مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ آذر (قوس) ۱۳۰۰ نشست ۴۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ آذر (قوس) ۱۳۰۰ نشست ۴۷
جلسه ۴۷
صورت مشروح مجلس یوم سه شنبه ششم ربیع الثانی ۱۳۴۰ مطابق چهاردهم قوس ۱۳۰۰
مجلس مقارن غروب در تحت ریاست آقای سردارمعظم نایب رئیس تشکیل گردید صورت مجلس یوم شنبه یازدهم قوس را آقای تدین قرائت نمودند)
نایب رئیس ـ در صورت مجلس اعترض نیست؟
محقق العلماء ـ بنده کتباً اجازه خواسته بودم در صورت مجلس بنده را جزو و غائبین بدون اجازه نوشته‌اند.
نایب رئیس ـ اصالح می‌شود. دیگر اعترای نیست؟ (اظهاری نشد)
نایب رئیس ـ صورت مجلس تصویب شد قبل از آنکه داخل دستور شویم چند فقره مطلب است که باید به عرض مجلس برسد یکی تلگرافی است که از بوشهر رسیده و کمیسیون عرایض قرائت آن را در مجلس لازم دانسته است بعداً قرائت می‌شود.
(آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند)
- مقام منیع ریاست وزراء عظام دامت شوکته کپیه مجلس شورای ملی شیدالله ارکانه
- کپیه جریده فریده ایران. کپیه جریده فریده طوفان تلگراف بشارت آمیز مسرت انگیز مبارک بندگان حضرت اشرف اعظم آقای قوام السلطنه رئیس الوزراء دامت شوکته راجع به امتیاز نفت شمال توسط آقای مستشارالسلطنه حکمران بنادر و اصل و زیارت آن اسباب مسرت و امیدواری عمومی گردیده حقیقت این امتیاز خجسته که برای سعادت و استفاده عمومی ما ایرانیان برقرارگشته و کاشف از قوه فکر و وجود برای عام بین قوه مقننه و قوه مجریه است ما را به حیات سیاسی و زندگانی اقتصادی ایران امیدوار ساخت و یقین داریم که اولیای امور خودمان از نقطه نظر حفظ استقلال و آزادی مملکت در شرائط آن ملاحظه منافع اقتصادی و سیاسی ایران رعایت و از این منبع مهم ثروت مهمه که در خور شأن خود صاحبان مملکت است منظور بنده و آن شروطی که منافی منافع عمومی مملکت است اقرار فرموده‌اند از آنجا که اولیای امور مقننه ضریه خودمان کمال اطمینان داریم امیدواریم همان طور که در متن تلگراف و غیره فرموده‌اند با داشتن جامعیتی و جدیت فکر اتحاد آمال و مرام عمومی این اقدام خدا پسند و موجب ازدیاد و موجب تکمیل آسایش عمومی شود در خاتمه تشکرات قبیله خود را از این موفقیت شایان تقدیم اعضاء محترم مجلس مقدس و هیئت محترم دولت خاصه بندگان حضرت اشرف اعظم آقای رئیس الوزراء مدظله می نمائیم و از خداوند متعال مسئلت داریم که ملت و دولت ما عظمت و اقتدار گردیده تا اینکه در تحت لوای مجاهدات حسنه اولیای امور بتوانیم اولین مقام سیاسی و اجتماعی خود را احراز نمائیم.
تدین ـ تقریباً چهارده پانزده امضاء هم دارد
نایب رئیس ـ نظر به اینکه کمیسیون قوانین مالیه بواسطه فوت مرحوم معتضد الدوله یک نفر عضو کسر دارد آقایان باید پس از ختم جلسه به جای آن مرحوم یک نفر دیگری را انتخاب کنند و در آخر جلسه مستخرجین آرء منتخب خواهند شد دیگر آنکه مجلس شورای ملی کمیسیونی مرکب از شش نفر معین نموده بود که به ضمیمه سه نفر پیشنهاد کنندگان برای تعیین طرز رسیدگی به عملیات زمامداران دوره فترت مطالعاتی بنمایند اسامی آقایانی که انتخاب شده‌اند به عرض می‌رسد
آقان سلطان العلماء ـ حاج شیخ اسدالله ـ صدر الاسلام ـ آقا شیخ محمد جواد ـ مساوات
فتح الدوله این شش نفر آقایان انتخاب شده‌اند که با ضمیمه شدن نه نفر پیشنهاد کنندگان باید وسائل عملی اجرای پیشنهاد را تهیه نمایند.
کمیسیون دیگری برای تجدید نظر در قانون انتخابات معین شد که اسامی منتخبین از این قرار است آقایان این یک سطر صحیح است مشیر الدوله ـ مدرس ـ ملک الشعراء ـ فهیم الملک ـ سردارمعظم خراسانی ـ آصف الممالک ـ امین الشریعه ـ شیخ الاسلام اصفهانی ـ شیخ ابراهیم زنجانی ـ در دستور امروز بعضی سؤالات که هست باید از آقایان وزراء بشود و نظر به اینکه ماده ۵۴ نظامنامه داخلی اجازه می‌دهد که هم در ابتدای مجلس و هم در پایان مجلس از وزرائ سؤال بشود و آقای وزیر مالیه هم کار دارند درخواست کرده‌اند در ابتدای مجلس از ایشان سوال بشود شاهزاده محمدهاشم میرزا از آقای وزیر مالیه راجع به جناب موسی خان سؤالی داشتید؟
محمد هاشم میرزا ـ بنده می‌خواستم بدانم در موقعی که موسی خان از اداره تحدید رفت به حساب او رسیدگی شده است یا خیر؟ و اینکه می‌گویند چهل و هشت هزار تومان اضافه بر بودجه ه دولت منظور داشته است به خرج آورده صحیح است یا خیر؟ و گر صحیح است در این باب چه اقدامی شده است.
وزیر مالیه ـ در باب موسی خان در سال قبل در زمان کابینه آقای مشیرالدوله یک بودجه برای اداره تحدید معین شده بود ولی آمدن بودجه از طرف وزارت مالیه خیلی دیر به ان اداره ابلاغ شده و موسی خان مطابق بودجه قبل یک مخارجی کرده که مدرکش همان بودجه سابق تحدید است و البته به او اعتراض وارد نیست زیرا بودجه که تصویب شده دیر به او ابلاغ شده است و اگر آن مخارج زائده بعد از ابلاغ شدن بودجه به او بوده البته تعقیب خواهد شد.
نایب رئیس ـ شاهزاده محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا ـ البته در سؤال موضوع اعتراض در بین نیست سئوال برای دانستن مطلب است ولی جواب بنده داده نشد بنده عرض کردم که موسی خان دو سه ماه است از ریاست اداره تحدید منقضی شده است از طرف وزارت مالیه به حساب او رسیدگی شده است یا خیر؟ و قسمت دوم سؤالم این بود که اگر اضافه بر بودجه خرج شده است معلوم است چقدر است؟ و اگر معین شده است بفرمائید.
وزیر مالیه ـ اولاً موسی خان شخص صاحب جمعی نبود که بعد از عزل او به حساب او رسیدگی شود یک نفر رئیس اداره بوده و یک صورتی از ولایات یا از ادارات مرکزی برای او می فرستاده‌اند دفاتر محاسبات اداره حاضر است و ممکن است به آن دفاتر رسیدگی شود در باب بودجه هم قبل از اینکه موسی خان به آذربایجان برود بنده از خود او تحقیق کردم و پس از رفتن به آذربایجان هم مجدداً سئوال کردم از جوابی که نوشته است معلوم می‌شود که در زمان کابینه آقای مشیر الدوله یک بودجه برای اداره تحدید معین شده که از بودجه سابق کمتر بوده ولی آن بودجه را وزارت مالیه به اداره ثلاث خیلی دیر ابلاع کرده و تا زمانی که بودجة جدید ابلاغ نشده مدرک ادارات ثلاث همان بودجه قدیم بوده و بعد از اینکه بودجه جدید ابلاغ شد مطابق همان بودجه رفتار شده است البته اگر به محاسبات هم رجوع و دقتی بشود معلوم خواهد شد که مطابق بودجه قدیم که در زمان کابینه آقای وثوق الدوله یعنی قبل از کابینه آقای مشیر الدوله نوشته شده خرج کرده یا خیر و اگر مطابق آن بودجه خرج شده باشد اعتراض به او وارد نیست.
نایب رئیس ـ شور ثانی درعهدنامه بین ایران و افغانستان هم جزو دستور است.
وزیر مالیه ـ اگر اجازه می فرمائید بنده چون می‌خواهم مرخص شوم آقای عزالملک را به سمت معاونت وزارت مالیه معرفی می‌کنم.
نایب رئیس ـ بسیار خوب داخل در شور ثانی عهدنامه می‌شویم در فصل اول اعتراضی نیست؟
(اظهاری نشد)
نایب رییس- در فصل دوم اعتراضی نیست؟
(اظهاری نشد)
نایب رئیس ـ در فصل سوم چطور؟ آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه ـممکن است این فصول خوانده شود.
نایب رئیس ـ خیر زیرا طبف و توزیع شده است که آقایان نمایندگان قبلاً ملاحظه بفرمایند. در فصل سوم اعتراضی نیست؟ (اظهاری نشد) در فصل چهارم ایرادی هست؟ (ایرادی نشد) در فصل پنجم هم معترضی نیست (گفتند خیر) در فصل ششم مخالفی نیست؟ در فصل هفتم چطور؟ (اظهاری نشد) در فصل هشتم و نهم ایرادی نیست؟ (بعضی گفتند خیر) در فصل دهم و یازدهم و دوازدهم مخالفی هست؟ (مخالفتی نشد) در فصل اول الحاقیه اعتراضی هست؟ (اعتراضی نبود) در فصل دوم چطور (اظهاری نشد) شور در کلیات عهدنامه ایران و افغانستان است نسبت به کلیات مخالفی نیست؟ آقای آقا سید یعقوب (اجازه).
آقا سید یعقوب ـ چون بنده در این دوره چهارم تقنینیه شرافت نمایندگی ملتی را دارا شده‌ام اولاً خواستم از این موفقیتی که مجلس و شورای ملی تحصیل نموده و به تمام دنیا ثابت کرده است ملت ایران ملت صلح طلبی است و دست صلح دوستی را به طرف تمام ملل دنیا دراز می‌کند تشکر تمایم و بنده مخصوصاً از این موفقیت مجلس شورای ملی خیلی افتخار دارم و ثانیاً از دیر زمانی است که ملت ایران از طرف شرق ایران که افغانستان باشد نگران و آرزومند بود هرچه زودتر آن دولت اسلامی در این مملکت دارای بیرق بشود و استقلال کامل خود را دارا باشد و دست برادری و نژادی و هم کیشی و همزمانی به یکدیگر بدهند این است بنده با کمال امیدواری از این سعادتی که ملت و دولت ایران تحصیل نموده و باعث شده است که نماینده محترم افغانستان به ایران آمده و آن روابط حسنه که دیر زمانی بود مابین این دو دولت اسلامی قطع شده بود تجدید شده است کمال مسرت را دارم و خواستم این مسئله را که برای ملت ایران بهترین سعادت و کامیابی است عرض کرده باشم.
نایب رئیس ـ باید رای بگیریم در معاهده منعقد ما بین ایران و افغانستان ماده واحده پیشنهادی دولت خوانده می‌شود و به آن ماده رای می‌گیریم.
آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند.
- ماده واحده ـ مجلس شورای می به دولت اجازه می‌دهد که عهدنامه مودت و تجارت منعقده بین دولتین ایران و افغانستان را که مشتمل بر دوازده فصل و دو فصل الحاقیه است و ضمیمه به آن قانون است مبادله نماید.
نایب رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله ـ بنده نسبت به این ماده چون در ضمن آن نوشته شده است معاهده تجارتی مخالفم که معاهده نیست فقط معاهده سیاسی است دیگر معاهده تجارتی نداشتیم.
نایب رئیس ـ دو معاهده نیست فقط یک معاهد است و در این معاهده مسائل راجع به سیاست و تجارت هر دو در نظر گرفته شده لذا این قبیل معاهدات مشهور شده است معاهده تجارتی و سیاسی.
نایب رئیس ـ آقای آقا شیخ محمد جواد (اجازه)
آقا شیخ محمد جواد ـ این عهدنامه قرارداد تجارتی نیست و به مناسبت اینکه در فصل هشتم می‌گوید برای استحکام مناسبات ودادیه و روابط تجارتی طرفین متعاهدتین الی آخر … باید قرارداد تجارتی بعد از این نوشته شود و به مجلس شورای ملی پیشنهاد شود.
مخبر ـ بنده این ایراد را تصور نمی‌کنم وارد باشد برای اینکه مبنای قرار داد تجارتی همین عهدنامه است منتهی قراردادی که اصول و ترتیبات آن را تعیین می‌کند بعد به تصویب خواهد رسید به این ملاحظه می‌توان این عهدنامه را عهدنامه تجارتی و سیاسی هر دو خوانده و اشکالی هم ندارد.
نایب رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله ـ تصور می‌کنم اینجا اشتباه شده باشد و لفظ تجارتی باید برداشته شود زیرا در ضمن معاهده سیاسی به دولت اجازه داده شده است که یک معاهده تجارتی هم بسته شود در حالیکه قرارداد تجارتی باید به مجلس بیاید و مجلس باید آن را مثل همین معاهده سیاسی تصویب کند و این معاهده به هیچ وجه معاهده تجارتی نیست فقط یک معاهده سیاسی است که در ضمن آن اشاره معاهده تجارتی هم شده است که باید بعد به مجلس بیاد ولی در این ماده تصریح شده است که دولت مجاز است معاهده سیاسی و تجارتی را امضاء کند و ما اصلاً معاهده تجارتی ندیده‌ایم و اگر هست باید به مجلس بیاید این است که لفظ تجارت در اینجا زیاد است و باید برداشته شود.
معاون وزارت امور خارجه ـ همانطور که مخبر محترم کمیسیون خارجه اظهار داشتند در ماده هفتم این عهدنامه اشاره به مسائل تجارتی شده ات به علاوه باید عرض کنم که این یک اصطلاحی است که عهدنامه هائی که ما با سایر دول بسته‌ایم می‌گویند عهدنامه مودت و تجارت ولی البته ترتیبات و قرارداد تجارتی در عهدنامه دیگر معین خواهد شد ولی اساس روابط تجارتی به موجب این عهدنامه معین شده است و به این مناسبت می‌گویند عهدنامه مودت و تجارت.
نایب رئیس ـ شاهزاده محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا ـ بیده موافقم
رئیس ـ آقای جلیل الملک اجازه
جلیل الملک ـ در عنوان این عهدنامه نوشته شده است عهدنامه مودت بین ایران و افغانستان (ساکت و جلوس نمودند)
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ بنده موافقم
رئیس ـ آقای مشیر الدوله
مشیر الدوله ـ برای اینکه رفع تردید شود خوب است نوشته شود عهدنامه منعقده بین ایران و افغانستان و لفظ مودت و تجارت هر دو برداشته شود در این صورت گمان می‌کنم دیگر اختلافی باقی نماند (بعضی تصدیق نمودند)
نایب رئیس ـ دولت قبول می‌کند؟
معاون وزارت امور خارجه ـ بلی
نایب رئیس ـ پس در این صورت به این طریق اصلاح و ثانیاً قرائت می‌شود.
نایب رئیس ـ آقای تدین (اجازه)
تدین ـ بنده با این پیشنهادی که آقای مشیر الدوله فرمودند مخالفم زیرا عهدنامه هائی که بین دو دولت منعقد می‌شود هر کدام موسوم به یک اسامی مخصوصی است بطور مطلق نمی‌شود باید ذکر شود که این عهدنامه چه عهدنامه‌ای است سیاسی است. تجارتی است. تدافعی است. تعرفی است. بطور قطعی نمی‌شود نوشت.
نایب رئیس ـ آقای مشیرالدوله
مشیر الدوله ـ از مضمون عهدنامه می‌شود استنباط نمود چه عهدنامه‌ای است و بنده این پیشنهاد را کردم که اختلافی در مجلس نباشد و اهمیتی هم ندارد چه این اسم را بگذاریم و چه نگذاریم باید به مواد آن رفتار شود.
نایب رئیس ـ آیا دولت موافقت خواهد کرد که تاریخ انعقاد عهدنامه نوشته شود؟
معاون وزارت امور خارجه ـ بلی دولت موافق است.
نایب رئیس ـ تاریخ اضافه می‌شود و یک مرتبه دیگر قرائت می‌شود.
- ماده واحده ـ مجلس شورای ملی به دولت اجاز می‌دهد که عهدنامه مورخه پانزدهم شوال ۱۳۳۹ منعقده بین دولتین علیتین ایران و افغانستان را که مشتمل بر دوازده فصل و دو فصل الحاقیه است و ضمیمه به این قانون است مبادله نماید.
نایب رئیس ـ آقایانی که این ماده را به ترتیبی که خوانده شد تصویب می‌نمایند قیام نمایند..
(آقایان نمایندگان قریب به اتفاق قیام نمودند)
نایب رئیس ـ تصویب شد پیشنهادی از طرف یک عده‌ای از آقایان نمایندگان شده است قرائت می‌شود.
(آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند)
- نظر به لزوم شرکت اهالی هر محلی در زندگانی اجتماعی بنا بر اصل نودم قانون اساسی که بنصه تأسیس انجمنهای ایالتی و ولایتی را در ایالات و ولایات تصریح نموده است لهذا پیشنهاد می‌شود که کمیسیونی مرکب از نه نفر برای تجدید نظر در قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی از طرف مجلس شورای ملی انتخاب شده که نظریات خود را پس از مطالعه در باب اصلاحات آن قانون به مجلس شورای می تقدیم و پس از تصویب باسرع وقت به موقع اجرا گذاشته شود.
نایب رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ یکی از مواد پروگرام هیئت دولا این بود که دولت به نظامنامه انجمنهای ایالتی و ولایتی نظر کند و این حقی بود که مجلس در پروگرام هیئت دولت به دولت داد و باید ترتیب این مسئله را از دولت بخواهد نه اینکه خود مجلس این کار را بکند این یک چیزی است که دولت باید به مجلس پیشنهاد کند و به مقام عمل بیاید.
نایب رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه نطق)
حاج شیخ اسدلله ـ بنده چون این پیشنهاد را امضاء کرده‌ام لازم می دانم نظریات خودم را عرض کنم و به آن فرمایش هم که آقای آقا سید یعقوب فرمودند دو پروگرام خودش این مطلب را پیش بینی کرده است منافی نیست. در این که قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی محتاج به اصلاح است حرفی نیست و قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی راجع یه اختیاراتی که انجمنها دارند و همچنین راجع و وضعیات انجمنها شاید محتاج به یک اصلاحاتی باشد زیرا در موقعی که قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی تصویب شد شاید با وضعیات امروزه منافی باشد شاید هم مجلس تصدیق کند که بالاخره همان قانونی که مجلس سابق وضع کرده به موقع اجراء گذاشته شود ولی در هر صورت برای عمل شدن این نظامنامه باید به مجلس بیاید و مجلس نظریاتی در آن بکند و مقتضیات امروزه را بسنجد و پس از آنکه مجلس نظریات خود را معلوم کرد آن قوانین را به دولت پیشنهاد کند و به موقع اجراء بگذارند پس خوب است مجلس موافقت کند یک کمیسیونی تشکیل شود و آن کمیسیون در قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی نظریاتی بکند و اصلاحاتی که لازم دارد به مجلس پیشنهاد نماید تا پس از اصلاح آنوقت انجمنهای ایالتی و ولایتی تشکیل شود و الا بدون اصلاح آن قانون شاید یک اشکالاتی فراهم بشود زیرا قانون آن روزی شاید منافی با مقتضیات امروزه باشد این است که بنده این پیشنهاد را امضاء کردم.
نایب رئیس ـ آقای فهیم الملک (اجازه)
فهیم الملک ـ موافقم
نایب رئیس ـ آقای تدین موافقید یا مخالف؟
تدین ـ موافقم.
نایب رئیس ـ آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشار السلطنه ـ بنده هم موافقم بعد از یک مخالف اظهار عقیده خواهم کرد.
نایب رئیس ـ آقای محمد هاشم میرزا.
محمد هاشم میرزا ـ موافقم و استدعاء دارم مجدداً قرائت شود.
نایب رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه نطق)
آقا سیدیعقوب ـ اگر اینطور رفتار شود لازم نیست یک کمیسیون مخصوصی از مجلس تعیین شود پس کمیسیون داخل چه کار دارد؟ یکی از کارهای کمیسیون داخلی همین است اگر لازم باشد باید به کمیسیون داخلی برود و کمیسیون داخله در آن نظر کند خوب به کمیسیون داخله مراجعه شود و در آنجا رسیدگی کنند.
نایب رئیس ـ آقای فهیم الملک (اجازه نطق)
فهیم الملک ـ آقای آقا سید یعقوب فراموش فرموده‌اند که در پروگرام هیئت دولت راجع به قانون انجمنهای بلدی بود در ضمن مذاکرات در ابتداء آقای تدین و در انتها بنده یاد آور شدیم که تجدید نظر در قانون انجمنهای ایالنی و ولایتی هم برای مشارکت دادن افراد اهلی در حکومت ملی خیلی لازم است آقای اقا سید یعقوب هم با اصل مطلب مخالفتی ندارند فقط حرفشان این است که کمیسیون مخصوص معین بشود یا در کمیسیون داخله مذاکره شود یا اینکه هیئت دولت تهیه کند در هر صورت با اصل مسئله مخالفتی ندارند به علاوه در مسائل دیگر هم از قبیل ترتیب بودجه و مخارج و قوانین راجع به مالیه و غیره بر حسب پیشنهاد آقایان ما رای دادیم که مجلس در این امور با هیئت دولت مساعدت کند مثلاً کمیسیونی را که مجلس رای داده و تصویب کرد که برای تهیه بودجه با دولت کمک کنند ممکن بود بگوئیم صبر کنید تا دولت خودش بودجه‌ها را تهیه کند و به مجلس بیاورد و همینطور قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی بطوریکه پیشنهاد شده لازم است یا کمیسیون داخله یا کمیسیون دیگری مشغول این کار شود و به عقیده بنده اگر یک کمیسیون مخصوصی که کار غیر از این نداشته باشد و بتواند این قانون را زودتر حاضر کند تعیین شود بهتر است که تا کمیسیون دیگری که مشغول تجدید نظر در قانون انتخابات است عملش را تمام کند این قانون هم حاضر باشد و این دو مسئله مهم که عملاً مربوط به یکدیگر است یک مرتبه تهیه شود و البته هر کمیسیونی بخواهد این کار را بکند با استحضار هیئت دولت خواهد بود و البته به هیئت دولت اطلاع می‌دهند و دولت نماینده می‌فرستد و این کار زودتر انجام داده می‌شود بنابراین باید اظهار عقیده و تشکر کنار گذاشت و سعی کرد از یک راه عملی تری زودتر به مقصود رسید زیرا اگر ما بخواهیم مدتی صبر کنیم تا هیئت دولت در این قانون تجدید نظر کند و بعد لایحه خود را به مجلس بیاورد آن وقت به کمیسیون مشغول باشد جز اینکه کار عقب خواهد افتاد نتیجه دیگری نخواهد داشت عجالتاً کار هم در مجلس کمتر است و ممکن است یک کمیسیونی معین شود و با حضور نماینده دولت رسیدگی شود.
نایب رئیس ـ آقای مشیر الدوله (اجازه)
مشیر الدوله ـ در اینکه تاسیس انجمنهای ایالتی و ولایتی لازم است حرفی نیست و همچنین در اینکه باید در قانون مطالعاتی بشود هیچ جای حرف نیست ولی بنده اساساً کمال مخالفت را دارم که اینکار راجع به مجلس نیست باید هیئت دولت مقتضیات را در نظر گرفته و در قانون تجدید نظرکنند و به مجلس پیشنهاد کند این است که اغلب لوایح باید به مقتضیات وقت از طرف دولت پیشنهاد شود به مجلس باید در آن لوایح مداقه لازم نماید اما اینکه گفته شد ما راجع به بودجه این کار را کردیم بودجه یک اهمیت دیگری داشت بودجه از خصایص مجلس است و خواستم تبا دولت همر هی کنم ولی در همان وقت هم گفته نشد مجلس به صرف نظریات خودش بودجه را تهیه کند قرار شد با دولت همراهی بکند که زودتر بودجه‌ها به مجلس بیاید این است که بنده اساساً مخالف این مسئله هستم که چون در بودجه این کار را کردیم فردا در سایر مطالب هم این کار را بکنیم و اینکه می‌گویند ما در مجلس کار نداریم اینطور نیست خلی کار داریم نظامنامه انتخابات و نظامنامه داخلی مجلس هر یک کار همی است بر فرض هم که کار نداشته باشیم نباید از حدود وظایف خود خارج شویم.
مستشار السلطنه ـ بنده چون در کمیسیون عرایض هستم می‌خواهم عرض کنم که اغلب کمیسیون عرایض مواجه می‌شود با یک رشته شکایاتی ….
نایب رئیس ـ با تاین پیشنهاد موافق هستید یا مخالف.
مستشار السلطنه ـ با نظریات آقای آقا سید یعقوب مخالفم.
نایب رئیس ـ با پییشنهاد موافقید؟
مستشار السلطنه ـ بلی البته مجلس شورای ملی وظیفه اولیه اش این است که در ایالات و ولایات از تعدی مامورین دولت جلوگیری کند که اگر زیاده روی آنها موقوف نمی‌شود تا یک اندازه تخفیف پیدا کند به این وسیله انجام نخواهد گرفت مگر به تاسیس انجمنهای ایالتی و ولایتی و در آن قسمت که در آن قسمت که آقای مشیرالدوله فرمودند البته بهتر و جامع تر خواد بود که دولت نظریات خود را تهیه که به مجلس شورای ملی تقدیم شود و در کمیسیون مداقه شده و بعد به عرض مجلس شورای ملی رسیده تصویب شود.
نایب رئیس ـ نظر به اینکه مقتضی بود بدواً پیشنهاد خوانده شود و مذاکره در اطراف این پیشنهاد در جلسه بعد شد و به علاوه یک پیشنهادی هم از طرف آقای طباطبائی رسیده است و آلان قرائت خواهد شد لهذا اگر مجلس شورای ملی موافقت کند و مذاکراتی بدوی این پیشنهاد را ختم کنیم و این دو پیشنهاد طبع و توزیع شود تا مطالعات عمیق تری در اطراف او شده جزو دستور بشود بهتر خواهد بو فعلاً پیشنهاد آقای طباطبائی که این پیشنهاد را تکمیل می‌کند قرائت می‌شود و بعد هر دو طبع و توزیع می‌شود.
به مضمون ذیل قرائت شد
- بنده پیشنهاد می‌کنم تجدید نظرد در مواد قانون بلدیه را هم علاوه بر این پیشنهاد نمایند که کمیسیون راجع به هر دو فقره قانون داخل مطالعات شود زیرا در این موقع صلاح به اجرای قانون بلدیه نیز به قدر قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی مهم و لازم است.
نایب رئیس ـ هر دو فقره طبع و توزیع خواد شد که آقایان مطالعه فرمایند آقای وزیر عدلیه راجع به تاخیر تقدیم لوایح قانونی به مجلس دارند آیا آقای وزیر عدلیه برای جواب حاضرند؟
وزیر عدلیه ـ بلی بفرمائید.
رکن الدوله ـ بنده دو سوال از آقای وزیر عدلیه دارم یکی راجع به لوایح قانونی است چون قریب دو ماه است کمیسیونی در عدلیه تعیین شده و در ظرف مدت هنوز یک لایحه قانونی از طرف وزارت عدلیه اعظم به مجلس تقدیم نشده این بود که سؤال می‌کنم آیا قوانین فعلی را کافی میدانند یا اینکه علت دیگری دارد سوال دیگر بنده راجع به تشکیلات ادارات است ….
نایب رئیس ـ خوب است سئوال‌ها را تفکیک بفرمائید.
رکن الملک ـ این سوالم را نوشته بودم چون جوابی نوشته بودند و نمی‌خواستم سؤال کنم همین قدر خواستم مذاکره شده باشد.
نایب رئیس ـ پس خوب است به همان جواب سؤال او اکتفا بفرمائید.
وزیر عدلیه ـ کمیسیون وزارت عدلیه مشغول تهیه قوانین است که لوایح آن را تهیه کرده به مجلس شورای ملی تقدیم کنند عجالتاً یک قسمت از قانون محاکمات جزائی که ناقص بود
محمد هاشم میرزا ـ بلند تر بفرمائید.
وزیر عدلیه ـ عجالتاً یک قسمت از قانون جزائی که ناقص بوده و راجع به تشکیل هیئت منصفه حاضر است تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود (به آقای نائب رئیس تسلیم نمودند)
نایب رئیس ـ به کمیسیون عدلیه رجوع می‌شود آقای حاج شیخ اسدالله هم سوالی راجع به تشکیل ثبت اسناد دارند برای جواب حاضر هستید یا خیر؟
وزیر عدلیه ـ بعد جواب عرض خواهد شد.
نایب رئیس ـ آقای نصرت الدوله سوالی از آقای وزیر امور خارجه راجع به سفارت اسلامبول دارند چون از طرف آقای وزیر اطلاع داده شده است که برای جواب دادن حاضر هستند می‌توانند سوال خودشان را بفرمایند.
نصرت الدوله ـ مدتی است که یک اخبار خیلی فضیحت آمیزی نسبت به پیش آمد سفارت اسلامبول در طهران منتشر شد من نمی‌خواهم چیزهائی را که شنیدم اینجا تکرار کنم برای اینکه حقیقتاً اگر این اخبار صحیح باشد کافی است. که به کلیه مامورین و به کلیه اشخاصی که مسئولیت تعیین مامورنی را دارند یک صدمه و لطمه فوق العاده وارد آورده همین قدر می‌خواهم از آقای وزیر امور خارجه که البته این انتشارات را همانطور که بنده شنیده‌ام ایشان هم شنیده‌اند سؤال کنم که در این مدت چه اقدامی فرموده‌اند علاوه بر این انتشارات شنیده می‌شود نسبت به بعضی اشخاصی که داخل در آن کارها بوده‌اند قدردانی هم شده و مجدداُ به آنها کار رجوع کرده‌اند می‌خواهم ببینم این هم صحت دارد یا خیر؟
معاون وزارت امور خارجه ـ بنده با کمال تاسف باید عرض کنم اطلاعاتی که به سؤال کننده محترم رسیده است بوزارت امور خارجه هم رسیده است …
جلیل الملک ـ بلندتر بفرمائید.
معاون وزارت امور خارجه ـ چون سینه‌ام درد می‌کند به این جهت نمی‌توانم بلندتر عرض کنم متاسفانه قریب دو ماه است که این اخبار متوالیاً به وزارت امور خارجه رسیده است و بواسطه بی ترتیبی نیست و تاخیر حصول راپورتهای لازمه وزارت امور خارجه نمی‌توانست تصمیمی اتخاذ کند فعلاً چند روز است راپورتهائی راجع به این مطلب رسیده است و هیئئی است وزارت خانه برای مطالعه راپورتها و تعین تقصیر اشخاصی که دخالت در اینگونه امور داشته‌اند تهیه شده که رسیدگی نمایند و مطابق تقصیر آنها مجازتشان معلوم شود برای استحضار خاطر حضرت والا عرض می‌کنم نماینده و مامورین جدیدی هم برای اسلامبول تعیین شده‌اند و عنقریب حرکت خواهند کرد.
نایب رئیس ـ نظربه اینکه در دستور کار دیگری نداریم.. آقای شیخ الاسلام فرمایشی داشتید.
شیخ الاسلام ـ راپورتی که از کمیسیون عرایض در جلسه قبل رسیده بود فقط یک نظری کمیسیون عرایض راجع به ایالات و ولایات داشت و خود حضرت عالی هم تقاضا فرمودید که طبع و توزیع شده در این جلسه تحت شور در آید همانطور مانده و حال آنکه به نظر بنده خیلی مهم بود و باید یک فکری برای این مردم بیچاره کرد
نایب رئیس ـ در اینکه بنده شخصاً جزو دستور نگذاشتم نخواستم از اهمیت راپورت کمیسیون عرایض کاشته باشم بنده فقط تقاضائی که کردم و مجلس قبول کرد این بود که طبع شده و جزو دستور یکی از روز‌های بعد بشود با این حال اگر مجلس شورای ملی با حضرت عالی موافقت می‌کند که امروز جزو دستور گذاشته شود بنده مجبور به اطاعت مجلس شورای می‌خواهم بود ولی بهتر این است جزو دستور یکی از جلسات بعد گذاشته شود.
محمد هاشم میرزا ـ بعقیده من بماند برای جلسه بعد تا کاملاً مطالعه کنیم.
نایب رئیس ـ دو نفر مستخرج برای آراء انتخاب یک نفر عضو کمیسیون قوانین مالیه باید تعیین کنمی و چون امشب زودتر مجلس را ختم می‌کنیم استدعاء می‌کنم اولاً آقایان یک نفر را تعیین کنند و ثانیاً دو کمیسیونی که برای تجدید نظر در قانون انتخابات و تعیین طرز رسیدگی به عملیات زمامدارن دوره فترت تعیین شده‌اند اگر ممکن است منعقد بشود هیئت رئیسه در موقع جلسات خودشان را تعیین بفرمایند.
(آقای سهام السلطان استقراع) نموده و آقایان حائری زاده و سردارمعظم کردستانی به حکم قرعه معین شدند.
سردارمعظم کردستانی ـ استدعا می‌کنم عوض بنده کس دیگر را تعیین بفرمائید …
نایب رئیس ـ به حکم قرعه است نمی‌شود.
نظر به اینکه هنوز کارهائی تهیه نشده که جزو دستور گذاشته شود اگر مخالفی نباشد عوض پنجشنبه جلسه را به روز شنبه دو ساعت به غروب محول کنیم و شاید آنوقت هم بعضی کارهائی که تهیه شود و جزو دستور گذاشته شود فعلاً جلسه ختم می‌شود.
(مجلس یک ساعت از شب گذشته ختم شد.)