مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ خرداد ۱۳۴۴ نشست ۱۸۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم | تصمیم‌های مجلس | قوانین انقلاب شاه و مردم |
مذاکرات مجلس شورای ملی
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز شنبه ۱۳ خرداد ۱۳۴۴ نشست ۱۸۲
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۲۱
جلسه: ۱۸۲
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه سیزدهم خرداد ماه ۱۳۴۴
فهرست مطالب:
۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل.
۲- بیانات قبل از دستور آقای مهندس والا.
۳- تصویب صورت جلسه.
۴- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای دکتر وحیدنیا.
۵- طرح سؤال آقایان رضوی- شاخوئی راجع به تلفن خودکار آبادان از وزارت پست و تلگراف و استرداد سؤال.
۶- طرح سؤال آقای معتمدی راجع به وضع دانشجویان ایران در خارج از کشور و جواب آقای وزیر اطلاعات.
۷- تقدیم سه فقره لایحه و دو فقره صورت ریز دیون وزارت آموزش و پرورش و اداره کل ثبت اسناد وسیله آقای معان وزارت دارایی.
۸- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای کیهان یغمایی.
۹- مذاکره در کلیات شور اول گزارش کمیسیون آب و برق راجع به حفظ و حراست منابع آبهای زیرزمینی کشور.
۱۰- اعلام استعفای آقای فخرطباطبائی از عضویت کمیسیون رسیدگی به وضع آموزش و پرورش جوانان و معرفی آقای ساگینینان به عضویت کمیسیون.
۱۱- قرائت دستور و تعیین موقع جلسه آینده - ختم جلسه.
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنج شنبه (۱۳) خرداد ماه ۱۳۴۴
مجلس ساعت نه و چهل دقیقه به ریاست آقای عبدالله ریاضی تشکیل گردید
۱ ـ قرائت اسامی غائبین جلسه قبل.
رئیس ـ اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
غائبین با اجازه ـ آقایان:
دکتر کلالی ـ آقایان ـ طالب زاده رودسری ـ دکترکیان ـ ارسنجانی ـ دکتر الموتی ـ اوزار ـ دکتر صالحی ـ دکتر مهدی زاده ـ مهندس مالک.
غائبین بی اجازه ـ آقایان:
فیصلی ـ مرتضوی ـ مهندس برومند ـ پروین ـ ساگینیان ـ محسنی ـ دکتر مصباح زاده.
غائبین مریض ـ آقایان:
دکتر سامی راد ـ دکتر پور هاشمی ـ بختیار بختیاریها ـ
احتشامی ـ دکتر غنی ـ دکتر عدل ـ تیمسار سر لشکر همایونی ـ دکتر حاتم ـ دکتر جعفری ـ دکتر سعید حکمت ـ سعید وزیری ـ مصطفوی نائینی.
غائبین در رأی مربوط به بر قراری وظیفه درباره وراث مرحوم حسنعلی منصور نخست وزیر فقید جلسه ۱۸۱ مورخ ۴۴/۳/۶ ـ آقایان:
دکتر اسدی ـ امام مردوخ ـ ایلخان ـ دکتر مهندس بهبودی ـ پرویزی ـ حاذقی ـ رامبد ـ رجائی ـ دکتر رمضانی ـ ملکشاه ظفر ـ دکتر معین ـ موسوی کبیری ـ موقر ـ مهندس والا ـ بانو نفیسی (یک رأی).
رئیس ـ آقای پروین.
فضل الله پروین ـ بنده را غائب بدون اجازه نوشته‌اند در صورتیکه بنده قبلا اجازه گرفته بودم.
رئیس ـ اصلاح می‌شود.
۲ ـ بیانات قبل از دستور آقای مهندس والا
رئیس ـ نطقهای قبل از دستور را شروع می‌کنیم آقای مهندس والا تشریف بیاورید.
مهندس والا ـ به طوریکه خاطر نمایندگان محترم آگاهست، مسافرت تاریخی شاهنشاه و شهبانو به کشورهای برزیل و آرژانتین و کانادا، بیش از آنچه که انتظار می‌رفت موفقیت آمیز بود، خبرهائیکه طی یکی دو هفته اخیر در روزنامه‌ها و رادیوها و خبر گزاریها معروف جهان منتشر شده همگی حاکیست که سفر شاهنشاه ایران به آمریکای جنوبی و کانادا در همه کشورهای آمریکای لاتین که بیش از دویست میلیون نفر جمعیت دارد و در سایر ممالک نیمکره غربی اثری عمیق به جای گذاشته است، به طوریکه هنوز محافل سیاسی و اجتماعی و مطبوعاتی و فرهنگی این کشورها درباره شخصیت شاهنشاه و بصیرت معظم له در امور بین المللی و نظرات عمیق شاهانه در حل مشکلات جهانی و تقویت سازمان ملل متحد و تأمین عدالت اجتماعی در همه خانواده‌های بشری بحث و گفتگو می‌کنند.
با آنکه اعلیحضرتین در سفر چهل هزار کیلومتری خود فقط از سه کشور برزیل و آرژانتین و کانادا برای اولین بار دیدن فرمودند ولی اثرات آن در بیست کشور آمریکای لاتین به خوبی مشهود است و در همه جا پیشوای کشوری که هفت هزار سال تاری تمدن و هنر و دو هزار و پانصد سال تاریخ شاهنشاهی دارد و یکی از سرچشمه‌های عمیق فرهنگ و تمدن جهان بوده صحبت کرده و می‌کنند.
اکنون دیگر مسلم شده که اگر میلیاردها تومان بوسیله دستگاههای مختلف مملکتی در راه شناساندن بیشتر ایران خرج می‌شد محال بود که به اندازه مسافرت شاهنشاه به کشورهای مختلف گیتی برای تبلیغ فرهنگ و تمدن ایران کهن و پیشرفت‌های ایران نو تأثیر می‌داشت. (صحیح است).
نطقهای که اعلیحضرت همایونی در کنگره سه کشور برزیل و آرژانتین و کانادا ایراد فرمودند و سخنرانیهائی که در دانشگاهها و مجامع رسمی نمودند و مصاحبه‌های متعددی که با خبرنگاران مطبوعات و رادیوها و خبر گزاریها و تلویزیونها کردند همه حاوی پیشرفت‌ها و ترقیات ایران نو و تحولات اجتماعی و طرحها و برنامه‌های انقلابی بود که با ابتکار و رهبری شاهنشاه در کشور ما به مرحله عمل در آمد.
برای همه ما و همه هم میهنان عزیز شایان توجه و افتخار آمیز است که مجموع نطقهای رسمی شاهنشاه که با نهایت فصاحت به زبانهای انگلیسی و فرانسه در این سه کشور ایراد فرمودند از ۱۸ نطق متجاور بوده است این نطقها که در برابر جمعی از بزرگترین و برجسته ترین شخصیتهای سیاسی و علمی و دانشگاهی و مقامات رسمی نیمکره غربی ایراد شد به اندازه‌ای عمیق بود که عموم حاضران را به شدت تحت تأثیر قرار داد (صحیح است).
اعلیحضرت همایونی با این نطقها ۲۰۰ میلیون نفر مردم آمریکای لاتین و صدها میلیون نفر دیگر از مردم نیمکره غربی را از تحولات اجتماعی و برنامه‌های مترقی و انقلاب سفید خود آگاه کردند بطوریکه مردم آن سوی جهان با تعجب و حیرت آمیخته به تحسین از آنچه که در این نقطه از خاورمیانه روی می‌دهد مطلع گردیدند.
نکته ایکه برای مردم آمریکای جنوبی حائز اهمیت می‌باشد این است که مردم این کشورها غالبا دارای همان مشکلات اجتماعی هستند که مردم ایران به آن دچارند، از این رو متفکران و رهبران اجتماعی این کشورها با علاقمندی خاصی به برنامه‌های مترقی شاهنشاه که موجب تحولات عمیقی در اوضاع اجتماعی ما گردیده توجه نموده و آنها را با دقت مورد بررسی و مطالعه قرار داده‌اند (صحیح است).
در بوئنوس آیرس، ریودوژانیرو، اتاوا وقتی
سیاستمداران و دانشگاهیان و روزنامه نگاران و سایر طبقات مردم از منشور هشتگانه شاهنشاه مطلع شدند، بسیاری از آنان این منشور مترقی ترین و عمیق ترین طرح انقلابی جهان دانستند. آنها معتقد بودند که اصول هشتگانه شاهنشاه هیچیک از طبقات ملت ایران را فراموش نکرده است یک نشریه آرژانتینی که در این هفته به تهران رسیده راجع به اصول هشتگانه شاهنشاه می‌نویسید:
‹‹ شاهنشاه ایران بدون شک یکی از چهره‌های درخشان جهان امروز است که در یک کشور تاریخی و کهن برای سعادت ملت خود قیام کرده است، منشور هشتگانه‌ای که شاهنشاه ایران تنظیم نموده مترقی ترین قانونی است که تاکنون در کشوری بمورد اجرا گذاشته شده است، این اصول همه ۲۲ میلیون نفر مردم ایران را شامل گردیده است از جمله طبق یکی از اصول هشتگانه ۱۱ میلیون نفر زنان ایرانی از آزادی و مساوات کامل برخوردار گردیده و به آنها امکان آن داده شده که مانند مردان در هرگونه فعالیت اجتماعی وسیاسی و مملکتی شرکت نمایند و بالاترین مقامات را اشغال کنند، طبق یکی دیگر از اصول این منشور ۱۷ میلیون نفر کشاورز و دهقان که تا یکی دو سال پیش مانند برده زندگی می‌کردند و در چنگال فئودالیسم دست و پا می‌زدند از زیر قید و بند‌های گذشته نجات یافته و صاحب ملک و زمین شده‌اند و این اقدام علاوه بر آنکه یک عمل بزرگ انسانی صورت گرفت از نظر توسعه کشاورزی و بالا رفتن سطح تولید تأثیر فراوانی برای مملکت داشته باشد. یکی دیگر از اصول انقلابی شاه، مربوط به سهیم شدن کارگران در سود کارخانه هاست و این اقدامی است که حتی در کشورهای سوسیالیستی نظیر و سابقه ندارد و تا این حد رعایت منافع کارگران نشده است.
و اما بزرگترین اقدام فرهنگی که شالوده اوضاع اجتماعی ایران را بکلی عوض خواهد کرد مربوط به آن اصول هشتگانه است که بهمه جوانان مملکت که بسن خدمت در نظام می‌رسند در مأموریت می‌دهد تا همه ساله با تشکیل سپاه دانش در شهرهای کوچک و دهات و نقاط دور افتاده کشور زنان و مردان و کودکانی که فاقد سواد هستند خواندن، نوشتن و حساب کردن بیاموزند و ریشه جهل و بیسوادی را از کشور بر کنند.
همچنین یکی دیگر از اصول هشتگانه شاهنشاه که اگر اهمیت آن بیشتر از سایر مواد انقلابی نباشد از آنها کمتر نیست تشکیل سپاه بهداشت و اعزام جوانان کشور به سراسر نقاط مملکت برای تأمین بهداشت و تندرستی افراد محرومی است که فاقد پزشک و دارو و وسائل ضروری دیگر هستند و پیوسته بیمار‌های گوناگون آنها را تهدید به مرگ می‌کند (صحیح است).
سپاه ترویج و آبادانی نیز سومین سپاهی است که بفرمان شاهنشاه بوجود آمده و وظیفه آن آموختن فنون کشاورزی و عمران آبادانی در دهات و کوهپایه‌ها و مناطق دهقان نشین است. نشریه آرژانتینی سپس می‌نویسد:
در حقیقت آنچه که در اصول هشتگانه شاهنشاه دیده می‌شود شامل آن چیزهائیست که فقط قسمتی از آن در منشور حقوق بشر پیش بینی شده و بقیه آن به ابتکار شاهنشاه برای نخستین بار در دنیا عنوان گردیده است، این منشور هشتگانه برای همه کشورهائی که در حال پیشرفت و تحولات اجتماعی هستند سرمشق و نمونه خوبی بشمار میرود می‌توانند آنرا در اجتماعی خود بمورد اجرا بگذارند.
همکاران عزیز ملاحظه فرمودند که چگونه اقدامات مشعشع و برنامه‌های مترقی شاهنشاه در کشورهای دیگر مورد توجه و تحسین و تمجید قرار می‌گیرد و پیرامون آن به بحث و اظهار نظر می‌پردازند، بر اثر همین افکار عالیه و شخصیت برجسته شاهنشاه بود که دانشگاههای (ریودو ژانیرو) و (سن پائولو) در برزیل و دو دانشگاه قدیمی (سالوادور) در ارژانتین و دانشگاه (لاوال) در کانادا در صدد برآمدند که اقدام به تأسیس کرسی مخصوص زبان فارسی و مطالعات ایران شناسی نمایند، حتی در بوئنوس آیرس بجای تأسیس یک کرسی اقدام به تأسیس یک دانشکده مخصوص ایران شناسی گردید بعلاوه انجمن‌های فرهنگی ایران و آرژانتین ـ ایران و برزیل ـ و ایران و کانادا نیز آغاز بفعالیت کرد.
نکته دیگری که در مسافرت شاهانه به کشورهای آمریکای لاتین و کانادا مورد توجه قرار گرفت طرح ابتکاری بزرگ شاهنشاه درباره مبارزه جهانی با بیسوادی بود که
در همه جا با تحسین و تمجید فراوان روبرو گردید و مراکز فرهنگی و دانشگاهی این کشورها آمادگی و علاقمندی خود را برای شرکت در (کنگره جهانی مبارزه با بیسوادی) که در شهریور ماه آینده با شرکت نزدیک به صد وزیر فرهنگ و شخصیتهای علمی کشورهای گیتی در تهران تشکیل خواهد شد اعلام داشتند (صحیح است). این اقدام و ابتکار بزرگ شاهنشاه اکنون در دانشگاههای بیست کشور آمریکای لاتین و همچنین مؤسسات فرهنگی این کشورها مورد بررسی و مطالعه دقیق قرار گرفته است.
مسئله دیگری که احاطه فوق العاده شاهنشاه و بصیرت معظم له را در امور بین المللی و مسائل جهانی نشان می‌دهد پیشنهاد شاهانه در مورد تقویت سازمان ملل متحد و توسعه سپاه صلح و شرکت واحدهائی از نیروی ارتش شاهنشاهی در این سپاه جهانی برای استقرار صلح و آرامش گیتی می‌باشد، این نظریه شاهانه که مورد توجه همه مفسرین سیاسی و کارشناسان امور جهانی قرار گرفته است یکی از بهترین نظریاتی است که تاکنون برای خاتمه دادن به جنگهای سرد و گرم و پایان دادن و تشنجات بین المللی ابراز شده است.
بدین ترتیب نمایندگان محترم تصدیق بفرمائید که مسافرتهای شاهانه بکشورهای مختلف گیتی همیشه متضمن خیر و صلاح و سربلندی برای کشور ما بوده است (صحیح است) اعلیحضرت همایونی صدای ملت ما را به گوش همه جهانیان رسانده‌اند فرهنگ و تمدن درخشان ایران کهن را برای همه ملتها تشریح و توصیف کرده‌اند و آنان را از تحولات بزرگی که در کشور ما می‌گذرد آگاه ساخته‌اند، در حالیکه در شرق و غرب عالم آتش جنگها و شورشها و انقلابات و تشنجات شعله آور است شاهنشاه برای ما امنیت و آرامش به ارمغان آورده و برای مردم جهان نیز مبشر صلح و صفا و دوستی بوده و هستند اکنون دیگر برای ما مایه مباهات است که هر قوم و هر نژاد و هر ملت با خصوصیات فرهنگی و اجتماعی و سیاسی ما آگاه هستند و ملت ایران در اجتماع ملل دنیا دارای ارزش و مقام مهمی است و همه این موفقیت‌ها را ما مرهون شاهنشاه محبوب خود هستیم (صحیح است).
نمایندگان و همکاران محترم به این نکته توجه دارند اکنون که ما در مکان مقدس گرد آمده و سر گرم کارهای خود هستیم در چهار گوشه جهان همه جا راجع به کشور ما، ملت ما، فرهنگ و تمدن ما، ترقیات و پیشرفت‌های ما صحبت می‌کنند، در رادیوها و تلویزیونها و روزنامه‌ها و مجلات گیتی همه جا صحبت از ایران است، خوب است صمیمانه اعتراف کنیم که آیا هیچیک از ما سهمی در اینهمه تبلیغات افتخار آمیز و تبلیغات جهانی برای مملکت خود داریم؟ آیا حتی یک سطر از این نوشته‌ها یا یک جمله از این گفته‌ها ارتباطی با تلاش یا اقدامات ما دارد ؟….
بدون شک خیر، پس بیائید صمیمانه و از اعماق قلب از خدای خود بخواهیم که شاهنشاه ما را برای ملت و مملکت حفظ فرماید و همواره حامی و نگهبان ایشان باشد تا معظم له بتواند آرزوی خود را برای تأمین سعادت ملت ایران و ایجاد یک ایران خوشبخت و مترقی وپیشرو به مرحله عمل در آورد و در راه صلح جهانی و دوستی بین ملتها و مبارزه با جهل و بیسوادی در گیتی نقشه‌های تاریخی خود را به مورد اجرا بگذارد (احسنت).
به همین دلیل بود که همکاران حزبی بنده نمایندگان محترم فراکسیون حزب مردم به بنده مأموریت دادند تا از طرف حزب مردم ورود مسعود موکب شاهنشاه و شهبانو را به ملت ایران صمیمانه تبریک بگویم (احسنت) و بهترین نمونه همبستگی و پیوند نا گسستنی بین ملت ایران و شاه ما استقبال پر شکوه و بی نظیری بود که دیروز مردم شاهدوست و وطن پرست ایران از شاهنشاه به عمل آوردند (صحیح است) فریاد‌های شوق و شعفی که از زبان و از حلقوم هزاران هزار نفر مرد و زن در مسیر شاهانه به گوش می‌رسید (صحیح است)، آنچنان عمیق و آنچنان با احساس بود که هیچ انگیزه‌ای جز انگیزه وطن پرستی و ایران دوستی و علاقه به شاه و ملت نمی‌توانست آن را بر انگیزد (صحیح است، احسنت) اینجاست که ما با صراحت کامل می‌توانیم اعلام کنیم که ملت ما امروز در حکم یک واحد می‌باشد (صحیح است، احسنت) و مظهر این وجدانیت و اتحاد شخص شخیص شاه ما است (صحیح است) و اوست که سکان کشتی ما را در دریای طوفانی سیاست و در این موقع از تاریخ که واقعا در همه گوشه و کنار تلاطم امواج سیاسی و تشنجات آن موجب خونریزیها و تضاد سیاست‌ها و انقلابات و تشنجات می‌شود به حمدالله ما و ملت ما را در امن و آرامش
نگاهداری کرده‌اند بجاست که ما نمایندگان ملت ایران که نمایندگان طبقات مختلف این ملکت هستیم، از کشاورز ساده که در کنار استاد دانشگاه قرار گرفته و از کارگر رنجبر و زحمتکش که در کنار متفکر سیاسی نشسته همه یک دل و یک جهت صمیمانه و با قاطعیت و با اراده و ایمان قاطع نسبت به شاه خود وفا داریم و اصول انقلابی او را برنامه حال و آینده خود می دانیم (صحیح است) به این جهت این افتخار نصیب بنده شده است که از زبان حزب مردم و همچنین سایر دستجاتی که در همین راه قدم بر می‌دارند تقدیر بکنم و تحسین بکنم، در این چند روزه روزنامه‌های مختلف مملکت ما مخصوصا روزنامه حزب ما، روزنامه مهر ایران راجع به اثرات موفقیت آمیز مسافرت شاهنشاه قلمفرسائی بی نظیری کرده‌اند، اما برای اینکه این استقبال پر شکوه بیک دسته خاصی اختصاص پیدا نکند و همچنین نشانه این باشد که در تمام ملت ایران و در قلوب همه عاشقان وطن همین احساسات وجود دارد امروز هم مسلکان من نطقهای قبل از دستور را به خودشان اختصاص دادند، ما اقلیت مجلس از این جهت مفتخر هستیم که همواره در راه شاهنشاه سربازان فداکاری بوده و خواهیم بود، در اینجا بجاست که من از موقعیت استفاده کنم و راجع به نطقها و بیانات و مصاحبه‌های شاهنشاه در خارجه شمه‌ای به عرض نمایندگان محترم برسانم (صحیح است ـ احسنت) با عرض توضیحات فوق برای آنکه نمایندگان محترم ملت و همکاران گرامی از افکار عالی شاهانه که در این مسافرت ضمن بیانات بلیغ و فصیح خود به زبانهای زنده دنیا ایراد گردید بیشتر مستحضر شوند اجازه می‌خواهد به نکاتی چند از فرمایشات معظم له اشاره نماید و قسمتهای برجسته این نطقها را که هر کدام سرفصل انقلابات واقعی و اصلاحی به شمار میرود به عرض برسانم:
شاهنشاه در مهمانی رسمی ریاست جمهوری برزیل در کاخ الدورادو چنین فرمودند:
«….. من از کشوری به دیدار سرزمین شما آمده‌ام که مانند ملت شما خداوند بدان نعمت‌ها و منابع طبیعی فراوان ارزانی داشته است.
ملت ایران امروز چشم به آینده دوخته و با کوششی فراوان دست به کار آن است که در سرزمین پر برکت خود جامعه‌ای بسازد که در عین حفظ بهترین قسمتهای سنن و مواریث گذشته واقعا جامعه نمونه دنیای آینده باشد .»
این بیانات نشانه هدف مقدس و آرزوی بزرگ شاهنشاه است که ایجاد جامعه نمونه ئی را برای ملت ایران پی ریزی می‌فرمایند (صحیح است).
در این نطق شاهنشاه به بستگی کشورها و پیوند بشریت با یکدیگر اشاره فرموده چنین گفتند:
«….. در دنیای کنونی دیگر بعد مسافت و دوریهای جغرافیائی از میان برداشته شده است و امور داخلی هر کشور نیز به طوری با وضع کلی جهان پیوسته است که حتی سرنوشت روزمره هر مملکت با امور سایر ممالک بستگی دارد. و اشاره می‌کنند که در زندگی و روحیات افراد باید روزبروز تفاهم بیشتر و نزدیکی کاملتر پیدا شود (صحیح است).
ملاحظه بفرمائید این نظر بسیار وسیع که مبین روح آزاد منشی و بشر دوستی شاهنشاه است چگونه برای آینده بشریت ایده‌ای انسانی عنوان می‌نمایند.
در اینجا باید اضافه کرد که ملت ایران از هزاران سال قبل با این هدف آشنا بوده و خو گرفته و بدان عمل کرده است و حتی به جرأت می‌توان گفت هیچ ملتی تا این اندازه به گردن آزادی بشریت حق نداشته و ندارد، (صحیح است) اگر اغراق نگفته باشیم هیچکس تا به حال لزوم همدردی، همگامی، هماهنگی و وحدت ملی را چون شاعر پر افتخار ایران سعدی تشریح نکرده است و من تصور نمی‌کنم هیچ شعاری برای سازمان ملل متحد می‌تواند بهتر و مبین تر از این شعار مبشر روح همبستگی باشد:
بنی آدم اعضای یکدیگرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی بدرد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار
(احسنت). بنابراین شاه ما مبلغ همین فلسفه هستند و در واقع در تحکیم مبانی بشر دوستی وایجاد صلح و آرامش در بین ملتها چون سرباز فداکاری هستند که پرچم صلح را در میان ملتها به گردش و اهتزاز در می‌آورند (صحیح است ـ احسنت). در جلسه عمومی دیوان عالی کشور برزیل که از قضات عالی رتبه این کشور و شخصیتهای برجسته تشکیل گردید شاهنشاه به توضیح و تشریح ایران باستان اشاره نمودند و به استناد گفته‌های مورخان بزرگ که
حتی از کشورهائی برخاسته‌اند که با ما خصومت و دشمنی داشته‌اند، و رویه عدالت جوئی و بسط عدل و داد ودادگستری نظر خود را با بالصراحه اعلام کردند و به همین دلیل اشاره فرمودند که:
«از بدو سلطنتم همواره و در هر فرصت مساعد گوشزد کرده‌ام که بدون قدرت کامل دستگاه قضائی یک کشور هیچ پیشرفت واقعی و استوار در این کشور امکان پذیر نیست ولی من علاوه بر این بدین حقیقت نیز همواره اعتقاد داشته‌ام و دارم که عدالت قضائی می‌باید با عدالت اجتماعی تکمیل شود زیرا مخصوصا در عصر ما که حقوق بشری اصل لایتجزای جامعه نوین در آمده است تفکیک این دو از یکدیگر عملی نیست»
ملاحظه بفرمائید عدالت اجتماعی در کنار قدرت کامل دستگاههای قضائی چه هدف عالی و انسانی است که هر کشور می‌تواند آن را سرلوحه سعادت و رفاه و آسایش جامعه خودش بداند.
شاهنشاه از توجه فراوان خود به تقویت قدرت دستگاههای قضائی و استقرار اصول اجتماعی در سالهای اخیر و حتی قدرتی که از انقلاب مقدس بدست می‌آید یادی نموده و فرمودند:
«هدف ما این است که جامعه خویش را تبدیل به جامعه‌ای کاملا پیشرفته بکنیم که در آن نه فقط حقوق قضائی بلکه حقوق اجتماعی کلیه افراد تضمین شده باشد و اضافه می‌کنند آرزوی من اینست که تکامل روز افزون تمدن و فرهنگ بشری و رشد اجتماعی همه مردم روی زمین هر چه زودتر دورانی را بوجود آورد که در آن سراسر جامعه انسانی از عدالت واقعی برخوردار گردد هیچ نشانی از تجاوز و تعدی و تبعیض باقی نماند» (احسنت).
شاهنشاهی که هدف مقدس خود را علاوه برپیشرفت عادی آحادکشور در پیشرفت معنوی و آزادی مردم قرار می‌دهد، این شخصیت نمی‌تواندتنهابه یک ملت تعلق داشته باشد بلکه بیانات و فرمایشات ودستورات شاهنشاه ما می‌تواند راهنما و راهبر دیگران قرار بگیرد ملت آرژانتین وملت برزیل، رؤسای جمهور این دو کشور، سران این دو مملکت به شاهنشاه ما منتهای تعظیم وتکریم را بجا آوردند برماست وبجاست که ما بنوبه خودمان از این همه مهماندوستی سپاسگذاری کنیم وهمه نمایندگان محترم در این تشکرو دراین قدردانی از کشورهای دوست ما آرژانتین و برزیل همصدا و همگام بوده ومیباشند (صحیح است) شاهنشاه ما در کنگره ملی برزیل به مفهوم عمیق توسعه تفاهم میان شرق و غرب در شناسائی بیشتر و بهتر ملتها اشاره کردند و تشریح فرمودند:
«اکنون وقت آن رسیده است که ملل مختلف خانواده بشری هر چه بیشتر و هر چه بهتر یکدیگر را بشناسند و در راه پیشرفت خود و پیشرفت همه جامعه انسانی با یکدیگر تشریک مساعی کنند …(صحیح است)
من از کشوری به دیدار سرزمین شما آمده‌ام که در طول چند هزار سال تمدن، فرهنگ ریشه داری را بوجود آورده است و به خصوص در این مورد مایه مباهات ما است این است که فرهنگ و تمدن همواره بر اساس بشر دوستی و همکاری با سایر ملل و اقوام جهان استوار بوده است. (صحیح است)
شاهنشاه اضافه می‌کنند که مملکت شما بزرگترین کشور آمریکای لاتین است و این قاره بیش از آنچه مال امروز باشد متعلق به فرداست.
و برای فردا لت ایران پیش بینی فرمودند که: خوشبختانه کشور ما نیز اکنون دور از این روح کوتاه بینی دوران فعالیت وسیع و همه جانبه‌ای را در راه اصلاحات اجتماعی و پیشرفتهائی صنعتی و اقتصادی فرهنگی طی می‌کند که تحقق آنها بنیاد اجتماع ما را بکلی تغییر خواهد داد و آن را به صورت جامعه ئی نمونه در خواهد آورد که هیچ قدرتی نمی‌توانند تزلزل در آن بوجود آورد (احسنت) شاهنشاه دلیل بر تسمیه انقلاب سفید شاه و ملت را چنین فرمودند اصلاحات وسیع و بی سابقه را که به صورت یک امر انجام یافته می‌باشد به ملت تحمیل نشد بلکه من خود به عنوان پادشاه کشور آن را طی یک رفراندوم به آراء عمومی گذاشتم و نسبت آراء موافقس که به آن داده شد در حدود ۹۶ درصد ملت من بوده است و این ۹۶ درصد اکثریت قاطعی بوجود آورده است و بر آن صحه گذاشته است (صحیح است) این اصول و این شش ماده و این اقدامات به این دلیل با موفقیت توأم بود که خواسته واقعی ملت بود و خواسته واقعی طبقات واقعی ملت بود طبق منشوری که در شش ماده برای ملت گذاشته شد مالکیت‌های بزرگ ارضی در ایران ملغی گردید و زمینهای زراعتی به صورت قطعات محدود به کشاورزان که
خود در آنها کار می‌کنند با شرایط بسیار سهل واگذار شد شاهنشاه به تحولات اخیر کشور و اثرات انقلاب سفید را در زمینه‌های مختلف، سهیم شدن کارگران در سود ویژه و مبارزه با بیسوادی و درباره سپاه دانش اشاره فرموده و فرمودند موفقیت این به قدری زیاد بود و به حدی از این آزمایش نتیجه رضایت بخش گرفتیم که من در اکتبر گذشته طی پیامی که به سازمان فرهنگی و جهانی یونسکو فرستادم از وزرای آموزش و پرورش همه دول عضو یونسکو دعوت کردم که برای آشنائی با کار آن و استفاده احتمالی از تجارب در این زمینه با تطبیق آنها با شرایط خاص سایر کشور هائیکه با مشکل بی سوادی قسمتی از افراد خود را دست به گریبانهستند کنگره‌ای جهانی از وزرای آموزش و پرورش در تهران تشکیل دهند و خوشوقتم که با قطعنامه‌ای که از طرف یونسکو به اتفاق آراء در تأیید این پیشنهاد صادر صادر شد این کنگره در سپتامبر آینده در تهران تشکیل خواهد شد.
نمایندگان محترم ملاحظه می‌فرمایند که اثرات معنوی این اقدام شاهنشاه برای ریشه کن کردن جهل و بیسوادی و بر افروختن چراغ دانائی چه ابتکار ارزنده و تاریخی در جهت توانائی بشریت می‌باشد (احسنت) زیرا شاعر شیرین سخن ما فردوسی گفته است:
توانا بود هر که دانا بود
زدانش دل پیر برنا بود
شاهنشاه در شناسائی بیشتر جامعه ایرانی توضیح دادند:
ما این تلاش را بر اساس تفاهم و همکاری بیشتر به امید ملل و مردم نیک اندیش آغاز کرده‌ایم و طبعا کمال علاقه را داریم که این روح تفاهم را با کشور بزرگ و مترقی برزیل توسعه کامل ببخشیم.
در دانشگاه ریو دوژانیرو شاهنشاه مسلمان ما، شاه با ایمان ما با بیانی ساده و حاکی از ایمان قلبی خود هنگامیکه فرمودند شما از جزئیات هدف من آگاهید من فقط می‌خواهم به خداوند نزدیک باشم که حاضران چندین دفعه با شدت و با تحسین و با کف زدنهای خود شاهنشاه ما را تشویق و تأیید کردند (احسنت ـ آفرین) در اینجا ملت ایران نبود که به علت دین اخلاقی و دین اصولی که به شاهنشاه خود دارد برای شاهنشاه خود مقام و منزلتی بالاتر می داند تکریم و تحسین می‌کند؛ این کشور خارجی بود مردم دیگری بودند که هزاران هزار فرسنگ با ما فاصله دارند ولی چه چیز باعث این شور و شعف می‌شود سجایای اخلاقی شاهنشاه با عظمت روحی ما و ارزش واقعی بین المللی این شخصیت است (صحیح است ـ احسنت) شاهنشاه وقتی که فرمودند فقط می‌خواهم به خداوند نزدیک شوم حضار را تحت تأثیر فراوان قرار دادند و فرمودند؛ عدالت اجتماعی در هر نقطه از جهان که برقرار شود به صلح گیتی کمک می‌کند، من قبول دارم که باید به پیشرفت‌های مادی، ملت ایران دست بیابد اما این پیشرفت اگر بر اساس عدالت اجتماعی استوار نباشد به صورت یک خطر بزرگ در خواهد آمد (صحیح است) نکته بسیار دقیقی است، شاه ما تنها به دنبال مادیات و استفاده از مادیات برای ملت خود نیست آنچه هدف قرار گرفته تزکیه روح و تعمیم دانش و بوجود آوردن یک ملت قابل احترام و شایسته احترام می‌باشد (صحیح است ـ احسنت) به همین جهت اشاره می‌فرمایند این درست نیست که ممالک ثروتمند روز بروز ثروتمندتر شوند کشورهای غنی و ثروتمند جهان باید لااقل به خاطر حفظ موجودیت خودشان تمام وسایل و حتی قسمتی از امتیازات خویش را در اختیار سایر کشورها قرار دهند تا اختلافات طبقاتی و روح بد بینی از میان ملتها برچیده شود (رامبد ـ آفرین، ایکاش بفهمند) کشور من یک کشور فقیری نیست کشور ایران به علت داشتن مواهب طبیعی و خدا دادی کشور غنی است ولی نظر اصولی تر و بالاتر این هست که همیشه تعدیل ثروت شود. اگر توجه کنیم می‌بینیم آنچنان فرمایش ملوکانه با دستور پیامبر بزرگ مطابقت دارد که هیچ مسأله‌ای نمی‌تواند این دو را از یکدیگر جدا کند (صحیح است) شاهنشاه این مسائل تقسیم ثروت و تعدیل امکانات اجتماعی را بصور مختلف عنوان فرمودند که من اگر در اینجا اشاره به گفته لسان الغیب بکنم خیال می‌کنم که گفته سایر برادران خود را عنوان کرده‌ام:
ساقی بجام عدل بده باده تا گدا
غیرت نیاورد که جهان پر بلا کند (احسنت)
شاهنشاه از اینکه درجه دکترای افتخاری دانشگاه را قبول کرده‌اند ابراز خوشوقتی نموده فرمودند:
«من با افتخار و خوشوقتی می‌توانم بگویم که کشور من در تمام طول تاریخ خود حتی در تاریکترین دوره‌های آشفتگی و پریشانی هرگز مأموریت فرهنگی خویش را از یاد نبرده است.
هم اکنون در دانشگاه بزرگ شما پلاکی را می‌توان دید که به نام ابن سینا دانشمند بزرگ ایران در گالری مخصوص یاد بود بزرگان فرهنگ جهان نصب است.
این مرد بزرگ در عصری می‌زیست که ایران از لحاظ سیاسی وضعی دشوار داشت ولی در دل او و همه هموطنانش همچنان آتش عشق به فرهنگ و دانش شعله ور بود. و اشاره ئی به کوششی که برای بسط دانشگاه و ایجاد مراکز تحقیقی و تتبعی مختلف علمی و ادبی و اجتماعی و هنری و غیره فرمودند و اشاره فرهنگ سه هزار ساله ایران نمودند و برنامه‌های توسعه آنرا تشریح کردند.
در این جا ما باید این نظر وسیع شاهنشاه خودمان را به عنوان یک دستور العمل برای نسل حاضر و آینده بدانیم زیرا مشکل جوانان ما مطلبی نیست که سرسری از آن بگذریم درست است که سایر دول و ملل با این مشکلات مواجه هستند ولی ما در درجه اول اهمیت بایستی آنچنان اقدام کنیم که در تعلیم و تعلم بر روی همه باز باشد و امکانات کسب فضل و هنر برای همه پی ریزی گردد ما باید از ضروری ترین بودجه‌های خودمان بکاهیم و برای بسط فضل و دانش و برای آماده نمودن جوانان ما در راه مهیا کردن آنان برای کسب علم و دانش استفاده کنیم (احسنت) شاهنشاه در مهمانی رسمی استاندار ایالت گوانایا فرمودند:
ما در این عصر شاهد پیدایش افکار سیاسی مختلفی بوده‌ایم به عبارت دیگر (ایسم) های مختلف شنیده‌ایم نظیر فاشیسم، نازیسم، کمونسیم، این افکار مختلف در عمل وسیله حکومت مطلقه صاحبان آن افکار شده است تا بر سایرین مسلط گردندو راهی که ما در ایران در پیش گرفته‌ایم راهی است که باید منافع اکثریت در آن ماحوظ گردد و نباید از آن غافل باشیم (صحیح است) ما همواره از آنچه که برای دیگران بدست آمده است و آنچه که برای پیشرفت یک اجتماعی وجود دارد و مفید تشخیص می‌دهیم آن را قبول می‌کنیم اگر چه این تز در یکی از تزهای کمونیستی قرار گرفته باشد ولی ما پای بند هیچ ایسمی نخواهیم بود و به هیچ دسته و طبقه خاصی تطبیق نمی‌کنیم و نخواهیم کرد (صحیح است ـ احسنت) شاهنشاه فرمودند کشور ما اکنون در اجرای برنامه‌های اقتصادی و فرهنگی خود گام بر می‌دارد و با تمام نیروهای مادی و معنوی خود برای بوجود آوردن این امکانات تلاش و کوشش می‌کند واقعا هم باید این کوشش و تلاش برای ما سرمشق قرار گیرد بخصوص برای دولت‌های ما اگر نتوانسته‌ایم منویات شاهانه را عمل کنیم قصور و گناه از ما بوده و می‌باشد (صحیح است ـ احسنت)
آن کسانی که علاقه به ادای وظیفه و به ادای دین می‌باشند بایستی نظرات اصولی شاهنشاه را وجهه همت خود قرار دهند و هر کس به سهم خود در ساختن زیر بنای ایران آباد و مرفه شریک و سهیم باشد (آفرین) این مملکت متعلق به ما است، متعلق به فرزندان و آیندگان ما است اگر می‌خواهیم فرزندان ما بوجود ما افتخار کنند باید در اجرای منویات شاهنشاه کوشا باشیم و غفلت نورزیم (احسنت) شاهنشاه در کنگره ملی آرژانتین فرمودند «از اینکه در بزرگترین مجلس ملی آرژانتین حضور یافته‌ام بسیار خوشوقتم میل دارم قبل از هر چیز از این فرصت مطلوب استفاده کنم و برای شما نمایندگان محترم ملت آرژانتین سلام گرم و صمیمانه ملت خود را برای ملت و دولت آرژانتین بفرستم» ببینیند شاهنشاه ما به عنوان نماینده مظهر ملت ایران در مجلس آرژانتین مبین احساسات ملی ما بوده‌اند در حقیقت این برگزیده ملت مبلغ احساسات نمایندگان مجلس شورای ملی بوده است و بر ماست که از اینهمه دور اندیشی و حضور ذهن شاهنشاه تشکر و تحسین کنیم (صحیح است ـ احسنت)(دکتر الموتی ـ بسیار نطق جامعی است آقای مهندس والا) لطف دارید «از نظر ما و همه جهانیان کشور آرژانتین یک مظهر و یک کشور نمونه و کشور آزمایش شده‌ای در جهت توفیق سعادت ملت به شمار میرود شما توانسته‌اید در طول مدت کوتاهی در سرزمینی به کلی دست نخورده، کشور و جامعه‌ای کاملا مترقی بوجود آورید شاهنشاه در این زمینه گفتند که موقعیت ممتاز کشور ما تعهدات و وظایف بین المللی را نیز ایجاب می‌کند در دنیای کنونی که در ظرف ۵۰ سال تحولات آن از پنج هزار سال گذشته بیشتر بوده است بسیاری از مسائل و مشکلات اجتماع گذشته را حل کرد ولی به نوبه خود با مشکلات بسیار و مسائل تازه‌ای مواجه شده که در گذشته
وجود نداشته است» در این موقع و در این مجلس شاهنشاه اشاره فرمودند «راه حل هیچ یک از این مسائل توسل به زور نیست زیرا امروز برای نخستین بار در تاریخ بشر قدرت اسلحه قاطع برای حل اختلافات به شمار نم یود» (صحیح است) ملاحظه بفرمائید در عصر و زمانیکه قدرت تخریبی یک بمب هیدرژنی یا یک بمب اتمی بزرگ تر و بالاتر از کلیه قدرتهائی است که در جنگهای گذشته به کار برده شده ات، در این موقعیکه ترور و وحشت در بین کشورها وجود دارد یک مبشر آزادی و یک مبلغ اصول انسانی در یک پارلمان کشور زنده اعلام می‌کند قدرت تخریبی و قدرت اسلحه قاطع نیست (احسنت) این چنین فرد بایستی دارای آنچنان استحکام روحی و قدرت اراده و عقیدتی باشد که با این صراحت کسانی را که متوسل به زور و اسلحه می‌شوند محکوم بکند و تز خود را بالاتر از تز تهاجم و تعدی قرار دهد (احسنت) شاهنشاه اشاره می‌کنند «در عین حال اکنون دیگر مسائل جهانی را به صورت محدود و در میان چند قدرت بزرگ سیاسی نمی‌توان حل کرد بلکه برای حل هر یک از این مسائل کوچک ترین کشور و ملت‌های جهان همان حق اظهار نظر را دارد که به بزرگترین کشورهای دنیا داده شده است بنابراین حل این مسائل جدید فقط با توسعه و همکاری و تفاهم بین المللی امکان پذیر است» آیا هدف سازمان ملل متحد و جوامع دیگر ما جز این است که شاهنشاه ما مبلغ و مبین و مبشر آن است شاهنشاه ما اضافه می‌کنند «آنچه امروز اهمیت دارد این است که ملل ما وشما و اصولا ملل شرق و غرب یا شمال و جنوب طرز فکر و فلسفه زندگی و ارزش‌های معنوی و مادی خود را با یکدیگر در آمیزند و از بهترین اجزای آنها دنیای آینده را پی ریزی کنند»در این مسافرت نویسندگان بزرگ و خبر نگاران مهم جهان و همچنین مخبرین روزنامه‌های مختلف با شاهنشاه مصاحبه کردند بد نیست اضافه کنم قسمتی از بیانات شاهنشاه و گفتار و بیانات ایشان در مصاحبه‌های مطبوعاتی است. در جلسه مصاحبه مطبوعاتی خبرنگار روزنامه ناسیون از شاهنشاه درباره هدف انقلاب سفید ایران استفسار می‌کند و می‌پرسد هدف انقلاب سفید ایران چیست و چه نتایجی از آن بدست آمده است ؟شاهنشاه در پاسخ می‌فرمایند «کشوری که برای خود احترام قائل است و می‌خواهد مستقل بماند و سنتهای پسندیده ملی خود را حفظ کند نمی‌تواند در نیمه دوم قرن بیستم از کاروان پیشرفت و ترقی عقب بماند من اغلب گفته‌ام که حتی برای حفظ امنیت داخلی و خارجی لازم است که هر کشور برای ملتش وسایل زندگی فراهم آورد اکنون اضافه می‌کنم که ما در مقابل آینده نیز مسئولیت هائی بر عهده داریم و برای رسیدن به همین هدفها بود که ما لازم دیدیم برنامه انقلاب سفید ایران را به مرحله اجرا در آوریم و این انقلاب را از راههای دموکراتیک یعنی از راه مراجعه به افکار عمومی خود مردم عملی بسازیم مواد این برنامه از جمله اصلاحات ارضی، شرکت دادن کارگران در سود کارخانه‌ها، آزادی زنان اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران این برنامه انقلابی را تأیید کردند (صحیح است).
نماینده روزنامه پانوراما درباره مناسبات فرهنگی و اقتصادی ایران و آرژانتین و مبادله دانشجو بین دو کشور سؤالاتی نمود و شاهنشاه فرمودند که قرار داد فرهنگی بین ایران و آرژانتین امضا گردید.
در اینجا نماینده رادیو و روزنامه موندو از شاهنشاه تقاضا کردند که نظر خود را درباره مشکلات ایران در راه پیشرفت بیان دارند.
شاهنشاه فرمودند «دوران تنزل ایران مصادف با زمانی بود که اروپا به سرعت پیشرفت می‌کرد ولی ما مدتی است با سرعت هر چه بیشتر سرگرم تجهیز کشور خود و جبران عقب ماندگی‌ها شده‌ایم و هدف اقتصادی ما این است که در آمد ملی ما حداقل شش درصد افزایش پیدا کند پیشرفت‌های ما شامل تهیه وسائل ارتباطی ـ برق ـ مکانیزه کردن کشاورزی ـ مبارزه با بیسوادی و بیماری ـ ایجاد مدارس و سازمانهای متعدد و بسیاری کارهای دیگر است.
دلائل زیادی در دست است که نشان می‌دهد ما موفق به تحقیق این هدفها خواهیم شد و حتی درآمد سرانه خود را تا بیست درصد افزایش خواهیم داد.
روزنامه (پری مرماپلانا) درباره وضع مذاهب ایران پرسش کردند. شاهنشاه فرمودند: «آزادی مذهب از جمله سنن استانی ایران است. شاهنشاهان ایران در تمام سرزمینهائی که تسخیر می‌کردند قبل از هرچیز آزادی مذهب می‌دادند و این امر در دنیای قدیم نظیر نداشت.
امروز نیز در کشور ما اقلیت مذهبی مانند زرتشتیان ـ یهودیان، ارامنه، آشوری در پارلمان نماینده دارند
و در ایران کلیساهای ارمنی، ارتدکس ـ کاتولیک ـ پروتستان موجود است.
شاهنشاه ما گفتند در ایران کلیساهای متعدد وجود دارد و هر کسی می‌تواند با آزادی کامل نسبت به عقیده و ایمان مذهبی خود علاقمندی خود را نشان دهد. شاهنشاه ما در میان خبرنگاران عنوان فرمودند من از میان ملت مسلمانی برخاسته‌ام و به همین دلیل برای سایر برادران مسلمان خود احترام قائل هستم اما ملت ایران یک ملت عربی نیست (رامبد ـ صحیح است، به هیچوجه نیست) این گفته که با کمال صراحت عنوان شد به عقیده من جواب قاطع و دندان شکنی است برای کسانی که می‌خواهند بین ملت ایران و برادران عرب و مسلمان دیگر تفرقه بیندازند و آشوب به پا کنند.
شاهنشاه در جواب مجله معروف لیرا اظهار نظر فرمودند که سیاست ما در ایران از (ایسم) های مختلف جداست ما فقط به هوش و قدرت فکری خود متکی هستیم و تصمیم داریم به یاری استعداد و هوش و امکانات خود آنچه را که ملت‌های دیگر در طول تاریخ بدست آورده‌اند در زمانی کوتاه بدست آوریم به همین علت است که ما از هر گونه افکار چه سوسیالیسم و چه کمونیزم استفاده می‌کنیم. ما این افکار را به شرط احترام به آزادیهای فردی قبول می‌کنیم و معتقدیم اگر دولتها از (ایسم) ها دست می‌کشیدند و هم خود را صرف تأمین سعادت ملت خویش می‌کردند قطعا به آنچه که (سعادت بشر) نامیده می‌شود می‌رسیدند.
این سعادت بشر که مقصود و هدف شاهنشاه ما است تصور می‌کنم جز اینکه در روح سایر بزرگان و پیشوایان بشر قرار بگیرد راه دیگری برای برقراری صلح و آرامش وجود نخواهد داشت (صحیح است) مسافرت شاهنشاه در کشور کانادا مصادف با استقبال بسیار گرمی شد فرمانده کل کانادا که شخصیت برجسته بین المللی دارد به گرمی از شاهنشاه و شهبانو استقبال نمودند و شاهنشاه در ضیافت مطبوعاتی که در باشگاه زنان تشکیل شده بود فرمودند مملکت من به طوریکه می دانید، یکی از کهنسالترین کشورهای جهان است رژیم کنونی ما که قدیمی ترین رژیم سلطنتی موجود دنیا است اکنون درست بیست و پنج قرن عمر دارد.
در این مدت دراز بارها حوادث مهلک وقایع و هجوم‌ها و جدالهای پی در پی موجودیت ما را به خطر انداخته‌اند ولی روح ملیت و استقلال ملی ما هربار از این کشمکشها سالم بیرون آمده است.
شاهنشاه اشاره به روح انقلاب سفید و علاقمندی آحاد و افراد این کشور نمود و تلاش فرد فرد ایران را در تحقق این آرمانها بیان فرمودند. واز نظر مراعات کامل اصول دمکراسی و حفظ حقوق و آزادی فردی و اجتماعی بیانات مشروحی فرموده مباهات و اطمینان خاطر خود را اعلام داشتند. باید که این گفته شاهنشاه، این فرمایش تاریخی را به یاد آورد که فرمودند «در ایران همه نوع آزادی وجود دارد، جز آزادی در خیانت …..
رئیس ـ آقای مهندس والا یکساعت وقت شما تمام شد.
مهندس والا ـ بنده تصور می‌کنم اگر ساعتها برای تشریح و تفسیر فرمایشات ملوکانه و اثرات عمیقی که در جلسات متعدد و مصاحبه‌های مطبوعات و همچنین بر خورد با سایر شخصیتها داشته و شاهنشاه ما توانستند ملت ما را به جلو ببرند اگر بحث کنیم کافی نخواهد بود از آنجائی که زمان نطق قبل از دستور به پایان رسیده بنده از حوصله‌ای که همکاران عزیز من بکار بردند تشکر می‌کنم و همچنین از سایر همکاران حزب مردم که اجازه فرمودند از نوبت آنان استفاده کنم سپاسگزارم من تصور می‌کنم دوستان من به خوبی می دانند و در بیان این مطلب همه با هم همصدا هستیم که سعادت و سلامت شاهنشاه خود را از خداوند بخواهیم (صحیح است) و به دنیا ثابت کنیم که ما ملت واحدی هستیم که به دنبال شاهنشاه خود بوده و می‌باشیم (صحیح است) امیدوارم در ساعات دیگری این توفیق نصیب من و سایر همکاران عزیز بشود که به تجزیه و تحلیل بیانات عمیق شاهنشاه و اثرات مسافرات معظم له در کشور کانادا و فرانسه و سایر کشورها بپردازیم و به نوبه خودمان مبین احساسات ملی باشیم با عرض تشکر (احسنت، احسنت).
۳ ـ تصویب صورت جلسه
رئیس ـ راجع به صورت دفعه گذشته نظری نیست ؟(اظهاری نشد) صورت جلسه قبل تصویب می‌شود. آقای رامبد فرمایشی دارید بفرمائید.
رامبدـ تلگرافات و طومارهای زیادی از تشکیلات حزب مردم از شهرستانهای مختلف دایر به ابراز انزجار
و تنفر از عمل مذموم چند نفر نماینده انگلیسی رسیده که چون تمام طبقات مردم هم در این امر شرکت داشته‌اند تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
رئیس ـ آقای دکتر یزدان پناه.
دکتر یزدان پناه ـ شکایتی رسیده است تقدیم می‌کنم.
رئیس ـ آقای مهندس صائبی.
مهندس صائبی ـ نامه‌ای از آموزگاران روز مزد ملایر رسیده است تقدیم می‌کنم.
رئیس ـ آقای دکتر مبین.
دکتر مبین ـ دو شکایت رسیده است یکی از اهالی دولت آباد و دیگری راجع به تأسیس کارخانه قند در نیشابور که عینا تقدیم مقام ریاست می‌شود.
رئیس ـ آقای حکمت یزدی.
حکمت یزدی ـ نامه هائی رسیده است تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
۴ ـ تقدیم یک فقره سؤال بوسیله آقای دکتر وحید نیا.
رئیس ـ آقای دکتر وحید نیا.
دکتر وحید نیا ـ سؤالی است از دولت تقدیم می‌کنم.
۵ ـ طرح سؤال آقایان رضوی ـ شاخوئی راجع به تلفن خودکار آبادان از وزارت پست و تلگراف و استرداد سؤال
رئیس ـ وارد دستور می‌شویم سؤال آقایان رضوی ـ شاخوئی از وزارت پست و تلگراف مطرح است. آقای رضوی بفرمائید.
رضوی ـ علت اینکه من و همکار عزیزم جناب آقای شاخوئی در مورد تلفن آبادان سؤال کرده بودیم این بود که چند سال پیش در حدود مبلغ یک میلیون و سیصد هزار تومان از طرف مردم آبادان پرداخت شد تا بتوانند مثل مردم سایر نقاط مملکت ازتلفن خودکار استفاده کنند پس از افتتاح مجلس من و همکار عزیزم به وزارت پست و تلگراف رفتیم و در این مورد بحث کردم و اقداماتی شد در اواخر سال ۴۲ برای زدن اولین کلنگ ساختمان تلفن به آبادان رفتیم و می‌بایستی تا به حال ساختمان و نصب دستگاه تمام می‌شد و مردم استفاده می‌کردند متأسفانه اینکار انجام نگرفت و بعد از اینکه علت جستجو شد معلوم شد که مقاطعه کار در حدود چهل درصد تخفیف داده و این امر البته بدون توجه و مطالعه کافی بوده متأسفانه مقاطعه کار ضرر زیادی در این امر کرده و خواهی نخواهی کار آنطوریکه باید پیشرفت نکرده در نامه‌ای که جناب آقای وزیر پست و تلگراف به بنده و جناب آقای شاخوئی مرقوم داشته‌اند این موضوع روشن شد و قول دادند در ظرف ۱۴ ماه تلفن آبادان آماده بهره برداری بشود و به همین دلیل ما سؤالی را که در این مورد از دولت کرده بودیم دیگر لازم نمی دانیم که تعقیبش بکنیم و امیدواریم که آقای وزیر پست و تلگراف و همکاران دیگر ایشان بدانند مردم آبادان و بطور کلی مردم ایران احتیاج دارند که وسایل مخابراتی در اختیارشان باشد و امروز در دنیا بزرگترین رل را وسایل مخابراتی و ارتباطی مثل تلفن و این قبیل وسایل بازی می‌کنند و چون قول داده‌اند بنده بیش از این وقت مجلس محترم را نمی‌گیرم و امیدوارم بزودی مژده افتتاح تلفن آبادان را خدمت آقایان عرض کنم.
۶ ـ طرح سؤال آقای معتمدی راجع به وضع دانشجویان ایرانی در خارج از کشور و جواب آقای وزیر اطلاعات
رئیس ـ سؤال آقای معتمدی ازوزارت اطلاعات مطرح است آقای معتمدی بفرمائید.
معتمدی ـ بطوریکه خاطر نمایندگان محترم مستحضر است ملت ایران عموما و طبقه جوان خصوصا همه دارای عشق خدمت به وطن، علاقه به آب و خاک و علاقه به شاهنشاه می‌باشند و طبقه جوان قبل از اینکه به خارج از کشور بروند دارای صفات برجسته در زمینه وطن پرستی و شاهدوستی هستند اما اغلب آنها و بلکه عده معدودی از آنها وقتی به خارج می‌روند آنجا متأسفانه شکار دام مخربین بین المللی می‌شوند عده اینها معدود است و اکثریت در راه تحصیل دانش و کمال به کار خودشان ادامه می‌دهند (صحیح است) بنده سؤالی در این باره کرده‌ام که سه جنبه دارد اول اینکه دولت در گذشته برای ارشاد و راهنمائی دانشجویان و اتباع ایرانی مقیم خارج از کشور چه اقداماتی کرده ؟و برای آینده چه برنامه‌ای دارد ؟مطلب سوم اینکه علت گمراهی معدودی انگشت شمار جوانان ما در خارج از کشور چیست؟ بنده از دولت سؤال کرده بودم و وزیر محترم اطلاعات جواب خواهند داد تقاضا می‌کنم جواب بنده را بفرمائید تا بعد نظرات دیگری که دارم عرض کنم.
رئیس ـ تیمسار پاکروان بفرمائید.
سر لشکر پاکروان (وزیر اطلاعات)ـ بنده از سؤالی که شده است و حاکی از توجه و علاقه وافر بیکی از مسائل ملی می‌باشد استقبال می‌کنم فوق العاده مسئله مهمی است و باید آنطوریکه شایسته اهمیت است در این خصوص اقدام کرد این سؤال هم علاقه و توجه تمام ملت را منعکس می‌کند جریاناتی که اخیرا اتفاق افتاده است در افکار عمومی یک حالت نگرانی ایجاد کرد مردم با کنجکاوی و با نگرانی استفسار می‌کنند و سؤال می‌کنند وضع از چه قرار است و دولت چکار کرده است چکار می‌کند؟ عده ایرانیان مقیم خارج خیلی زیاد است بین این عده جمعیتی که شاید بالغ بر ۲۵ هزار نفر باشد از محصلین تشکیل می‌شود که در دانشگاهای مختلف تحصیل می‌کنند چقدر این جمعیت مهم است؟ برای ما کافی است که توجه بکنیم به اینکه در آینده‌ای که خیلی دور نیست این جوانان دوشا دوش جوانانی که در ایران تحصیل می‌کنند کادر ملت را تشکیل خواهند داد و در مقدرات ملت تأثیر کامل خواهند داشت اگر همین قسمت را در نظر بگیریم اهمیت موضوع روشن خواهد شد سؤال شده است که در گذشته برای ارشاد این جوانان چه اقداماتی شده است اگر بگویم که هیچ اقدامی نشده است حقیقت را نگفته‌ام، اقدامات زیادی شده است اما این اقدامات ناقص، متناقض و شاید بعضی اوقات متضاد بوده است (احسنت) بنابراین نتیجه مطلوب گرفته نشده است بلکه خیلی کم نتیجه گرفته شده است اگر نمایندگان محترم اجازه بفرمایند ما در این خصوص زیاد به اطاله کلام نپردازیم برای اینکه زیاد فایده ندارد در بعضی اوقات بررسی اوضاع گذشته ممکن است مفید باشد برای اینکه از اشتباهات گذشته می‌شود برای آینده درسی مفید تحصیل کرد در این خصوص تصور نمی‌کنم که تأمل و تعمق در عملیات گذشته خیلی مفید باشد و با اجازه نمایندگان محترم نگاهی به آینده خواهیم کرد همانطوریکه نمایندگان محترم اطلاع دارند دولت حقیقتا و صمیمانه به این موضوع توجه دارد مطلبی را که بنده می‌توانم توضیح بدهم یعنی ارشاد افکار این جوانان فقط یک قسمت از مسائل کلی را تشکیل می‌دهد یکی از جنبه‌های کار است و می‌خواهم مقدمتا عرض کنم که کار وزارت اطلاعات در کادر مطالعات فوری دولت انجام می‌گیرد و امیدوارم که دولت با در نظر گرفتن تمام جوانب کار بتواند طرح اجمالی و طرح جامعی تهیه کند که حقیقتا برای اولین بار جوابگوی اهمیت مسئله باشد بنابراین عرایضی که بنده خواهم کرد فقط یک قسمت نسبتا محدود از کادر کلی را در بر دارد تقاضا دارم نمایندگان محترم فقط این جنبه محدود را فعلا توجه بفرمایند برای اینکه بنده صلاحیت ندارم درباره طرح کلی صحبت کنم اول به طور مختصر به بینیم که کار فعلی محصلین در خارج چیست همانطوریکه کرارا گفته شد همانطوری که نماینده محترم مجلس که سؤال را از دولت فرمودند الآن اظهار کردند عده منحرف خیلی کم است حقیقتا فوق العاده کم است و این عده منحرف یک حالت بخصوصی دارند یا عامل مزدور خارجیها هستند یا اینکه دانسته با دشمنان ایران همکاری می‌کنند واضح است که جوانان ما به قاعده کلی هیچوقت از چنین عناصری پیروی نخواهند کرد (صحیح است) اما در اینجاست که مسئله اهمیت پیدا می‌کند این جوانها که کشور خود را ترک کرده‌اند و رفته‌اند به کشورهای دیگر برای تحصیل به طور کلی در اثر جوانی در اثر کمی تجربه برای زندگی در محیط کاملا بیگانه آمادگی ندارند ذهنشان آماده نیست تجربه ندارند، معلومات ندارند به آسانی تحت تأثیر همه گونه تبلیغات می‌توانند قرار بگیرند و می‌توانند نسبت به کشورشان نظریات خیلی اشتباهی پیدا بکنند و این موضوع متأسفانه اتفاق می‌افتد اگر در مقابل عمل دائمی عمل سنجیده شده عمل حساب شده عمال دشمنان عمل متقابلی انجام نگیرد نباید تعجب کرد اگر جوانهای ما جوانهای سالم ما جوانهای خوب ما بعضی اوقات اشتباه می‌کنند و در اینجاست که ما صد در صد از صمیم قلب تصدیق می‌کنیم که وزارتخانه بنده یعنی وزارت اطلاعات یک وظیفه فوق العاده خطیری دارد در خنثی کردن تلقینات دشمنان. حالا چکار داریم می‌کنیم مقدمتا باید عرض کنم که این طرح باید عمیق باشد دامنه دار باشد منطبق با حقیقت باشد واقع بینانه باشد ما مشغول تنظیم این طرح هستیم و تا وقتیکه خود طرح تنظیم بشود با طرحهای دیگر دولت تلفیق بشود شاید مقداری وقت می‌گذرد امیدوارم که خیلی طول نکشد شاید تا یکماه دیگر ما تصمیم قطعی بگیریم راجع به قسمتهای مختلفه طرح. اما فعلا
غیر از اینکه خطوط عمده این طرح را برای آقایان عرض کنم نمی‌توانیم کاری دیگری بکنیم طرح ما به طور کلی دو جنبه باید داشته باشد جنبه اول مربوط است به اقداماتیکه در داخله کشور باید انجام بگیرد جنبه دوم مربوط است به اقداماتی که در خارج باید انجام بگیرد از لحاظ داخلی وظیفه اول که باید عملی بشود این است که یک دیرکتیو‌های کلی برای توجه تمام مجریان صادر بشود این دیر کتیو‌های کلی باید شامل سه قسمت باشد قسمت اول این است که جوانان ایرانی مقیم خارج و به طور کلی ایرانیان مقیم خارج را با ایده ئولوژی ناسیونالیستی مثبت شاهنشاه آشنا کنیم (صحیح است ـ احسنت) این را باید به صورتی در بیاوریم که توجهشان را جلب بکند فکرشان را توجیه بکند و در آنها ایمان و عقیده و امیدواری به آینده ایجاد بکند (احسنت) قسمت دوم دیرکتیو کلی ما قسمت بسیار مهمی است و این است که این جوانها را با حقیقت اوضاع ایران آشنا بکنیم همانطوریکه نمایندگان محترم مشاهده فرمودند غالبا هیچ با اوضاع ایران جدید آشنا نیستند وقتیکه کشور را ترک کردند خیلی جوان بودند نمی‌توانستند اطلاع صحیح از اوضاع کشور داشته باشند در خارج در اثر نقص عمل ما فرصت اینکه آشنائی پیدا کنند نداشتند بنده عقیده دارم اگر وضعیت را آنطوریکه هست برای آنها با وسائل مقتضی تشریح کنیم به طور قطع در فکرشان اثر خواهد کرد عرض کردم آنطوریکه هست منظور این نیست که بگوئیم همین الآن ایران بهشت برین است منظور این نیست که بگوئیم الآن هیچ عیبی در بین نیست (آفرین ـ احسنت) می‌توانیم با خاطر جمعی و با شهامت نقاط ضعف را قبول کنیم (احسنت) در مقابلش باید متوجهشان بکنیم که ایران دارد تغییر می‌کند تحول خیلی عمده‌ای در ایران شروع شده تحولی که دلالت می‌کند بیک آینده خیلی درخشان (صحیح است) باید اول بفهمند در ایران انقلابی در جریان است انقلاب به تمام معنی این موضوع را نمی دانند ما به آنها درست نمی گوئیم درک ماهیت عمیق انقلاب شاه و مردم خودش برای جوانان یک مشوق خیلی بزرگی خواهد بود دوم باید بفهمند که با تمام نقاط ضعف و با وجود تمام معایب علیرغم تمام موانع کشور دارد پیشرفت می‌کند و به سرعت دارد تغییر قیافه پیدا می‌کند حقیقت مسلمی است حقیقتی است که ما درست به آنها نمی گوئیم بعضی اوقات فکر می‌کنم می ترسیم این حقیقت را برایشان تشریح کنیم قسمت سوم ارشاد که اینهم بی اهمیت نیست باید روشنشان بکنیم که مال کشوری هستید که این کشور خودش دارای تاریخ پر افتخاری است دارای فرهنگ است دارای سنن و آدابی است که خیلی قیمت دارد فکر نکند که ایران در مقابل عالم غرب هیچ ارزشی ندارد و متأسفانه در اثر ضعف عمل ارشاد در بعضی از این جوانان ممکن است در این خصوص اشتباه بشود این قسمت سوم ارشاد که می‌توان ارشاد معنوی و فرهنگی نام گذاشت خیلی اهمیت دارد پس در رأس برنامه ما باید دیرکتیو بطور کلی قرار بگیرد این دیر کتیو بایستی که به طور مناسب به همه به تمام مجریان داده بشود بدانند که چطور باید عمل کنند و برای مجریان وسیله اعمال این دیر کتیو هم فراهم بشود از قبیل مطبوعات نشریات، سینما و رادیو و غیره و اما راجع به خود عمل و دو جنبه‌ای که در بر دارد، جنبه داخلی و جنبه خارجی در داخله کشور یک قسمت از کار را باید وزارت اطلاعات به عهده بگیرد یعنی با وسائلی که دارد با وسائلی که سایر دستگاههای دولتی در اختیارش می‌گذارند باید عمل ارشاد را انجام دهد وسائلی که دارد رادیو است و سایر نشریاتی که خودش منتشر می‌کند وزارت فرهنگ و هنر فیلمهای خوبی درست می‌کند سایر وزارت خانه‌ها هم بتوانند نقش مؤثری بازی کنند وزارت آموزش و پرورش، وزارت اقتصاد و سایر وزارتخانه‌ها هم می‌توانند در روشن کردن تحول کشور ما ترقیات کشور نقش بسزائی بازی بکنند و در این کار وزارت اطلاعات علاوه بر کاری که می‌کند باید کار سایر دستگاهها را هم آهنگ بکند و تلفیق بدهد و بطور مؤثر در اختیار بچه‌های ما بگذارد اما غیر از کاری که دولت باید انجام بدهد تصور می‌کنم که برای مطبوعات کشور در ایران یک وظیفه خیلی خطیر وجود دارد و مطبوعات کشور که به خارج فرستاده می‌شود و با کمال علاقه توسط محصلین مطالعه می‌شوند باید به سهم خودشان آن چند ماده کلی را تشریح بکند ایده ئولوژی ناسیونالیستی شاهنشاه را بپرورانند تشریح بکنند باید کارهائی را که در این کار کشور انجام می‌گیرد همانطوریکه هست بدون کم و زیاد برای محصلین روشن بکنند از لحاظ ارشاد معنوی و فرهنگی این مطبوعات می‌توانند به سهم خودشان خیلی مؤثر و مفید واقع شوند
می‌خواهم از فرصت استفاده کنم و در عین حالی که از مطبوعاتی که داریم یک تحسینی کرده باشم باز هم توجهشان را به این امر جلب می‌کنم اگر برای ایرانیان مقیم خارج و بخصوص برای بچه‌های ما فجایع کشور را تشریح بکنند جنایتها و بی عفتی‌ها دا و سایر معایب را مرتبا تشریح بکنند چه انتظاری می‌توان داشت (صحیح است) در صورتی که خیلی مطالب از این مهمتر و از اینها مؤثرتر و جالب تر وجود دارد که می‌توانند بطور جالب و دلچسب برای آنها تشریح کنند (مهندس معینی ـ کاملا صحیح است) دیگر در اینجا می‌خواهم از مطبوعات ایران تمنی بکنم بوظیفه مهمی که دارند توجه بفرمایند و انجام دهند (صحیح است) (روحانی ـ باید به این تذکر توجه بکنند)(دکتر الموتی ـ مطبوعات بوظیفه خودشان آشنا هستند) در این مورد یعنی از اقداماتی که در داخل کشور باید انجام بگیرد البته خیلی مطالب دیگر هم هست که می‌خواهم عرض کنم اما چون مربوط به نحوه اجرای کار ماست شاید که در اینجا مورد نداشته باشد بنابر این با اجازه نمایندگان محترم از این امر می‌گذرم و می‌روم روی جنبه دوم کار یعنی عملی که باید در خارج انجام بگیرد در این رشته دوم کار یعنی عملی که باید در خارج انجام بگیرد خیال می‌کنم یک اصل کلی وجود دارد که باید همه ما مد نظر قرار بدهیم باید وسیله و وسایلی فراهم بکنیم که بین ایرانیان مقیم خارج و وطن یک تماس نزدیک وجود داشته باشد تماس داخلی و زنده‌ای وجود داشته باشد (احسنت) برای این منظور می‌توان طرق عملی مختلفی در نظر گرفت یکی از طرق عمل که بنظر بنده ارجح است و آنهم دارد مورد آزمایش قرار می‌گیرد و امیداریم عمومیت پیدا کند این طریقه عبارت است از ایجاد خانه‌های ایران در تمام نقاطی که ایرانی در آنجا بسر می‌برد در خانه ایران که حقیقتا کنونی باشد برای همه ایرانیان و محلی باشد که بتوانند در آنجا با ایران در تماس باقی بمانند و با استفاده از کتابخانه، قرائت خانه، فیلم و وسائل دیگردر آنجا در جریان داخلی ایران باشند و دائما بتوانند از وقایع ایران مطلع باشند و دائما بتوانند که از حقایق ایران اطلاع صحیح پیدا کنند این خانه‌های ایران اگر درست تشکیل و درست اداره بشود خیال می‌کنم بی اندازه مؤثر باشد یک محیط ایرانی باشد که در این محیط با آزادی بدون تکلف بتوانند حرف بزنند همدیگر را ببینند و اطلاع پیدا کنند برای تحکیم این تماس خیال می‌کنم یکی از وسائل بسیار مؤثر اینستکه مرتبا از شخصیتهای ایرانی بروند و سخنرانی بکنند الان در دو سه نقطه از این خانه‌های ایران تشکیل شده البته در مرحله ابتدائی است و نمی‌توانیم هنوز قضاوت قطعی بکنیم اما برای بنده شکی نیست که از وسائل بسیار مهم کار است و وسایل دیگر همانطور که عرض کردم عبارت از فیلمها است که تمام جنبه‌های زندگی اجتماعی، انسانی، اقتصادی ایران را روشن می‌کند در این خصوص باید وزارت فرهنگ و مخصوصا سایر دستگاههای دیگر مثل شرکت ملی نفت و سازمان برنامه فیلمهای بسیار خوبی درست بکنند که حقیقتا برای ایرانی و خارجی یکسان قابل توجه است باید مرتب نشان داد باید مطبوعات خوب ما در اختیارشان گذاشته شود باید سخنرانهای خوب مرتب گردش بکنند، سخنرانی بکنند تصور می‌کنم که اگر با یک فکر روشن با یک روش ثابت این اقدامات انجام بگیرد بطور قطع نتیجه می‌گیریم مثل اینستکه وقت نمایندگان محترم را خیلی گرفتم معذرت می‌خواهم در خاتمه مطلب دیگری را می‌خواهم عرض کنم که شاید از تمام این مطالب اهمیتش بیشتر باشد ماغ در خارج نماینده رسمی داریم چه نمایندگان امور خارجه چه نمایندگان سایر دستگاهها فرهنگ و اطلاعات و اقتصاد و غیره خلاصه عده‌ای هستند در هر کشور که نماینده رسمی کشور خودشان هستند مهمترین عوامل ارشاد باید این عده باشند و این عده بخوبی می‌توانند این اعمال را انجام دهند بیک شرط به شرطی که فردا فرد اینها به مطالبی که عرض کردم ایمان داشته باشند (صحیح است) ایمان داشته باشند به ایده ئولوژی ناسیونالیسم مثبت شاهنشاه ایمان داشته باشند به ترقی کشور، ایمان داشته باشند به آینده کشور، ایمان داشته باشند به سن و فرهنگ ایران اگر این ایمان را پیدا بکنند مطمئن باشید که هر کدام آنها می‌توانند عمل فوق العاده مؤثری انجام دهند (صحیح است) در خاتمه یک تقاضای دیگر دارم و آن این است که هر شخصیت ایرانی که بخارج میرود منجمله نمایندگان محترم ملت هر کدام در خارج رفتند وظیفه اصلی خود را این بدانند که این عمل ارشاد را انجام بدهند
با ایمان، با حرارت و با علاقه، قول بهتان می‌دهم که خیلی نتیجه خواهیم گرفت (احسنت)
رئیس ـ آقای معتمدی.
معتمدی ـ بنده برای تیمسار سرلشکر پاکروان از سالهای گذشته تا حال احترام فوق العاده قائل هستم (یکی از نمایندگان – همه ما به ایشان احترام می‌گذاریم) ایشان را یکی از امرای باصفا حقیقت بین و حقیقت گوی کشور می دانم، اما اگر بنده اینجا مطلبی را عرض می‌کنم باید صریحا عرض کنم ارتباط با وزارت فرهنگ دارد که در انجام وظایف خود قصور کرده است (یکی از نمایندگان – وزارت آموزش و پرورش) بلی وزارت آموزش، و گناه هیأت حاکمه فعلی اینست که از قصور و خیانت‌های گذشته چشم پوشی می‌کند (صحیح است) باید اگر کسی در این مملکت خیانت کرد، قصور کرد، او را مجازات کنند (صحیح است) نباید چشم پوشی بکنیم ما در گذشته در اینجا قوانینی مربوط به دانشجویان خارج از کشور داشته‌ایم چرا این قوانین اجرا نشده که این بساط نا گوار و اوضاع و احوال بد پیش آمده بکند؟ ماده ۷ قانون اعزام محصلین بخارج در سال ۱۳۳۶ نوشته است: دولت موظف است از این تاریخ تا ده سال نواقص دانشکده‌های ایران را رفع کند و از آن تاریخ اعزام دانشجو را به خرج دولت به کسانی که تحصیلات عالیه خود را در ایران به اتمام رسانده باشند محدود بکند تابحال این قانون اجرا نشده است قانون دیگر راجع به اصلاح ماده یکم و سوم قانون اعزام محصل بند۳ از ماده واحده مصوب ۸ خرداد ۳۹ می‌گوید سرپرستان محصلین در خارجه در پایان هر سال باید گزارش تحصیلی حوزه تحصیلی خود را به وزارت فرهنگ ارسال نمایند و نسبت به وضع تحصیلی و اخلاق و رفتار هر یک از دانشجویان اظهار نظر نمایند و اولیای محصلین را که مانده آنها در کشور خارج بی نتیجه و برخلاف مصلحت است مطلع سازند و نیز مکلفند نسبت به محصلینی که از حیث اخلاق و رفتار شایستگی کامل ندارند یا در تحصیلات آنان پیشرفت حاصل نمی‌شود سرپرست به وزارت فرهنگ موجها گزارش دهد تا وزارت فرهنگ پس از رسیدگی و اعلام قطعی سه ماه نسبت به قطع هزینه تحصیلی یا کمک هزینه و ارز تحصیلی آنها اقدام و گذر نامه تحصیلی آنها را لغو نموده برای معاودت اینگونه محصلین به ایران اقدام بکند بنابر این ملاحظه می فرمائید که قانون مصوب در اختیار وزارت آموزش و پرورش بوده ولی متأسفانه اجرا نشده است. بنده سؤال می‌کنم اگر این قانون اجرا شده پس این چند نفر مخرب و منحرف از کجا پیدا شدند و در این مدت در انگلستان چه می‌کردند؟ چرا آنها در آن موقع به ایران معاودت نداده‌اند؟ چرا گذر نامه‌های آنها را باطل نکرده‌اند؟ چرا بوضع آنها دقیقا رسیدگی نشده؟ (صحیح است) ما در مملکت قانون داریم قانون ما اینستکه اعمال افراطی را محکوم و لغو کرده ما مطیع قوانین مملکت هستیم در خارج هم محصلین و دانشجویان ما که چشم و چراغ مملکت هستند و آنجا برای تحصیل می‌روند و تحصیل هم می‌کنند بهشان ایرادی نیست ایراد به آن مأمورین و سرپرستهائی است که در این باره وظایف خود را انجام نداده‌اند ،(صحیح است) سرپرستهائی که از ایران می‌فرستید یا می‌خواهید بهشان کمک کنید یا می‌خواهید از سربازشان کنید (صحیح است) اینها می‌روند آنجا مطلقا دلشان بحال محصل ایرانی نمی‌سوزد اصلا به سراغ محصلین نمی‌روند (صحیح است) محصل وقتی که پایش به خاک خارج می‌رسد چشمش که به آن پرچم سه رنگ ایران که بالای سفارتخانه است می‌افتد و می‌بیند در اهتزاز است با یک شوق و ذوقی بسوی آن سفارتخانه میرود اما همه مان اطلاع داریم که به این محصلین روی خوش نشان نداده‌اند با زبان خوش با آنها صحبت کرده‌اند سرپرستهائی که رفتند آنجا به فکر کار و نان و بند و بست خود بودند (صحیح است) اگر غیر از این بود پس چرا این جریان پیش آمده است (صحیح است) آقا کسانی که به ناحق به این سمتها انتخاب شده‌اند و به آنجا رفته‌اند آنها وظایف خودشان را درباره دانشجو و مملکت انجام نداده‌اند به مملکت و به مردم خیانت کرده‌اند (صحیح است) کی اینها را مجازات می‌کنید چرا به حساب اینها رسیدگی نمی‌شود کجا گزارش داده‌اند که آن محصلین منحرف شده‌اند آن گزارش‌ها کجا است اگر به وزارت فرهنگ داده‌اند چرا رویش اقدام نکرده است محصلین ایرانی وقتی بخارج می‌رسند یک پارچه احساسات وطن پرستی و عشق به مملکت و شاه هستند (صحیح است) چطور می‌شود که اینها ناراضی می‌شوند باور بفرمائید قسمت اعظم آنها نتیجه اهمال و سهل انگاری سرپرستها و مأمورین
وزارت خارجه است (صحیح است) جوان می‌رسد به آنجا جائی را بلد نیست کسی را نمی‌شناسد در محیط غربت است میرود به سراغ سرپرست توجهی بهش نمی‌کند (صحیح است) اعتنائی نمی‌کند طبعا ناراضی می‌گردد (ریگی ـ اصلا جواب او را نمی‌دهند) بله اصلا جواب به او نمی‌دهند به سفارتخانه ایران میرود می گویند به ما مربوط نیست برو دنبال کارت. برای اثبات این موضوع یک مطلبی را عرض می‌کنم که ببینید با محصلین چه می‌کردند یکی از اطباء فعلی این مملکت که الان مقامی مهم در دستگاه دولتی دارد برای گذراندن کور تکمیلی میرود به فرانسه در یک موزه‌ای روی تابلوی نقاشی می بیندکه فتحعلی شاه دست بسته جای ناپلئون ایستاده است این دانشجو ناراحت می‌شود غرور ملی اش تحریک می‌شود میرود پیش رئیس موزه رئیس موزه او را می نشاند قهوه‌ای می‌دهد تا اعصابش تخدیر شود و می‌گوید چیز مهمی نیست، محصل ایرانی می‌آید بیرون میرود پیش سفیر کبیر ایران (یکی از نمایندگان ـ در کجا ؟)در فرانسه، می گویدیک همچو چیزی دیدم چرا شاه ایران را دست بسته جلوی ناپلئون نقاشی کرده‌اند (مهندس عطائی ـ داستان است) داستان نیست آقا اسم آن شخص را هم می‌گویم یک حقیقتی است اسم سفیر کبیرش را هم می‌گویم اجازه بدهید بیش از این پرده درانی نکنم میرود آنجا آن سفیر کبیر می‌پرسد شما برای چه آمده‌اید بفرانسه ؟می‌گوید برای گذراندن کود تکمیلی. می‌پرسد در چه رشته‌ای ؟می‌گوید در رشته چشم پزشکی می‌گوید آقا قضیه نقاشی و تابلو مربوط به چشم پزشکی نیست پاشو برو دنبال کارت و بیرونش می‌کند این شخص موقعی که بیرون می‌آید یکپارچه ناراحتی بوده است. (صحیح است) تیمسار اشاره به مطبوعات فرمودند روزنامه‌های اطلاعات و کیهان که پست هوائی دارند وسیله دارند بنده اطلاع دارم در انگلستان یک کیوسکی پهلوی نمایندگی شرکت نفت هست مأمورین نفت و نمایندگان که از آن مؤسسه بیرون می‌آیند یک تومان می‌دهند یک نسخه اطلاعات هوائی را می‌خرند و می‌برند می خوانند ولی دانشجو پول ندارد که روزنامه بخرد به این جهت روزنامه بدست محصلین ایرانی نمی‌رسد ۰صحیح است) شما بفرمائید بینم در گذشته کدام روزنامه را برای محصلین ایرانی در خارجه فرستاده‌اید؟ اکثر دستگاهها و مؤسسات دولتی در مملکت مجله چاپ می‌کنند مجلات رنگی فعالیتهائی که شده اقدامات عمرانی که شده برای نمایندگان، سناتورها و وزراء و شخصیتها می‌فرستند. آقا ما که در داخله از کارهای برجسته و عمرانی مملکت مطلع هستیم چرا این نشریه‌ها را برای محصلین ایرانی که در خارج تحصیل می‌کنند نمی فرستید؟ تا آنها بخوانند و مطلع شوند (صحیح است) ما که فرصت خواندن آنها را نداریم ما که خود در جریان آن هستیم (ریگی ـ مجله‌ای در اطاق سفارت بوده مربوط به سه سال پیش بود) آقا اینها حقایق و معایب کارها است، تیمسار بزرگوار، من و همه نمایندگان به شخص جناب عالی ایمان داریم جناب عالی را یکی از امرای پاکدامن و حقیقت بین و شاه دوست و خدمت گذار این مردم می‌شناسیم ولی اجازه بفرمائید حقایق و نواقصی را که وجود دارد و در گذشته اعمال شده بگوئیم بلکه رفع شود (کیهان یغمائی ـ تیمسار هم فرمودند) یکی از علل ناراحتی دانشجو در خارج این است که در ایام عید و جشنها که سفارتخانه‌ها جشن بر پا می‌کنند وقتی ۱۰۰ تا محصل در آنجا محل هست ده پانزده نفر از اینها را دعوت می‌کنند و بقیه شان را دعوت نمی‌کنند و آن محصلی که ارتباط با مقامی یا ارتباط با شخصیتی ندارد یا نمی‌خواهد برود تملق و چاپلوسی بکند و صرفا به درسش می‌رسد و شاید هم در درسش رتبه اول باشد بسراغ او نمی‌روند (صحیح است) و این باعث ناراحتیمی شود سرپرستها به سراغ محصلین ما نمی‌روند گره گشائی از کار آنها نمی‌کنند کمک به آنها نمی کنن (صحیح است) در نتیجه ناراضی می‌شوند و این نارضایتی توسعه پیدا می‌کند و بعد مخبرین بین المللی آماده و منتظر این نارضایتی‌ها هستند آنها می‌روند به سراغ محصلین کمیته هائی دارند دعوتشان می‌کنند کمک بهشان می‌کنند نارضائی را دامن می‌زنند بعد یک عنصر مخرب از آب در می‌آید که متأسفانه کسی دیگر آنها را راهنمائی و ارشاد نمی‌کنند و چنان منحرف می‌شوند که نسبت به مملکت م نسبت به اولیای امور و حتی نسبت به خانواده خودشان هم بدبین می‌شوند (صحیح است).
رئیس ـ آقای معتمدی وقت شما تمام است.
معتمدی ـ هنوز یکربع نشده است، مطالب زیادی دارم فقط در اینجا ناچارم یک مطلبی را عرض کنم و آن مداخله ۴۹ نفر نمایندگان جناح چپ مجلس عوام انگلستان است و اینکه اشاره به اعلامیه جهانی حقوق بشر کرده‌اند درست است
که در مملکت ما همه گونه آزادی برای خیانت هست اما آزادی برای خیانت نیست (نمایندگان ـ جنس ؟)بله جنس، اما اینها فقط این اعلامیه جهانی حقوق بشر را که ۳۰ ماده دارد ۲۹ ماده اش دا خوانده‌اند و ماده آخرش را نخوانده‌اند خوشبختانه ما یکی از کسانی هستیم که در کمیسیون تدوین اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل شرکت داشتیم و آن را امضاء کردیم اما در این اعلامیه نوشته شده است که هر کس در اجرای حقوق و استفاده از آزادیهای خود فقط تابع محدودیت هائی است که بوسیله قانون منحصرا به منظور تأمین شناسائی و مراعات حقوق و آزادیهای دیگران و برای رعایت مقتضیات صحیح اخلاقی و نظم عمومی و رفاه همگانی در شرایط یک جامعه دموکراتیک وضع گردیده است. کجای این اعلامیه گفته است که آدم کشی، هرج و مرج، این حرکات ناشایسته مجاز است، هنگامیکه آن جریان ناگوار در کاخ مرمر روی داد بنده شک داشتم که آیا حقیقتا توطئه در کار بود زیرا ما در آن موقع در منا مشغول اعمال حج بودیم حدود ۲۰ هزار نفر ایرانی دیگر نیز آنجا بودند وقتی این خبر به بنده و ۹ نفر دیگر نمایندگان مجلسین و ایرانیان رسید باور کنید به قدری ناراحت شدیم (صحیح است) نزدیک بود قطع حیاتمان بشود (صحیح است) ولی به محض آنکه مطلع شدیم با تفضل خداوند خطر رفع شده و اعلیحضرت همایونی با ماشین سرباز در خیابان به طور انفرادی به گردش پرداختند و به شیراز رفتند چنان شور و شعفی در میان ما ایرانیان بوجود آمد (صحیح است) چنان ابراز احساساتی می‌کردند که چشم تمام ملل به آنها خیره شده بود تمام با پرچمهای سه رنگ ایران با شعارها دسته جمعی راه افتادند و آمدند به سرپرستی ایران و آنجا به شکرانه سلامتی اعلیحضرت همایونی دعا کردند و ابراز احساسات کردند (صحیح است) این چیزی است که مردم ۳۲ ملت مسلمان در آنجا شاهد و ناظر بودند (صحیح است) شاهنشاه ما در میان ملت ایران محبوبیت دارند (صحیح است) این گلوله‌ها که در روز ۲۱ فروردین در کاخ مرمر شلیک شده این مربوط به شاه مملکت نبود بنده ناچارم عرض کنم که مردم اگر ناراضی هستند از هیئت حاکمه ناراضی هستند نه از شخص اعلیحضرت همایونی (صحیح است) این گلوله هائی بود که به استقلال مملکت، به موجودیت ما، به سوی قلب ۲۰ میلیون نفر ایرانی شلیک شد (صحیح است ـ صحیح است) حالا نمایندگان چپ مجلس عوام انگلستان کاتولیک تر از پاپ شده دلسوزی از مخربین و منحرفین می‌کنند که می‌خواستند تیشه به ریشه کشور ما بزنند و آن وقت دم از آزادی و اعلامیه جهانی حقوق بشر می‌زنند! مداخله آقایان در این مورد شک مرا تبدیل به یقین کرد بهتر این است که آقایان به کار خودشان بپردازند و بگذارند ملت ایران همانطور که از مرداد ۳۲ به این طرف یکشبه ره صد ساله میرود در سایه امنیت و آرامش و به رهبری شاهنشاه مدبر و عالیقدر ما در راهی که به سرعت دارد طی می‌شود ما را به کار خود باقی گذارند و بگذارند به کار خود برسیم (صحیح است) بنده در خاتمه عرایضم به پدران و مادران از روی خیر خواهی می‌گویم اگر به سعادت و آینده درخشان فرزندان خود علاقمند هستید نسبت به درس و رفتار و معاشرت فرزندان خود در هر کجا که هستند مراقبت دقیق نمائید آنها را به امید سرپرست و مربی نگذارید با نصایح و اندرز‌های پدرانه آنان را به راه راست هدایت بفرمائید. از معاشرت با نا جنس و گمراهی آنان جلو گیری و در کسب دانش و تقوی تشویق و ارشادشان نمائید (صحیح است) چون سؤال بنده جنبه هائی دارد که با این کمیسیونی که در مجلس شورای ملی تشکیل شده است ارتباط پیدا می‌کند و به احترام شخص تیمسار سرلشکر پاکروان که کمال ایمان و عقیده به ایشان دارم سؤال را می‌گذارم تا آن کمیسیون تصمیم بگیرد و اگر نتیجه‌ای برای بنده حاصل نشد این وقت برای بنده هست که سؤال را تجدید بکنم (احسنت، احسنت).
۷ ـ تقدیم سه فقره لایحه و دو فقره صورت ریز دیون وزارت آموزش و پرورش و اداره کل ثبت اسناد بوسیله آقای معاون وزارت دارائی
رئیس ـ آقای قوام صدری بفرمائید.
قوام صدری ـ با اجازه مقام محترم ریاست بطوریکه خاطر نمایندگان محترم مستحضر است در اسفند ماه ۱۳۳۸ ماده واحده‌ای به تصویب مجلسین رسید که به دو کمیسیون خاص از مجلسین اجازه داد و به دولت نیز اجازه داد که قانون بانکی و پولی کشور و همچنین اساسنامه بانک ملی ایران را که به تصویب کمیسیون مشترک می رسدبرای مدت پنجسال به مورد اجراء بگذارد که در ظرف این پنجسال
دولت مکلف شده است که همان قانون را و یا احیانا با اصلاحاتی که لازم می داند برای تصویب تقدیم مجلسین بکند در اجرای این ماده با اجازه نمایندگان محترم ماده واحده‌ای به ضمیمه دو قانون مزبور تقدیم مجلس محترم می‌کنم که قانون پولی و بانکی کشور و قانون اساسنامه بانک ملی ایران است (کیهان یغمائی ـ مدت قانون فعلی در دهم خرداد تمام می‌شود؟)عرض می‌کنم همانطوری که به عرضتان رساندم ماده واحده به دولت اجازه داده است که تا پنجسال این قانون را اجرا بکند و برای اجرایش به موجب متن لایحه قانونی که به تصویب کمیسیون مشترک مجلسین رسیده است یکسال ضرب الاجل تعیین شده است به هر حال در فاصله این پنج سال برای تمام مدت دولت این اختیار را داشته است که این لایحه را تقدیم مجلس محترم بکند و بنده با اجازه نمایندگان محترم لایحه را تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
رئیس ـ به کمیسیونهای مربوط ارجاع می‌شود.
قوام صدری ـ خاطر نمایندگان محترم مستحضر است که قبل از جنگ بین الملل اول روابط بازرگانی ما با دولت آلمان بر اساس معاملات تهاتری و قراردادهای تهاتری بر قرار بود و وقتیکه جنگ شروع شد حتی تا یکی دو سال زمان جنگ که دولت ایران جنبه بی طرفی داشت این روابط بازرگانی بر قرار بود و سفارشاتی از طرف دولت و بازرگانان بر اساس قراردادهای تهاتری به دولت آلمان داده می‌شود پس از ورود ایران به جنگ و قطع رابطه با دولت آلمان حسابهای ما معوق ماند و بالطبع پیش پرداخت‌ها و سفارشاتی که به دولت آلمان شده بود در حساب بدهی دولت آلمان منظور بود تا پس از جنگ به حساب بدهی‌های دولت آلمان رسیدگی شود و بالاخره در لندن قراردادی منعقد شد که دولت ایران هم به این قرار داد ملحق شد درباره رابطه و بدهی دولت آلمان که هر ده رایش مارک سابق را براساس یک دویچ مارک قبول کردند و این قرارداد به نام قرارداد لندن معروف شد و دولت ایران هم با اجازه قانونی به این قرارداد پیوست پس از اجرای این قرارداد از طرف دولت ایران هیئتی مأمور شد به آلمان برود و حسابهای تهاتری و مطالبات ایران را روشن بکند این هیئت به ریاست مرحوم منوچهر نیک پی معاون وزارت دارائی به آلمان رفت و پس از رسیدگی کلی طلب دولت ایران را بر اساس مارک جدید یک میلیون و هشتصد هزار و کسری مارک تشخیص دادند در این مذاکرات هیئت ایران موفق شد یک کمک بلاعوض در مقابل آن کسری که به عرضتان رساندم که بر اساس هر ده مارک یک مارک پیدا شده بود که به ضرر دولت طلبکار و به نفع دولت بدهکار بود، دولت آلمان با حسن نیت تا حدی برای اینکه جبران این تفاوت را کرده باشد حاضر شد در حدود پنج میلیون و دویست هزار مارک کمک بلاعوض فنی یعنی کمکهای فنی و بخصوص لابراتوار و وسایل علمی دیگر در اختیار دولت ایران بگذارد این قرارداد امضاء شد و اجرایش موکول شد به تصویب مقامات قانونی. دولت در سال ۱۳۴۰ که دولت آلمان آمادگی خودش را برای اجرای قرارداد اعلام کرد بواسطه نبودن مجلسین تصویبنامه قانونی تنظیم کرد و به وزارت خارجه اجازه داده شد که این قرار داد را امضاء و مبادله بکند. وزارت خارجه به علت گرفتاری و معطلی مذاکرات موفق نشد این تصویبنامه را اجرا بکند و قرارداد معوق ماند تا پس از افتتاح مجلسین به صورت تصویبنامه مثل سایر تصویبنامه‌های قانونی تقدیم مجلس شد و در کمیسیون خارجه و کمیسیون دارائی با توجه به توضیحاتی که وزارت خارجه به عرض رساند که قرارداد مبادله نشده است تصویبنامه قانونی را اجرا نشده تلقی کردند و کمیسیون نظر داده که چون اجراء نشده است و مشمول ماده واحده نیست و بنابراین قابل تقدیم به مجلس نمی‌باشد ناچار دولت برای اینکه بتواند قرارداد را مبادله بکند طبق نظر کمیسیونهای محترم تقدیم لایحه جداگانه‌ای را ضروری دانست و امروز این لایحه را با قید یک فوریت با اجازه نمایندگان محترم بنده تقدیم می‌کنم و استدعای تصویب و ابلاغ آن را دارم همچنین در قانون بودجه امسال یک مورد که گذاشته شده است و به تصویب رسیده است این است که استفاده از هزینه‌های پیش بینی نشده در بودجه کل بایستی با تصویب کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی باشد وزارت دارائی در دنباله اقدامات اصلاحی که دولت حاضر در دستگاهها کرده است و منجمله در وزارت دارائی اقدام به ماشینی کردن محاسبات وزارت دارائی و امور حساب آنجا کرده و برای این کار احتیاج پیدا کرده که تعدادی ماشین‌های الکترونیکی در اختیار داشته باشد و مانند سایر دستگاههای امروزی
دنیا برای پیشرفت کار از این ماشین‌ها استفاده بکند این کار مخارجی داشته که چون در سال گذشته در بودجه وزارت دارائی گذاشته نشده تصویب کردند که اعتبار این کار از محل اعتبار هزینه‌های پیش بینی نشده و دولت پرداخت بشود و در اجرای تبصره ۹۱ آئین نامه داخلی مجلسین این استدعا از کمیسیون بودجه را در جلسه علنی تقدیم می‌کنم.
رئیس ـ به کمیسیون بودجه فرستاده می‌شود.
قوام صدری ـ دو فقره صورت ریز دیون بلامحل سال ۱۳۴۳ وزارت آموزش و پرورش و اداره ثبت اسناد است که باز هم در اجرای قانون بودجه ۴۴ که باید این خرجها با تصویب کمیسیون بودجه باشد بنده این دو لایحه یعنی دو تقاضا را هم که به عنوان کمیسیون بودجه هست و بایستی در جلسه علنی تقدیم شود تقدیم مقام ریاست می‌کنم و استدعا می‌کنم اجازه بفرمائید به کمیسیون بودجه ارجاع شود.
رئیس ـ به کمیسیون بودجه ارجاع می‌شود.
۸ ـ تقدیم یک فقره سؤال بوسیله آقای کیهان یغمائی
رئیس ـ آقای کیهان یغمائی فرمایشی داشتید بفرمائید.
کیهان یغمائی ـ بنده یک سؤالی داشتم از دولت چون موضوع مهم است به عرض نمایندگان محترم می رسانم و تقدیم مقام محترم ریاست می‌کنم.
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
احتراما تقاضا دارم به جناب آقای وزیر بهداری اطلاع داده شود به مجلس تشریف بیاورند و به سؤال اینجانب که ذیلا اعلام می‌گردد پاسخ بدهند.
طبق اطلاع حاصله و بطوریکه در جراید ملاحظه فرمودید با کمال تأسف تعداد زیادی از مسلولین بستری شده در آسایشگاه مسلولین شهرستان مشهد به علت مسمومیت غذائی فوت نمودند با اینکه آقای دکتر ادیب زاده از طرف وزارت بهداری مأموریت رسیدگی به این واقعه اسف انگیز را داشته‌اند تا این تاریخ جزئیات امر برای اطلاع عمومی روشن نشده و این جریان نا مطلوب موجب نگرانی اهالی خراسان شده است تقاضا دارم جناب آقای وزیر بهداری موضوع را روشن نمایند علت این بی توجهی مسئولین امر چه بوده، چند نفر فوت نموده‌اند آیا مسئولین امر تحت تعقیب قانونی در آمده‌اند و در هر صورت وزارت بهداری در این امر مهم چه اقدامی کرده است ضمنا مسئولین امر را معرفی نمایند.
با تقدیم احترام ـ کیهان یغمائی
۹ ـ مذاکره در کلیات شور اول گزارش کمیسیون آب وبرق راجع به حفظ و حراست منابع آبهای زیر زمینی کشور
رئیس ـ گزارش شور اول لایحه حفظ و حراست منابع آبهای زیر زمینی کشور مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
گزارش شور اول از کمیسیون آب و برق به مجلس شورای ملی
کمیسیون آب و برق در جلسه ۸ خرداد ماه ۱۳۴۴ با حضور آقای مهندس روحانی وزیر آب و برق لایحه شماره ۳۲۳۷۴ ـ ۴۲/۱۰/۱۲ ارسالی از مجلس سنا راجع به حفظ و حراست منابع آبهای زیر زمینی کشور را که به شماره ۱۱۹۹ چاپ شده است مورد رسیدگی قرار داد و با اصلاحاتی به شرح زیر تصویب نمود:
اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد. به استناد ماده واحده مصوب ۲۰ آذر ماه ۱۳۴۲ مواد ذیل تصویب می‌شود:
قانون حفظ و حراست منابع آبهای زیر زمینی کشور
ماده ۱ ـ نظارت در کلیه امور مربوط به آبهای زیر زمینی کشور به عهده وزارت آب و برق است و وزارت نامبرده مکلف است به منظور بررسی آبهای زیر زمینی و جمع آوری آمار و مشخصات چاهها و قناتها و چشمه‌ها و انجام راهنمائیهای فنی در هر منطقه که وسایل فراهم است تدریجا اقدام لازم به عمل آورد.
ماده ۲ ـ در حوزه هر شهرستان که پس از بررسیهای فنی و علمی معلوم شود بر اثر زیادی مصرف سطح سفره آب زیر زمینی پائین میرود وزارت آب و برق مراتب را برای اطلاع عموم آگهی می‌نماید در اینصورت حفر چاه یا قنات جدید برای مدتی که لازم تشخیص داده شود و در آگهی مزبور ذکر می‌شود ممنوع خواهد بود.
ماده ۳ ـ از این تاریخ به بعد نیز هر کس می‌تواند در محل مسکونی یا باغچه خود برای مصرف شرب و درختکاری بدون دریافت پروانه اقدام به حفر چاه نماید مشروط بر اینکه اولا بهره برداری از چاه در شبانه روز از صد متر مکعب بیشتر نباشد یا برای مشروب کردن بیش از پنج هزار متر مربع زمین بکار برده نشود ثانیا قبل از اقدام به حفر چاه مراتب را کتبا به وزارت آب و برق اطلاع دهد.
ماده ۴ ـ وزارت آب و برق موظف است به محض تقاضای افراد به منظور راهنمائیهای فنی متخصصین خود را به محل اعزام و امکان حفر چاه یا قنات را از لحاظ فنی مورد بررسی قرار داد و راهنمائی کند و پنجاه درصد هزینه کارشناسی به عهده متقاضی خواهد بود.
در مواردیکه زارعین با تشخیص وزارت آب وبرق قادر به پرداخت ۵۰% هزینه کارشناسی نباشند وزارت آب وبرق می‌تواند زارعین را از پرداخت سهم کارشناسی معاف نماید.
ماده ۵ ـ حفر چاه عمیق و نیمه عمیق موتوری یا قنات در نقاطی که وزارت آب و برق به استناد ماده ۲ این قانون یا علل فنی دیگر ممنوعه اعلام می‌کند مجاز نیست.
ماده ۶ ـ از تاریخ اجرای این قانون اشخاص یا شرکتها یا سازمانهائی که به منظور تحصیل آب اقدام به حفر چاه عمیق و نیمه عمیق موتوری می‌کنند باید پروانه از وزارت آب و برق تحصیل نمایند و بدون داشتن پروانه افراد یا شرکتها مجاز به انجام عملیات حفاری نخواهند بود.
ترتیب و تشخیص صلاحیت و صدور پروانه و شرایط آن طبق آئین نامه است که وزارت آب و برق تنظیم خواهد نمود.
اشخاص و افرادی که پروانه دریافت داشته‌اند موظفند کلیه شرایط مندرج در پروانه مربوط به چاهها و قنات هائی را که حفر می‌نمایند و در صورت تخلف پروانه آنان برای مرتبه اول به مدت ۶ ماه و در صورت تکرار برای همیشه از طرف وزارت آب و برق لغو می‌شود.
پروانه مذکور در فوق از طرف وزارت آب و برق مجانا صادر خواهد شد.
ماده ۷ ـ برای جلوگیری از اتلاف آب زیر زمینی خصوصا در فصولی که احتیاج ببهره برداری از آب زیر زمینی نباشد مالکین چاههای آرتزین موظفند از طریق نصب شیر و دریچه از تخلیه مداوم آب زیرزمینی خودداری نمایند. مأمورین وزارت آب و برق موظفند در صورت مشاهده اینگونه موارد تذکرات لازم را یاد آور شده و راهنمائیهای کافی بعمل آورند.
ماده ۸ ـ در چاههای آرتزین که از آنها آب زیرزمینی بخودی خود از سطح زمین خارج می‌شود و در چاههای نیمه آرتزین که در آنها سطح ایست آبی بالاتر از سطح اولیه برخورد به آب است مالکین چاه مکلفند بوسیله پوشش جداری و یا طرز مناسب دیگری به تشخیص وزارت آب و برق از نفوظ آب مخزن تحت فشار در قشرهای خشک جلوگیری نمایند.
ماده ۹ ـ در مورد مواد۷و۸ اگربه اخطار وزارت آب و برق ترتیب اثر داده نشود خود وزارت آب و برق اقدام می‌کند و مخارج آنرا از طرف می‌گیرد.
ماده ۱۰ ـ وزارت آب و برق در هر موردی که ضروری دانست برای اندازه گیری میزان آبده و کنترل سطح سفره آب زیر زمینی به هزینه خود وسایل دائمی در سر هر چاه عمیق یا نیمه عمیق یا قنات که صلاح دانست نصب کند.
ماده ۱۱ ـ اشخاص و مؤسسات خصوصی و دولتی موظفند برای جلوگیری از آلوده شدن مخازن آب زیرزمینی احتیاط‌های بهداشتی لازم را به عمل آورند و تذکرات و راهنمائیهای مأمورین وزارت آب وبرق را در این زمینه رعایت و عمل نمایند.
ماده ۱۲ ـ قنوات و چاههائی که چهار سال متوالی بایر و بدون آب جاری مانده یا بماند در صورتیکه با اخطار قبلی وزارت آب و برق به مالک یا مالکین و تعیین مهلتی که از یکسال تجاوز نخواهد کرد مالک یا مالکین نسبت به دایر کردن قنات یا بهره برداری از چاه اقدام ننمایند مترو که تشخیص داده شده و احداث چاه یا قنات در حریم آنها با اجازه وزارت آب و برق مجاز خواهد بود.
ماده ۱۳ ـ در موارد مذکور در مواد ۵و۸ در صورتیکه تخلف شود مأمورین انتظامی محل بنا به تقاضای نماینده وزارت آب و برق از ادامه کار جلوگیری خواهند نمود.
و ذینفع می‌تواند از تعطیل کار طبق مقررات قانونی به دادگاه شکایت نماید و در موارد مذکور در ماده ۳ در صورت تخلف نماینده مجاز وزارت آب و برق می‌تواند طبق مقررات مربوطه به آئین دادرسی در خواست رسیدگی فوری بنماید.
در مواردی که وزارت آب و برق تقاضای صدور دستور موقت می‌نماید از دادن تأمین معاف است لکن در صورتیکه وزارت آب و برق محکوم به بی حقی شود مسئول جبران خسارت وارده به طرف دعوی خواهد بود.
ماده ۱۴ ـ هر گاه برای اجرای طرحهای وزارت آب و برق جهت توسعه استفاده از منابع آبهای زیر زمینی و سطحی احتیاج به اراضی اشخاص یا صاحبان مؤسسات خصوصی باشد طبق ماده ۳۳ قانون برنامه سوم عمل خواهد شد و در صورتیکه در نتیجه اجرای طرح آبی که صاحبان قنوات و چاههای عمیق و نیمه عمیق موتوری یا آرتزین و چشمه و آب جاری سیاه آب داشته‌اند نقصان پیدا کند یا بکلی خشک شود علاوه بر جبران خسارت طبق ماده ۳۳ قانون برنامه سوم وزارت اب و برق مکلف است به قدر نقصان آب که به مصرف شرب اهالی و دامها در فصول زراعی به مصرف زراعت می رسیده برای مشروب کردن باغ و بستان و اراضی زراعتی از منبع یا منابع تأسیسات خود آب در اختیار آنان بگذارد و بهای آن را طبق مقررات و شرایط وزارت آب و برق بدون احتساب سود سرمایه دریافت کند.
تبصره ـ قبل از شروع به اجرای طرح وزارت آب و برق در ناحیه‌ای که احتمالا آبهای صاحبان قنوات وچاههای عمیق و نیمه عمیق ممکن است نقصان یابد بوسیله کارشناسان خود آبهای موجود را اندازه گیری خواهد کرد تا زمینه اجرای قسمت اخیر این ماده قبلا فراهم شده باشد.
ماده ۱۵ ـ آئین نامه اجرائی این قانون از طرف وزارت آب و برق تهیه و پس از تصویب هیئت وزیران به مورد اجر گذارده خواهد شد.
ماده ۱۶ ـ وزارت آب و برق مأمور اجرای این قانون است.
مخبر کمیسیون آب و برق ـ کسرائی
گزارش شور اول از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری با حضور آقای مهندس ظهیری معاون وزارت آب و برق لایحه شماره ۳۲۳۷۴ ـ ۴۲/۱۰/۱۲ ارسالی از مجلس سنا راجع به حفظ و حراست منابع آبهای زیر زمینی کشور را مورد رسیدگی قرار داد و گزارش کمیسیون آب و برق را در این مورد تأیید و تصویب نمود. اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون دادگستری ـ دکتر حسینی
رئیس ـ آقای دکتر مبین در این لایحه پیشنهادی داده‌اند قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
با استفاده از ماده ۱۳۲ آئین نامه داخلی مجلس پیشنهاد می‌نمایم این لایحه تا تصویب نهائی تصویب نامه جایگزین قانون مربوط به برنامه عمرانی سوم مسکوت بماند. دکتر مبین.
رئیس ـ آقای دکتر مبین بفرمائید.
دکتر مبین – در این لایحه‌ای که دولت تقدیم کرده در ماده ۱۴ اجازه داده شده که از ماده ۳۳ قانون برنامه عمرانی سوم استفاده شود قانون برنامه عمرانی سوم هنوز در مجلس تصویب نشده بیست ماه است در کمیسیون خوابیده علاوه بر این ما نمی‌توانیم بگوئیم یک قانونی که هنوز خودش تصویب نشده و ممکن است خود قانون تغییر بکند شما الآن محول می‌کنید ماده ۱۴ را به استفاده از بند ۴ ماده ۳۳ قانون برنامه عمرانی سوم که تکلیفش روشن نیست، ممکن است بفرمائید که تغییر نخواهد کرد، بنده به شما اطمینان می‌دهم که تغییر می‌کند برای اینکه در ماده ۳۳ لایحه برنامه عمرانی سوم مقرراتی وضع کرده در مورد پرداخت قیمت املاک مزروعی به طریق خاصی که مغایر با قانون اصلاحات ارضی است که در حکم قانون اساسی است بنابراین بند ۴ ماده ۳۳ برنامه عمرانی سوم باید تغییر پیدا کند یعنی به موازات
قانون اصلاحات ارضی باید تغییر کند شما یک پرداخت مجددی راجع به املاک مزروعی نمی‌توانید وضع بکنید که خارج از قانون اصلاحات ارضی باشد پس بنابراین ماده ۳۳ قانون برنامه عمرانی سوم تغییر خواهد کرد و حالا شما لایحه‌ای آورده‌اید که اساس ماده ۳۳ را اجرا کنید و این ماده ۳۳ جنبه عملی پیدا خواهد کرد و در حال حاضر مغایر با قانون اصلاحات ارضی است این صحیح نیست بنده به این مناسبت پیشنهاد کردم که این لایحه تا تعیین تکلیف لایحه برنامه عمرانی سوم که مورد استفاده شماست مسکوت بماند و تقاضا دارم همکاران عزیزم توجه بفرمایند که عمل خلاف قانون اساسی که قانون اصلاحات ارضی را در حکم قانون اساسی است و ما نباید تصمیمی بگیریم بر خلاف قانون اساسی و ماده ۳۳ قانون برنامه عمرانی سوم خلاف قانون اساسی است و ما نمی‌توانیم در ماده ۱۴ این قانون از آن استفاده کنیم.
رئیس ـ آقای مهندس ارفع مخالفید با پیشنهاد آقای دکتر مبین ؟(مهندس ارفع ـ مخالفم) بفرمائید.
مهندس ارفع ـ عرض کنم بنده با نظر آقای دکتر مبین از نظر اصول موافقم بدین معنی که هیچوقت ما نباید قوانینی تصویب کنیم که در آنها اشاره به قوانینی که هنوز وضع مشخصی در مجلس پیدا نکرده‌اند بشود ولی متأسفانه در بودجه سال ۴۴ اگر خاطر نمایندگان باشد در اینجا بنده این تبصره را می‌خوانم مخصوصا اشاره شده به ماده ۳۳ قانون برنامه عمرانی سوم کشور و اگر این سابقه در مجلس در مورد بودجه پیدا نشده بود بنده امروز کاملا موافق با نظر آقای دکتر مبین بودم اما در اینجا این سابقه پیدا شده و در تبصره ۵۶ که بنده به عرض آقایان می رسانم به این نحو می‌نویسد «اراضی واقع در خارج از محدوده شهرها که در مسیر جاده‌های اصلی یا فرعی و یا خطوط مواصلاتی و برق و مجاری آب قرار می‌گیرد حریم مورد نیاز از طرف صاحبان این اراضی برای این منظور تخصیص داده خواهد شد و در صورتیکه در اراضی مزبور مستحدثات و اعیانی وجود داشته باشد که بر اثر احداث تأسیسات فوق الذکر از بین برود و یا خسارتی به آنها وارد بشود مؤسسات دولتی مزبور باید خسارات مالک اعیانی را به ترتیب تذکر در ماده ۳۳ تصویب نامه برنامه عمرانی سوم کشور جبران نماید» این قانونی است که آقایان خودتان تصویب فرموده‌اید و آن تصویب نامه قانونی که هنوز قدرت قانونی دارد تا موقعیکه تغییراتی در آن داده نشود مأخذ و ملاک قرار می‌گیرد بنابراین به نظر بنده صلاح مجلس نیست که در یک مورد چنین تصمیمی بگیرد و در مورد دیگر به عنوان اینکه ماده ۳۳ هنوز به تصویب نرسیده لایحه‌ای را مسکوت بگذارد بنابراین بنده تقاضا می‌کنم با توجه به این عرایض موافقت بفرمائید که این لایحه مطرح بشود و مورد تصویب و اظهار نظر نمایندگان قرار بگیرد.
دکتر مبین ـ در این تبصره اسمی از املاک مزروعی برده نشده بنده می‌گویم املاک مزروعی باید طبق قانون اصلاحات ارضی که در حکم قانون اساسی است عمل بشود شما مجاز نیستید و نباید راه دیگری برای پرداخت در نظر بگیرید.
رئیس ـ آقای دکتر مبین شور اول لایحه است ممکن است پیشنهاد بفرمائید در کمیسیون ماده ۳۳ حذف شود.
روحانی ـ بله با پیشنهادی که فرمودید ممکن است رفع اشکال ایشان هم بشود.
رئیس ـ آقای دکتر مبین پیشنهادتان را پس گرفتید؟
دکتر مبین ـ خیر.
رئیس ـ به پیشنهاد آقای دکتر مبین رأی می‌گیریم خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (چند نفری برخاستند) تصویب نشد. کلیات لایحه مطرح است آقای پاینده بفرمائید.
پاینده ـ قطعا این یکی از قوانین خوبی است که به مجلس داده شده مخالفت بنده هم چون به عنوان مخالف صحبت می‌کنم به حساب آن چیزی که داده شده است نیست، بلکه نسبت به آن چیزی است که داده نشده (خواجه نوری ـ شور اول است پیشنهاد بفرمائید) توجه بفرمائید مسئله پشنهاد نیست یک قانونی است در حدود نمی دانم ۱۶و۱۷ ماده همه اش تکیه روی چاه دارد مرتب چاه، چاه، چاه انشاءالله این چاهها یک روزی می‌آید و وضع این مملکت را بهتر می‌کند اما وزارت آب و برق نسبت به قنوات موجود چه تکلیفی دارد جز آمار برداشتن؟ ماده‌ای اینجا هست که تکلیف آمار برداشتن را ذکر کرده اصولا در قانون اصلاحات ارضی مسئله ادامه منابع آب مطرح شده به چه صورت معلوم نیست مسئله دخالت وظایف سازمان اصلاحات ارضی
و وزارت آب وبرق از طرفی مسئله این قنوات که اتفاقا نظیر آن در نجف آباد هست چنانچه خود آقای وزیر آب و برق می دانند که چه یلائی داربم یکسال و نیم است که مشغول مذاکره هستیم و در سراسر این مملکت این بلا هست و یکی گرفتاریهای سالیان اخیر که همه اش خشکسالی نبوده یک مقداری از مشکلات و گرفتاریهای خودمان را گاهی گردن خشکسالی می‌گذاریم در نتیجه اختلافی که بین مالک و کشاورز بوده است و رویش کار نشده است بنده البته آمار نداریم ولی می دانم آنچه قنات الآن در مملکت هست به استثناء صدی پنج و صدی شش بقیه در وضع نا مطلوب و شرایط نا مناسبی است آیا وزارت آب و برق که در لایحه مطلقا از وظایف و تکالیف خودش نسبت به قنات که قسمت عمده منابع آب مملکت است در اینجا بنده نمی‌بینم و خبری نیست بنده دولت تکلیفش چیست اگر تکلیفی دارد که در بین قانون خبری نیست اگر ندارد چرا ندارد برای اینکه این مملکت تمام سطح کشتش جز یک مقدار کمی به وسیله قنات تأمین می‌شود وزارت آب و برق هم که مسئول است و عهدار نظارت و مراقبت در کارآب و آبیاری مملکت می‌باشد حالا بنده نمی دانم اولا این مطلب را توجه بفرمائید که چه ارتباطی الآن میان وزارت آب و برق و سازمان اصلاحات ارضی و وزارت کشاورزی از نظر آب هست وزارت آب و برق وظایق خودش را نسبت به قنوات از نظر استمرار آبیاری تا وقتی که چاهها برسد چطوری انجام خواهد داد در این قانون هیچ اثری نیست خواهش می‌کنم آقای وزیر آب و برق توضیح بدهند که فکری اندیشیده‌اند؟ فکری دارند؟ یا اصولا همین جور باری به هرچه جهت باید باشد چون بنده الآن اینجا اعلام می‌کنم که مسئله اجرای طرحهای نو آنقدر کند پیش میرود که در این سالهای آینده اگر ما به سیستم آبیاری موجود مملکت نرسیم بنده نمی دانم چطور خواهد شد آقای وزیر دارائی اینجا نیستند که بگویند راجع به خرید گندم سال آینده چه خواهند کرد بنابراین بنده موافقم با آنچه که گفته‌اند و مخالفم با آنچه که نگفته‌اند.
رئیس ـ آقای مهندس روحانی بفرمائید.
مهندس روحانی (وزیر آب و برق)ـ با اجازه مقام ریاست بنده باید مقدمتا عرض کنم که این لایحه یکی از بهترین لوایح دولت است تا امروز تا اینجا که می‌بینیم برای حریم قنوات و چاهها ارقامی ذکر نشده است ضابطه‌ای برای حفظ و حراست درشت ترین رقم ثروت ملی ما بنده عرض می‌کنم درشت ترین رقم ثروت ملی ما یعنی قبل از نفت، نفت یک ثروت تمام شدنی است ولی آب را اگر خوب حفظ بکنیم یک ثروت لایزال و یک ثروت بزرگی اسن «و من الماء کل شیئی حی» این لایحه به منظور حفظ و حراست آن چیزی که حیات مردم ما را تأمین می‌کند تهیه شده است و بنده امیدوارم که با لطف و محبت نمایندگان محترم به خصوص جناب آقای پاینده که خودشان تفسیر قرآن کرده‌اند و مفسر قرآن هستند و مسلما به این آیه شریفه توجه دارند بطور کلی این لایحه ضابطه‌ای بدست وزارت آب و برق یعنی وزارتخانه‌ای که از طرف آقایان مسئول حفظ این ثروت عمومی است خواهد بود تا اینکه با حفر چاههای زیادتر از آنچه که باید حفر بشود تا قنواتی که لازم نیست حفر بشود و تجاوز می‌کند به سایر حقا به بران آبهای زیر زمین جلو این عملیات بی رویه را بگیرد و تا آنجا که امکان پذیر است تشویق بکند بنده خاطر جناب آقای پاینده را مطمئن می‌کنم که در ماده یک توجه بفرمایند «نظارت در کلیه امور آبهای زیر زمینی کشور به عهده وزارت آب و برق است و وزارت نامبرده مکلف است به منظور بررسی آبهای زیر زمینی و جمع آوری آمار و مشخصات چاهها و قناتها و چشمه‌ها و انجام راهنمائیهای فنی» این یک وظیفه است در ماده ۴ همین لایحه ملاحظه بفرمائید «وزارت آب و برق موظف است به محض تقاضای افراد به منظور راهنمائیهای خود را به محل اعزام و امکان حفر چاه یا قنات را از لحاظ فنی مورد بررسی قرار دهد» در ماده ۵ مجددا «حفر چاه عمیق و نیمه عمیق موتوری یا قنات در مقابل چاه» باز هم اینها در مورد قنات است در ماده ۵ نام چاه یا قنات برده شده است اسم چاه نیمه عمیق برده شده اسم قنات هم برده شده در ماده ۱۰ مجددا می‌گوید «وزارت آب و برق در هر موردی که ضرری دانست برای اندازه گیری میزان آبده و کنترل سطح سفره آب زیر زمینی به هزینه خود وسائل دائمی در سر هر چاه عمیق یا نیمه عمیق یا قنات نصب خواهد کرد» جناب آقای پاینده در ماده ۱۲ می‌نویسد «قنوات و چاههائی که چهار سال
متوالی بایر و بدون آب جاری مانده باشد و مورد بهره برداری قرار نگرفته باشد» بطور کلی ملاحظه بفرمایید این قانون مربوط است به آبهای زیر زمینی اعم از اینکه آب آب قنات باشد یا چاه اما راجع به قنوات بخصوص بنده باید به استحضارتان برسانم که قنوات موجود باید بوسیله صاحبان قنات حفظ و بهره برداری شود دولت صاحب قنات نیست مردم صاحب قنات هستند و اگر اختلاف پیدا کردند اگر این اختلاف حقوقی باشد بوزارت دادگستری یا اصلاحات ارضی و اگر این اختلاف مطلبی فنی باشد و اختلافی در امر کندن قنات داشته باشند به وزارت آب و برق مراجعه می‌کنند در امر بهره برداری از قنوات که وزارت آب و برق مالک قنوات نیست دخالتی ندارد ولی اگر بین چندین نفر مالک قنوات اختلافی پیدا شد یا طبق قانون اصلاحات ارضی یا طبق قانون مدنی این مطلب به مراحل قضائی مراجعه می‌شود بنده امیدوارم این توضیحات جناب آقای پاینده را قانع کرده باشد و این مواد به تصویبشان برسد.
رئیس ـ آقای حکمت یزدی بفرمایید
حکمت یزدی ـ شاید این لایحه‌ای که امروز در مجلس مطرح است از بهترین لوایح باشد که تا حدی نگرانی ما و مردم و بخصوص مردم شهرستان یزد و اردکان را رفع بکند بخصوص فلسفه تقدیم لایحه شاید این باشد که تا بحال متجاوز از ۲۰۰ نامه و طومار و شکایت از طرف اهالی اردکان و میبد به مقامات مربوطه تقدیم شده و تا بحال متجاوز از ۵۰ رشته قنات که متجاوز از یک سنگ الی چهارده سنگ آب داشته بکلی خشکیده یا در شرف خشکیدن است و بنده به سهم خودم از دولت تشکر می‌کنم که این لایحه را به مجلس تقدیم کرده است و کاملا نظر ما را تأمین می‌کند با اینکه جناب آقای مهندس روحانی اطلاع دارند و شکایتهای زیادی هم بحضورشان تقدیم کرده‌اند ولی نظر اهالی یزد و اردکان را بخصوص تأمین نمی‌کند برای اینکه برای یررسی‌های کامل من خیال می‌کنم که در یزد و اردکان برای ما و یا سایر اشخاص در مقامات ثابت شده باشد که بر اثر حفر چاههای عمیق چه وضعی اردکان و یزد پیدا کرده است بطوری که اکنون صدی هشتاد کشاورز یزدی که در تمام ایران از نظر فن کشاورزی مشهور هستند و در همه جا دنبال کار می‌گردند و متأسفانه وضع طوری شده است که مردم بیم آنرا دارند که آن چند رشته قناتی که باقی است آنهم بخشکد و معلوم نیست چه می‌شود موضوع دیگری که هست این است که اخیرا چند نفر از مهندسین فرانسوی تحقیقات عمیقی کرده‌اند تشخیص داده‌اند که آبهای زیر زمینی یزد و اردکان در حالخشکیدن است که اگر مجددا چاههائی حفر شود و قنوات که هیچ خود چاههای یزدهم خواهد خشکید همچنین تحقیق شده که چاههائی که در خود یزد و اردکان تا بحال حفر شده پس از چندین سال ثلث آب چاهها هم کسر شده فی الواقع باید فکری اندیشید که مردم از این نگرانی بیرون بیایند و بتوانندبه زندگی خود ادامه بدهند عرض دیگری که داشتم آماری است که دادگستری به وزارت دادگستری داده تمام وقت دادگستری یزد منحصر شده است در رسیدگی به اختلافاتی که در مورد چاه و قنات در یزد بوجود آمده که می‌توانم بگویم الان در حدود ۸۰ تا ۱۰۰ پرونده در این مورد در دادگستری یزد مطرح است که اخیرا کارشناسانی که از طرف اداره آب و خاک یا بنگاههای ابیاری برای رسیدگی تعیین شده‌اند تماما معترف هستند که این چاهها بقیه قنوات موجود را هم می خشکاند و مدتی است فی الواقع برای مردم یک وضع عجیبی پیدا شده و بنده تا بحال ۲۰۰ شکایت و طومار تقدیم مقام ریاست یا دوائر مختلف کرده‌ام و وعده داده‌اند که لایحه‌ای بزودی تقدیم خواهد شد به این کار رسیدگی خواهد شد و می‌خواستم از آقای مهندس روحانی استدعا کنم خودشان که فرمودند که به وضع یزد و اردکان کاملا رسیدگی و حفر چاه در این دو محل ممنوع می‌شود حالا وقتش رسیده در این مورد بخصوص ترتیبی بدهند بعد از اینکه این لایحه گذشت در مورد اردکان و یزد تصمیم خاصی اتخاذ بکنند که مردم از نگرانی بیرون بیایند تشکر می‌کنم (احسنت)
رئیس ـ آقای دکتر یگانگی مخالفید یا موافق ؟(دکتر یگیانگی ـ موافقم) پس اجازه بفرمائید آقای مهندس ریاحی صحبت بفرمایند.
مهندس ریاحی ـ بنده با تأیید این مطلب که این لایحه دولت یکی از بهترین لوایح است که آقای مهندس روحانی تقدیم کردند معهذا با این لایحه مخالفم برای اینکه با ذکر جمله بسیار قشنگی که در اینجا نوشته شده است قانون حفظ و حراست آبهای زیرزمینی بنده در مواد این قانون ندیدم که بطور کافی و وافی این منابع زیر زمینی ما
حفظ و حراست بشود و بعلاوه مسئله‌ای که مورد توجه قرار نگرفته است تجاوزی است که تا به حال به حقوق مردم شده و مسلما بعدا هم خواهد شد و در این قانون هیچ ضابطه‌ای برای اینکه اگر تجاوزی به حقوق مردم شد دولت به چه نحو عمل می‌کند وجود ندارد یک روزی بود که ما قانونی برای قنوات داشتیم و قنوات ما در اختیار مالکین عمده بود آن روز حتی اگر قدرت داشتند عبور پرنده و چرنده را هم مانع می‌شدند اما حالا قنوات در اختیار دهقان و کشاورز است و همان قنواتی که تا دیروز کسی نمی‌توانست به حریم آنها تجاوزی بکند امروز وسیله عده‌ای که شاید با قصد و غرض نباشد و بلکه یک مقداری هم در اثر عدم ارشاد دولت در امر سرمایه گذاری علاقه مندانی است که می‌خواهند کارهای عمرانی و کار کشاورزی بکنند توسعه کشاورزی بدهند و چون ارشاد و هدایت نیست خواه و ناخواه عمل ایتها موجب عده کثیری زارع می‌شود بنده می‌خواهم این را عرض بکنم که چگونه دهقانی را آزاد شده است حفظ می‌کنید در حالی که الان دهات پنج و شش هزار نفری مورد تجاوز عده‌ای قرار گرفته‌اند که حتی آب برای آشامیدنشان ندارند من در اینجا یک تلگرافی را که به عنوان جناب آقای نخست وزیر است قرائت می‌کنم و سوال بنده از جناب آقای دکتر یگانه و جناب آقای نخست وزیر این است که چه توجهی شده است به این مورد یا نظایر آن و مقدمتا عرض می‌کنم که از چهار سال پیش چندین رشته قنات است مربوط به قریه خور زوق در حوزه انتخابیه من و دهها قریه نظیر این، من این یکی را به عنوان نمونه عرض می‌کنم اینها از سال ۱۳۴۰ مورد تجاوز قرار گرفته همان قناتی که در گذشته نمی‌توانستند به آن تجاوز بکنند حالا کسانی هستند که علاقه مند به کار کشاورزی هستند اما چون ارشاد و هدایتی در بین نیست اینها از سال ۱۳۴۰ تا بحال بتمام دستگاههای مملکتی متوسل شده‌اند و تا به امروز هیچگونه عمل و اقدامی نشده عمل تخلف از قانون در این مملکت مد شده است (صحیح است) در این مملکت مردم می‌آیند و تخلف می‌کنند و بعد که تخلف ثابت شد خوب در مقابل وضع انجام شده‌ای قرار می‌گیریم چه بکنیم خوب حالا عملی است شده است باید ترتیبی داد و طوری اقدام کرد که مردم به قانون احترام بگذارند و قانون برای مردم متبع باشد (صحیح است) و اطاعت از قانون بکنند چندی پیش به حریم رود خانه زاینده رود که مطابق قوانین موجود بنگاه آبیاری موظف بوده است که آنجا را حفظ بکند تجاوز شده این تجاوز از کجا ناشی شده است؟ از اینجا که دستگاه دولت قادر نبوده است و یا نخواسته است حفظ بکند یا مسامحه کرده در نتیجه عملیاتی شده و چاههائی حفر شده است و از هفتصدو پنجاه هزار نفر خرده مالکین یعنی دهقانان آزاد شده که از رودخانه زاینده رود آب می‌خوردند اینها تجاوز شده به حقشان و دستگاههائی که موظف بوده‌اند حقوق آنها را حفظ کنند چرا حفظ نکرده‌اند دستگاه هم ایرادش این است که طبق قانون بایستی اعتباراتی در اختیارم گذاشته شود و چون اعتباراتی گذاشته نشده بود من هم عاجز از حفظ بودم نتیجه عمل این شده است که حالا وزیر آب و برق آمده است و گفته ببندند و بعد دو مرتبه آمدند در مقابل این مسئله انسانی و اخلاقی قرار گرفتند که مردم که ارشاد و هدایت نشده‌اند چه گناهی کرده‌اند که سرمایه شان را ریخته‌اند و حالا آب نداشته باشند اگر جلوگیری از کارشان بشود حقا این هم صحیح نبود و من این را لازم می دانم که از حسن نیت بجائی که وزارت آب و برق بخرج داد در حل این موضوع تشکر بکنم گو اینکه عمل خلافی انجام شده بود و می‌بایستی جلوگیری می‌شد ولی در حقیقت عمل انجام شده بود باید طوری عمل کنیم که در مقابل اینگونه مسائل قرار نگیریم که بعد ناچار بشویم موضوع را بیک ترتیبی فیصله بدهیم و بگوئیم کاری است که انجام شده است بنده آن تلگرافی را که گفتم اینجا قرائت می‌کنم این آقایان بعد از چهار سال که مراجعه کرده‌اند بتمام مراجع و تعجب می‌کنید اگر بگویم که به رئیس اداره بهداشت هم مراجعه کرده‌اند و نامه نوشته‌اند یعنی مردم بیسواد و عامی هستند و اینها نمی دانند بکجا مراجعه کنند هر جا که اسم رئیسی شنیده‌اند رفته‌اند و نامه نوشته‌اند و هنوز توجه نشده است خواه و ناخواه آن طوریکه مدعیان می‌گویند خودشان رفته‌اند اقدان کرده‌اند آیا صحیح است که ما بدرد دل مردم تا این حد نرسیم که بقول ان کسانی که مدعی هستند رفته‌اند و عمل کرده‌اند چون دیده‌اند بعد از چهار سال به شکایتشان رسیدگی
نشده است آنها هم رفته‌اند و چاه را خراب کرده‌اند آنها هم در مقابل زارعین دیگری را وسیله دست قرار داده‌اند و می‌برند زارعین را را در ده و چاهی که در حریم این ده می‌زنند زارع را از ده دیگر می‌آورند و آنها چون می‌بینند که الان نانشان قطع می‌شود خواه و نا خواه باید از زندگی خودشان دفاع بکنند خودشان ریخته‌اند سر عده دیگر اصلا طرح این قبیل دعواها در دادگستری خودش یک مشگلی برای انحراف از موضوع اصلی شده است برای اینکه رسیدگی در دادگستری مستلزم دقت و تعمق، متضمن صرف وقت هست تا دادگاه بیاید به این کار رسیدگی بکند این بیچاره‌ها از بین رفته‌اند در همین قریه خورزوق طبق آماری که هست تا کنون ۸۶۱ نفر رئیس خانوار از این ده متواری شده‌اند و این هم تلگرافی است که بنده عرض می‌کنم «جناب آقای هویدا نخست وزیر محبوب ـ رونوشت جناب آقای وزیر کشاورزی ـ رونوشت جناب آقای مهندس ریاحی نماینده مجلس شورای ملی دیروز عده‌ای از اشرار بدستور و تحریک حهج مصطفی طلا مینائی و شرکاء قنات آب مزرعه پیری خورزوق بر خوار را منهدم آب آنرا قطع نموده محصولات کشاورزان و نتیجه زحمات آن رو به محور نابودی است اطفال و بزرگ سالان با خطر تشنگی مواجه هستند چوم این عمل برخلاف مقررات قانون و از روی غرض و اعمال نفوذ و تحریک کننده برای پایمال نمودن محصولات زراعتی دهقانان صورت گرفته دستور رسیدگی سریع و یا اعزام بازرس فوری از قحطی و خطری که در نتیجه قطع آب دهقانان با آن مواجه هستند جاوگیری در غیر این صورت ششهزار نفر زن و مرد با رکود و نابودی روبرو خواهد شد»به امضاءعده‌ای از دهقانان و زارعین. آنجا مسئله آب یک مسئله‌ای نیست که بگذارین از طریق دادگستری رسیدگی شود همان طور که عرض کردم رسیدگی در دادگستری مستلزم صرف وقت، دقت و تعمق در رسیدگی است اما مردمی که مورد تجاوز واقع شده‌اند تا روزی که دادگاه رأی صادر بکند تا آنروز باید زندگی بکنند دهها نمونه نظیر این است که دادگستری پس از گذشت ۶یا۷ سال نظر مردم را تأییدکرده اماآنوقت دهقان از بین میرود اینها زندگی ندارند (صحیح است)
شما بیائید در مقابل جمع کثیری یک طرحی را اجرا کنید این موضوع باید در دادگستری رسیدگی بشود اما باید ترتیبی از لحاظ این موضوع داده شود این انقلاب که در مملکت می‌شود این قانون اصلاحات ارضی که اجرا می‌شود بخاطر طبقه زحمتکش کشاورز و دهقان می‌شود بنده مخالفتم از از جهت دیگر هم راجع به این حفظ آبهای زیرزمینی است آن زیرزمینی چیزی نیست که ما امروز پیدا کرده باشیم و بخواهیم حفظ کنیم همین آبهای زیرزمینی ما الان مورد تجاوز است چه فکری کرده‌اید برای آن تجاوزات و اقدامات بی رویه‌ای که تا بحال شده است در این قانون بنده چیزی ندیدم این که یک ضابطه‌ای گذاشته باشد که رسیدگی بشود به تجاوزاتی که تا بحال شده یا از این به بعداگر شد قدرت اجرائی بنده در این قانون ندیدم هست که نباید بکنند خوب وقتی که کرد چه باید بکنید کجای این قانون نوشته‌اند که اگر بهره برداری خلاف کرد ما از بهره برداری آنها جلوگیری می‌کنم بار هم می‌خواهید بگوئید که خواه و نا خواه عملی است انجام شده این است که بنده می‌خواستم عرض کنم این قانون ناقص است در عین حالیکه تأیید می‌کنم این قانون و این لایحه را و لایحه خوبی است برای حفظ منابع آبهای زیر زمینی، اما کافی به مقصود نیست باید مسائل و گرفتاریهای مردم هم در این لایحه رفع بشود عیب ما این است که دستگاههای اجرائی برای گرفتاریهائی که خودشان دارند قانون میاورند و کمتر واقعا توجه به این می‌شود که مردم مواجه با چه گرفتاریهائی هستند که برای رفع آن گرفتاریها قانون بیاورند که انها بشود این است که بنده ضمن مخالفت با این لایحه مطالبی داشتم عرض کردم البته هنگام طرح مواد هم پیشنهاداتی دارم استدعا می‌کنم این مسائل را مورد توجه قرار بدهید یکی از تجاوزاتی که در حال حاضر می‌شود و این تجاوز را بنده نمی‌خواهم عرض بکنم از روی عمد و قصد و غرض است بهرحال مردمی بودند علاقه مند به کار کشاورزی رفتند شروع به کار کردند اینها از نظر حفظ مصلحت کلی ملت و حفظ این منابع بایستی واقعا رسیدگی شود در این قانون هیچ تذکری در این مورد داده نشده در این که آن جمع کثیری از دهقانان ما که مورد تجاوز قرار گرفته گرفته‌اند به این ترتیب و سوابقی هم که در دادگستری هست نود و نه در صد نشان می‌دهد که حق با اینها بوده بعلاوه گذشت زمان اینها
را دربدر و بیچاره کرده است اینها راه این دستگاهها را بلد نیستند و در موقعی هم که به این دستگاهها می‌روند نمی‌توانند مکنونات قلبی خودشان را بیان بکنند این است که حقشان تضییع می‌شود و فرصتی که ایجاد می‌شود خودش کافی است برای اینکه حق اینها از بین برود روزی حکم صادر می‌شود که اصلا دیگر قنات و مزرعه‌ای باقی نمی‌ماند اینجا یکی از دوستانم یاد آوری فرمودند که قاعدتا باید این لایحه به کمیسیون کشاورزی هم ارجاع شود قطعا مورد توجه مقام ریاست قرار خواهد گرفت چون موضوع آب امری است که خودش به تنهائی مطرح نیست و مسئله قابل اهمیتی نیست استفاده از آن است که مطرح است و استفاده آن هم در ده و روستا و کشاورزی از جهت مصرفش بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد والا هر چیزی که وجود داشته باشد بدون آنکه ما مصرف بکنیم که مطرح نیست و حائز اهمیتی نمی‌تواند باشد (احسنت).
رئیس ـ آقای دکتر یگانگی بفرمائید.
دکتر اسفندیار یگانگی ـ چون افتخار معرفی این صنعت حفر چاه در پرتو توجهات شاهنشاه و در پرتو تشویق‌های شخص اعلیحضرت همایونی بر اینجانب بوده است (صحیح است) بنده خود را موظف می دانم که اسباب خوشوقتی خودم را ابراز بکنم از اینکه یک همچو لایحه‌ای امروز بعد از بیست سال مطرح شده است و تقدیم مجلس شده است که تا اندازه‌ای تکلیف مردم را روشن می‌کند وضع آبیاری در کشور ایران همانطوریکه آقاین مستحضرند در گذشته آبهای رودخانه بوده است یک قسمتی و یک قسمت هم آبهای زیرزمینی بوده است که خوشبختانه ببهترین طریقی که در آن موقع مقدور بوده یعنی قنوات این کار را عملی می‌کردند ولی بمرور زمان با توسعه عملیات کشاورزی و توسعه جمعیت و نیاز بیشتر به آب ما ناچار بودیم که روی آبهای سطح الارضی فکر بکنیم و بهمین دلیل باز هم در پرتو عنایات شاهنشاه چند سد عظیم در ایران احداث شد که از اینها چه از نظر آبیاری و چه از نظر هیدرو الکتریک درست بهره برداری نمی‌شود و کم کم و بمرور زمان از اینها استفاده خواهد شد آن قسمتی که مربوط به آبهای زیرزمینی است همانطوریکه عرض شد یکی قنوات است که در حدود چهل هزار قنات در سراسر کشور وجود دارد و از آنها بحد اکمل استفاده می‌شود و متأسفانه خود این قنوات یک نقصیه‌ای دارد و آن نقصیه عبارت از درناژ آب است یعنی در موقعی که شما آب لازم ندارید این قنوات در جریان است و آب هرز میرود. در مورد چاههای عمیق چون برای این جاگه‌های وسیع ایران چاره منحصر به فردش حفر چاههای عمیق است این قسمت را بنده در بیست سال قبل از آمریکائیها الهام گرفتم و این صنعت را تصور کردم که ممکن است در ایران عملی بشود خود بنده متولد شهرستان یزد هستم و از طفولیت شاید تا سن ۷ و۸ سالگی در یزد بودم و فراموش نمی‌کنم که از طفولیت یعنی از ۵۰ سال قبل در شهرستان یزد با شعاع چند فرسخ فقط دو درخت وجود داشت خود بنده تا زمانی که مستقیما در این امر دخالت داشتم متجاوز از ششصد سنگ آب به اصطلاح تهرانیها، ۶۰۰ سنگ آب در خود شهرستان یزد یعنی شاید سک ثلث رود خانه کرج بوسیله چاههای زیرزمینی آب بدست آوردیم و امروز اصلا وضعیت این شهرستان بکلی تغییر پیدا کرده در سراسر کشور متجاوز از ۲ هزار چاه کشاورزی و شهرداری بوسیله خود همین سازمان آب حفر شده است و میدان عمل فوق العاده وسیع است و این لایحه که امروز مطرح شده است برای این است که حراست بشود آبهای زیرزمینی و بسیار لایحه مفید و خوبی است بخصوص که آب در کشور ایران موضوع حیاتی است و ذیقیمت است البته همانطوریکه جناب آقای حکمت فرمودند چاههای عمیق بی اثر در امر قنات نیست بسیار اثر دارد مشروط بر اینکه محاسبه قطر آبرفتهای زیرزمینی و قدرت آبدهی قشرهای آب رو یا هیدرو استاتها را اندازه گیری نکرده باشند ولی یک مژده بنده به آقایان بدهم و آن اینستکه این کشور در این ۲۰ سال اخیر که بنده در این کار وارد بوده‌ام استعداد فوق العاده سرشاری دارد و این کارهائی که ما کردیم در مورد آبهای زیرزمینی هنوز ابتدائی است و شاید چندین صد برابر اینها استعداد باشد که ما بتوانیم سطح کشاورزی خودمان را بالا ببریم و اولین قدمش این است که از این منابع محاسبه دقیق بعمل بیاید بنده خیلی خوشوقت و مفتخر هستم که در دوره این مجلس یک وزارتخانه‌ای بوجود آمد که مأموریت انجام این کار را دارد البته نا گفته نباید گذاشت که در گذشته بنگاه مستقل آبیاری خدمات بسیار ذیقیمتی کرده است و افرادی که در
آنجا کار می‌کردند و مهندسینی که در آنجا بوده‌اند واقعا از شریف ترین افراد این مملکت و از صدیق ترین افراد این مملکت و با فداکاری و حسن علاقه فوق العاده در این امر خدمت کردند این وزارتخانه به نظر بنده بایستی در درجه اول رهبری و راهنمائی مردم کشاورز را بعهده بگیرد و بنگاههائی که کار حفر قنات یا چاههای زیرزمینی را دارند اینها را باید رهبری کند امروز وضع کار هنوز با کمال تأسف باید عرض کنم رضایت بخش نیست ما هنوز شهرستانهائی داریم برای حفظ و حراست همین چاههای آبی که هست مثل همان قنواتی که آقای مهندس ریاحی فرمودند ما شهرستانهائی داریم که هنوز ۵۰ هزار جمعیت دارد با کمال صراحت باید عرض کنم که یک جرثقیل موتوری در این شهرستان وجود ندارد این وظیفه وزارت آب وبرق است که در این شهرستانها باید مراکزی درست کنند و یا ملت را وادار کند که این کارها را بکنند یا مؤسات را که این وسایل را داشته باشند که بتوانند نگهداری کنند از این تأسیسات وظیفه دوم کنترل و حفاظت اینهاست بوسیله این لایحه که آورده‌اند البته این لایحه به عقیده بنده صد در صد رسا نیست و تأثیر ندارد زیرا یک وزارت نوبنیادی است و یک کاری است که ما هنوز تازه در آن تجربه بدست آورده‌ایم مثلا در موضوع ممنوع کردن یک منطقه بنظر بنده این شوکی است که به مردم آن منطقه می‌دهد چه از نظر چاه چه از نظر قنات این موضوع را بطور موقتی باید ممنوع کرد برای آنکه ممکن است ضمن مطالعاتی که بعدا عمیق تر انجام می‌گیرد ما یک چاهی را که ممکن است عمقش صدمتری است برای منبع آب بدست نیاوریم ولی ممکن است در پانصد متری یک منبع عظیمی باشد و یک قشرهای آب روی عمیقی باشد که در آتیه این عمل را مثلا در منطقه جلگه قزوین یا جلگه اصفهان یا جلگه کاشمر یا مثلا در گرگان اینها یک منابع اولیه سطحی دارد و ما چون در مراحل اولیه هستیم منابع سطحی خیلی زیاد در ایران وجود دارد که این را ممکن است در عمقهای بسیار پائین تر بگیریم بنابر این ممنوعیت صرف بنظر بنده صحیح نیست باید مطالعات بیشتری کرد در ایالت یوتا در هفت سال قبل سطح آبهای زیرزمینی فرو نشست وبالنتیجه آنها ناچار شدند که سنداژ بکنند و همان آب را دو مرتبه تقویت کردند این مطالعات بسیار عمیق هزینه‌های فوق العاده سنگینی دارد البته مقدمات کار را انصافا بنگاه مستقل آبیاری در یکی دو منطقه اجرا کردند و آنار بسیار خوبی دارند و امید است که در آتیه خدمات بیشتری بکند برای اطلاع بایستی عرض بکنم که در ۳۰ سال قبل که بنده آمار داشتم و در آنجا بودم در ایالت کالیفر نیا که مثل ایالت خراسان است ۵۰ هزار حلقه چاه عمیق برای بهره برداری زراعتی داشتند در حالیکه ما شاید در سراسر کشور ایران ۴ هزار حلقه چاه واقعا حسابی نداشته باشیم که مورد استفاده قرار بگیرد موضوع دیگر موضوع چاههائی است که برای خانه‌ها و منازل و باغات زده می‌شود در اینجا گفته شده است که تا ۱۰۰ متر مربع بهره برداری می‌شود در کشور آمریکا برای قنات حریم نیست نر آنجا هر کس در ملک خودش مجاز است البته آنها در این کار تجربه بیشتری دارند شما در خانه خودتان می‌توانید ۵۰ سنگ هم آب در بیاورید و هیچ کس مانع این کار شما نیست بنابر این اینجا یک تعرفه‌ای را در نظر گرفته که بنظر بنده شاید هم مطالعه شده باشد ولی اگر ۵۰ متر مکعب شما حساب کنید ضریس آبیاری را هم یک سانتیمتر فرض بفرمائید این در ظرف ۵ روز یکمرتبه آبیاری می‌شود اگر یک مقدار معینی را تثبیت کرد برای ۵۰ هزار متر مربع بنده عقیده دارم که این موضوع آنقدر اهمیت ندارد که فاصله چاه مهم است ممکن است بنده در اینجا یک چاهی حفر کنم و دیوار به دیوار بنده ۱۰ قدم آنطرفتر و یا صد متر آنطرفتر چاهی بزند که تأثیر داشته باشد روی چاههای دیگر بنابر این به نظر بنده فاصله‌ای که قدیمی‌ها فکر کردند و حریمی درست کردند فاصله یک شرط اساسی است یک موضوع دیگر از لحاظ تجربه چون عرض کردم که بنده ۲۰ سال تجربه دارم و حرفه‌ام این است که به اینکار مشغول هستم از این جهت بعرض مطالب جسارت می‌ورزم یکی دیگر موضوع حفر چاههای آرتزین است در صفحات شمال چاه آرتزین یک موقعیت بسیار بسیار خوبی دارد چاههای آرتزین چون آب خودرو فوران می‌کند در سطح زمین در عمقهای خیلی کم در کرد کوی در عمق ۷۰ متر شما می‌توانید یک چاه آرتزین بدست بیاورید مثلا در لاهیجان شما در عمق ۹۰ متر و ۱۰۰ متر می‌توانید چاه آرتزین بزنید در صفحات گرگان متأسفانه یک اشکال فنی دارد آن ماسه‌های
دریائی است آنجا در حدود ۷۰ متر تا ۲۰۰ متر شما به آبهای آرتزین برخورد می‌کنید این چاه آرتزین آنطوریکه ما تجربه داریم البته از نظر کلی همانطوریکه این لایحه تشویق کرده است بایستی که شیر فلکه گذاشت و چاه را کنترل کرد ولی قبلا این کار را در دو جا کردیم معلوم شد قشر زمین در نتیجه مطالعات زیاد از نظر ژئو فیزیک به این نتیجه رسیدیم که علت سستی قشرهای زمین است و چون قشر زمین سست است بنابر این وقتی شما شیر فلکه بگذارید آب مسیرش را تغییر می‌دهد و شما راهی ندارید جز اینکه یا پمپ بگذارید یا چاه دیگر حفر کنید بنده خواستم عرض کنم که این مورد را جنبه عمومیت ندهید در این قسمت که نوشته است که شما مردم را موظف بکنید که چاه را کنترل بکنند این با توجه به وضعیت محل عمل بشود این خیلی مطالعه لازم دارد که می‌خواستم از جناب آقای وزیر آب و برق خواهش کنم که در این موضوع هم تجدید نظر بکنند برای اینکه موظف کردن مردم برای مهار کردن چاه آرتزین ممکن است ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان تمام بشود ولی این اشخاص وقتیکه کنترل بکنند و شیر و فلکه بگذارند این یک فصلی است که خودش باعث می‌شود تغییر مسیر بدهد خسارت اینکار را باید بدهد هر کس که صاحب این چاه است خسارتش را کسی باید بدهد در موضوع املاک واگذاری جناب آقای مهندس ارفع به نظر بنده یک عملی است که بایستی در کلیه املاک در آتیه به طور مشترک به عمل بیاید و آن موضوع آب است آب را نمی‌شود تقسیم کرد یعنی اینکار را باید اشتراکی عمل کرد یعنی شرکتهای سهامی و تعاونی بزرگ باید اینکار را بکنند البته با کمک دولت که وامهای طویل المدت به آنها بدهند و در تقسیم آب و نگهداری آن دستگاه و تشکیلات کمک بکنند بنده امید زیادی دارم با کمال تأسف باید عرض کنم که صنعت قنوات را نبایستی آنچه وجود دارد ما بحد اکمل حراست بکنیم البته بایستی کارهائی بکنیم که قنواتیکه واقعا آرتزین است و خودروست از بین برود و از آنها استفاده نشود بنده عقیده دارم نبایستی حراست بشود ولی با کمال تأسف باید عرض بکنم روی گرانی قیمت و روی فنی نبودن اینکار در آتیه تصور نمی‌کنم که قنوات زیادی حفر بشود و شاید در ۴۰، ۵۰ سال آتیه صنعت حفاری چاههای عمیق یکی از بزرگترین صنایع ایران خواهد بود و آبیاری ایران چون قسمت سطح الارضی آنها که رودخانه‌ها و سدها و غیره است نود درصدش در آتیه از چاههای عمیق استفاده خواهد شد. (احسنت)
رئیس ـ آقای دکتر مبین جنابعالی مخالفید؟ بفرمائید.
دکتر مبین ـ بنده تعجب می‌کنم از اینکه وقتی جلسات طولانی می‌شود به عرایض نمایندگان مثل اینکه درست توجه نمی‌شود ما طبق ماده ۱۳۵ آئین نامه مجاز هستیم که در مواردی که مطلبی است ضمن طرح یا لایحه که مغایر با قانون اساسی است اخطار نظامنامه بکنیم بنده از این اختیاری که آئین نامه داده استفاده می‌کنم بند ۴ ماده ۳۳ برنامه عمرانی سوم که شما در ماده ۱۴ می‌خواهید از آن استفاده بکنید با قانون اساسی مغایر است با قانون اصلاحات ارضی مغایر است از نظر پرداخت قیمت اراضی همکار عزیز بنده جناب آقای مهندس ارفع می‌فرمایند که تبصره چندم ازلایحه بودجه چنین کاری را کرده است اولا بنده می‌گویم چرا اینکار را کرده و اگر به فرض اینکه کرده ما نباید اشتباه را تکرار بکنیم راجع به وامها هم ما از ماده ۷ برنامه سوم استفاده کردیم ولی آنهائی که شما استناد کردید مغایر با قانون اصلاحات ارضی نیست آن قسمت راجع به اراضی خارج شهر و تأسیسات است مربوط به املاک مزروعی نیست شما این چاهی که می‌خواهید حفر کنید در املاک مزروعی است شما قیمت این املاک مزروعی را می‌خواهید بر طبق ماده ۱۴ بپردازید یا بر طبق ماده ۳۳ یا بر طبق قانون اصلاحات ارضی بپردازید صحبت بنده این است که این ماده ۱۴ یعنی این بند ۴ از ماده ۳۳ که شما می‌خواهید استفاده کنید مغایر است با قانون اصلاحات ارضی البته بنده پیشنهاد کردم که در ماده ۱۴ هر جا اسمی از ماده ۳۳ لایحه برنامه عمرانی سوم برده می‌شود اضافه بشود بر اساس قانون اصلاحات ارضی بنده اخطار نظامنامه دوم می‌کنم به مناسبت عدم اجرای آئین نامه داخلی مجلس از نظر ماده ۴۶ این دومین مرتبه‌ای است که بنده راجع به این مورد بخصوص اخطار نظامنامه‌ای می‌کنم و توجه نمی‌شود هر لایحه‌ای که به کمیسیون ارجاع می‌شود ظرف یک ماه کمیسیون باید کارش را انجام بدهد و گزارش بدهد قانون برنامه عمرانی سوم بیست ماه است که در کمیسیون خوابیده و کمیسیون گزارش نمی‌دهد اگر کمیسیون در این مدتی که برایش تعیین شده نتواند کارش
را تمام کند فقط می‌تواند مهلت بخواهد برای دو ماه دیگر که می‌شود سه ماه در صورتیکه الآن از سه ماه گذشته و کمیسیون تخلف کرده و گزارش لایحه را نداده ریاست محترم مجلس طبق قسمت اخیر ماده ۴۶ مکلف هستند لایحه را در مجلس مطرح بسازند بنابراین بنده تقاضا می‌کنم از مقام ریاست که قانون برنامه عمرانی سوم را در دستور جلسه آینده بگذارند و ما از این مضیقه خلاص بشویم تا کی ما مواد این لایحه را دانه دانه ضمن لوایح دیگر تصویب بکنیم و لایحه اصلی باقی بماند بنده تقاضا می‌کنم از مقام ریاست ماده ۴۶ را اجرا بفرمائید تا لایحه برنامه در دستور مجلس قرار بگیرد.
رئیس ـ آقای مهندس کسرائی بفرمائید.
مهندس کسرائی (مخبر کمیسیون آب وبرق) ـ یک اشتباه چاپی در ماده ۱۳ این لایحه قانونی شده است خواهش می‌کنم همکاران محترم اصلاح بفرمایند در موارد مذکور در مواد ۵و۸ نوشته شده در صورتیکه در مواد ۵و۶ است به جای هشت، شش باید بنویسند ضمنا در ابتدای این لایحه اشتباها نوشته شده به استناد ماده واحده این لایحه به استناد ماده واحده نیست چون به استناد ماده واحده لوایحی بوده که دوره اجرایش منقضی شده این را هم حذف بفرمائید.
رئیس ـ نظر دیگری در کلیات نیست؟ آقای مهندس ارفع بفرمائید.
مهندس ارفع ـ عرض کنم مخالفتی که بنده نسبت به پیشنهاد آقای دکتر مبین کرده بودم مبین این نیست که بنده موافقم بر اینکه ار ماده ۳۳ در ارزیابی این اراضی استفاده بشود بلکه دلیل بنده بر این بود که اگر به استناد اینکه در این لایحه اشاره به ماده ۳۳ شده و پیشنهاد ایشان بر این اساس است که مسکوت بماند موافقت ندارم چون در جای دیگر قبول کردیم و سابقه شده است بهتر این است که در این لایحه هم قبول بشود ولی دلیل بر این نیست که بنده موافق باشم بر اینکه آنچه را که در ماده ۳۳ اشاره شد عین آن ماده در این لایحه باقی بماند برای تمام آقایان راه باز است که در موقعی که ماده مطرح می‌شود اگر دیدند که مدلول ماده ۳۳ در اینجا قابل اجراست قبول بفرمایند والا پیشنهاد متقابل بفرمایند و وقتی ماده مطرح است نظریات اصلاحی خودشان را پیشنهاد بفرمایند تا در شور دوم مورد رسیدگی قرار بگیرد کما اینکه در موقعیکه لایحه حریم دریاچه احدائی در پشت سدها مطرح بود خود بنده به این مطلب اشاره کردم که موادیکه در قسمت ماده ۳۳ قانون عمرانی سوم اشاره شده قبل از اصلاحات ارضی قابل اجرا بوده ولی با توجه به قانون اصلاحات ارضی در این موارد هم باید تجدید نظر بشود و به این نحو هم تجدید نظر شد بنابراین بنده خواستم این توضیح را عرض کنم که مخالفت بنده با پیشنهاد آقای دکتر مبین از نظر مسکوت بودن لایحه بود و موجب این نیست که بنده با استفاده از ماده ۳۳ در این لایحه موافقم.
رئیس ـ نظر دیگری در کلیات لایحه نیست ؟(اظهاری نشد) به ورود در شور مواد رأی می‌گیریم خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد با اجازه خانمها و آقایان چون وقت دیر است بقیه این لایحه در جلسه آینده مطرح خواهد شد.
۱۰ ـ اعلام استعفای آقای فخر طباطبائی از عضویت در کمیسیون رسیدگی به وضع آموزش و پرورش جوانان و معرفی آقای ساگینیان به عضویت کمیسیون
رئیس ـ به اطلاع همکاران محترم می‌رسد که آقای فخر طباطبائی از عضویت در کمیسیون رسیدگی به وضع آموزش و پرورش جوانان کشور استعفا کرده‌اند و به جای ایشان آقای ساگینیان معرفی می‌شوند (مبارک است).
قرائت دستور و تعیین موقع جلسه آینده ـ ختم جلسه
رئیس ـ دستور جلسه آینده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
۱ ـ گزارش کمیسیونها راجع به تحصیل وام برای تأمین قسمتی از هزینه طرحهای عمرانی کشور. شماره چاپ ۱۴۱۰.
۲ ـ گزارش شور اول آئین نامه مالی سازمان و اصلاحات ارضی. شماره چاپ ۱۴۱۱.
رئیس ـ عده‌ای از همکاران برای بحث در سیاست خارجی کشور تقاضای جلسه خصوصی کرده‌اند با اجازه خانمها و آقایان جلسه امروز را ختم می‌کنیم روز یکشنبه آینده ساعت هشت و نیم صبح جلسه خصوصی خواهیم داشت و پس از جلسه خصوصی جلسه علنی تشکیل خواهد شد.
(یک ساعت بعد از ظهر جلسه ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ مهندس عبدالله ریاضی
سؤالات
ریاست محترم مجلس شورای ملی
خواهشمند است به دولت ابلاغ فرمائید که پاسخ سؤال زیر را به اطلاع مجلس شورایملی برسانند:
۱ ـ نظارت بر کار تهیه کنندگان مواد غذائی در کشور چگونه انجام می‌شود و تاکنون چند نفر متقلب در مواد غذائی به مجازات رسیده‌اند و مجازات آنها چه بوده است؟
۲ ـ مسئول وضع نابسامان فعلی و مسمویتهای پی در پی کیست و غفلت چه کسانی این وضع را بوجود آورده است؟
۳ ـ برای جلوگیری از تکرار و ادامه تقلب در مواد غذائی که با جان مردم ارتباط دارد چه فکری شده و چه برنامه‌ای تنظیم نموده‌اند؟
با تقدیم احترام ـ وحیدنیا.
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
احتراما تقاضا دارم به جناب آقای وزیر بهداری اطلاع داده شود به مجلس تشریف بیاورند و به سؤال اینجانب که ذیلا اعلام می‌گردد پاسخ بدهند:
طبق اعلام حاصله و بطوریکه در جراید ملاحظه فرمودید با کمال تأسف تعداد زیادی ازمسلولین بستری شده در آسایشگاه مسلولین شهرستان مشهد به علت مسمومیت غذائی فوت نمودند با اینکه آقای دکتر ادیب زاده از طرف وزارت بهداری مأموریت رسیدگی به این واقعه اسف انگیز را داشته‌اند تا این تاریخ جزئیات امر برای اطلاع عمومی روشن نشده و این جریان نامطلوب موجب نگرانی اهالی خراسان شده است تقاضا دارم جناب آقای وزیر بهداری موضوع را روشن نمایند علت این بی توجهی مسئولین امر چه بوده چند نفر فوت نموده‌اند آیا مسئولین امر تحت تعقیب قانونی در آمده‌اند و در هر صورت وزارت بهداری در این امر مهم چه اقدامی کرده است؟ ضمنا مسئولین امر را معرفی فرمایند.
کیهان یغمائی.