مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ تیر ۱۲۸۶ نشست ۱۱۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۵ تیر ۱۲۸۶ نشست ۱۱۸
مذاکرات روز یکشنبه ۲۵ جمادی الاولی ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۲۴ جمادی الاولی ۱۳۲۵ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند.
تلگرافی از کرمانشاه در جواب تلگراف مجلس که در دفع و جلوگیری از مفاسد شده بود بمجلس رسید قرائت کردند قریب باین مضمون:
- حضور حجج اسلام واعضاء مجلس در خصوص تلگرافی که از طرف مجلس شده اشخاصی که از مجلس و فرموده حجج اسلام انحراف جسته، معلوم است قول چنین اشخاصی معتنابه نخواهد بود خاطر حجج اسلام و اعضای مجلس از طرف اهالی کرمانشاه آسوده باشد اگر چه اهالی این شهر مدتی است به ظلم مستبدین گرفتار هستند امیدواریم در ظل توجه حضرت حجة عصر (ع) و نیات حسنه آقای ظهیرالدوله تمام امورات بر وفق مقصود حاصل گردد (آقا مهدی)
تلگرافی دیگر از استرآباد رسیده بود قرائت شد قریب باین مضمون:
- حضور مجلس و حجج اسلام دامت برکاتهم
- در فقره ظهور مخالفت شخصی بحمدالله تاکنون خیالات ایشان اثری نداشته است اینک هم نهایت شعف را حاصل نمودیم که عامه ناس از خیالات ایشان مسبوق شدند (و من لم یجعل الله نوراً فماله من نور) اعضای انجمن علمیه استرآباد و سایرین مترصد صدور اوامر مطاعه مجلس هستیم. اشخاصی که اظهار مخالفت کرده امیدواریم در ظل مراحم حضرت حجة بمصداق آیه شریفه انما جزوالدین بحاربون الله و رسوله و یسعون فی الارض فساداً ان یقتلوا و یصلبوا و تقطعوا ایدیهم و ارجلهم من خلاف اوینفوا فی الارض، مجازات بکنید
- (امضاء هشت نفر از علما و مجتهدین)
تلگرافی از زنجان رسید قرائت شد قریب باینمضمون:
- آقای آخوند ملاقربانعلی وارد مجلس شده چشم اهالی روشن جمعیت بجهت تماشا زیاد
- حسین.
شیخ ابراهیم – بعد از آنکه حکومت را بیرون و انجمن را بهم زده‌اند خودشان در مسجد نشسته انجمن مخالف ترتیب داده وارد شده‌اند.
در این موقع بر حسب تمایل مجلس وزرای هفتگانه به مجلس آمدند: وزیر داخله، وزیر عدلیه، وزیر تجارت، وزیر علوم، وزیر معادن و وزیر مالیه.
رئیس- بواسطه اخبار موحشه که از اغتشاش ولایات بمجلس رسیده و دیروز مذاکره شد اعضای مجلس چنین تقاضا کردند که وزرا تشریف بیاورند تا با حضور وکلا در رفع اختلال گفتگو شود.
حاجی سید نصرالله – در حقیقة این اوضاع ناگوار حواس همه رامختل کرده چاره باید کرد بعضیها تصور میکنند که از طرف دولت کوتاهی می‌شود پاره مطالب را مقایسه میکنند که چرا در مورد سالارالدوله سریعا اقدام شد ولی در سایر موارد جدا در مقام دفع و رفع برنمیآیند.
وزیر داخله – نه اینکه کوتاهی شده باشد در بعضی موارد اسباب کار فراهم است زود انجام می‌گیرد مسئله سالارالدوله در کرمانشاه همین طور در مسئله زنجان اسعدالدوله تلگراف کرده است که امنیت حاصل شده مقصرین را می‌گیرند در اردبیل هم اغتشاش آنجا بواسطه انجمن شده که حاج میرزا علی اکبر با دیگری اختلاف کرده کم کم نایره فتنه و اغتشاش شعله ور شده بهر حال تلگراف شده رفع خواهد شد در خصوص آذربایجان آنروز مذاکره شد اقدامی شد ولی به تعویق افتاد باید یک حاکم مستقلی فرستاده شود تا این جزئیات رفع شود.
معین التجار – در خصوص عراق و آمدن حاج آقا محسن هنوز اقدامی نشده.
وزیر داخله – حالا باز مشغول اغتشاش شده ولی معلوم نشده که نمی‌خواهد بیاید صد سوار و سی قزاق مامورند که او را حرکت بدهند گویا وارد شده باشند این تلگراف هم حالا رسیده که سه روز مهلت خواسته تا حرکت نماید.
محتشم السلطنه – بعد از آنکه معلوم شد حاجی آقا محسن برگشته حکم شد حتماً چند سوار برود او را حرکت بدهد از ورود آنها هم تلگراف شد کمک هم خواستند بعراق تلگراف شد همراهی نمایند. حالا این تلگراف از عراق رسیده قرائت شد باینمضون:
- حضور حضرت اتابک اعظم پس از ورود صمصمام‌الممالک، حاج آقا محسن بطوریکه عرض شد از دهات خود جمعیت نموده بازارها را بسته. فرستادم رئیس قشون بیاید در خانه نشسته، بیرون نمی‌آید، چون نسبت با حاجی آقا محسن دارد متعذر به معاذیر شد مخصوصا چند نفر توپچی و غیره خواستم سند وزارت جنگ را می‌خواهد حاجی آقا محسن بنای یاغیگری را گذارده دیشب در پشت بام بازارها و جای دیگر تفنگچی گذارده، به ارک شلیک می‌کردند اگر صمصام‌الممالک نبود برای چاکر و اهل شهر خیلی محل خطر بود اغلب مردم بطرف حاجی آقا محسن رفته صمصام الممالک هم به پاره اقدامات اجازه ندارد هر روز از طرف شیخ فضل الله تلگرافات می‌رسد اگر این طور باشد تمام اموال و عرض مردم بهدر خواهد رفت شرم دارم از خیالات فاسده او بگویم اگر عرایض چاکر را اغراق بدانند تحقیق شود کار خیلی بالا گرفته اقدامات فوری لازم است.
محتشم السلطنه – این تلگرافات رسیده حکم شده صمصام الممالک با قزاق اقدامات مجدانه نماید پس از آن این تلگراف رسید بحمدالله شهر امن در باب حاج آقا محسن منتظر حکم قطعی هستیم حسن اتفاق قزاق از بروجرد وارد شده حکم شود قزاق دو روز بماند تا حرکت کند
تلگرافی از طرف پسرهای حاجی آقا محسن رسیده بود قرائت شد:
- حضور اتابک اعظم
- تلگراف مبارک مشعر بر احضار حاجی آقا محسن زیارت گردید سخت مریض شده بهیچوجه قادر بر حرکت نیست اگر شفا یافت می‌آید والا دنیا را وداع می‌کند.
وزیر داخله – مقصود اینست که آنچه تکلیف است تلگراف شود که بهر حالی هست بیاید استعداد حاجی آقا محسن هم معلوم است حال مجلس هر طور تصویب کند رفتار می‌شود.
حاجی میرزا ابراهیم آقا – حاجی آقا محسن یاغی نبوده معلوم می‌شود تا حال حکم قطعی بر احضار او صادر نشده.
آقا میرزا فضلعلی آقا – درصدد این مطلب نیستیم که تقصیر را بر گردن یکدیگر ثابت کنیم حالا این ترتیب که پیش آمده اگر جلوگیری شود ممکن است رفع شود والا همینکه شدت کرد ممکن نیست جلوگیری شود ما وکلا با خدای خود قسم یاد کرده‌ایم که ذره کوتاهی نکنیم با این عهد نباید ابدا راحتی را طالب باشیم از هیچ اقدامی نباید مضایقه کنیم مثلا اگر هیئت وزرا باید سه شب هم در تلگرافخانه بخوابند و رفع این اغتشاشات را بکنند نباید به مسامحه گذرانید چون قوه اجرا در دست آنها است همه نوع باید همراهی کنند واگر غیر از این باشد کار سخت خواهد شد.
صدیق حضرت – افسوس دارم که در هر مطلبی که ضرر بدولت دارد به محض بروز سریعا در صدد جلوگیری برمی‌آید اما هر چه راجع به ملت است مثل اردبیل و عراق و غیره هر قدر اخطار می‌شود هیچ اقدام نمیکنند و از این مطلب غفلت دارند که نه اینکه خلق اردبیل بکلی از دست خواهد رفت بلکه اردبیل بکلی از دست می‌رود همچنین مسئله حاجی آقا محسن و همچنین مسئله شیخ فضل الله درآنجا نشسته همه نوع فساد می‌کند و کسی درصدد نیست.
حسام الاسلام – وقت ملت خیلی تنگ شده ما در این مملکت دو نماینده داریم یکی وکلا که از طرف ملت نماینده هستند و یکی وزرا، هیئت وزرا ضامن فساد مملکت هستند باید ضامن افعال یکدیگر هم باشند.
مستشارالدوله – این وقایعی که از اطراف می‌رسد ببینیم از مقتضیات مملکت است یا خبر دیگری شده بنده عرض می‌کنم در صورتی که در پای تخت مملکت فسادی بروز کند و بهیچوجه درصدد رفع آن برنیایند البته بجاهای دیگر سرایت خواهد کرد. در دو فرسخی شهر این مفسده برپا است هیئت وزرا می‌توانستند شفاها رفع کنند و ابدا از آن مذاکره نکرده از اطراف صحبت میکنند بنده سربسته عرض می‌کنم که وزرا باید بهتر از این توجه کنند و آن اصولی که در مشروطیت مقرر است ملاحظه نمایند و اگر جلوگیری از این فساد نکنند کار سخت خواهد شد.
حاجی امام جمعه – بنده می‌خواهم عرض کنم که هم وکلا مقصرند و هم وزرا امروز در مملکت دو هیئت هستند یکی وکلا یکی وزرا در سایر ممالک این دو هیئت یکی هستند در اینجا اینطور نیست چون رای آزاد است رای خود را می‌گویم آنطوری که در سایر ممالک اتحاد دارند اینجا ندارند اما تقصیر وزرا اینست که از هر جا خبر انقلاب رسیده اگر از طرف وکلا سخت گیری شده اقدامی می‌نمایند و اگر نشد هیچ گویا این مملکت مال آنها نیست قوه قشونی امروزه اهم قوای مملکت است در هر امر دخالت او لازم است در این مدت از طرف وزارت جنگ چه اقدامی شده است وزیر داخله از اوایل در کارها جدا اقدامی داشتند و این ایام قدری سست شده‌اند چنانچه بنده روز دوشنبه گذشته بواسطه عذری نتوانستم در کمیسیون وزرا حاضر شوم چند تلگراف رسیده بود فرستادم امروز جواب آنها رسیده. اما تقصیر وکلا این است که نبایست بچسبند که وزرا مسئول هستند و اصلاح را از آنها بخواهند و حال آنکه ما قوه مجریه نداریم و تا دستورالعمل حکام فرستاده نشود کار پیشرفت ندارد و درست نخواهد شد بر فرض این هیئت وزیر را هم معزول کردیم با زحمات زیاد هشت نفر دیگر بجای اینها بگذارند باز بهمین ترتیب خواهد بود.
حاج سید نصرالله – از وقوع این حوادث نباید تعجب کرد در همه جا این اختلافات اتفاق افتاده چیزی که هست یک مطلب هنوز به ما معلوم نشده که آیا در حقیقت این مملکت مشروطه هست یا نه چنانچه می‌بینی بعضیها به اعلیحضرت مشتبه کردند که این وکلا فقط با شاه کار دارند با این حال چطور می‌شود این سوءظن را از قلب شاه خارج و این مطلب را فهماند که عمده مقصود حفظ استقلال سلطنت در این خانواده است و غیر از این هیچ مقصودی ملت ندارند و مادامی که قلب شاه در رنجش است هیچ کاری پیشرفت نخواهد داشت.
آقا سید محمد جعفر- این ملت چه کرده‌اند وکلا چه اقدامی برخلاف نموده‌اند که اسباب سوء ظن شاه و باعث رنجش قلب مبارک ایشان باشد یک دستخط مختصر از طرف شاه بمجلس آمد چقدر اسباب مسرت مردم گردید.
وزیر داخله – گمان ندارم چنین چیزی باشد اگر هم باشد اصلاحش آسان است طریق اصلاحش را هم عرض می‌کنم.
حاج سید نصرالله – خدا شاهد است که ما غرضی جز اصلاح ملک و مملکت چیز دیگر نداریم.
وزیر داخله – توقع دارید بتوسط این هشت نفر تمام کارها اصلاح شود اینقدر وقت نگذشته که قابل اصلاح تمام کارها باشد باید تمام نظامنامه و دستورالعملها نوشته و فرستاده شود تا فرستاده نشود کارها اصلاح نخواهد شد.
آقا میرزا سید محمد مجتهد – مطلب این است که چند نفر اطراف شاه را گرفته نمی‌گذارند خاطر شاه آسوده باشد و فعلا با اساس مشروطیت همراهی نمایند.
آقا سید حسن تقی زاده – در همه جای دنیا که مشروطیت و مجلس است آنجاها وزرا میایند و با وکلا مباحثه میکنند و مطالب را از روی تحقیق بیکدیگر می‌فهمانند ولی در هیچ جا وزرا را از دو فرسخی نمی‌خواهند که از آنها اظهار امتنان و تشکر کنند این مطلب را هم قبل از وقت عرض می‌کنم که مطالب بنده تمام اعتراضات است. هیچ وزیری نباید با حضور وزیر دیگر از طرف او صحبت بدارد. چنانچه وزرا در این حال بحران مملکت همه روزه حاضر می‌شدند ممکن بود ما در فاصله یک روز بنشینیم دراصلاح حل یک محل گفتگو کنیم و رفع فساد را بنماییم اما حالا که در بعضی از ایام بطور فوق العاده حضار می‌شوند وقت خیلی تنگ است باید بطور کلی در اصلاح حال مملکت صحبت کنیم. ما نباید دخالت در جزئیات کارهای وزارتخانه‌ها بکنیم آنها هم نباید جزئیات کارهای خودشان را بما اطلاع بدهند ما باید بطور کلی اصلاح مملکت را بخواهیم مثلا در مسئله که چهار ماه است اخطار شده و همه قسم تاکید شده حالا راپورت نشان می‌دهند که مامور رفته اقدامات می‌شود. ما باید کلیه امنیت را از وزیر داخله چشم پوشیده بخواهیم این شخص وزیر یا اینست که منتهای کفایت خود را بخرج داده و بیش از این از عهده او برنمی‌آید دراینصورت باید استعفا بدهد یا اینکه از عهده او برمیاید ولی موانعی در پیش است در این صورت هم باید یا استعفا بدهد یا موانع را بمجلس اظهار کند مجلس همه روزه نمی‌تواند در جزئیات گفتگو کند. اینکه گفته شد اگر اینها استعفا بدهند دیگر کسی را نداریم اشخاصی هستند که قوه زیادتر از این دارند منتها در انظار پست هستند این مطلب هم اشکالی ندارد در مملکت ایران سلطان می‌تواند مردمان پست را در یکروز بدرجه شخص اول برساند این عرض آخری خود را هم بکم شاید وزرا تا ششماه دیگر بمجلس نیایند باید این کمیسیونها را بهم زد و وزرا همه روزه در مجلس علنی حاضر شوند و در امورات مملکت صحبت کنند.
آقا میرزا محمود اصفهانی – بنده بی پرده عرض می‌کنم که تمام مردم این مفاسد را از وزرا میدانند.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – چنانچه مذاکره شد شاه به منزله سر وزرا و وکلا بمنزله قوی مملکت بمنزله جسم، مادامی که این اجزا از حال یکدیگر مستحضر نباشند کار از پیش نخواهد رفت مادامی که شاه در یک محل مخصوص باشد و واسطه کار را وزرا قرار بدهد همانطوری می‌شود که در مصر واقع شد باید تمام از حال یکدیگر مسبوق باشند و به معاونت یکدیگر کار بکنند.
حسنعلی خان – کرارا عرض کرده‌ام که ما باید تمیز فیمابین دو قوه مقننه و قوه مجریه را بدهیم تکلیف هر یک را واضح نماییم لابد وزرا از این ملت هستند و تا آنها تکلیف خود را ندانند کار از پیش نخواهد رفت و در تمام ممالک قرار است مسئولیت را یک نفر قبول می‌کند وآن وزیر داخله است که باید سایر وزرا بتصویب او انتخاب شوند.
وزیر عدلیه- در همان روز اول که وزیر داخله بمجلس آمدند معرفی این هیئت را کردند و تاکنون هم از هیچکدام شکایت نکرده‌اند معلوم می‌شود از آنها مخالفتی ظاهر نشده و بتصویب ایشان انتخاب شده بودند.
حسنعلی خان – مقصود بنده این است به شور یکدیگر کار بکنند و مسئولیت داشته باشند از آن روز تاکنون چه وقت وزارت جنگ به این مجلس آمده با وجود این چطور وزیر داخله از وزارت جنگ مطمئن خواهد بود که بتواند مسئولیت وزارت جنگ را در عهده بگیرد.
حاجی محمد اسمعیل آقا – دو مطلب می‌خواهم عرض کنم هر گاه یکی از وزرا به وظیفه خود رفتار نکرد و مجلس عزل او را خواست و نتیجه نبخشید چه باید کرد در صورتی که تمام امنیت مملکت امروز بسته به قشون است وزیر جنگی که مخالف با مجلس باشد چطور می‌شود مملکت آسوده باشد مطلب دیگر در باب پول است باید کمک کرد و تهیه پولی نمود.
وزیر داخله – در مسئله اول اقدام شده درمسئله دوم هم در دو ماه قبل اقدام شده از طرف دولت هم اقدام شده و می‌شود باید جدا مجلس هم همراهی کند و بانک را تشکیل بدهند و حقوق مردم را برسانند تا امورات مرتب شود.
آقا شیخ حسین – سابقا بنده عقیده خودم را در این موضوع اظهار کردم شخص وزیر داخله خوب از عهده کار برمی‌آید در این موقع که پای شرف در کار است باید هر گونه محظوری که در بین هست اظهار نماید تا رفع شود.
وکیل التجار – اینها برای اصلاح مملکت است مکرر عرض کرده‌ام وزرا بهر ترتیبی که صلاح بدانند باید بتمام ولایات اطلاع بدهند که شاه با ملت همراهی دارند و چند نفر هم که مخالفت کرده‌اند بمجازات برسند تا مردم آسوده شوند مسئله بانک هم سرانجام گیرد در خصوص حقوق قشون پس از اصلاح مالیه اول پولیکه گرفته شود باید بقشون داده شود.
حاج میرزا علی آقا – مملکت هم مثل انسان است انسان چطور از عقل شور می‌کند که فلان کار را بکنم یا نه اهالی مملکت هم باید از وزرا که به منزله عقول عشره هستند شور نمایند که این مشروطیت را که ما گرفته‌ایم صلاح است که در لوازمات آن کوشش نماییم یا نه و از وزیر داخله که بمنزله عقل اول هستند جواب می‌خواهم.
وزیر داخله – بلی صلاح است و شما سی کرور نفوس هستید اتفاق نمایید هر چه موانع است از پیش بردارید.
در این موقع مجلس ختم گردید.