مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۳
مذاکرات روز سه شنبه ۱۸ شهر صفر المظفر ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز یکشنبه ۱۶ قرائت شد امروز بر حسب رقعه که از طرف مجلس نوشته شده بود وزیر عدلیه و وزیر داخله برای بعضی توضیحات در مجلس حضور داشتند. لهذا بدوا رئیس چنین قرار نمودند – :چند فقره مطالب روزهای سابق در مجلس مذاکره شد لازم شد که از طرف اعضاء مجلس از وزیر عدلیه
و همچنین از وزیر داخله توضیحاتی و سئوالاتی در باب آن مطالب بشود دو فقره راجع است بجماعت چوبدارها که اتصالا تشکی دارند معلوم شود پول آنها پیش کی است استرداد شود و برعایای عراق که از دست حاجی آقا محسن بعضی تظلمات دارند و خیلی عرض حال نموده‌اند دو فقره هم راجع است به آصف الدوله و استرداد اسرا سعدالدوله می‌خواهند این سئوالات را بنمایند.
سعدالدوله – سئوالات منحصر بهمین‌ها که جناب رئیس فرمودند نیست چند فقره سؤالات اصلی است که باید استفسار شود.
- اولا عموما عرض می‌کنم وزراء حافظ حقوق دولت وملت هستند و این مجلس، مجلس سیاسی مملکت است چرا باید غالباً وزرا یعنی اوقاتیکه کار ندارند در این مجلس حاضر نباشند که از کارها مطل شده بشور یکدیگر اصلاح و تصفیه نمایند این اوقات کارهای عمده اتفاق افتاده از جمله عزل شاهزاده ظل السلطان و حکومت تنکابن و خراسان اینها را کی عزل کرد؟ دولت عزل کرد یا مردم؟ اجماع نموده عزل کردند البته نباید مغرور شویم که از اجماع مردم شد بلکه دولت عزل کرد بر حسب اجماع مردم و استدعای ملجس هر گاه وزراء حاضر می‌شدند و اتاد دفاعیه اظهار می‌داشتند و تحقیقات بعمل می‌آمد شاید بعضی یعنی همین حکام معزول امروز بعضی گفتگوها نکرده و طعن نمی‌زدند که ما را بجهت چه معزول کردید گمان نمی‌کنم حالا دیگر صحیح باشد با سلطنت مشروطه (کنستیتوسیون) بدون استنطاق و تحقیق کسی معزول شود چون وزارت داخله حاضر نشدند واسناد دفاعیه حاضر نکردند این گونه گفتگوها حکومتها می‌نمایند و این سئوالات راجع بود بوزارت داخله امیدوارم بعد از این هر وقت بیکار هستند تشریف بیاورند مجلس و اطلاع از کارهای داخله مملکت حاصل نمایند که بهمدستی یکدیگر اصلاح شود اما آن چیزیکه راجع بوزارت عدلیه است بدوا کمیسیونی تشکیل بدهند در خصوص این حکام معزول شده که در آنجا تحقیق شود والا ترضیه بخواهیم مگر ما نمی‌خواهیم ترقی نماییم مگر ما نمی‌خواهیم مملکت ما ترقی نماید مگر ما نمی‌خواهیم اشاعه عدل و مساوات شود؟
وزیر عدلیه – آنچه که نسبت بعدلیه گفتید البته همه میدانید ده پانزده روز است که عدلیه بمن رجوع شده در این مدت اول مشغول اصلاح کارهاییکه ابتدائی و شروعی است بودم مثلا جای صحیح نبود دادم تعمیر کردند و اطاقها را با سایر لوازمات معین کردم دوم کاری که کردم از اشخاصیکه ترکی و عربی و فرانسه خوب میدانند کمیسیونی ترتیب داده راحتی آنها را فراهم کرده مشغول ترجمه قوانین هستند بعد از آنکه ترجه شد فقره بفقره در کمیسیونی علیحده که ترتیب داده‌ام از عقلا و دانشمندان مملکت جمع شده ملاحظه و تصویب نمایند آنوقت کتابچه شده میاید مجلس محترم پس از تصویب مدون وچاپ شده مجری شود واین کارها مدت و مرور زمان می‌خواهد معهذا چون تراکم عارضین زیاد و بعضی عرایضی که فوتی بود برای رسیدگی بآنها ترتیب چند اطاقی داده و عرض حال و احضارنامه چاپی قرار گذاشته که بترتیب و باقتضای وقت رسیدگی و مذاکره می‌شود واین نسبت بحال حالیه عدلیه است و امیدوارم انشاءالله روزبروز از مراحم اعلیحضرت شاهنشاه و توجهات مجلس محترم شورای ملی کارها را پیش برده و بهتر از اینها بشود.
سعدالدوله – این ترتیبات را شنیده‌ایم بسیار خوب است و و آن اشخاصیکه آنجا هستند خیلی طرف اطمینان مجلس می‌باشند ولی نمی‌شود مردم را معطل گذاشت عجالة یک کمیسیونی ترتیب بدهید بجهت همین حکام و برعایا بنویسید هر کس عرض و تظلمی دارد بیاید اینجا رسیدگی و احقاق حق شود اما یک مسئله‌ایست که خیلی اهمیت دارد و آن رشوه است که خانه ایرانی وایران را خراب نموده و قدم از قدم برنمیدارند یکی هم واسطه است که بدتر از رشوه است هر وقت توانستید رضوه را از میان بروید آن وقت این مملکت ترقی خواهد کرد.
وزیر عدلیه – اما مسئله رشوه این مجلس مجلس علنی است و من می‌گویم و از عهده آن برمیآیم که من یکنفر قول می‌دهم و متعهد می‌شوم یکدینار یکشاهی خودم و کسانم تا حال نگرفته‌اند و نخواهند گرفت حال کسی محرمانه گرفته است نمیدانم.
سعدالدوله – اینها را نمی‌توان قبول کرد وقتیکه یک وزیری مقابل همچو مجلس پارلمانی مسئولیت قبول کرده‌اید از هر جهت امورات وزارتخانه خود را مرتب نماید و قطع رشوه یک راهی دارد و آن دادن مواجب است باجزاء باندازه کفاف و نظم در امورات دیگر رشوه گرفته نمی‌شود.
وزیر عدلیه – صحیح است حتی الامکان کوشش دارم و بعد از ترجمه و مدون شدن قوانین بودجه که برای وزارت عدلیه نوشته می‌شود در آن مواجب هر یک از اجزا را باندازه کفاف می‌نویسیم پس از تصویب شدن در مجلس دیگر گمان نمی‌کنم کسی رشوه بتواند بگیرد.
سعدالدوله – بعد از تشکیل دادن کمیسیون حکام بعضی عارضین اینجا هستند که نمی‌توانیم بگذریم از قبیل عارضین حاج آقا محسن و چوب دارها اینها را جناب رئیس رجوع می‌کنند بوزارت عدلیه طوری بفرمایید که دیگر کسی از متظلمین اینجا نیاید این مجلس که عدالت خانه نیست و از جمله چیزهاییکه خیلی اهمیت دارد مسئله خراسان است و استرداد اسرا و مسئله، مسئله شرعی وعرفی ما است در این خصوص ترتیباتی که می‌دهید راپورتش را البته بمجلس خواهید داد و جناب وزیر داخله جواب سؤالات مرا ندادند.
وزیر داخله – اما این که فرمودید در مجلس حاضر نمی‌شوم شما و سایرین همه میدانند که از طلیعه صبح تا پنج ساعت از شب گذشته گرفتار نوشتن فرامین و نوشتجات و جواب تلگراف و مکتوبات حکام هستم و هر وقت از طرف مجلس محترم فرمایشی بود که خودم باید حاضر شوم، حاضر شده‌ام والا جناب دبیرالملک که معاون وزارت داخله هستند حاضر شده است و در باب حکام معزول که من اسناد دفاعیه حاضر نکرده‌ام در خصوص حضرت والا ظل السلطان همه بودند چه گفتگوها شد و چند مجلس در دربار منعقد گردید در تلگرافخانه با حضور حجج اسلامیه از صبح تا پنج ساعت از شب گذشته چه قدر مذاکرات شد وانگهی آنوقت عدالت خانه منظمی نداشتیم که رجوع بعدلیه بکنیم رسیدگی شود.
سعدالدوله – بنده نمی‌خواهم دفاع از حکام بکنم بنده عرض می‌کنم که وزیر داخله و سایر وزرا چرا در عزل حکام ایستادگی نمی‌کنند که تحقیقات بعمل آمده معلوم شود تقصیر دارند یا نه (در اینموقع مذاکرات زیاد بمیان آمده جمعی اظهار داشتند که وزرا همراهی خودشان را با ملت اظهار نمی‌دارند وزیر داخله اظهار نمود که ترتیب صحیح فعلا در کار نیست که اگر وزراء یا مردم از تکلیف خودشان تجاوز بکنند مسئول باشند جمعی جواب دادند لازم نیست رسیدگی بعرایض و رفع اغتشاشات اتفاقیه بالفعل بطور قانون مدون باشد. چرا بطور سابق هر کس بتکلیف خود عمل نمی‌کند و چرا مقصرین را مجازات نمی‌دهند و جلوگیری از اغتشاشات نمی‌شود امورات را بمسامحه میگذرانند بالجمله پس از مذاکرات زیاد گفتگوی استرداد اسراء قوچان بمیان آمد.
آقا میرزا ابوالحسنخان – هر روزی که وزرا حاضر شوند برای ایضاح سؤالاتی معین تا آن سؤالات تمام نشده نمی‌توان بمذاکرات دیگر داخل شد پریروز در مجلس صحبت از اسرای قوچان و آصف‌الدوله شد و قرار شد از جناب وزیر داخله استفسار شود که در این خصوص چه اقدام کرده‌اند حال می‌خواهیم بدانیم چه اقدامی شده تا همانطور که تفصیل اسرا و فروش دخترها در روزنامه‌ها درج و منتشر شده همان طور هم عدالت اعلیحضرت را در استرداد اسراء نوشته و منتشر سازند.
وزیر داخله – استرداد اسرا تعبیه لازم دارد اما در باب آصف الدوله چند مجلس با او گفتگو شد می‌گوید کمیسیونی از وزراء و سایرین در دربار یا در عدلیه بشود اگر مدلل کردند که این کار بتوسط من شده از تمام شئونات خود معزول و هر چه بگویند حاضرم.
آقا میرزا ابوالحسنخان – اما در خصوص آصف الدوله مگر حضرتالی خاطرتان نیست آن روز در مجلس در این باب گفتگو شد گفتید آصف الدوله تقصیر کرده واز این جهت معزول شد و مچنین نبیل الملک مجلس آمده بودند اظهار داشتند در وزارت خارجه بعضی اسنادهست واین مسئله را ثابت می‌نماید که محقق است اما در باب استرداد اسرا فرمودید تهیه لازم دارد قبول داریم ولی آن کسیکه مرتکب این کار شده بآن شخص چه مجازات داده شد.
وزیر داخله – مجلسی از وزرا ترتیب دادیم بعد از مذاکره و مشاوره راپورت آن نوشته شده و موشح بدست خط همایونی گردید باید مجری شود.
آقا میرزا محمود – حضرت والا وزیر عدلیه فرمودند باید رسیدگی شود اولا عرض بنده در خصوص اسرای قوچان است درسی و پنج روز قبل تخمیناً در همین مجلس عرض کردم که سالار مفخم اینکار را کرده است مخصوصا بواسطه عداوتی که از بابت معزول شدن شجاع الدوله از حکومت قوچان داشت فرستاد ترکمان را دعوت کرده و گماشته خود را بلدی روانه کردم از سد حد قوچان وارد کرده با مبالغی اموال غارت نموده بودند خود جناب وزیر داخله گفتند در این باب قراری گذاشته‌ایم و یکروز دیگر وزیر افخم معاون وزارت داخله وبنان السلطنه پیشکار آصف الدوله در مجلس بودند همین مطلب را بیان کردم بان‌السلطنه همه را تصدیق کرده گفتند گویا محمود خودش آنجا بوده و همچنین چندی قبل امیر اعظم تلگراف نموده بودند که اینکار را سالار مفخم کرده است در اینصورت عرض می‌نمایم آیا بقانون اسلام اینشخص چه مجازاتی باید بشود.
وزیر عدلیه جواب دادند هر چه حجج اسلام معین نماید. و بعد راپورت وزارت داخله در باب استرداد اسرائیکه موشح بود بدستخط همایونی قرائت شد که نتیجه و خلاصه ان قریب باین مضمون بوده:
- تمام وزراء اینطور رأی دادند که بجهت وجه مخارج استرداد اسراء سی و پنج هزار تومان حکومت همان وقت قوچان و بجنورد بدهند باین تقسیم: حکومت قوچان پانزده هزار تومان، حکومت بجنورد بیست هزار تومان، و این سی و پنجهزار تومان باسترداد نزد شخص امینی فرستاده می‌شود که بتوسط امر اعظم بمصارف قشون کشی برسد دستخط همایونی بطوریکه نوشته شده معمول و مجری شود و در این موقع مذاکره و مشاجره زیاد بمیان آمد آقای سعدالدوله اظهار دشاتند که در کدام محکمه حاکم قوچان و بجنورد و خراسان را محاکمه کرده‌اند که ببینم مجازات آنها همین است وزیر عدلیه گفتنداین خیلی مجازات است آقای حاج سید نصرالله گفتند این ترتیب فعلا برای استرجاع اسراست و جمعی گفتند مرتکب او بوده و سبب آصف الدوله است بالجمله چون مذاکرات زیاد شده بود لهذا برای رفع خستگی و تنفس عموم اهل مجلس رفتند باطاق دیگر بعد از مختصر مکث مراجعت باطاق رسمی نمودند و شروع بمذاکرات شد.
سعدالدوله – برویم سر مطلب وزیر داخله فرمایشی کردند در خصوص اغتشاش ولایت‌ها این هم اهمیت ندارد اگر هم اهمیت دارد راجع است بغیرت ملت و از یکطرف مسامحه خود وزراء تصور فرمایید در شهریکه پلیس و نظام مرتب باشد اهالی می‌توانند حرکت خلافی نمایند می‌خواهیم ببینیم این کرورها پول بقشون می‌دهیم این قشون منظم ما کجا است از ابتدای این مجلس از هر قبیلی گفتگو شده مسئله قشونی هیچ گفتگو نشده بنده چند دفعه خواستم حرف بزنم اما وزیر جنگ بواسطه کسالت مراج نبودند دبیرالدوله معاون وزارت جنگ هم که حضور داشته‌اند ملاحظه کردم که چه بپرسم مثلا سئوال شود از مأخذ قشون گرفتن نخواهند دانست گفتگوی اتاماژور می‌شود عوض ایشان وزارت عدلیه جواب می‌دهد باری شما آقایان وکلا در این فقرات گفتگو نمایید از هیچکس نترسید شما چهار ماه است مشغول اصلاح بودجه مملکت هستید یکدفعه اینکرورها پول که باسم قشون است بزنید و بگویید ما که قشون منظم نمی‌بینیم اگر راست می‌گویم جواب بدهید رشوه و تعارفرا موقوف کردیم همین معاون وزارت جنگ آنروز منکر شد که من تعارفی نداده‌ام و حال از قراریکه شنیده‌ام ومیگویند ایشان تعارف گرفته از برای هر قضیه یک لشکرنویس باشی فرستاده است من شنیده‌ام شاید هم تهمت باشد اما من می‌گویم چرا باید مجلس تحقیق نداشته باشیم. (در این موقع راپرتی رئیس نظمیه اظهار داشته قرائت شد باین مضمون که:
- در رشته نظم شهر سستی روی داده وسابق اداره نظمیه تکلیفی داشت حالیه آن تکلیف را مردم تصدیق ندارند
در این خصوص مذاکرات زیاد شد جمعی گفتند کی مانع ترتیب سابق است و تصدیق ندارد
آقا میرزا ابوالحسن خان اظهار داشتند مقصود از این راپرت این است که باین اسم هر چه می‌شود بگویند مجلس کرد و مخصوصا هرج و مرج را طالبند که بگویند مجلس می‌کند و بعرض شاهنشاهی بطورهای دیگر برسانند و حال آنکه این مجلس هواخواه شاهنشاه است و محل تختگاه شاهنشاهی در میان دل و جان ما است و ما اعلیحضرت شهریاری را می‌خواهیم برای خودمان و خودمان را برای اعلیحضرت شاهنشاهی و آقای سعدالدوله چنین بیان کردند که رئیس نظمیه حق ندارد اینگونه راپرتها را در مجلس ارائه دارد باید اظهارات خود را بوزارت داخله نماید و وزارت داخله پول می‌خواهد از وزیر مالیه بخواهد استمداد قشونی می‌خواهد باید از وزارت جنگ بخواهد این مجلس بغیر از هشت وزیر مسئول با کسی دیگر طرف نیست و الان چهار ماه بانک ملی تأسیس شده چرا نمی‌آیند پول بگیرند و محاکمات کلیه حق عدلیه است.
سپس تلگرافی از رشت آمده بود قرائت شد مشعر بود باینکه:
- بعد از حرکت حاج خمامی از رشت علما واعیان رشت تماما در صحرای ناصریه چادر زده جمع شده‌اند میگویند تا از طرف دولت و مجلس محترم تکلیفی از برای انجمن رشت معین نشود ما بشهر نخواهیم رفت در این خصوص نیز مذاکرات زیاد شد جمعی گفتند باید تحقیق شود بعضی گفتند هر چه زودتر مجلس نظامنامه انجمنهای ایالتی را تمام نموده بفرستند که تکلیف انجمنها معلوم شود آقای سعدالدوله چنین تقریر کردند که غالب این گفتگوها بواسطه انتخابات شده زیرا که اصول نظامنامه انتخابات را نفهمیده‌اند حالا نظامنامه انجمنهای ایالتی را هم بفرستید مثل آن خواهد شد عقیده من این است که بهر ولایتی از طرف وزارت داخله مأموری با دستورالعمل کافی برود این انجمنها را از روی صحت برقرار نموده برگدد.
حاج سید نصرالله – صلاح میدانید فعلا تلگرافی بعموم ولایات خصوصا رشت بشود که انجمنها حرکتی نکرده واقدام بکاری نکنند تا نظامنامه آنها برسد.
سعدالدوله – عقیده من این است گویا این تلگرافات عمومی لازم نباشد یکی برشت یکی بکرمان یکی باصفهان تلگراف شود کفایت است.
بعد راپورت تلگرافی از خوی رسیده بود قرائت شد دائر بود باینکه:
- میرزا جواد نام از اعضای انجمن تبریز آمده خوی برای بعضی اصلاحات و از خوی رفته بماکو و خیال خود را فاسد نموده باعث فتنه و فساد در ماکو شده
در این باب هم مذاکره و گفتگوی زیاد شد رئیس و جمعی گفتند چون وکلاء آذربایجان هیچکدام امروز در مجلس حضور ندارند نمی‌شود درست تحقیقات نمود فعلا تلگرافی مختصر بانجمن تبریز بشود که
- این میرزا جواد نام کیست و از طرف انجمن تبریز رفته است بخوی یا نه لهذا تلگرفی نوشته شد قریب باین مضمون تلگرافی از خوی رسیده که:
- میرزا جواد از طرف انجمن تبریز بخوی فرستاده شده باعث حیرت گردید البته سواد آن را که نمره ۱۰ است از تلگرافخانه بگیرید واز صحت وسقم آن عاجلا اطلاع بدهید.
آقا میرزا ابوالحسنخان – پریروز در مجلس صحبت شد سبب نیامدن وکلاء شیراز قوام الملک است من بر حسب وکالت خودم تلگرافی کردم حال جواب آن باسیم انگلیسی آمده است قرائت شود تلگراف را خواندند که صورت آن از قرار ذیل است:
- از شیراز بطهران – جناب آقا میرزا ابوالحسن خان و میرزا محمد باقرخان مخارج وکیل اعیان هزار تومان وکیل اصناف را بالتمام از خود دادم وکیل تجار را ملک التجار داده معطلی برای حرکت وکیل علما است که آنهم مخارجش داده شده میگویند وکلاء باید همراه جناب آقا سید جعفر که وکیل علماء است حرکت کنند و اظهار می‌دارند ۲۲ حرکت می‌کنند هرگاه ۲۲ حرکت نکردند وکل اعیان و تجار و اصناف را حرکت خواهم داد.
- قوام‌الملک