرار خروار شش تومان داده شود بلدیه نان را از قرار ششصد دینار خواهد فروخت.
نابی رئیس- گویا اشتباه در گندم دیوان شده است جواب داده شود که هنوز جنس دولتی معلوم نشده است که چه مقدار موجود خواهد شد.
آقا میرزا فضلعلی آقا- دیروز درخصوص تعیین رئیس گفتگو شد و امروز وقت دیر شده خوب است فردا یا روز سه شنبه انتخاب شود.
لسان الحکما- د رمسئله مرض که در باد کوبه است خیلی در این باب تقصیر می‌شود سرعت مرض بیش از اینهااست باید زودتر جلوگیری کرد.
نایب رئیس- جناب محتشم السلطنه آن روز که اینجا بودند گفتگو شده گفتند فردا مجلس داریم در این خصوص مذاکره کرده اقدام صحیح خواهد شد.
رئیس التجار- این دیگر مسئله سرحدی نیست که اسبابش موجود نباشد شوخی نیست دو ساعت بنشینند گفتگو کرده تمام کنند.
حاجی معین التجار- چند روز قبل می‌گفتند که همان در بادکوبه است حالا میگویند تا استارا آمده است زودتر باید جلوگیری کرد و در این موارد قطع مراوده از همه چیز بهتر است.
اسد الله میرزا- گمان می‌کنم که صبر کردن تا وکلا بوزرا گفتگو نمایند صحیح نباشد بهتر این است که بوزرا نوشته شود فور طبیبی روانه نمایند.
وکیل التجار- میدانید که شدت سریان این مرض بیش از اینها است که بنشینیم اینجا بحرف تمام کنیم و در سواحل دریا چند مکان است که بار انداز و بندر است کار یک نفر طبیب نیست که در همه آن جاها بتواند جلوگیری نماید چاره نیست مگر این که یک مدتی قطع مراوده بشود.
صدیق حضرت- هر جا که بندر صحیح و گمرک خانه باشد آنجا طبیب هم دارد خوب است تلگراف بشود دیگر کخانهای آنجا که ترتیب قوانین و جلوگیری را فراهم بیاورند.
نایب رئیس- اگر صلاح است چیزی بوزارت داخله نوشته بشود که طبیبی بفرستد برود.
مخبر الملک- الان گفتگو شد که ما نباید دخالت در اجرائیات بکنیم در یان صورت خوب است از ایشان همان جلوگیری را بخواهید باقی با خودشان است
وکیل الرعایا- صحیح است ما نباید داخل اجرائیات بشویم ولی باید از تمام وزارتخانها پزسید که شما در این مدت آن کاری که برای ایران کرده‌اید بنویسید به بینیم چیست.
مخبر الملک- این مسئله دیگریست و خارج از گفتگوی ماست.