مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ خرداد ۱۳۳۶ نشست ۹۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیونها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۵
سال دوازدهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۱۴ خرداد ۱۳۳۶ نشست ۹۴
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۹۴
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۱۴ خردادماه ۱۳۳۶
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت‌مجلس
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: فخر طباطبایی، عبدالحمید بختیار، حشمتی، خرازی، ارباب
۳- مذاکره در گزارش کمیسیون خارجه راجع به مقررات استخدامی وزارت امور خارجه
۴- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای مرآت اسفندیاری
۵- آشنایی کامل به آداب معاشرت ابتهاج
۶- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه شنبه ۱۴ خرداد ماده ۱۳۳۶
مجلس یک ساعت و سه ربع پیش از ظهر ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس ـ اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه ـ آقایان: دکتر آهی. دکتر نفیسی. رامبد. پرفسور اعلم. صدرزاده. صفاری. قرشی. محمودی. مشار. خلعتبری. صادق بوشهری. مهندس اردبیلی. اقبال. بزرگ ابراهیمی. سنندجی. بوربور. دکتر شاهکار. اورنگ. دکتر هدایتی. جلیلی. دکتر رضائی. طباطبائی قمی.
غائبین بی اجازه ـ آقایان: دکتر عدل. اخوان. قراگزلو. دولتشاهی. دکتر طاهری. دکتر عمیدی.
دیر آمدگان و زود رفتگان با اجازه ـ آقایان ـ فضائلی. مهندس دهستانی. سالار بهزادی. کاظم شیبانی. دادگر. شادمان. دهقان. مهدوی. قبادیان. مشایخی. عبدالحمید بختیار. کیکاوسی.
رئیس ـ نسبت بصورت مجلس نظری نیست؟ آقای صارمی.
صارمی ـ اصلاحاتی در عرایض بنده هست که اصلاح می‌کنم و می‌دهم به تند نویسی.
رئیس بدهید اصلح کنند دیگر نظری نیست ؟(اظهاری نشد) صورت مجلس جلسة قبل تصویب شد.
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: فخر طباطبائی ـ عبدالحمید بختیار ـ حشمتی ـ خرازی ـ ارباب
رئیس ـ امروز نطق قبل از دستور است. آقای فخر طباطبائی بفرمائید.
فخر طباطبائی ـ عرض کنم موضوع تقویت و تحکیم قوة قضائیه مملکت از مسائلی است که گمان می‌کنم مورد کمال توجه آقایان محترم باشد زیرا دستگاه قضائی ما که یکی از ارکان و محصول مشروطیت ایران است با اینکه هنوز نیم قرن از عمر آن نگذشته و جوان می‌باشد از حیث جهات معنوی عمیق و ریشه دار است و عده‌ای از مردمان شریف و دانشمندان مملکت در این دستگاه از روی کمال خلوص و حقیقت خدمت کرده و خدمت می‌کنند. متأسفانه طبیعت کار قضا طوری است که همیشه یک عده ناراضی بوجود می‌آورد زیرا هر دعوائی بالاخره منجر بمحکومیت و نارضایتی یک طرف دعوی می‌شود آقای دکتر شاهکار استدعا می‌کنم توجه بفرمائید چون خود جنابعالی با دادگستری زیاد سر و کار دارید و از این گذشته شما وقتی تشریف ببرید در کاخ دادگستری خصوصاُ پشت در محاکم کیفری و بازپرسی و ملاحظه میفرمائید شاکی و مشتکی عنه، زن و بچة ارباب رجوع و متهمین که در آن اطاقها سرو کار دارند آنجا جمع هستند داد و فریاد دارند آه و ناله دارند جوانی مرتکب قبل شده، راننده‌ای در اثر بی احتیاطی در رانندگی کسی را زیر گرفته و از این قبیل اشخاص هستند و پرونده ـ هایشان را باین دادگاهها مراجعه کرده‌اند غالب این پرونده‌ها مشحون از ادله است و قاضی بیچاره چه می‌تواند بکند جز اینکه اگر از لحاظ اوضاع و احوال و معیل بودن و سایر جهات تخفیفی هم در کیفری ایجاب بکنند تخفیفی بدهند ولی بمحض اینکه بستگان متهمین از حکم محکمه استحضار حاصل کردند و منجر به محکومیت شخص مورد نظر شان بود داد و فریاد و شکوه و شکایت راه می‌اندازند تماشاچی هم که دور از کنه قضیه است با اینها هم صدا و همداستان می‌شود و این خلاصه تصور و منظره‌ای است از سنخ و ماهیت کارقضائی که بهمان کیفیت که آقایان وقتی تشریف می‌برند بمریضخانه دیدن منظرة مرضی و مجروحین و جراحان و اطباء و آن کیفیت یک وضعیتی در چشم آدم ایجاد می‌کند که روح را متأثر می‌کند فکر می‌کنم فکر می‌کنم که دادگستری هم از این قاعده مستثنی نیست. همین هفته گذشته بود، آقایان محترم قطعاُ در جراید ملاحظه فرمودند مختلسی که مرتکب اختلاس شده بود و پرونده اش هم ادله داشت و قاضی دادگاه هم نهایت ارفاق را در حقش کرده بود این آمد اسید سولفوریک روی رئیس محکمه شعبه ۲ باشید که بوضع فجیعی این مردم الان در بیمارستان بستری است و یک چشم یا دو چشم او در خطر نابینائی قرار گرفته است. من خودم موقعی که در دادگستری بودم خیالی برای ما از این اقدامات شده بود بخاطر دارم یک راننده‌ای تبعه انگلستان بود او را آورده بودند برای محاکمه زیرا مرتکب قبل غیر عمدی شده بود خوب در قانون ما اتهام قبل غیر عمدی شده بود خوب در قانون ما اتهام قبل غیر عمد مجازات از دو سال است و این رضایت شاکی خصوصی را هم فراهم کرده بود و ما بمناسبت رضایت شاکی خصوصی یکسال و نیم حبسش کردیم. داد و فریاد و راه افتاده بود که چرا این را محکوم باعدام نکردید چون انگلیسی بود و البته آنروز افکار هم برانگیخته بود و حتی یک روز چند نفر چاقو کش فرستادند بدادگاه برای تهدید ما باز
بخاطر دارم محاکمه قاتل مرحوم دکتر زنگنه بود در مرئی و منظور عمومی یکنفر استاد دانشگاه را کشته و اقرار هم کرده بود و هیچ امتناعی هم نداشت، وقتی که حکم محکمه جنائی صادر شد تظاهراتی کردند بقضات لغت و نفرین می‌کردند که چرا تبرئه نکردید و حالا اینکه تبرئه که هیچ با آن پرونده‌ای که جناب آقای دکتر افشار استحضار دارند جای تخفیف هم نداشت منظور من از این عرایض بطور کلی این بود سنخ کار و طبیعت کار قضات طوری است که در انظار مردم اینطور جلوه می‌کند که قاضی آنجا نشسته است و مجازات می‌کند حال آنکه آنها جامعه را در مقابل عوامل مخربی که بحال اجتماع زیان بخش هستند صیانت می‌کنند آنها آنجا نشسته‌اند قانون مجازاتی در اختیارشان هست و ضمانت می‌کنند جامعه را و خوشبختانه آنچه دیده در دولت حاضر هم باین صنف واقعاُ تجلیل و احترام شده و این به بنده فرصت می‌دهد که از دولت تقاضا کنم بنواقص و مشکلات کار قضائی توجه داشته باشند یکی از مشکلاتی که در امور قضا هستند بنظر من کمی عدة قضائی توجه داشته باشند یکی از مشکلاتی که در امور قضا هست بنظر من کمی عدة قضات است زیر در تمام کشور بیش از هشتصد الی نهصد نفر نداریم که شغل قضاوت دارند و این را تصدیق بفرمائید که کادر قضائی ما خیلی کم است و دادگستری هر شهرستانی را که ملاحظه میفرمائید تشکیلاتش ناقص است دادستان دارد بازپرس ندارد دادگاه شهرستان دارد دادگاه بخش ندارد بازپرس بلا متصدی است و با این کیفیت تمام شهرستانها تشکیلات قضائیش ناقص است از جهت اینکه قاضی کم است در این دستگاه و این خودش ایجاد نارضایتی برای مردم می‌کند چرا؟ برای اینکه کارهای آنها می‌ماند پرونده ـ هایشان معوق می‌ماند این یک موضوع موضوع دیگر که قابل توجه است موضوع قوانین و اصلاح قوانین است که من یک وقت بجناب آقای گلشائیان وزیر وقت دادگستری عرض کردم اهم مطلب در اصلاح دادگستری ما اصلاح قوانین است مخصوصاُ قوانین قومی و تشریفاتی قوانین تشریفاتی بقدری پیچیده و مبهم است که دست قضات را در احقاق حق بسته است گاهی اوقات من خودم در عمل یدیم که حق و عدالت فدای اجرای تشریفات شده است خدای تمبر و این قبیل حرف شده است برای اینکه مثلا در وقت مقرر تمبر نچسبانده‌اند و این تشریفات باعث شده است که کارهای عدلیه را دچار مماطله و تأخیر کرده است موضوع دیری که قابل توجه است مثلا حکمت محکمه انتظامی است که راجع بخود قضات است قاضی محکمه انتظامی بسیار مردمان جلیل القدر و شریفی هستند و بسیار مرتب هستند ولی اینها تمام دلیل این نمی‌شود که یک وقت خدای نرکده یک اشتباهی رخ داده نشد بشر همیشه د رمظان اشتباه است و اینکه در مراحل دادرسی محاکم را چند درجه گذاشته‌اند برای این است که یک مرتبه دیگر اشتباهات را کنترل کنند (صحیح است) و این معنی که حکم محکمه انتظامی غیر قابل تجدید نظر من یک افراطی است بحقوق قضات (صحیح است) و یک عده‌ای از بساحت مقدس مجلس که عیناُ تقدیم مقام ریاست می‌کنم و ضمناُ در ختمه عرایضم شرحی هست راجع برئه مرحوم علی اکبر سلیمی کارمند دادگستری که آنها تقاضائی داشتند خدمت مقام ریاست تقدیم می‌کنم و بعرایض خودم خاتمه می‌دهم .(احسنت)
رئیس ـ آقای عبد الحمید بختیار.
عبدالحمید بختیار ـ آقایان نمایندگان محترم در روزنامه مشاهده فرموده‌اند که یک نفر قائل در خوزستان پیدا شده است که فقط رانندگان را بقتل میرساند بنده از نظر حوزه انتخابیه خودم از شروع این کار بوسیلة تلفن و چه بوسیله نامه اطلاعات کامل بدست آورده‌ام که باید باطلاع آقایان نمایندگان محترم برسانم آنچه مسلم است طبق اطلاعاتی که در دست است این مرد یک مرد عادی نیست و مسلماُ جنون دارد و این شایعاتی که پیدا شده است که او تصمیم گرفته ۶۰ نفر راننده را بکشد صحبت ندارد برای این که کسی هنوز او را پیدا نکرده است که با او مذاکره بکند که ببیند این تصمیم را دارد یا خیر ولی موضوعی را کبه باید تذکر بدهم این است حقیقتاُ بنده در پشت این تریبون همیشه کارم تنقید بود ولی چون یک دستگاهی وظیفه خودش را بنحو احسنت انجام بدهد بایستی تشویق بشود آنچه برای من مسلم است این است که مقامات انتظامی خودستان و مخصوصاُ ژاندارمری که وظیفه دار است این قاتل را تعقیب کند جدیت کامل کرده است و اطلاعات کاملی بنده دارم که بچه وسایلی در جاده‌ها و سر راهها و گذرگاهها را ژاندارمها و مخصوصاُ افسرانش با لباس عوضی گرفته‌اند و شب و روز زحماتی می‌کشند و قابل تقدیر است این اشخاص حقیقتاً همه شان شب و روز زحمت می‌کشند و کار می‌کنند برای این که این قابل و جانی را پیدا کنند حالا اگر پیدا نشده تقصیر این بیچاره افسران و ژاندارمها نیست و باید بعقیده من این اشخاص را که شب و روز زحمت می‌کشند تشویق کرد تا این قاتل جانی را پیدا کنند (سلطانی ـ مخصوصاُ سرهنگ قوامی را بفرمائید) مخصوصاُ آقای فرمانده هنگ حقیقتاُ طبق اطلاعاتی که من دارم و کاغذهائی که بمن می‌نویسند میدانم که بچه طریق این قاتل را تعقیب می‌کنند واقعاُ قابل تقدیر است. موضوع دیگر که بنده می‌خواستم بعرض آقایان نمایندگان برسانم که مه بایستی بهم کمک بکنیم موضوع مسلولین خوزستان است (دکتر امین ـ تنها در خوزستان نیست آذربایجان هم همینطور است) بنده بارها پشت این تریبون دولتهای وقت را متوجه کردم که مرض سل خوزستان و بلکه همه ایران را تهدید می‌کند متأسفانه هیچ کدامشان ترتیب اثر ندادند (صحیح است) برای این ترتیب اثر نمی‌دهند که مسلولین را مشاهده نمی‌کنند یک روز سه چهار نفر از این مسلولین که برهنه و گرسنه بودم و یک شب زمستان جلوی منزل من تا صبح نشسته بودند آنها را در اطاق وزیر بهداری وقت بردم و حقیقتاُ ایشان هم متأثر شدند ولی تعجب می‌کنم که چرا متأثر می‌شوند و ترتیب اثر نمی‌دهند (مهندس سلطانی بـ برای این که سازمان برنامه پولی بهشان نمی‌دهند) راجع بخوزستان همان عرضی را که نسبت بجناب آقای وزیر کشاورزی کردم همان عرض را بدکتر راجی تکرار می‌کنم مردم خوزستان از دکتر راجی وکیل سابق آبادان و وزیر بهداری امروز توقع دارند که هر چه زودتر راجع بمسلولین خوزستان که هر روز بوسیله شهرداریها ۱۵ نفر بطهران اعزام می‌شوند شهرداریها ۱۵ نفر بطهران اعزام می‌شوند اقدام جدی و مؤثری بفرمایند و بایستی بعرضتان برسانم که امروز در بیمارستان بوعلی همه ما راضی شده‌ایم که مریض‌های مسلول ما را روی زمین بخوابانند و ما خیلی از آنها ممنون و متشکر می‌شویم که اینها را روی زمین بخوابانند وقتی که ما حداقل را قبول کردیم آنها هم باید هر چه بیشتر کوشش کنند که این کار انجام شود.
رئیس ـ آقای عباس حشمتی.
حشمتی ـ بنده با کسالتی که داشتم قصد مزاحمت نداشتم ولی مقتضی موجود بود و مانع مفقود و لازم دیدم در یک موضوع مهم عرایضی بسمع مجلس شورای ملی برسانم موضوع عرایض بنده راجع به پیش آمدی است که در قسمت ورود کشورهای متحده آمریکا در کمیته نظامی پاکت بغداد انجام گرفته چون این موضوع از نظر ما و سیاست ما واجد اهمیت بسیار بوده است این است که لازم بود که در مجلس شورای ملی در این قسمت تذکراتی داده شود درست در شش ماده پیش پس از حادثه مصر بنده در اینجا عرایضی کردم ک هدر آن موقع نفوذ روز افزون کشورهای کمونیستی در خاورمیانه موجب وحشت عده‌ای از میهن پرستان شده بود که البته در همه جا منعکس شد و خوشبختانه در خلال این مدت یک جریاناتی پیش آمد که ثابت کرد اعلیحضرت همایون شاهنشاهی پادشاه محبوب مادر تغییر مشی و روشن سیاسی نهایت اصابت نظر را بخرج دادند و ثابت کردند که ایشان با گرفتن این روش یک اهمیت فوق العاده‌ای در قسمت سیاست خارجی برای ایران تهیه فرمودند و بعد از آن معاهده ما با ناپلئون که بدبختانه بضرر ما تمام شد این این اولین بار بود که ایران از خودش یک جنبشی نشان می‌داد و در حقیقت در یک پاکتی که از بزرگترین کشورهای دنیا تشکیل شده است دخالت می‌کرد موضوع دوم ثبوت این حقیقت است که بالاخره خواهی نخواهی کشورهای بزرگ دنیا فهمیدند که ایران در عرصه سیاست جهانی از نظر اقتصادی و از نظر نظامی دارای چه اهمیتی است و ما خیلی خوشوقتیم که می‌بینیم که دولت با همان روش و دیر کتیوی که اعلیحضرت همایونی تعیین فرمودند و کاملا با منافع ما مطابقت دارد در همین کنفرانس کراچی تعقیب کردند و نتایج مطلوبی از این جدیت‌ها و کوشش‌ها بدست آمد بنده لازم میدانم که عرض کنم واقعاُ جای بسی تشکر است از کشورهای امریکا که اینها برای حفظ آزادی حاضر هستند که کاملا دخالت کنند و با پول و سرمایه خودشان یک تأمینی برای دنیا بوجود بیاورند و از جنگ سوم جلوگیری کنند چون یک امر بر همه ما ثابت است که جنگ گذشته در اثر این پیش آمد که آلمان فکر نمی‌کرد که امریکا داخل جنگ شود و او اگر فکر می‌کرد که دنیا متفقاُ بر علیه او قیام می‌کنند هیچوقت داخل جنگ نمی‌شد و صلح مسلح که در حقیقت همین سیاست و روشن فعلی است که درست عکس آن سیاست مونرو است باعث شد است که بحمدالله صلح و آرامش درد نما باقی بماند (صحیح است) و همینطور انگلستان که شاید دخالت امریکا در سیاست خاور میانه با سیاست او مغایر باشد ولی چون این ملت ملت حقیقت بینی است معذالک حسن استقبال کرده و بهیچوجه از کمکهائی که سایرین ممکن است باین جبهه بکنند جلوگیری نکرده و خود این موجب تشکر است بنظر بنده در قسمت کشور شوروی بارها ما از این جا گفته‌ایم و زمامداران ما گفته‌اند که این اقدامات ما هیچ مخالف دستی با کشور اتحاد جماهیر شوروی نیست و مخصوصاُ در این اواخر با رفع اختلافات مرزی و با انعقاد قرار دادهای تجارتی ثابت می‌شود که ما هیچ دشمنی با این کشور پهناور که در دو هزار کیلومتر با ما هم مرز است نداریم ولی بعد از حادثه شهریور بیست باید بما حق بدهند که نسبت به آزادی خودمان و مصلحت خودمان و امینت خودمان آنچه می‌توانیم بکنیم (صحیح است) منتهی این بسته بدست آنها است که انشاءالله تا آخر دنیا آنها هیچوقت از جاده دوستی خارج نشدند هیچ دلیلی نیست که یک شور بیست میلیونی بیاید بخواهد این انتخاب را بکند و با یک کشور دویست میلیونی بمبارزه بلند شود (صحیح است) و بنابراین بنده تصور می‌کنم که هیچ مغایرتی با دوستی ما ندارد (صحیح است) و ما انتظار
داریم از این کشور که با یک نظر حقیقت بینی را انصاف تماشا کند و مهار سیاست خودش را بدست احساسات تنها ندهد با یک کشوری هستیم که حق داریم آزاد و مطابق میل خودمان زندگی کنیم هیچ عملی هم بر خلاف دوستی نمی‌کنیم بنده لازم میدانم که در پایان عرایضم چون می‌خواهم دو دقیقه از وقت خودم را بآقای خرازی بدهم راجع بدولت هم عرضی بکنم بنده همیشه ثابت کرده‌ام در زندگیم که هیچوقت فکر نمی‌کنم که چه بگویم خوبست فکر می‌کنم که وظیفه من و وجدان من چه حکم می‌کند که بگویم نه بمنفعت من، بنده شاید با آقای دکتر اقبال سابقاُ اختلاف سلیقه داشتم وقتی روزی که اینجا من آمدم رأی اعتماد بدهم فکر می‌کردم برای اولین مرتبه رأی ممتنع بدهم چون بنده همیشه طرفدار دولتها هستم چون بنده ازتیپی هستم که با وضعیت موجود موافقم تیپ انقلابی نیستم ایشان یک حرفی زدند که خیلی بدل من چسبید گفتند که بیائیم از اختلاف نظرها شخصی صرفنظر کنیم برای خاطر مملکت دست بدست هم بدهیم این حرف خیلی بدلم چسبید و در طی نطق نهائی که ایشان کردند دیدم صحبتهایشان ولی خوب است و مخصوصاُ این نطقی که در کراچی کردند خیلی خوب بود و موجب خوشوقتی و افتخار ما بود و ایشان مخصوصاُ که توانسته‌اند آن تز اعلیحضرت همایونی در قسمت سیاست خارجی تعقیب کنند بنده لازم میدانم که در اینجا لااقل از حرف شخص خودم تشکر کنم و امیدوارم که کشور ما بتواند در عرصه سیاست جهانی آن موقعی را که شایستگی دارد همانطور که احراز کرده احراز بکند و ما با استفاده از منابع اقتصادی خودمان بتوانیم یک ملت خوشبخت و سعادتمند باشیم (انشاء الله) بر خلاف آنچه که تا بحال بوده‌ایم (احسنت)
رئیس ـ آقای خرازی.
خرازی ـ بشهادت همکاران محترم بده از آن اشخاصی هستم که معتقدم همیشه سعی شود بین دولت و ملت فاصله برداشته شود و این عدم رضایت‌ها تبدیل برضایت شود ملاحظه بفرمائید یکی از شروع دین ما همانطور که نماز فرضیه است حج هم برای کسانی که مستطیع می‌شوند و استطاعت مالی و بدنی دارند فریضه است اگر برای نماز مقرراتی وضع می‌کنند برای حج هم وضع کنند بنده خوشوقتم که یکی از بهتریم همکاران ما که از رجال محترم هستند جناب آقای اردلان دو سال است که امیر الحاج شده‌اند این اسباب افتخار برای ایران و مسلمین شیعه هاست (صحیح است) ولی بنده می‌خواهم ببینم که دولت چرا می‌خواهد مردم را مجبور کند که ما گذرنامه نمی‌دهیم تا اینکه بلیط دو سرة هواپیما نگیرند؟ آقایان نمایندگان خراسان میدانند که یک عدة زیادی در مشهد در تلگرافخانه متحصن شده‌اند برای همین کار در طهران مکرر شکایت می‌کنند خراسانی معتقد است که یکی در رفتم برود زیارت تامن الائمه یکی هم موقع برگشتن و بعد هم برود عتبات عالیات زیارت دوره بکند بنده می‌خواهم از جناب آقای ناصر ذوالفقاری معاون نخست وزیر تقاضا کنم مردم را مجبور نکنند بنده طرفدار توسعه شرکت هواپیمائی هستم که در ایران روز بروز توسعه پیدا کند برای اینکه ارتباطات و مخصوصاُ ارتباطات هوائی یکی از چیزهائی است که مورد توجه تمام ملل و دول راقیه است ولی این را کمک بشرکت هواپیمائی نیست که یک عده مردم مسلمانی که می‌خواهند بروند قرضیه حج بجا بیاورند اینها را مجبور کنند بلیط دو سره هواپیما بگیرند یک کسی می‌خواهد برود عراق بزیارت دوره در عراق و عتبات عالیات و بعد برود آنجا بموجب این بیانیه با کشور عربستان سعودی مذاکره کند چون بنده خودم این افتخار را دارم که عضو شورای عالی هواپیمائی هستم یعنی یکی از آن پنج عضوی هستم که بموجب قانون انتخاب شده‌ام در شورای عالی هواپیمائی ما با این نظریه موافقت نکردیم ولی کشور عربستان سعودی اصلا بقرار داد تیپی بین المللی هواپیمائی عراق یک حمایت هائی می‌کند این دلیل این نیست که اگر دولت زورش باینها نمی‌رسد و نمی‌خواهد اینها را مجبور کند حجاج ایرانی را که طیارة ایرانی می‌برد اینها را برگرداند آنجا می‌گویند نصفش را بدهید بما بنده آقایان اسنادی پهلویم هست که پول سال گذشته حجاج را هنوز پس نداده‌اند اگر مقام ریاست اجازه بدهند بنده می‌آورم خدمتشان تقدیم می‌کنم بنابراین بنده تمنایم این است که از مقام ریاست و آقایان نمایندگان که مردم را آزاد بگذارند این را مطمئن باشید که دیگر امروز کسی با شتر از راه جبل و راه کویت نمی‌رود همه با اتومبیل یا از راه دریا یا با هواپیما می‌روند بحج خیلی هم متشکر می‌شویم.
رئیس ـ آقا مهدی ارباب.
ارباب ـ موضوع عرض بنده امروز دو قسمت است که موضوع اول آن شاید برای ادای پشت این تریبون کوچک باشد ولی یک درد دلی است که شاید همه آقایان مبتلا هستند و چون بتمام مراجع این کشور گفته‌ام و نوشته‌ام با حضور جناب آقای ذوالفقاری معاون نخست وزیر پنجاهم بعرض آقایان میرسانم تا اگر در جریان انجام کارهای مردم یک روز یک اختلافی بین یکی از موکلین بنده یا آقایان با یک عضو دولت پیش آمد بدانند که سابقه دارد و مردم حق داشته‌اند مقدمتاُ بعرض آقایان میرساند در حدود ۲۸ سال پیش بنده آمد و رفت داشتم در هندوستان و می‌دیدم افکار مردم جاهای عجیبی گرفتار است مثلا یک طبقه‌ای باید بجای پوشیدن شلوار لنگ ببندند آنوقت اگر یک کسی شلواری پوشیده جنجال بپا می‌شد یا گاو رفته بود در یک خیابان عطسه کرده بود باز جنجال بپا می‌شد افکار مردم بطوری مشغول این خرافات و اوهام بود که بکار بالاتری نمی‌رسیدند حالا بمقام آقایان جسارت نمی‌کنم خودم آن مصداق را پیدا کرده‌ام بجای اینکه یک وکیلی بیاید همفکری کند با دولت برای تأمین سعادت کشور همکاری کند بنده صبح تا شب باید بدوم این اداره برای کار یا بآن اداره برای داندانساز یا به آن ادارةدارو یا بآن اداره برق دیگر فکر آزادی ندارم که ببینم مردم بدبختیشان کجاست یا برای سعادت مملکت یک کمک فکری یا یک کمک عملی بکنم برای نمونه یک عرضی می‌کنم در ۸ ماه پیش برای بیمارستان ثریا پهلوی بودجه‌ای از سازمان برنامه تعیین شد برای خرید یک موتور برق برای استفاده کولر و رادیولژی بنام این وسایل بودجه‌ای تعیین شده چهار ماه تمام هر روز می‌گفتند امروز می‌فرستیم امروز می‌خریم افتاد توی دست انداز همه ذیحساب‌ها یکی می‌خواستم از یک دستگاهی بخرد دو هزار تومان بگیرد آن یکی سه هزار تومان می‌خواست بگیرد تا وقتی که اعلیحضرت همایونی تشریف فرما شدند خودشان در بیمارستان بطوری که یک روز دیگر هم بعرض آقایان رساندم متوجه نواقص شدند مثل یک جراح و یک طبیب حاذق متوجه نواقص بیمارستان شدند که شاید دکترها هم توجه نداشتند آنجا فرمودند بوزیر بهداری دستور بدهید که فوری این نواقص را بفرستند تکمیل کنند تلگراف شد آقایان شش ماده است این تلگراف هنوز در وزارت بهداری رسیدگی نشده و پیدا نشده حالا اخیراُ خیلی شکایت کردند تازه یک مهندسی گفته یک موتوری که من می‌گویم بخرید قسمت فنی مخالفت کرده است تمام این مراحل را طی کرده است آخر کار مشار نامی که ذی حساب قسمت بهداشت برنامه است این را نگاهداشته است آقا برای یک موتور بیمارستان یک وکیل چقدر باید توسل پیدا کند. الان اطاق جراحی بیمارستان که یک ناحیة واقعاُ سوزانده‌ای است که نمی‌تواند دست جراح بدون عرق ریزی کاری بکند یک کولر ندارد چقدر وقت است دستور داده شده است بودجه هم دارد حالا یک وقت است که بودجه ندارد درست آقای من بودجه اش را تعیین کرده‌ام آقا من وکیل من همکار شما افکارم ببینید کجا مشغول است کجا می‌رسیم بکار مملکت کجا می‌رسیم منویات اعلیحضرت همایونی را بسهم خودمان تعقیب کنیم صبح تا شب مثل پادو در این ادارات بی سر و ته این ادارات غیر هم آهنگ می‌دویم نمیدانم سازمان برنامه اش اینطور ادارات دیگرش آنطور، آقایان برای رضای خدا بیائید همکاری بکنیم تا کار مردم معطل بماند ما که برای خودمان نمی‌خواهیم این مشارها را بیندازید دور من اعلام جرم می‌کند جناب آقای ذوالفقاری نمیدانم که است مشار که می‌خواهد دو هزار تومانی بگیرد بیاید این دو هزار تومان را از شخص خود من بگیرد و اینقدر کار یک بیمارستان را بتعویق نیندازد اینقدر نوشتیم خسته شدیم اینقدر دویدیم خسته شدیم امروز بشماها آقایان شکایت می‌کنم وضع یکی از همکاران شما ایست آقایان با دولت فعلی من موافق هستم اینکار از هشت ماه ده ماه یکسال پیش مانده است این افراد را باید تعقیب کنید اینهائی که برای نفع شخصی برای دو هزار تومان اوامر و دستورات دولت و شاهنشاه را بلااجراء می‌گذارند باید اینها را از ادارات بیرون ریخت (صحیح است) موضوع دیگری که خواستم توجه آقایان را جلب کنم مسئله فرع و تنزیل است در این کشور سرمایه‌های خیلی زیادی هست که در بانکها نمی‌گذارند برای اینکه نشناسند که صاحب این پولهای کی است و ۲۴ در صد و ۳۰ در صد فرع از مردم می‌گیرند در این ادارات ثبت و دفاتر ثبت اسکناسها را بقچه بندی می‌کنند و می‌آورند و تحویل می‌دهند سند را می‌گیرند و می‌روند این دو سه عیب دارد یکی اینکه یک سرمایه و یک پولی مالیات نمی‌دهد معروفیت هم ندارند سی در صد و چهل در صد فایده می‌دهد ممکن نیست که یک چنین پولهائی در راه تولید و عمران کشور و ازدیاد کار بکار بیفتد (صحیح است) غیر ممکن است بعلاوه در حسابهای جاری هم نمی‌گذارند که بانکهای بتوانند با هشت یا شش در صد یا ده در صد سود کار گشائی برای مردم بکنند اینست که یکی از آفات خانمان براندازی که دامن گیر این مردم شده همین اصل است آقایان یک فکری بکنید یک طرحی بیاورید یک قانونی بیاورید که یا غیر مستقیم هر کس ۱۲ در صد فرع بگیرد یک جزای شدید به بیند مشروط به اینکه دستگاهی اجراء کند تا اقلا این سرمایه هائی که میلیارد‌ها غیر مرئی است و بکار نمی‌افتد و اینطور خون مردم را می‌مکند براه ترفی و تعالی کشور بیفند و بتوانند مردم استفاده بکنند (صحیح است، احسنت)
۳- مذاکره در گزارش کمیسیون خارجه راجع بمقررات استخدامی وزارت امور خارجه
رئیس ـ وارد دستور می‌شویم پیشنهادات ماده اول قرائت می‌شود و به کمیسیون می‌رود
(پیشنهادها بشرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی.
پیشنهاد می‌کنم در مقدمه ماده اول
در عبارت فصل دوم مربوط ب طبقات کارمندان وزارت امور خارجه بطریق زیر اصلاح شود.
قسمت اول ـ طبقه سیاسی قسمت دوم طبقه اقتصادی قسمت سوم ـ طبقه کنسولی و اداری. دکتر بینا.
رئیس ـ پیشنهاد دیگر قرائت می‌شود
بشرح زیر قرائت شد
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نمایم بنده ۷ ماده یک سازمان وزارت امور خارجه حذف شده و بجای آن ضمن بند (ج) مدیر کل اقتصادی وزارت امور خارجه که وزیر نظر معاون سیاسی انجام وظیفه خواهد نمودن منظور شود بنابراین بند ج مدیر کل اداری در سارمان بند (د) خواهد شد. دکتر بینا.
رئیس ـ پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده یک بشرح زیر اصلاح شود.
ماده یک سازمان وزارت امور خارجه مشتمل بر دو قسمت است.
قسمت اول ـ سازمان مرکزی.
قسمت دوم ـ سازمان نمایندگیهای شاهنشاهی در خارجه.
قسمت اول سازمان مرکزی عبارت است از:
۱- حوزه وزارتی .۲- اداره تشریفات. ۳- اداره حقوق. ۴- اداره رمز .۵- اداره محرمانه .۶- اداره سیاسی برای رسیدگی بامور مربوط بکشورهای خارجه. ۷- اداره اطلاعات و مطبوعات. ۸- اداره اقتصادی. ۹- اداره امور مرزی و نقشه برداری. ۱۰- اداره روابط فرهنگی. ۱۱- اداره عهود. ۱۲- اداره انتظامات. ۱۴- اداره حسابداری. ۱۵= اداره دفتر و بایگانی. ۱۶- اداره کارگزینی و ۱۷- اداره کتابخانه. ۱۸- اداره تابعیت و مهاجرت و پناهندگان. ۰۹- اداره سجلات و احوال شخصیه. ۲۰- اداره گذرنامه و روادید. ۲۱- اداره ترجمه.
تبصره یک ـ وزارت امور خارجه دارای دو معاون و دو مدیر کل خواهد بود ابتهاج.
۴- تقدیم یک فقره سوال بوسیله آقای مرآت اسفندیاری
رئیس ـ آقای مرآت اسفندیاری فرمایشی دارید بفرمائید.
مرآت اسفندیاری ـ سؤالی است از وزارت بهداری که تقدیم می‌کنم.
رئیس ـ بسیار خوب ماده دوم مطرح است و قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۲- معاون اداری وزارت امور خارجه از میان مأمورین عالیرتبه آن وزارت که استحقاق بمقام سفیر کبیر کاریری داشته باشند انتخاب خواهد شد.
رئیس ـ آقای دکتر شاهکار مخالفید (دکتر شاهکار ـ بله) بفرمائید.
دکتر شاهکار ـ بنده متأسفانه در جلسه گذشته بعلت کسالتی که داشتم توانستم شرفیاب بشوم باین تأسف برای بنده بود برای اینکه بعنوان مخالف در مواد و بعنوان مخالف از بدو الی الختم این لایحه اسم نوشته‌ام و حالا در موادش عرایضی می‌کنم عرض می‌کنم که وزارت خارجه ما اداره ثبت اسناد یک شهری نیست در سازمانهای اداری اشکالات زیادی پیدا می‌شود ولی مربوط بگرفتابریهای داخلی خودمان است ولی وقتی نقائصی در تشکیلات و سازمان وزارت خارجه باشد هم آبرویمان پهلوی خودمان می‌رود و هم آبرویمان پهلوی دیگران می‌رود در ضمن صورت جلسه که مطالعه می‌کردم دیدم که عده‌ای از همکاران محترم ما این مطلب را تذکر داده‌اند و باز هم لازم است همکاران محترم حداکثر دقت را در این مطلب بفرمائید چون لایحه دو شوری است و اگر پیشنهادی باید داده شود حالا داده شود و در شور دوم که مطرح می‌شود دیگر پیشنهادی نمی‌شود داد وزارت خارجه ما یک کاست شده کاست غیر از تر است یک کاست دست در دست یکدیگر داده و یک دیوار چینی دور خودشان می‌کشند از برای این که غیر قابل نفوذ باشد خط زیگفرید و خط ماژینوو لنرابل بود ولی این خط وزارت خارجه ما غیر قابل نفوذ است این بد است بضرر مملکت است و معلول خود خواهی است بنده در تمام این وزارت خارجه جز دوست کس دیگری ندارد خودم هم نظر خصوصی ندارم ولکن منافع مملکت ایجاب می‌کند این مطلب را عرض کنم این ماده دو را که قرائت کردند مجدداُ قرائت می‌کنم و ملاحظه بفرمائید که آن که می‌گوید قضایا قیاساتهامعها بهترین مثال همین است برای اینکه شما متوجه بشوید که چطور این مطلبی که عرض کردم که اینها کاست هستند دلیل من همین ماده دوم است معاون اداره وزارت امور خارجه از میان مأمورین عالی رتبه آن وزارت که استحقاق بمقام سفیر کبیر کاربری داشتند باشد انتخاب خواهد شد یعنی چه یعنی این جناب آقای مشفق کاظمی که مرد فعالی چیزدان دانا و واردی است، این مالک انتخاب این آقا برای پست معاونت نخواهد بود مگر اینکه در مقام کاربرش بمقام سفیر کبیری رسیده باشد و بعد می‌خواهد که کار در وزارت خارجه را این جوری درست کنیم آقا شما یک جوانهائی را در بین خودتان دارید خودتان اعتراف دارید ایمان دارید ئ سابقه دارید که مرد صافی است کاردان است کار بر است ولکن چون ایشان بمقام سفارت کبرای عظیمی نرسیده‌اند این آقا را محروم می‌کنید از معاونت اداری در صورتی که از معاون اداری شما چه می‌خواهید؟ یک آدمی می‌خواهید که اداره بکند و کار بکند اما اگر این در را ببندید آنوقت از این در فقط باید هر مملکت‌ها و سلطنه ا و دوله‌ها بروند بالا که شبها بدنبال ویزیتشان باشند و صبح ساعت یازده بلند بشوند و آب ویشی بخورند و هیچوقت بکار مملکت هم نرسند این فکر را تغییر بدهید کادر وزارت خارجه باید یک کادر آبرومندی باشد خیلی معذرت می‌خواهم از نظر اتپولک باید باشد والا فلان آقا یک موقعی که ما مدرسه حقوق درست می‌خواندیم یکی از رفقای ما که جزء کادر وزارت خارجه است چند سال قبل از ما وارد شد بمدرسه حقوق و تا چند سال بعد هم جزء مستحاصات مدرسه حقوق بود وقتی که از او می‌پرسیدی که کادر وزارت خارجه از کیها تشکیل شده می‌گفت آقای مظفر السلطان رئیس اداره دوم آقا حسن الدوله رئیس اداره سوم این آقا در تمام فکرش این رسوخ کرده بود و این اسامی جلویش آمده بود بالا امروز هم در خرداد ماه ۱۳۳۶ با وزارت یک وزیری مثل آقای اردلان روشنفکر و معاونت یک آقائی مثل آقای مشفق کاظمی باز آمده‌اند سلطنه بودند و دوله بودند را شرط احراز یک مقام اداری دانسته‌اند و نوشته‌اند باید کاریر داشته باشد در این لایحه همه اش اشکالتراشی است باید مثبت باشد نه منفی بنابراین من خیال می‌کنم نمایندگان محترم نباید اجازه بدهند که این جور افکار تو خالی و اتکالی پوسیده وارد بشود در سازمان وزارت خانه‌ای که معرف آبرو و حیثیت ماست در ممالک خارجه آقایان بخدای متعال بنده چیزهائی دیده‌ام که در ماده پنج و در ماده ۱۵ خواهم گفت و آقایان حتما باید حداکثر کمک را بفرمایند که این اتمسفر و این طرز فکری که الان در وزارت خارجه است و معلول عمل این آقایان نیست بلکه بمیراث رسیده است این طرز عمل عوض بشود و من تعجب می‌کنم یک نفر جوانی یک جوان خوش هیکل زیبائی بتمام معنائی که رئیس کارگزینی آنقدر طرز فکر قدیمی داشته باشد این معاونت اداری برای امثال شما‌ها باید باشد برای اینکه درس خوانده‌اید اروپا دیده‌اید آداب معاشرت بادید اتیکت بلدید زحمت کشیده‌اید باید بیائید که کار بکنید و بنده بعلت این قیود و توضیحاتی که عرض کردم که اینجا نوشته‌اند که مقام سفارت کبری داشته باشد این طرز فکر در تمام این قانون هست و در تمام این مواد عرض خواهم کرد و استدعا می‌کنم چون حیثیت مملکت است توجه بفرمائید و این موادی که فقط معلوم طرز فکر قدیمی است این قیود را از بین ببرید.
رئیس ـ آقای بور بور مخالفید؟ (بوربور ـ خیر موافقم) آقایان میدانند که این لایحه سازمان وزارت خارجه ۷۲ ماده است والان شور اول است هر پیشنهادی که داده شود بکمیسیون فرستاده می‌شود و در آنجا هر اصلاحی که بعمل بیاید ممکنست نظر آقایان را تأمین بکند آقای بوربور بفرمائید.
بوربور ـ بنده خیلی متأسفم که با بیانات جناب آقای دکتر شاهکار که بحسن تشخیص ایشان خیلی معتقد هستم مجبورم مخالفت کنم عرض کنم علت مخالفت بنده این است که بنده فکر می‌کنم که در هر کاری اعم از اداری اقتصادی سیاسی و اجتماعی یک تبحر و تخصص و تجربه‌ای لازم است چون برای وزیر شدن شرطی وجود ندارد و هر کس را می‌شود وزیر کرد و شرط اساسی ندارد چه از حیث معلومات و چه از جهت تخصص و چه از جهات دیگر اگر قرار بشود ما معاون وزارت خانه‌ها را هم قیدش را برداریم و از باد باشد که هر کس را برای معاونت انتخاب کنند ما نمیدانیم که چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم که یک وزارت خانه‌ای امورش از روی یک اسلوب صحیحی انجام بشود این مطلب در کمیسیون امور خارجه تا آنجائی که میسر بود حلاجی شد و در اطراف این مطالب دلایلی که و علیه با نهایت بی نظری ابراز شد و بالاخره باین نتیجه رسید که برای اینکه امور سیاسی مملکت و امور اداری وزارت خراجه درست اننجام بشود لازم است اشخاصی در رأس کار باشند که تجربه کافی در این امور داشته باشند و اگر قرار بشود که معاون اداری وزارت خارجه یک شخصی باشد که تجربه کافی نداشته باشد بنده تصور می‌کنم که نقص عرض شده باشد (مهندس فروهر ـ از توی کوچه که دستشان را نمی‌گیرند بیاورند) از کوچه نمی‌آورند ولی بعقیده بنده تجربه با طول عمر پیدا می‌شود اینطور نیست که یک جوان ۲۵ ساله یا ۳۰ ساله که تحصیلات عالی داشته باشد ولو این که استعداد فوق العاده داشته باشد بعقیده بنده باید تجربه داشته باشد و ما نمی‌توانیم بگوئیم که برای امور سیاسی و اداری تجربه لازم نیست در همین آئین نامه در موارد دیگر پیش بنی شده است که اگر استعداد‌های فوق العاده باشد بتوانند از آن استعدادها استفاده بکنند بنابراین چنین چیزی نیست که بخواهند جلوی یک عده اشخاص با استعداد گرفته باشند.
رئیس ـ آقای دکتر رضائی مخالفید (دکتر رضائی ـ بله) بفرمائید.
دکتر رضائی ـ مختصراُ عرض می‌کنم که اولا بعقیده بنده این اصل تجربه و اهمیت زیاد بسابقه خدمت یک اصلی است که دیگر مورد قبل نیست یعنی بعقیده بنده ما نبایستی تا این حد بسابقه خدمت اهمیت
بدهیم همانطوری که جناب آقای دکتر شاهکار فرمودند بهیچوجه صلاح نیست که ما برای پست معاونت وزارت خارجه بیائیم این قید را در نظر بگیریم که حتماُ یک شخصی بایستی ۲۰ سال یک تجربیاتی در وزارت خارجه و در پشت میزهای مختلف وزارت خارجه کسب کرده باشد شاید یک جوانی وجود داشته باشد که خیلی فعال باشد تبحر داشته باشد و در امور اداری تبحر داشته باشد در اداره امور سیاسی و بتواند امور وزارت خارجه را از نظر اداری بنحو احسن اداره بکند جناب آقای بور برو تبحر در اداره امور فقط از بیست سال پشت میز نشستن حاصل نمی‌شود (بور بورـ تجربه مؤثر است) صد در صد موثر است و بعقیده بنده ما بایستی یک فرمولی را در نظر بگیریم که ترکیبی باشد از تجربه و حسن اینکار روی این اصل است که بنده خیال می‌کنم که بایستی یک فرمولی باشد که تا حدی تسکین بدهد و یک فرصتی فراهم بشود برای اینکه اشخاصی که مثلا ۲۰ سال سابقه تجربه ندارند ولی لیاقت اداره امور را دارند برایشان فرصتی برای ارتقاء باین شغل وجود داشته باشد.
رئیس ـ آقای دکتر امیر حکمت موافقید (دکتر امیر حکمت ـ بلی) بفرمائید.
دکتر امیر حکمت ـ بنده می‌خواستم عرض کنم که اگر بنا بفرمایش همکار محترم برای تجربه اهمیتی قابل نشویم دیگر چیزی باقی نمی‌ماند (دکتر رضائی ـ بنده چنین حرفی نزدم) اینطور نیست آقا فرمایشات جناب آقای دکتر شاهکار و آقای دکتر دادفر (دکتر دادفر ـ بنده نبودم آقای دکتر رضائی بودند) معذرت می‌خواهم جناب آقای دکتر رضائی اگر درست توجه بفرمائید ملاحظه میفرمائید که بسیار مشکل است یک جوانی را مقام معاونت اداری یک وزارت خانه‌ای بگماریم و حال آنکه مرد باهوش و قابل و دانشمندی باشد آنوقت یک دستگاهی را مطیع او قرار دهیم که او حرف شنوی داشته باشد این بنظر من کار صحیحی نیست بخصوص معاون یک وزارت خانه‌ای حتماُ باید سوابق کافی و تجربه بسیار زیادتر داشته باشد تا بتواند کار صحیحی انجام بدهد و خبط و خطا نکند منکر این نیستم که جوانها ممکن است مقامات عالیه را اشغال بکنند ولی این با طی درجات باید باشد والا کار وزارت خارجه با این ترتیب قابل انجام نیست باین جهت بنده خیال می‌کنم این ماده با این ترتیبی که نوشته شده است کاملا صحیح است و معاون اداری باید سابقه و تجربه کافی داشته باشد که وقتی یک دستوری بیک سفیر کبیر می‌دهد او انجام بدهد والا یک جوان کم تجربه‌ای بیاید و دستوری بیک سفیر کبیری که ۳۰ سال خدمت کرده است بدهد درست نیست و عملی نیست و بنابراین تأکید می‌کنم باینکه ماده دو لازم است و مصلحت است بهمین صورت بماند.
رئیس ـ آقای فضائلی موافقید (فضائلی ـ بله بنده موافقم) بنابراین کسی اجازه صحبت نخواسته پیشنهادات ماده دوم قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
در ماده ۲ بنده پیشنهاد می‌کنم. که قید ›› استحقاق بمقام سفیر کبیر کاربری ›› از ماده حذف شود. دکتر شاهکار.
رئیس ـ عرض کردم شور اول است تمام پیشنهادات بکمیسیون فرستاده می‌شود وقتی که در کمیسیون تصویب شد بر می‌گردد بمجلس شورای ملی اینجا در شور اول یک تذکراتی که داده می‌شود کافی است ماده سوم قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۳- معاون اداری برای مدت ۵ سال بنا به پیشنهاد وزیر امور خارجه و با تصویب هیأت وزیران تعیین می‌گردد در صورت فوت یا استعفا و یا احراز عدم صلاحیت تجدید انتخاب بترتیب فوق صورت خواهد گرفت معاون اداری چنانچه از سمت خود استعفا دهد حق مأموریت خارج را تا انقضاء‌دوره پنجساله نخواهد داشت.
رئیس ـ آقای مخبر اگر نظری دارید بفرمائید.
مخبر کمیسیون امور خارجه ـ (مرات اسفندیاری) نسبت بتعیین معاونینی در وزارت خارجه اینجا یک بیاناتی از طرف آقایان محترم ایراد شد که مختصراُ بنده لازم میدانم جواب عرض کنم بطوری که ملاحظه فرمودید برای وزارت امور خارجه دو معاون در نظر گرفته شده یکی معاون سیاسی و یکی معاون سیاسی مملکت است خود آقای وزیر امور خارجه نسبت بسوابق و لایق بودن و شایستگی آن شخص تصمیم بگیرند ولی در مورد معاون اداری یک سوابقی لازم بود البته نظریات آقایان در هر دو طرف اشخاصی که موافق و مخالف صحبت فرمودند نظریاتشان صحیح بود ولی تا اندازه‌ای تندروی شد بنده یقین دارم دارا بودن سوابق و تجربیات برای ک معاون اداری کاملا لازم است بنده عرض می‌کنم که تمام نمایندگیها ما که رؤسایش از سفرای کبار و وزرای مختار تعیین شده‌اند آنها بداخل کشور می‌آیند با وزارت خارجه تماس دارند و احتیاجات خودشان را با تذکرات حضوری می‌خواهند مرتفع بکنند و اگر یک شخصی معاون باشد که ده سال سابقه خدمت در وزارت خارجه داشته باشد یک کمی آنطوری که باید پسندیده نیست یک کمی آنطوری که باید پسندیده نیست که یک سفیر کبیری با آن بیاید نزد او بده حد وسطش را قائلم و از آن گذشته در لایحه‌ای که راجع بمعاونین از طرف دولت تقدیم مجلس شده است برای معاونین سایر وزارت خانه‌ها یک شرائطی قائل شده‌اند که در آن لایحه هم قید شده است که معاونین باید حداقل ۱۵ سال یا ۱۸ سال سابقه خدمت داشته باشند بنابراین بنده خیال می‌کنم اگر آقایان موافقت بفرمایند که بیک صورتی پیشنهاد آقای دکتر شاهکار در کمیسیون تعدیل بشود بیک صورتی که نه بآن صورت بکلی آزاد باشد و نه باین صورت جلوش را بگیرند بنده خیال می‌کنم این مطلب در کمیسیون حل خواهد شد و رفع نگرانی آقایان خواهد شد.
رئیس ـ در این ماده پیشنهادی نرسیده ماده ۴ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۴- مدیران کل و رئیس تشریفات باید لااقل مقام وزیر مختاری و رؤسای ادارات سیاسی باید لااقل دارای مقام رایزنی سفارت کبری و رؤسای سایر ادارات لااقل داری مقام رایزنی سفارت باشند.
رئیس ـ پیشنهادی برای ماده چهارم نرسیده لذا ماده ۵ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۵- اعضای شورای عالی سیاسی برای شور در مسائل سیاسی از بین سفیر کبیران کاریری و وزیر مختاران از میان وزیران مختاران از طرف وزیر امور خارجه تعیین می‌شود عده اعضای شورای مزبور حداکثر یازده نفر خواهد بود.
رئیس ـ کسی اجاره صحبت نخواسته و پیشنهادی هم ندارد لذا ماده ۶ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۶- ریاست شورای عالی سیاسی با وزیر امور خارجه می‌باشد و در غیاب او معاون سیاسی قائم مقام وی خواهد بود.
رئیس ـ کسی اجازه صحبت در ماده ۶ نخواسته و پیشنهادی هم نرسیده ماده ۷ قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۷- شورای عالی سیاسی آئین نامه طرز کار و وظایف خود را تنظیم می‌نماید و پس از تصویب وزیر امور خارجه بموقع اجرا خواهد گذاشت.
رئیس ـ کسی اجازه صحبت نخواسته و پیشنهادی هم نرسیده ماده ۸ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۸- مشاورین حقوقی وزارت امور خارجه از بین حقوق دانان درجه اول تعیین می‌شوند در صورتی که از بین استادان دانشگاه انتخاب شوند وزارت امور خارجه در حدود اعتبارات مصوبه حق الزحمه به آنان پرداخت خواهد نمود.
رئیس ـ آقای دکتر شاهکار مخالفید ؟(دکتر شاهکار ـ بلی) بفرمائید.
دکتر شاهکار ـ بنده با اجازه مقام ریاست خواستم تذکر بدهم که این ماده بنظرم مخالف است با مواد قانون استخدام این مطلب تذکر داده بشود تا موقعی که بر می‌گردد بکمیسیون این مطلب در نظر کمیسیون باشد که تضادی با قانون استخدام نداشته باشد.
رئیس ـ بسیار خوب ماده ۹- قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۹- از رسان وزارتی از میان مأمورین عالیرتبه وزارت امور خارجه که مقام آنان کمتر از رایزن سفارت کبری نباشد انتخاب می‌شوند و عده آنان حداکثر ۱۰ نفر خواهد بود برای هر یک از ادارات نیز مشاوری تعیین می‌گردد این مشاورین از بین دبیر اولها و یا رایزنها انتخاب می‌شوند.
رئیس ـ آقای امید سالار مخالفید (امید سالار – بلی) بفرمائید
. امید سالار ـ مخالفت بنده با این ماده مربوط باین ماده بطور کلی نیست بنده پیشنهاد کرده‌ام که قسمت آخر این ماده حذف بشود و دلیل بنده این است نسبت بدو موضوع در این مملکت چون مورد تأیید است و مکرر در این باره همه آقایان نمایندگان محترم و دولت صحبت کرده‌اند و احتیاج بشرح زیادی نیست یکی زیادی کارمندان دولت و دیگری کسر بودجه با این ترتیب اگر وزارت امور خارجه هم خودش اینکار را از پیش خود می‌کرد ایرادی نبود ولی چون بتصویب مجلس می‌خواهد برساند بنظر بنده این قسمت با توجه باینکه کارمند زیاد است و بودجه کم است و ادارات مربوطه‌ای هم که تعیین شده است هم رئیس دارد و هم معاون دارد و هم اعضاء‌کافی دیگر تعیین یکنفر مشاور برای هر اداره‌ای زائد است و اگر وزارت دارائی فرض بفرمائید وقتی یک وزارت خانه بود یکی دو نفر معاون دارد و بنظر بنده بما مربوط نیست برای اینکه ما بتصویب نکرده‌ایم و می‌توانیم بیائیم و انتقاد بکنیم ولی وزارت خارجه که می‌آید و می‌خواهد سازمانش را بتصویب مجلس برساند با توجه به آن دو اصل کلی یکی کسر بودجه و یکی تعداد زیاد کارمندان لزومی ندارد.
رئیس ـ آقای بوربور موافقید. بفرمائید.
بوربور ـ بنده تصور می‌کنم اینجا
برای جناب آقای امید سالار یک سوء تفاهم پیش آمده والا اینجا مقصود از مشاور مشاور حقوقی نیست و مقصود آوردن عضو جدید نیست مقصود این است که از آقایان اعضاء وزارت امور خارجه که غالبا در مأموریت‌های سیاس خارجی هستند و باید بر گردند به ایران برای اینکه از وجود آنها در دوایر مختلف وزارت خارجه استفاده بشود باید یک سمتی داشته باشند این در حقیقت برای این است که از وجود این آقایان در کادر وزارت خارجه استفاده بشود این آقایان در کادر وزارت خارجه هستند و حقوق هم می‌گیرند و زیاد بر احتیاجات هم نیستند در موقع احتیاج از آنها استفاده می‌شود بنابراین تحمیل بر بودجه نمی‌شود و مقصود پست مشاوره قضائی نیست اینها اشخاصی هستند که عضو وزارت خارجه هستند می‌روند بخارجه پس از چند سال بر می‌گردند (امید سالار ـ یکنفر عضو دیگر بجای او می‌رود سر کار او) سمت اینها سمت مشاور است یعنی یک اسمی رویش گذاشته‌اند والا نه کارمندی ابضافه می‌شود و نه بر بودجه تحمیل می‌شود.
رئیس ـ آقای دکتر امیر حکمت موافقید. (دکتر امیر حکمت ـ بنده همین نظر را داشتم) پیشنهاد رسیده که قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم جمله (برای هر یک از ادارات نیز مشاوری تعیین می‌گردد) از ماده ۹ حذف شود ـ امید سالار.
رئیس ـ بکمیسیون فرستاده می‌شود آقای معاون وزارت خارجه نظری دارید بفرمائید.
معاون وزارت خارجه ـ (مشفق کاظمی) ـ بنده یک توضیح کوچکی می‌خواهم عرض کنم البته بنده بآقایان نمایندگان محترمی که در این موضوع ایراد کردند حق می‌دهم مثل اینکه این عبارت خیل رسا نیست مقصود این نیست که در هر اداره یک مشاوری بگذاریم با اطلاعی که بنده دارم با این ترتیبی که داده‌ایم تمرکز وزارت خارجه و مأمورین طوری ینست که اشخاصی زیاد در آنجا بیکار بماند و در کمیسیون استخدام مجلس شورای ملی که آقایان خواستند صورت داده شد و حتی بعضی از آقایان فرمودند که اعضای وزارت امور خارجه بنظرتان نمی‌رسد که کم باشد؟ بنده خودم که افتخار این را داشته‌ام که آنجا باشم عرض کردم که با این تعداد تصور می‌کنم که برای ده سال یا ۲۰ سال وزارت خارجه کافی است یا توضیحاتی که عرض کردم منظور این نیست که حتماُ هر اداره یک مشاور سیاسی داشته باشد بلکه اگر یک عضوی از خارج می‌آید می‌تواند وابسته یک یک اداره باشد و این رویه در غالب ممالک معمول است یعنی یک کسی که کاری در خارج داشته و فرض بفرمائید در یک ناحیه‌ای در یک منطقه‌ای بوده است و اطلاعات بیشتری دارد بتواند به آن اداره مربوطه وابسته بشود و در مواقع لازم در کمیسیونها مورد مشورت قرار گیرد منظور الزامی نیست در کمیسیونها هم توضیح لازم داده خواهد شد.
رئیس ـ ماده ده مطرح است قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۰- معاونین کلیه ادارات مرکزی اعم از سیاسی و اداری باید لااقل دارای مقام دبیر اولی سفارت باشد.
رئیس ـ کسی اجازه صحبت نخواسته و پیشنهادی هم نرسیده ماده ۱۱ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۱- برای رسیدگی و شور در امور کارگزینی و بودجه انتقال و انتصاب و ارتقاء‌کارمندان و همچنین تهیه هر گونه آئین نامه استخدامی شورای عالی امور کارگزینی مرکب از ۷ نفر بشرح زیر تعیین می‌شود:
معاون اداری ـ مدیر کل سیاسی ـ مدیر کار اداری ـ رئیس اداره کارگزینی.
۳ نفر از رؤسای ادارات یا مأمورین عالیرتبه وزارت امور خارجه که در نیمه دوم اسفند ماه هر سال برای مدت یک سال بانتخاب وزیر امور خارجه تعیین می‌شوند.
در صورتی که هر یک از این ۳ نفر استعفاء دهد یا مأموریت برود یا ینحو از انحاء نتواند انجام وظیفه نماید وزیر امور خارجه جانشین ویرا برای بقیه مدت سال تعیین می‌نماید.
رئیس ـ کسی اجازه نخواسته و پیش نهادی هم نرسیده ماده ۱۲ قرائت می‌شود:
(بشرح زیر خوانده شد)
ماده ۱۲- در مواقعی که مسائل مالی در شورای عالی امور استخدامی مطرح است از رئیس اداره حسابداری برای مشورت دعوت خواهد شد.
رئیس ـ ماده ۱۳ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۳- شورایعال یامور کارگزینی آئین نامه داخلی خود را تنظیم می‌نماید و پس از تصویب وزیر امور خارجه بموقع اجرا خواهد گذاشت.
رئیس ـ ماده ۱۴- قرائت می‌شود
بشرح زیر قرائت شد.
قسمت دوم سازمان نمایندگیها شاهنشاهی در خارجه.
ماده ۱۴- سازمان نمایندگیهای شاهنشاهی در خارجه بقرار زیر است
الف ـ سفارت کبری‌ها:
۱- آلمان. ۲- اتحاد جماهیر شوروی. ۳- افغانستان. ۴- انگلستان. ۵- ایطالیا. ۶- پاکستان. ۷- ترکیه. ۸- چین. ۹- دولت متحده آمریکای شمالی. ۱۰- ژاپن. ۱۱- عراق. ۱۲- عربستان سعودی. ۱۳- فرانسه. ۱۴- مصر. ۱۵- واتیکان. ۱۶- هند. ۱۷- سویس. ۱۸- لبنان. ۱۹- نمایندگی دائمی ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک.
ب ـ سفارتها:
۱- آرژانتین. ۲- اسپانی. ۳- اطریش. ۴- اندونزی. ۵- ایسلند. ۶- برزیل. ۷- بلژیک. ۸- بلغارستان. ۹- پرتقال. ۱۰- تونس. ۱۱- چکوسلواکی. ۱۲- حبشه. ۱۴- دانمارک. ۱۵- سوئد. ۱۶- سوریه. ۱۷- شیلی. ۱۸- قنلاند. ۱۹- کانادا. ۲۰- لوکزامبورک. ۲۱- لهستان. ۲۲- مجارستان. ۲۳- مراکش. ۲۴- مکزیک. ۲۵- نروژ. ۲۶- ونزوئلا. ۲۷- هاشمی اردن. ۲۸- هلند. ۲۹- یوگسلاوی. ۳۰ – یونان. ۳۱- نمایندگی دائمی ایراندر دفتر اروپائی سازمان ملل متحد در ژنو.
ج) سرکنسولگریها.
۱- ازمیر. ۲- استانبور. ۳- بصره. ۴- بغداد. ۵- بمبئی. ۶- پاریس. ۷ – ژنو. ۸- سانفرانسیسکو. ۹- سلمیانیه. ۱۰- شیکاگو. ۱۱- کربلا (عده دار امور کنسولیاری نجف). ۱۲- کلکته. ۱۳- کویته. ۱۴- لندن. ۱۵- میلان. ۱۶- نیویورک. ۱۷- هامبورگ. ۱۸- هرات
د) کنسولگریها:
۱- چخانسور .۲- حلب .۳- خائقین .۴- طرابوزان. ۵- کویت.
رئیس ـ آقای دکتر شاهکار.
دکتر شاهکار ـ بنده خواستم از معاون محترم وزارت خارجه جناب آقای مشفق کامی بپرسم که ملاک این تقسیم بندی چیست؟ البته جواب خواهند فرمود یک عده از ممالک سفارت کبری است یک عده وزیر مختاری است و یک عده هم سرکنسول گری هست ولی بنده خواستم بدانم روی چه فایده‌ای اینطور تنظیم شده است؟ و اگر خواستند این سازمان را بعداُ تغییری بدهند چه مجوزی برای تغییرش هست؟ چندی پیش بعلت اینکه آقای رئیس جمهور لبنان آمدند بایران درجه مقام وزارت مختاری ایران در لبنان تبدیل شد بسفارت کبری شخصش هم شخص بسیار شریفی است و بسیار هم صحیح بود و تصادفاُ قابل تقدیر است ولکن این ملاک کار اگر از نظر اهمیت رابطه سیاسی بین ماست می‌خواهم بپرسم یک مملکت اسلامی آنهم اسلامی شیعه در واتیکان چه لزومی دارد سفارت کبری داشته باشد (صحیح است) با اینکه بنده از نظر مذهبی آنجا عرضی ندارم ولی خوب آن یک مملکت مسلمان و هم کیش ما است ما با واتیکان که صد در صد جنبه روحانی کاتولیک دارد چه روابطی داریم که سفیر کبیر به واتیکان و از مقام پاپ هم از مقام محترم پاپ هم یک سفیر کبیری اینجا باشد (یکی از نمایندگان اگر لازم باشد سفیر کبیر ایران در ایتالیا این کار را انجام می‌دهد) بله عرض کنم بعد هم در ای سفارتخانه ائی که فرمودید همین تناسب رعایت نشده است این سؤال بنده سوال استفهامی است نه سوال استعجابی و فقط می‌خواهم بدانم که ملاک اینها چیست؟ مثلا در ترکیه در اسلامبول و در ازمیر دو سر کنسولگری داریم در اطرابوزان یک کنسولگری داریم البته با این رابطه
همسایگی که ما با دولت ترکیه داریم با این هم پیمانی که ما با دولت ترکیه داریم با این دوستی که ما داریم بسیار بجاست این کاری که کردیم لیکن آقایان نمیدانم که کنسول طرابوزان با بودن کنسولگری در از میر و سؤالات تمام استفهامی است عرض کنم در یکی از این شهرها بنده دیدم که یک نفر بازرگان محلی بعنوان نماینده کنسولگری ایران انتخاب شده است بنده وقتی که رفتم مرا فرستادند بیک دکانی که دکان بسته بود مجبور شدم صبر کنم تا آن مغازه باز شود و بروم بآن آقای مراجعه کنم (یکی از نمایندگان ـ در کجا ؟) در ترکیه البته افتخاری است خیلی هم قابل تشکیل است که حقوق از شما نمی‌گیرد ولکن بنده احتیاج داشتم که یکی از مقامات آنجا بما کمک کند این آقای خرازی فروش مغازه اش را در ساعت ۹ باز کرد من هم یک شوفری پیدا کردم و مترجم بین بنده و ایشان شد و ایشان هم محبتی کردند و آن قضیه را انجام دادند در چخانسوز بنده نمیدانم کجاست (معاون وزارت امور خارجه در افغانستان است) در چخانسوز اینجا نوشته‌اند که ما یک کنسولگری داریم (معاون وزارت امور خارجه می‌توانیم داشته باشیم ولی حالا نداریم) عرض کنم هر اینها و هم سفارت خانه‌ها را من انتظار دارم که جناب آقای معاون وزارت خارجه تشریف بیاورند و ملاک این کار را بفرمایند راجع بسافرتخانه‌ها بنده عرایضی دارم ولی چون ممکن است که اگر ملاک را بفرمایند بنده قانع بشوم خواهش می‌کنم اگر توضیحی دارند بفرمایند اگر قانع شدم چه بهتر و اگر قانع نشدم مطالبی عرض می‌کنم.
رئیس ـ آقای معاون وزارت امور خارجه.
معاون وزارت امور خارجه ـ جناب آقای دکتر شاهکار که بنده اطمینان دارم و یقین دارم هم به بنده و هم بآقای وزیر خارجه لطف دارند چند مطلب فرمودند البته آنجا یک ماده‌ای نوشته‌ایم که وزارت خارجه بتواند در این قسمتها و این کشورها این نمایندگیها را داشته باشد که بعضی‌ها از لحاظ نمایندگی سیاسی است که در هر کشوری بیش از یکی نمی‌شود ولی نمایندگیها کنسولی ممکن است متعدد باشد ولی از لحاظ سفارت کبری خودمان اطلاع دراید که اینها تصمیماتی است که در کنگره و این اتخاذ شده است در قدیم تا آنجائی که بنده اطلاع دارم فقط ما با دولت عثمانی سفارت کبری داشتیم بعد از جنگ اول جهانی بتدریج که رابطه ما با خیلی ممالک توسعه پیدا کرد شاید روی تقاضای آنها یا نظر خود ما تعداد سفارت کبراهای ما زیاد شد کما اینکه اخیراُ هم که بواسطه رل مهمی که دولت شاهنشاهی تحت هدایت اعلیحضرت همایونی در عرصه سیاست جهانی بازی می‌کند ملاحظه میفرمائید ملاقاتهائی هست و مشمول هستند که اگر چه در بعضی از ممالک آن روابط جنبه کنسولی و اقتصادی نداشته باشد از لحاظ سیاسی ایجاب می‌کند که سفارت کبری باشد این قسمت هم همینطور که جناب آقا عمیدی نوری پریروز فرمودند در ماده ۱۵ بیش بینی شده است مثلا بطور کلی ما با آرژانتین بیش از یک وزیر مختاری احتیاج نداریم وقتی که لازم شد یک سفارتی داشته باشیم کافی است شاید یک توضیحاتی خواهیم داد که اینجا هم سفارت کبری باشد این راهم برای اطلاع آقایان عرض می‌کنم که الان یک تاندانس عموی در دنیا هست که تمام نمایندگیها در دنیا بصورت سفارت کبری باشد و وزیر مختاری یک مقامی باشد اما راجع بکنسولگری‌ها فرمودند در طرابوزان چرا سرکنسولگری داشته باشیم در اسلامبول و ازمیر آقایان مستحضر هستند که در آنجا تجار مهمی هستند اولا طرابوزان خیلی با ما فاصله ندارد ازمیر و اسلامبول در ترکیه که مرکز اقتصاد مهم هستند در اسلامبول ما از قدیم سر کنسولگری داشتیم حالا در ازمیر هم سر کنسولگری دائر کرده‌ایم طرابوزان البته این اهمیت را ندارد و همان کنسول کافی است و با آن ماده ۱۵ هم ما می‌توانیم در موقع لزوم نمایندگیها خودمان را عوض بکنیم راجع بکنسول افتخاری گویا نظر جناب آقای دکتر شاهکار اسکندرون است این را هم باید عرض کنم که ما نزدیک بیست سال است که کنسولگری افتخاری را حذف کرده‌ایم یعنی سابقاُ خیلی از تجار و تجار خراجی نمایندگی افتخاری ما را داشتند حالا ما نداریم تنها در همان اسکندورن است که البته بعداُ باید با وضعی که آنجا پیدا می‌کند آقایان اطلاع دارند با قرار داد ترانزیتی که داریم و اتصال راه آهن ایران اسکندورن دارای اهمیت زیاد خواهد شد اسکندورن دارای اهمیت زیادی خواهد شد و شاید در آنجا هم ما سرکنسولگری ترتیب بدهیم برای اطلاع حضرتعالی عرض کنم که یک خانواده ایرانی آنجا هستند قریب شصت سال است آنجا اقامت دارند و اینها با کمال صمیمیت وظایف کنسولی را بدون اینکه دیناری از دولت بگیرند انجام می‌دهند و فوق العاده هم بمیهن خودشان علاقمند هستند اگر جنابعالی اتفاقاُ یکی از کارمندانش آشنا شده‌اید این اتفاق بوده است والا خود بنده دو دفعه رفته‌ام و او را دیده‌ام آقا فلاح فوت کرده و حالا دو پسر دارد و اینها هیچ ایران نیامده ـ اند فارسی را خوب حرف می‌زنند (شاهکار ـ فارسی حر نمی‌زنند) چرا آقای توفیق فلاح فارسی حرف می‌زند شاید او خدمتتان نرسیده است این را خواستم خدمتتان عرض کنم و با این توضیحی که عرض کردم خیال می‌کنم اشکال جناب عالی رفع شده باشد (یکی از نمایندگان ـ در ارضروم هم کنسولگری لازم است) در ارضروم ما فعلا کنسولگری نداریم ارضروم هم یکی نقطه مهمی است فعلا کار ارضروم وطرابوزان را کنسولگری ما در طرابوزان می‌کند.
رئیس ـ پیشنهادی از یک عده از آقایان رسیده که این لایحه از دستور خارج شود خارج از دستور معنی ندارد ولی ممکن است پیشنهاد سکوت تلقی شود که همان حکم خروج از دستور را دارد
(بشرح زیر قرائت می‌شود)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نمایم لایحه سازمان وزارت امور خارجه از دستور خارج شود ـ دکتر شاهکار. صارمی ـ سالطانی وعده دیگر.
رئیس ـ آقای دکتر شاهکار پنج دقیقه می‌تواند صحبت کند.
دکتر شاهکار ـ عرض کنم علت این که چندین نفر از آقایان پیشنهاد داده‌اند من لایحه از دستور خارج شود با ترتیبی که مقام محترم ریاست می‌فرمایند اعلام سکوت شود و نتیجه اش همین است با نهایت احترامی که برای اعضای کمیسیون خارجه هست خودشان هم مسبوقند این لایحه باین طوری که هست قابل گذشتند از قوه مقننه نیست بنده یکی دو مثال می‌زنم این را ملاحظه میفرمائید اینجا صحبت تشکیلات وزارت خارجه که می‌شود در یک ماده نوشته است منشی مخصوص وزیر منشی مخصوص معاونین یک جا و دو جا و یک مطلب و دو مطلب نیست لایحه‌ای که وزارت خارجه داده بودند هشت یا نه ماده بود یک مطلبی هم بود که می‌شد بیایند این را یک اسکلتی درست بکنند یک کلیاتی که در شأن قوه مقننه است از آن در بیاورند این موادی که خواندند ۴ ،۵، ۶، ۷، ۸، ۹ بنده خیال می‌کنم که در هر ماده‌ای باید دست بلند کنیم و بیائیم صحبت بکنیم مثلا شورای کارگزینی که فرمودند این بر خلاف قانون استخدامی وزارت خارجه می‌نویسد یکی هم دارائی یک وقت من عرض کردم که همه جا انحصاری شده و همه چیز را نور چشم خودشان نگاه می‌کنند همآهنگی نیست این سبب می‌شود همانطوری که الان یک کاست و دفاع طبقاتی هست در وزارت خارجه سایر جاها هم همینطور مشود اینست که بنده راه دیگری ندیدم جز این که بگویم این لایحه از دستور خارج بشود یا مسکوت بماند در کمیسیون مجدداُ آن لایحه‌ای که وزارت خراج داده است هشت نه ماده که شأن وزارت خارجه است و عاری از هر گونه فکر جانبداری و کاست انحصار طبقاتی است بمجلس بیاید، تصویب بشود و نباید یک همچو چیزی در مجلس شورای ملی بگذرد و ما آقایان شأنمان اینست که همان طور که فکر می‌کنم و آنطور که هست بگوئیم اگر می‌کنیم و آنطور که هست بگوئیم اگر نگوئیم دچار اشکالات می‌شویم این لایحه را بنده یک لایحه نقابدار و جاندار می‌بینم شأن مجلس نیست که این لایحه را تصویب بکند.
رئیس ـ بالاخره این لایحه به کمیسیون می‌شود و اصلاح می‌شود.
مخبر کمیسیون امور خارجه ـ اجازه می‌فرمایند.
رئیس ـ این موضوع ربطی بمخبر ندارد مطابق آئین نامه فقط یک نفر مخالف می‌تواند صحبت کند آقای دکتر دادفر شما مخالفید؟ (دکتر دادفر ـ بله) بفرمائید.
دکتر دادفر ـ توضیحاتی که جناب آقای دکتر شاهکار درباره این لایحه فرمودند اینست که این لایحه طویل است و مواد متعددی دارد (دکتر شاهکار ـ نه نه دقت کافی نشده است) این لایحه مثل همة لوایح دیگر در کمیسیون‌های مربوطه اش رسیدگی شده است و اصولا شأن دو شوری بودن هم اینست که سایر آقایان نمایندگان که در کمیسیونها تشریف ندارند چه بصورت پیشنهاد چه بصورت ماده اصلاحی نظر خودشان را بدهند و رسیدگی بشود اگر بنا باشد ما هر قانونی را چون ماده اش زیاد است و یا اینکه نظر بعضی از آقایان صحیح نیست از دستور خراج بکنیم کی و کجا رسیدگی بشود چرا لایحه را از دستور خارج بکنیم شما در کمیسیون وزارت دستور خراج بکنیم شما در کمیسیون وزارت خارجه یا در کمیسیون استخدام در موقع طرح این لایحه تشریف بیاورید و نظریاتتان بفرمائید یا در موقع طرح این لایحه در مجلس پیشنهاد بدهید این یکی دوم اینکه این لایحه‌ای که میفرمائید مفصل شده است در کمیسیون استخدام به آقای وزیر امور خارجه فشار آورده شد که تمام سازمان را بیاورید که دیگر بعد از این سازمان وزارت امور خارجه قطعی بشود و خارج از این نباشد نشود کارمند دیگر یاستخدام کرد ایشان تشریف بردند و صورت تمام نمایندگیها و حتی مستخدمین جزء راهم آوردند که ضمیمه این لایحه است و بنابراین یک لایحه سازمانی بسیار خوبی است و بنده با خارج شدن این لایحه از دستور مخالفم اگر اشکالاتی هست بفرمائید.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود باین پیشنهاد سکوت و خروج از دستور آقایانی که موافقند قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد ماده ۱۵ قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۵ـ وزارت امور خارجه می‌تواند لدی الاقتضا در حدود اعتبارات مصوب با تصویب هیئت وزیران و کمیسیون خارجه مجلسین نمایندگیها را ارتقاء داده و
ادارات و نمایندگیها جدید تأسیس و یا بعضی ادارات و نمایندگیهای موجود را منحل نمایند و نیز می‌تواند بعضی از نمایندگیها را ضمیمه نمایندگی دیگر کند و با درجه نمایندگیها را تغییر دهد.
رئیس ـ در ماده ۱۵ کسی اجازه نخواسته، ماده ۱۶ قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۶- در هیچ یک از سفارتها نباید بیش از یک رایزن تعیین شود در سفارت‌های کبری یک رایزن سفارت کبری و در صورت ضرورت می‌تواند یک رایزن سفارت و مأمور دیگری با مقام وزیر مختار تعیین نمود و در نمایندگی دولت شاهنشاهی در سازمان ملل متحد تعداد رایزن موکول بنظر و احتیاج وزارت امور خارجه خواهد بود.
رئیس ـ در این ماده کسی اجازه نخواسته و پیشنهادی نرسیده ماده ۱۷ قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۷- عده کارمندان نمایندگیها بنابر احتیاج تعیین می‌شود و در هر صورت حداکثر تعداد کارمندان علاوه بر رئیس مأموریت در سفارت کبری و نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد ۸ نفر و در سفارت ۵ نفر و در سر کنسولگری ۵ نفر و در کنسولگری ۳ نفر خواهد بود تجاوز از این عده حائز نیست مگر با پیشنهاد دولت و تصویب کمیسیون امور خارجه مجلسین.
رئیس ـ ماده ۱۸ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۸- کلیه کارمندان وزارت امور خارجه اعم از شاغل و منتظر خدمت که در تاریخ تصویب این قانون جزء‌طبقه سیاسی و کنسولی هستند در این طبقه باقی خواهند ماند.
رئیس ـ در ماده ۱۸ پیشنهادی رسیده است که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم به ماده ۱۸ در سطر ۲ بعد از کلمة هستند این جمله اضافه شود (و هم چنین کسانی که سابقة خدمات مزبور را داشته و فعلا بکار دیگری اشتغال دارند .) مشایخی.
رئیس ـ پیشنهاد بکمیسیون فرستاده می‌شود ماده ۱۹ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۹- شرایط ورودی داوطلبان بطبقه سیاسی کنسولی وزارت امور خارجه بقرار زیر است:
۱- موفق شدن در امتحانات ورودی که از طریق مسابقه بعمل می‌آید.
۲- طی کردن دوره کار آموزی و دریافت گواهی نامه شایستگی از شورای عالی امور کارگزینی.
رئیس ـ آقای ارسالان خلعتبری در ماده ۱۹ مخالفید؟ خلعتبری ـ بله) بفرمائید.
خلعتبری ـ بنده یک تذکری می‌خواهم بدهم و از آقای معاون وزارت امور خارجه خواهش می‌کنم در صورتی که جوابی داشته باشند جوابی بدهند این یک مسئله اساسی است که بعضی از کشورها بنمایندگی سیاسی خیلی اهمیت می‌دهند و اشخاصی را انتخاب می‌کنند برای نمایندگی سیاسی که آن اشخاص کار بر سیاسی ندارند ولی بهتر از اشخاصی که کار بر سیاسی دارند عمل می‌کنند (صحیح است) مثلا عرض کنم آقای علاء و آقای تقی زاده آقای علاء را نمیدانم ولی آقای تقی زاده کاربر سیاسی نداشت و وقتی هم وزیر مختار شد یکی از بهترین اشخاصی بود که وظایف خودش را از لحاظ اطلاعات و از جهات دیگر عمل کرد مخصوصاُ از وقتی که توجه کنیم بنقشی که در شورای امنیت و سازمان ملل در زمان جنگ بنفع ایران انجام داد در امریکا رئیس جمهوری آمریکا اختیار دارد که سفیر کبیر با اشخاصی را تعیین بکند و اشخاصی که راجع به مملکتی اطلاعات مخصوصی دارند آن اشخاص را در مواقع سخت و مهم بآن مملکت بفرستد اشخاصی هستند که در امور کشور شوروی یا در امور آرمان یا در امور خاورمیانه و آسیا زحماتی کشیده‌اند و مطالعاتی دارند و بیش مردم کشیده‌اند و مطالعاتی دارند و بیش مردم آن کشورها بعلت تخصص در زبان یا تاریخ و غیره عنوانی دارند بنابراین این قبیل اشخاص را در مواقع سخت رئیس الوزراء یا رئیس جمهور حق دارد با یک فرمولی که پیش بینی شده است از وجود این قبیل اشخاص در آن مواقع برای کار بر سیاسی بشود استفاده کرد بنده این را برای کشور خودمان لازم میدانم که اگر مواردی پیش آمد دست وزارت خارجه باز باشد و همینطور دست رئیس دولت که اشخاص صلاحیتدار را برای اینکار انتخاب کند حالا می‌خواهم ببینم که آقای وزیر امور خارجه پیش بینی کرده‌اند یا خیر بنده این تذکر را داشتم و خواستم عرض کنم و دیگر عرضی ندارم. (حشمتی ـ بسیار تذکر بجائی است)
رئیس ـ آقا معاون وزارت امور خارجه.
معاون وزارت خارجه ـ خوشبختانه این نظر آقای خلعتبری تأمین است یعنی همان ایرادی که جناب آقای دکتر شاهکار فرمودند که چرا وزیر مختاری سفارت کبری می‌شود وقتی که سفارت کبری شد با قانون استخدام خودمان این اشکال رفع می‌شود یعنی ما هر کسی را می‌توانیم بسفیر کبیری تعیین کنیم در موقع احتیاج کما اینکه خود آقایان ملاحظه فرموده‌اند جناب آقای امان الله اردلان که بعنوان امیر الحاج تشریف می‌برند می‌توانند مقام سفیر کبیری داشته باشند سفیر کبیر هر کس می‌شود هر کس را وزارت خارجه تشخیص داد برای کاری لازم است سفیر کبیر محتاج چیزی نیست احتیاج بتصریح هم نداشت چون در این قانون سازمان اشاره شده است که هیچ چیزی مغایر با قانون استخدام نیست و قانون استخدام این اجازه را داده است بعضی مقامات اصلا از کادر اداری خارج هستند البته سمت وزیر مختاری آزاد نیست ولی برای سفارت کبری اشکال ندارد و وقع خاصی است.
رئیس ـ آقای دکتر بینا مخالفید؟
دکتر بینا ـ بنده مخالف بودم عرایضی که می‌خواستم عرض کنم آقای خلعتبری فرمودند و آقای معاون جواب دادند.
رئیس ـ یک پیشنهادی در این ماده رسیده است که قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نمایم بند ۳ بماده ۱۹ اضافه شود:
۳- کارمندان طبقه اداری وزارت امور خارجه که در تاریخ تصویب این قانون دارای درجه لیسانس در حقوق می‌باشند جزء طبقه سیاسی و کنسولی محسوب می‌شوند دکتر بینا.
رئیس ـ دیگر پیشنهادی نیست ماده ۲۰ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۰- وزارت امور خارجه در صورتی که منع قانونی برای استخدام جدید نباشد تعداد کارمندان مورد نیاز و تاریخ شرایط شرکت در مسابقة ورودی را باطلاع عموم خواهد رسانید.
رئیس ـ ماده ۲۱- قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۱- داوطلبان شرکت در مسابقه ورودی باید واجد شرایط زیر باشند.
۱- ایرانی الاصل. ۲- تندرستی و نداشتن نقص بدنی. ۳- حداقل سن ۲۳ و حداکثر ۳۲ سال. ۴- انجام خدمت زیر پرچم یا در دست داشتن برگ معافیت دائم. ۵- عدم محکومیت بجنحه یا جنایت. ۶- عدم معروفیت بفساد اخلاق. ۷- داشتن گواهی نامه لیسانس یا بالاتر در رشته‌های علوم سیاسی یا اقتصادی یا قضائی.
رئیس ـ آقای دکتر بینا.
دکتر بینا ـ همانطوری که همکار محترم جناب آقای دکتر شاهکار فرمودند در تهیه و تدوین این مواد دقت کافی نشده است و اگر بنا بود که ما ایراد بگیریم واقعاُ هر ماده یک ایرادی دارد منتهی از حوصلة مجلس خارج است که ما همه ایرادات را بگوئیم ولی بعضی از مواد تناقص عجیبی دارد مثلا در ماده ۲۱ شرایطی که برای ورود در مسابقه تعیین کرده است و در بند ۷ می‌نویسد ‹‹ داشتن گواهی نامه لیسانس یا بالاتر در رشته‌های علوم سیاسی یا اقتصادی یا قضائی ›› همین کلمه را در ماده ۴۳ ملاحظه بفرمائید کارمندان طبقه اداری وزارت امور خارجه اعم از این که در بدو ورود بخدمت در یکی از رشته‌های علوم سیاسی و اقتصادی و قضائی، … این ماده را با ماده ۲۱ تطبیق کنید بعد اضافه کرده‌اند ‹‹ علوم اداری و اجتماعی دارای درجة لیسانس بوده یا بعداُ باخذ آن نائل شوند ›› حالا اگر شما ماده ۲۱ را قبول می‌کنید با ماد ه۴۳ چطور تطبیق می‌شود و نباید ماده ۴۳ منظور نمیفرمائید اصلا عجیب است بنده نمیدانم چطور تنقید بکنم این است این جور قضایا بنظر بنده در مجلس قابل طرح نیست حق بد اینها رسیدگی و تنقیح می‌شد و با مادشان تطبیق می‌دادند بعد می‌آمدند در مجلس علتی مطرح می‌کردند (بور برو ـ موادش فرق دارد) ابداُ فرق ندارد بنده دو مرتبه می‌خوانم که توجه بکنید ماده ۴۳ می‌گوید ‹‹ کارمندان طبقه اداری وزارت امور خارجه اعم از این که در بدو ورود بخدمت در یکی از رشته‌های علوم سیاسی و اقتصادی و قضائی و علوم اداری و اجتماعی دارای لیسانس بوده یا بعداُ باخذ آن نائل شوند در صورت انتقال بطبقة سیاسی و کنسولی امکان پذیر خواهد بود که شرایط مندرج در مواد ۱۹ و۲۰ و۲۱ این قانون درباره آنان رعایت شود ›› آقای دکتر دادفر توجه فرمودید (دکتر دادفر ـ آقای بوربور فرمودند) ببخشید آقای بوربور توجه فرمودید حالا یا آنرا قبول بکنید یا این را قبول بکنید یا هیچکدام را قبول نکنید.
رئیس ـ آقای فضائلی موافقید؟
فضائلی ـ بنده مخالفم.
رئیس ـ آقای دکتر امیر حکمت موافقید؟
دکتر امیر حکمت ـ بله بنده موافقم.
رئیس ـ بفرمائید.
دکتر امیر حکمت ـ بنده می‌خواهم خدمت جناب آقای دکتر بینا عرض کنم که اینطور که تصور میفرمائید این گزارش بدون مطالعه تهیه شده است اینطور نیست (دکتر بینا ـ بنده تعصب شخصی ندارم) شش ماه در تهیه این لایحه زحمت کشیده شده است و اشخاصی صرف وقت کرده‌اند و دقت کرده‌اند این که میفرمائید بین این دو ماده تناقض هست عرض می‌کنم که تناقض ندارد و دلیلش هم این است که ماده‌ای که الان مطرح است و فرمودید که مخالف با ماده ۴۳ است ماده ۲۱ برای ورود اشخاصی است که می‌خواهند بخدمت وزارت خارجه
وارد شوید در ماده ۴۳ مطلب دیگری است مربوط باشخاصی است که عضو وزارت خارجه هستند و در وزارت خارجه خدمت می‌کنند اگر دارای معلوماتی باشند و لیسانس در یکی از شعب علوم داشتند باشند ولو اداری باشند بآنها ارفاق بشود چون سابق خدمت در وزارت امور خارجه دارند و در این مکتب تربیت شده‌اند از وجود آنها بشود استفاده کرد و بیایند بکار در سیاسی این دو ماده با هم تناقضی ندارند و هیچ منافاتی این ماده ۲۱با آن ماده ۴۳ ندارد این برای استخدام جدید است و آن برای اینکه با آنها موافقتی بشود این موافقت شده است که بیایند به کادر سیاسی.
دکتر بینا _ اینجا از علوم اداری منظور دیپلم است منظور کارمندان اداری نیستند جناب آقای دکتر امیر حکمت.
رئیس _ مراد از این که قوانین دو شوری است برای این است که اگر نواقصی دارد برود به کمیسیون و در شور دوم اصلاح شود. آقای دکتر شاهکار مخالفید بفرمائید.
دکتر شاهکار _ بنده تعجب کردم از این که آقایان گفتند که ایراد من باین قانون این است که این قانون مفصل است بنده همچو نکردم بنده عرض کردم که در این قانون رعایت دقت نشده و جناب دکتر نمیدانم چرا تعصب در این قسمت بخرج می‌دهند عرض کنم این ماده ۲۱ بند دومش این است تندرستی و نداشتن نقص بدنی این جناب آقای معاون وزارت خارجه اگر کاندید بودند نمی‌توانستند برای اینکه ایشان طاس هستند و طاس نقص عوض است شما اگر موی سر بنده را بکنید در دادگاه جنائی بعنوان نقص عضو تعقیب می‌شوید.
رئیس _ آقای دکتر شاهکار نقص عضو که این نیست نقص عضو یعنی که نابینا باشد.
دکتر شاهکار _ قوز چطور؟
رئیس _ قوز صحیح است یک نماینده سباسی که در خارج می‌رود نباید قوز داشته باشد.
دکتر شاهکار _ قربان مگر بمسابقه زیبائی می‌فرستند بهر حال از این مطالب بنده اینجا خواستم جلب توجه معاون محترم وزارت خارجه را باین مطلب بکنم. عرض کنم در کشور آمریکا میدانید چه جوری اعضاء وزارت خارجه را انتخاب می‌کنند البته هیچ قیدی و هیچ شرطی نیست در این مطالبی که بنده عرض می‌کنم لیستی هست ۶۳ سئوال این سئولات را می‌گذارند جلو آن فرد این قسمتها را باید این آدم جواب بدهد و یک مقدار نمره بکرید و اگر بپانصد یا هزار رسید قبول می‌شد و اگر کمتر آورد که قبول نمی‌شود حال این مصاحبه‌ای را که وزارت خارجه می‌کند شما خودتان را قبلا محروم کرده‌اید. بنده عقیده‌ام این بود که اینها را بگذارید در آئین نامه بنده نمیدانم جنابعالی برای انستیتو دو بوته آدم می‌فرستید یا برای دفاع از امور سیاسی و حیثیت یک مملکتی (فولادوند برای هر دو) نه آقا یک وقت یک آدمی را می‌فرستند برای الیزابت آردن و یک نفر دیگر را برای دفاع از حیثیت مملکت البته بنده حرف آقای رئیس را کاملا قبول می‌کنم تذکر جناب آقای رئیس را که اگر آدم دو چشمش سالم باشد بهتر است تا یکیش بابا قوری باشد اما این را در قانون می‌گذاریم و بگذاریم که شرط کادر سیاسی بودن این است آدم نقص عضوی نداشته باشد یعنی دندانهایش عاریه نباشد که مسلماُ دندان عضو است این را در قانون بگذاریم این عدم دقت است (دکتر امیر حکمت _ مقصود نقص طبی است. دندان نقص طبی نیست) بنده قویت که میایم بنده را که پشت دستگاه رادیوسکپی نمی‌گذارند تا به بینند از دو کلیه‌ام اگر یکی نباشد نقص طبی است ما یک قانون مجازات عمومی داریم که نقص را معین کرده و یک قانون طبی داریم (دکتر امیر حکمت _ نقص طبی چیزی‌های مشخص و معین است) مرقوم بفرمائید که از نظر طبی نداشته باشد بنابراین عرض کردم اگر من البدو الی الختم بخواهیم شرایطی که یک مامور سیاسی باید داشته باشد قسمتها را بتواند جواب بدهد زبان آن مملکت را بداند از ادبیات آنها اطلاع داشته باشد حالا اگر قدش یکمتر و پنجاه باشد مثل آقای جواد عامری یا یک متر و نود باشد مثل یک آقای دیگر اینها تآُثیری در وضعیت نخواهد داشت وشاُنی ندارد که نقص عضو را در قانون بگذارید و این ایراد را امیدوارم در کمیسیون توجه و رفع بفرمائید.
رئیس _ آقای معاون وزارت امور خارجه.
معاون وزارت امور خارجه (مشفق کاظمی) بنده اول باید از آقای رئیس محترم تشکر کنم که این مساعدت را می‌فرمایند که زودتر این لایحه شور اولش تمام شود آقایان اعضاء کمیسیون که مدتها نشسته‌اند وظیفه بنده را که در غیاب آن وزیر امور خارجه دفاع این لایحه را عهده دار هستم تسهیل فرمودند اما این قسمتی که جناب آقا دکتر بینا فرمودند هیچ تناقضی ندارد بر عکس این یکی از آن جوابهائی است که آقایان گاهی اظهار می‌فرمایند که ما در را بسته‌ایم یا کاست درست کرده‌ایم برای ورود در وزارت امور خارجه آن سه لیسانس را ما در سه قسمت که اساسی تر است در نظر گفته‌ایم اما یک اشخاصی هستند که در وزارت خارجه هستند یک حق اکتسابی دارند شاید وسائل ندارند که بروند مدرسه حقوق را بگذرانند اینست که یک تحصیلات سبکتری چون تصدیق دارید که علوم اجتماعی بسختی علوم دیگر نیست یا علوم اداری با همین تاُسیساتی که حالا دارند تکمیل می‌کنند گفتیم اگر اینها را داشتهباشند و بروند تحصیل خود را تکمیل کنند بتوانند عضو وزارت خارجه بشوند و راجع بنقص عضو باب عرض می‌کنم آنچه را که آقای دکتر فرمودند همچو نظری نبوده که یک نماینده سیاسی که می‌رود بخارج یک آدم سالمی باشد بهتر است حرفی نیست حالا اگر تصادفاً یک نقصی پیش آمد مثل خود بنده که در پی آمد دو سال پیش ممکن بود که دست بنده اصلح نشود ولی این را بطور کلی باین شدت نگفتیم که طاسی نباشد یا دندانهایش عاریه نباشد در هر صورت بنده باز هم در اختیار آقایان هستم.
رئیس _ آقای دکتر امیر حکمت موافقید.
دکتر امیر حکمت _ بلی موافقم
رییس- چون دیگر مخالفی نیست پیشنهادات قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
اینجانب پیشنهاد می‌نمایم که تبصره زیر بماده ۲۱ اضافه شود.
۸- آشنائی کامل بآداب معاشرت ابتهاج.
رئیس _ بکمیسیون فرستاده می‌شود ماده ۲۲ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۲- در صورتی که مدارک تحصیلی در رشته‌های سه گانه مندرج در بند ۷ ماده ۲۱ از کشوهای خارج صادر شده باشد ارزش آن قبلا بگواهی مقامات صلاحیتدار فرهنگی ایران برسد و برای خدمت در وزارت خارجه نیز مورد تاُیید شورای عالی امور کارگزینی قرار گیرد.
رئیس _ در این ماده کسی اجازه نخواسته ماده ۲۳ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۳- وزیر امور خارجه هیئت ممتحنه را مرکب از اشخاص زیر تعیین می‌نماید:
۱- دو نفر از استادان دانشکده حقوق دانشگاه تهران. ۲- ممتحنین زبانهای خارجه از دانشکده ادبیات دانشکده تهران. ۳- دو نفر از روسای وزارت امور خارجه. ۴- یک نفر از مشاورین حقوقی وزارت امور خارجه. ۵- رئیس اداره کارگزینی.
رئیس _ در این ماده کسی اجازه نخواسته ماده ۲۴ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۴- داوطلبان باید مواد زیر را امتحان بدهند.
۱- حقوق اساسی ایران. ۲- حقوق بین المللی عمومی. ۳- حقوق بین المللی خصوصی. ۴- کلیات راجع بعلوم اقتصادی. ۵- کلیات راجع بحقوق مدنی ایران. ۶- تاریخ دیپلماسی ایران. ۷- جغرافیای اقتصادی ایران. ۸- تاریخ دیپلماسی عمومی. ۹- یکی از چهار زبان. انگلیسی. فرانسه. روسی. آلمانی. ۱۰- تلخیص یک پرونده. ۱۱- مصاحبه.
رئیس _ آقای دکتر رضائی.
دکتر رضائی _ من فکر می‌کنم تمام آقایان نمایندگان تا آنجائی که ممکن است سعی می‌فرمایند که قوانین کلی باشد و وارد جزئیات نشوند با در نظر گرفتن این اصل برای بنده سوالی پیش میاید که آیا اصولا صحیح است که در این قانون مواد امتحان را بگذاریم اینها مواردی است که باید در آئین نامه در نظر گرفته شود شاید در آتیه در اثر تجربه ما پی ببریم که یک مواد دیگری باید اضافه شود و شاید بعضی هم مواد نداشته باشد و اگر بیائیم و در این قانون مقید بکنیم در آینده بضرر دستگاه خودمان است لذا من پیشنهاد کردم که هر آینه آقایان موافق باشند این ماده از این لایحه حذف شود و جزء آئین نامه وزارت خارجه در نظر گفته شود.
رئیس _ آقای خرازی مخالفید.
خرازی _ بله مخالفم.
رئیس _ پیشنهادی که رسیده قرائت می‌شود.
(بشرح ذیل قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی. پیشنهاد می‌نمایم ماده ۲۴ از لایحه حذف شود دکتر رضائی.
رئیس _ ماده ۲۵ قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۵- آئین نامه مسابقه ورودی از طرف شورای عالی امور کارگزینی تنظیم و پس از تصویب وزیر امور خارجه بموقع اجرا گذاشته خواهد شد.
رئیس _ در این ماده کسی اجازه نخواسته ماده ۲۶ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۶ وزارت امور خارجه افراد مورد نیاز خود را از میان داوطلبانی که دارای بهترین معدل نمرات در امتحانات کتبی و مصاحبه باشند انتخاب و برای کار آموزی بخدمت دعوت می‌نماید.
رئیس _ چون کسی اجازه نخواسته ماده ۲۷ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۷- داوطلبانی که در مسابقه ورودی پذیرفته و بخدمت دعوت می‌شوند باید مدت یک سال بطور موقت بعنوان کار آموز به تناوت در ادارات کنسولی و بایگانی و حسابداری و یکی از ادارات سیاسی انجام وظیفه نمایند. کار آموزان مکلفند در حین
کار آموزی فن ماشین نویسی فارسی را بیاموزند و در پایان دوره کارآموزی تحریر حداقل ۲۵ کلمه در دقیقه یکی از شرایط ورود به طبقه سیاسی خواهد بود.
رئیس _ ماده ۲۸ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۸- بکار آموزان در دوره کار آموزی برابر حداقل حقوق پایه سه اداری هر ماهه بعنوان پاداش پرداخت خواه شد.
رئیس _ ماده ۲۹ قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۹- روسای اداراتی که کار آموز زیر نظر آنان کار می‌کند مکلفند نظریات خود را نسبت بطرز کار و استعداد و حسن ابتکار و اخلاق کار آموز بقید محرمانه کتباُ به اداره کار گزینی اطلاع دهند که در شورای عالی امور کار گزینی مورد رسیدگی قرار گیرد و نظریات شوری صریحاُ بوزیر خارجه گزارش شود.
رئیس _ در این ماده هم کسی اجازه نخواسته ماده ۳۰ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۳۰- وزیر امور خارجه را توجه به نظریات شوری تصمیم قطعی نسبت باستخدام کار آموز اتخاذ خواهد نمود.
رئیس _ خیلی از این مواد را ممکن است در یک ماده گنجاند این در کمیسیون باید اصلاح شود (صحیح است) ماده ۳۱ قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۳۱- بکار آموزانی که بخدمت رسمی پذیرفته می‌شوند از تاریخ پایان یکسال کار آموزی پایه چهار اداری و مقام یک سیاسی (مقام دفتر دار) اعطا خواهد شد.
رئیس _ ماده ۳۲- مطرح است قرائت می‌شود.
(بشرح ذیل خوانده شد)
ماده ۳۲- کارمندان جدید پس از پایان دوره کار آموزی و ورود بخدمت رسمی باید اقلا دو سال در ادارات مرکزی انجام وظیفه نمایند و اعزام آنان بماموریت خارج قبل از انقضاء دو سال ممنوع است.
رئیس _ کسی اجازه نخواسته پیشنهادی رسیده قرائت می‌شود
(باین شرح خوانده شد)
پیشنهاد می‌نمایم تبصره زیر بماده ۳۲ اضافه شود:
تبصره _ اعزام مامورینی که بآداب معاشرت بین المللی آشنائی کامل ندارند ممنوع است. ابتهاج.
رئیس _ بکمیسیون فرستاده می‌شود ماده ۳۳
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۳۳- کارمندان طبقه سیاسی و کنسولی که با موافقت قبلی وزارت امور خارجه مشاغل دیگر دولتی عهده دار می‌گردند فقط نصف مدت خدمت رسمی آنها در خارج از وزارت امور خارجه جزء سنوات خدمت کار بری سیاسی آنان محسوب می‌شود وزارت امور خارجه می‌تواند بکارمندانی که معادل هفت سال سابقه خدمت سیاسی کاریری داشته و یک دوره بوکالت مجلسین انتخاب یا منصوب شده باشند پس از باز گشت بوزارت امور خارجه یک مقام بالاتر و همچنین بکارمندانی که معادل دهسال سابقه خدمت کاریزی سیاسی داشته و بیش از یک دوره بنمایندگی مجلسین رسیده‌اند بمقام وزیر مختاری ارتقاء دهد و بهر حال مدت نمایندگی مجلسین جزء خدمت رسمی کاریری منظور خواهد شد.
رئیس _ آقای مشایخی.
مشایخی _ بنده این توضیحی که می‌خواهم عرض کنم استدعایم این است که همکاران محترمی که کاریر وزارت خارجه دارند تصور نفرمایند که بنده حس حسادتم تحریک شده است و از این نقطه نظر عرض می‌کنم بهیچوجه من الوجوه اینطور نیست و آرزو دارم که آقایان همیشه در مقام نمایندگی و مقامات دیگر که هستند توفیق پیدا کنند و مقضی المرام باشند ولی اصلا معتقد نیستم در یک قانونی که از کمیسیون امور خارجه مجلس شورای ملی گذشته و امروز مطرح است یک اوانتاژی برای نمایندگان مجلس شورای ملی در نظر گرفته شود در دوره گذشته کمیسیون دادگستری مجلس شورای ملی یک حقی برای اشخاص قائل شد و متاُسفانه در مجلس آن مورد مطرح نشد صحیح است که مقام نمایندگی یک مقامی است که از نقطه نظر قانونگذاری محترم است و اشخاصی که این مقام را احراز می‌کنند در مجلس شورای ملی اطلاعاتی کسب می‌کنند و وجودشان مفید است ولی بنده معتقد هستم اشخاصی که سابقه خدمت دارند ترقی و فعالیتشان در خدمت دولتی بایستی مستند بآن سوابق دولتی خودشان باشد معقول نیست که من که کاریر وزارت دارائی دارم اگر یک روزی لایحه سازمان وزارت دارائی را آوردند این حق را برای خودم در نظر بگیرم که پس از خاتمه مدت نمایندگی به دو رتبه بالا تر ارتقاء پیدا کنم و یا بسمت سفیر کبیری ارتقاء یابم و یا فلان مقام را احراز کنم این مطلبی بود که بین دوستان صحبت بود و ببنده ماموریت دادند که در اینجا بیان کنم و عرض کنم که این ماده باید حذف شود.
رئیس _ آقای مهندس فروهر مخالفید؟
مهندس فروهر _ بنده مخالفم.
رئیس _ پیشنهادات مربوط بماده ۳۳- قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نمایم ماده ۳۳- حذف شود. دکتر بینا.
پیشنهاد می‌کنم جمله و وزارت امور خارجه می‌تواند الی آخر از ماده ۳۳ حذف و این عبارت در آخر ماده اضافه شود مدت انجام وظیفه در مجلسین سنا و شوری جزء سابقه خدمت منظور و در موقع ترفیع احتساب خواهد شد. امید سالار
رئیس _ ماده ۳۴ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۳۴- انتقال کارمندان رسمی دولت از وزارت خانه‌ها و بنگاههای دولتی بخدت طبقه سیاسی و کنسولی وزارت امور خارجه منوط برعایت شرایط مندرجه در مواد ۱۹ و۲ و۲۱ قانون می‌باشد.
رئیس _ در این ماده اجازه‌ای خواسته نشده پیشنهادی هم نرسیده ماده ۳۵ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۳۵- کارمندانی که طبق ماده ۳۴ بوزارت امور خارجه منتقل می‌شوند از خدمت دوره کارآموزی معاف هستند و نصف مدت خدمت رسمی آنان جزء خدمت سیاسی محسوب می‌شود و مقام سیاسیی آنان طبق تشخیص و تصویب شورای عالی امور کارگزینی که در هر صورت از دبیر سومی و مقام سه سیاسی تجاوز نخواهد نمود تعیین و از تاریخ انتقال بوزارت امور خارجه عطاء خواهد شد.
رئیس _ ماده ۳۶ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۳۶- کارمندانی که طبق ماده ۳۴ بوزارت امور خارجه منتقل می‌شوند نباید قبل از دو سال خدمت در مرکز بماموریت خارج اعزام شوند.
رئیس _ کسی اجازه نخواسته پیشنهادات این ماده قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم تبصره زیر بماده ۳۶ لایحه سازمان وزارت امور خارجه اضافه شود.
تبصره _ کارمندان عالیرتبه دولت که لااقل ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی داشته و بمقامات وزارت یا استانداری و همردیف این مشاغل رسیده باشند و یک زبان خارجی بداند و پیش از تصویب این اساسنامه بوزارت امور خارجه منتقل شده و یا پس از تصویب آن انتقال پیدا نمایند جزء کادر سیاسی محسوب گشته و مقام آنها لااقل وزیر مختاری درجه یک خواهد بود. مهندس کاظم جفرودی.
رئیس _ بکمیسیون فرستاده می‌شود ماده ۳۷ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۳۷- از تاریخ تصویب این قانون کارمندان وزارت امور خارجه یا اتباع بیگانه جز با موافقت وزارت خارجه و تصویب هیئت وزیران مجاز نخواهند بود.
رئیس _ ماده ۳۸ قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
ماده ۳۸- کارمندان وزارت امور خارجه مطلقا حق داشتن امتیاز و انتشار روزنامه یا مجله را نخواهند داشت و کارمندان متخلف از خدمت وزارت امور خارجه برای همیشه معاف و در اختیار وزارت کار گذارده می‌شود. کارمندان وزارت امور خارجه از انتشار هر نوع کتب رسالات مقالات اعم از سیاسی. علمی. ادبی و هنری و غیره ممنوع هستند مگر با اجازه کتبی و قبلی وزارت امور خارجه. با کارمندان متخلف در این مورد نیز بترتیب بالا رفتار خواهد شد.
رئیس _ آقای ارسلان خلعتبری
. خلعتبری _ بنده در ضمن مذاکره و توضیح می‌خواهم از موقع استفاده بکنم و این عرضی که اینجا می‌کنم برای دفاع از آزادی مطبوعات است با اینکه بعضی از مطبوعات از آزادی سوء استفاده می‌کنند و بدون جهت بمجلس توهین می‌کنند (صحیح است) هفته گذشته روزنامه‌ای نوشته بود که مجلس در این یکسال چه کرده مجلس کارش تصویب قوانین و طرحهائی است که دولت میاورد مجلس کارهای اداری را در دست ندارد. عزل و نصب نمی‌کند کارهای اداری را انجام نمی‌دهد مجلس وظیفه اش این است که قوانین را تصویب بکند مخصوصاُ دولتهائی که مورد موافقت بعضی از مطبوعات هستند و مجلس و وکلائی که بهمان دولت راُی می‌دهند همان روزنامه طرفدار همان دولت می‌گوید که مجلس چکار کرده وقتی مجلس با دولتها موافق بود باو مهلت می‌دهد و کار می‌کند. علت مخالفت با این ماده این است که این ماده بر خلاف آزادی مطبوعات است اگر در بین کارمندان دولت کسی است که رونامه نویس است و از آزادی مطبوعات سوء استفاده می‌کند باید آن وزیر و دولت با کمال شهامت آن عضو فاسد و نالایق را از طریق قانون بردارید و کنار بگذارد نه اینکه بکلی منع کند و درب را بروی همه ببندد ما سابقاُ در کمیسیون مشترک بنظر بنده یک کاری کردیم و گفتم که اعضاء دولت نمی‌توانند روزنامه داشته باشند و وزراء می‌گفتند این را بگذارید برای اینکه آنهائی که مستخدم دولت هستند در روزنامه خودشان بوزارت خانه‌ها حمله می‌کنند و از قضا این کار شد و با کثریت گذشت و عده‌ای هم مخالف بویم راُی ندادیم ولی روزنامه‌های دیگر هستند که خلاف قانون مطبوعات عمل می‌کنند پس بنابراین ما یک دسته‌ای را محروم کردیم که در آن دسته ممکن است آدمهای خوبی هم باشد حالا اگر عضو وزارت خارجه روزنامه نویس باشد این بصرفه مملکت
است برای اینکه شما با این موردی که گذاشته‌اید برای انتخاب اشخاص و در سوابق و در کاریرشان اجازه بدهید اینها بیایند و روزنامه نویس باشند برای اینکه روزنامه از مجله‌ای که اینها میتویسند شئون خود را رعایت می‌کنند بنابراین چه جهت دارد که در خرج اشخاصی که معلومات آنها را ندارند آزادی داشته باشند و هر نوع روزنامه‌ای بنویسند اما اشخاصی که اینطور از توی غربال رد می‌کنند با ین شرایط نتوانند روزنامه بنویسند این است بنده از جهت اینکه اینکار بر خلاف مصلحت است و خلاف اصل آزادی مطبوعات است مخالفم. قسمت دوم این ماده خیلی شدید تر است می‌گوید که کارمندان وزارت خارجه حق ندارند که کتابی بشر بدهند مگر اینکه از وزارت خارجه قبلا اجازه گرفته باشد و وزارت خارجه تصویب کرده باشد این بنظر بنده مخالف قانون اساسی است و خلاف اصل آزادی. نشر کتب ضاله و کتبی که مخالف دین و شئون ملی و مصالح مملکت است مضر است (صحیح است) و الا کتاب باید نشرش آزاد باشد و از قضا آقای معاون وزارت امور خارجه عیبی که آقایان دارید این است که می‌روید در خرج و این همه چیزها را مشاهده می‌کنید چه عیب دارد که مامورین شما مثل مامورین وزارت خارجه انگلیس و آمریکا و فرانسه و سایر ممالک کتاب بنویسند اطلاعات خودشان را در کتاب بیاورند که مردم بدانند ما اوضاع ایران را هر وقت می‌خواهیم بفهمیم یا اوضاع سایر ممالک را از کتبی می‌فهمیم که مامورین سیاسی سایر ممالک در ایران یا شوروی یا ایطالیا و یا سیر ممالک نوشته‌اند چون مامورین خارجی وارد هستند اطلاعات زیادی دارند این است که از کتاب آنها از لحاظ سیاس و غیره خود مملکت آنها استفاده می‌کند همه دنیا استفاده را بروی ما ببندید و حالا میفرمائید اجازه وزارت امور خارجه لازم است آقا ممکن است کتاب خیلی خوب یک کسی بنویسد اما بخل و حسد که در ایران از رایج ترین مسائلی است که همه با آن روبرو هستند مانع اجازه نشر کتاب بشود یکی بخیل است برای اینکه وزیر نشده است بخیل است برای اینکه وکیل نشده بخیل است برای اینکه سناتور نشده بخیل است برای اینکه یک کسی کار پیدا کرد یک کسی خانه پیدا کرده. بخیل است که یک کسی روزنامه گرفته و او نگرفته و مملکتی که بخل و حسد در همه جا هست این جا میایند راه را می‌بندید و اختیار را دست سه نفر می‌دهید در یک اطاقی در بسته بنشینند و اجازه بدهند و از نظر خودشان قضاوت کنند که نشر این کتاب مضر است و حال اینکه ممکن است نشر آن کتاب مفید باشد حالا اگر می‌خواهید یک چنین ماده‌ای بگذارید بگوئید شورای عالی فرهنگ اجازه بدهد نه یک هیئت سه نفری و اگر بگئوید که وزارت خارجه منع کند انتشار کتبی که اعضای وزارت خارجه بنویسند بنظر بنده تصویب این نه بمصلحت شماست و نه مصلحت علم و معرفت است و نه بمصلحت قانون اساسی این است که بنده معتقدم اعضای وزارت خارجه هم باید کتاب بنویسند روزنامه هم داشته باشند و اگر تخلف کردند مثل مطبوعات باید مطابق قانون مطبوعات از طریق قانون عمل کرد و راه قانونی را نه بست بنده این تذکر را لازم دیدم بدهم.
رئیس _ آقای مهدی ارباب موافقید بفرمائید.
مهدی ارباب _ بنده برای اولین بار متاُسفانه و خلاف سابق پیدا کردم با جناب آقای خلعتبری در صورتی که بنده مومن هستم بایشان ولی اینجا متوجه شدم که در انتخاب مطلب توجه نفرمودند حالا گذشته از این که کارمندان دولت هر کدام دست بمطبوعات داشتند آزمایشهای کافی دادند اصولا اسرار وزارت خارجه که مربوط بحفظ احترام و سیاست دولت است که یک دولت مامور کرده _ اندشخص را و یک دولتی که در کشورش زندگی می‌کند اینها دارای یک اسراری هستند وقتی بناشد یک مامور وزارت امور خارجه در حین انجام وظیفه اختیار داشته باشد کتاب منتشر کند روزنامه بنویسد اصلا ممکن است اختلافاتی ایجاد بکند که نتوانند دولتها از عهده آن بر آیند ممکن است یک عضو وزارت خارجه وقتی بازنشسته شد برود کتاب بنویسد تاریخچه سیاسی یک شوری را که در آن انجام وظیفه میکرده بنویسد هیچ مانعی ندارد ولی آقایان وقتی که عضویت وزارت خارجه را دارند و مشغول کار هستند و حافظ اسرار است آنکسی که کار می‌کند وظیفه دارد حفظ شئون و حیثیت کشورش و حفظ احترام متقابل را بکند در چنین حالی اگر دست بانتشارات داشته باشد تحقیقاُ یک مضاری تولید خواهد شد که موجب کدورت می‌شود و شاید ضررهای سیاسی ایجاد بکند و موجب اصطحکاک خواهد شد و بنابراین عقیده بنده این است که جناب آقای خلعتبری یک تجدید نظری در این نظریه خودشان بفرمایند.
رئیس _ آقای دکتر رضائی.
دکتر رضائی _ موافقم.
رئیس _ پیشنهادی رسیده که قرائت می‌شود:
(بشرح زیر قرائت شد)
اینجانب پیشنهاد حذف ماده ۳۸ را می‌کنم خلعتبری.
پیشنهاد می‌نمایم تبصره ذیل بماده ۳۸ اضافه شود تبصره بیست در صد از بودجه مصارف هر نمایندگی برای شناساندن ایران از طریق تهیه و نشر اوراق و نمایش فیلمهای تبلیغاتی و کنفرانسهای ادبی و هر نوع اقدام دیگر که ایران و ایرانی را بخارجی‌ها شناسانده و معرفی نماید اختصاص داده شود مبلغ بیست در صد فوق برای مصارف غیر از آنچه ذکر شد قابل خرج نبوده و اگر در سال مالی تماماُ بمصرف نرسد عیناُ برای سنوات بعدی قابل مصرف خواهد بود مهندس فروهر.
۶- تعیین موقع و دستور جلسه بعد _ ختم جلسه
رئیس _ جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز پنجشنبه دستور دنباله همین لایحه خواهد بود.
(مجلس نیمساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی رضا حکمت