مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ بهمن ۱۳۳۸ نشست ۳۷۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۳۷۶
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه دوازدهم بهمن‌ماه ۱۳۳۸
فهرست مطالب:
۱ - قرائت اسامی غایبین جلسه قبل
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: نورالدین امامی - صدرزاده - فخر طباطبایی - پرفسور اعلم
۳ - قرائت گزارش کمیسیون تحقیق راجع به سؤال آقایان بهبهانی و فرود در مورد شرکت گوشت تهران
۴ - طرح گزارش کمیسیون مخصوص نفت راجع به اساسنامه شرکت ملی نفت ایران از ماده ۲۲
۵ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس دو ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای عماد تربتی (نایب رئیس) تشکیل گردید.
۱ - قرائت اسامی غایبین جلسه قبل
نایب رئیس - اسامی غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غایبین با اجازه - آقایان: کدیور - محمودی - خلعتبری - کورس - سعیدی - عامری - پناهی - علامه وحیدی - دکتر شاهکار - اعظم زنگنه - ابتهاج - بزرگ‌ابراهیمی - دکتر رضایی - خرازی - دکتر امیر حکمت - صفاری - عبدالحمید بختیار - قنات‌آبادی - طباطبایی قمی - مهندس اردبیلی - مهدوی - تیمورتاش - مهندس شیبانی - دکتر سعید حکمت - دکتر دیبا - صادق بوشهری - سنندجی - حشمتی - دهقان - دکتر وکیل مسعودی - مهندس هدایت - دکتر پیرنیا.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: دکتر طاهری - قرشی.
نایب رئیس - به واسطه این‌که روز گذشته تعطیل بوده است صورت جلسه قبل در چاپخانه حاضر نشده و امروز توزیع نگردیده است در جلسه آینده هر دو صورت مجلس توزیع خواهد شد و آقایان اگر اعتراضی داشته باشند خواهند فرمود و تصویب هر دو صورت جلسه اعلام خواهد شد بعضی از آقایان فعلاً در کمیسیون‌ها مشغول هستند چون موقع رأی نیست و در موقع احتیاج به رأی از آقایان تقاضا خواهد شد که در جلسه شرکت بفرمایند.
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان نورالدین امامی - صدرزاده - فخر طباطبایی - پرفسور اعلم
نایب رئیس - فعلاً نطق‌های قبل از دستور آغاز می‌شود. آقای نورالدین امامی
نورالدین امامی - عرایضی که امروز می‌خواستم به پیشگاه محترم‌تان به عرض برسانم تصور می‌کنم موقعش روز پنجشنبه باشد ولی چون مقرر این است که یک جلسه نطق‌های قبل از دستور باشد و یک جلسه هم سؤالات و روز پنجشنبه هم روز سؤالات است از این جهت بنده ناچار امروز چند دقیقه‌ای وقت همکاران گرامی را اشغال می‌کنم. واقعه شوم ۱۵ بهمن یعنی مقدمه شوم و مؤخره میمون و خوشیمن ۱۵ بهمن برای ما درس بزرگی بود و برای نسل آینده هم درس بزرگی بود و ما را از خواب بیدار کرده و نسل آینده را هم درس داد که بیدار و هشیار باشد (صحیح است) جناب آقای دکتر بینا نتیجه به آنجا هم خواهد رسید نقشه را ماهرانه کشیده بودند اجرای نقشه را هم درست به موقع اجرا کردند ولی متوجه نبودند که چراغی که ایزد برافروزد هر آن کس پف کند ریشش بسوزد متوجه نبودند که «العبدید بروالله یقدر» سرب و گلوله را قادر متعال می‌تواند از انجام وظیفه‌اش جلوگیری کند متوجه نبودند که ۵ گلوله به اندازه یک چوب کبریتی کاری نتوانست بکند عرض کنم آن واقعه شوم اگر خدای نکرده زبانم لال به نتیجه رسیده بود امروز دیگر از ما اثری نبود و نسل آینده هم نمی‌توانستیم داشته باشیم و اما میمون و مبارک نتیجه‌اش این است که دست تقدیر الهی ثابت کرد و برای ما بعد از آن روز عید و عید بزرگی بود همکاران من عرض کردم درس گرفتیم این آرامش و سکونی که این مملکت دارد مرهون قوای انتظامی ماست ولی این قوای انتظامی ما باید همیشه بیدار باشند یک ساعت خوابیدن اینها سکوت و آرامش را به شکل دیگر در می‌آورد (صحیح است) همان طور که در دو سه هفته قبل از این اطفال معصوم ما را که توی خیابان‌ها آورده بودند و اینجا هم اشاره شد من مکرر عرض کردم خائن را باید مجازات کرد و خادم را باید تشویق کرد چرا ما زود فراموش کاریم چرا امروز این اشخاصی که آن لکه‌های‌شان را پاک کرده‌اند آمدند رفتند باز هم بالاها نشسته‌اند چرا متوجه نیستیم که زید دیروز چه کار کرد و چرا مطرود بود و چرا او را تبعید کرده بودند و امروز آمده‌اید پست حساس بهش می‌دهید همیشه باید بیدار بود یک ساعت خواب جناب آقای بوربور همه را به گور می‌اندازد و همه را کور می‌کند (صحیح است) آقای رئیس محترم شهربانی در آن روز ایران تشریف نداشتند بنده خودم بودم با یک عده‌ای در آنجا متوجه بودم چه اشخاص نشانداری چه اشخاص مارکداری داخل این جمعیت بودند بعضی‌ها متوجه شدند که شناخته شدند تشریف بردند و بعضی‌ها داخل بچه‌ها شدند و آن سروصدا را درآوردند جلو اینها اشخاصی بودند که با آن لباست مقدس آنها را هدایت می‌کردند همکاران من حتی این موضوع در کنفرانس پلیس مطرح شده باید بیدار بود و نگذاشت اینها دیگر عملیات خودشان را تکرار کنند این جناب آقای دکتر بینا چقدر فریاد می‌کند اینها که دیروز خیانت کرده‌اند چرا امروز مصدر کار می‌شوند اینها حتی لباس‌شان را هم عوض نکرده‌اند بعضی با همان شکل آمده‌اند مثل سایرین هر لحظه به شکلی بت عیار درآمدند نیستند خدا سلامت بدارد برادر عزیز من را جناب آقای جمال امامی را یک روز می‌گفت که آقایان مگر اگر آرداشس‌ها قسم به قرآن کتاب آسمانی بخورند این باور کردنی است که آرداشس قسم می‌خورد که من دیگر خیانت نخواهم کرد این درست است؟ چرا آقا این را قبول می‌کنید چرا باید متوجه نباشیم چرا بیدار نباشیم آقا چه دزدی با چراغ آید گزیده‌تر برد کالا (صحیح است) اینها را توجه داشته باشید متوجه باشید یک ساعت خواب ما پنجاه سال عقب رفتن ماست (صحیح است) خادم تشویق، خائن مجازات مزد بدهید بهشان انعام ندهید بهشان (پرفسور اعلم - دارند می‌دهند) پاداش ندهید بهشان سرتیپ‌زاده‌ها را به تبریز راه ندهید توده شمالی یا جنوبی برای ما فرق می‌کند شرق و غرب مگر برای ما فرق می‌کند خائن خائن است خادم خادم است مگر ما قسم نخورده‌ایم هر کس به آن لباس کثیف دربیاید و هر کس مردم را بخواهد اغفال کند خائن است و باید سرش را کوبید مار کوچک هم زهر دارد مار بزرگ هم سم دارد العاقل یکیفه الاشاره (احسنت) بقیه وقتم را خدمت جناب آقای صدرزاده می‌دهم.
نایب رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - بنده به عنوان نطق قبل از دستور کمتر مزاحمت می‌دهم ولی یک مطلبی پیش آمد که اقتضا کرد برای چند دقیقه وقت آقایان را به عرایض خودم مشغول بدارم در بودجه‌ای که در جلسه گذشته از طرف جناب آقای نخست‌وزیر تقدیم شد یک تبصره‌ای بود در آنجا که پیشنهاد شده بود مبلغی از بانک ملی دریافت بدارند برای مطالعات راه‌آهن شیراز و اصفهان برای ما فارسی‌ها که سی سال است انتظار راه‌آهن را داریم این یک مژده و یک طلیعه سعادتی بود و برای ما یک دین اخلاقی اینجا پیدا شد که از عنایات شاهنشاه نسبت به اصفهان و فارس (صحیح است) و ادامه راه‌آهن سپاسگزاری کنیم (صحیح است) البته این کار بسیار طول خواهد کشید ولی قدم اول که مطالعه باشد برداشته شد که به موجب این تبصره‌ای که در بودجه الان وجود دارد من امیدوارم که دولت جناب آقای دکتر اقبال با اهتمامی که در اجرای نظریات شاهانه دارند در انجام این کار هرچه زودتر اقدام بفرمایند که راه‌آهن فارس کشیده شود و همانطور که لسانالغیب حافظ شیرازی فرموده است تربت پاک او بیش از پیش زیارت که رندان جهان خواهد شد.
اما مطلب دیگری که خواستم عرض کنم راجع به یک آگهی بود مربوط به کانون محترم وکلای دادگستری که در آنجا اشاره شده بود که وکلای دادگستری که نمایندگی مجلس را دارند حق شرکت در انتخابات مجلس را دارند حق شرکت در انتخابات کانون وکلا نداشته باشند بنده خواستم قبلاً این نکته را تذکر بدهم که خود بنده شخصاً داوطلب عضویت در کانون وکالت نبوده و حالا هم نیستم و آنچه اینجا عرض می‌کنم از نظر حفظ و مراعات قانون است و بس و بلکه شخصاً عقیده دارم هر کس یک مقام اجتماعی دارد اوقاتش را باید بیشتر در همان مقام صرف کند و فرصت بدهد در بعضی مقامات دیگر هم دیگر این‌که دارای صلاحیت علمی و اخلاقی هستند خدمت کنند و افتخاری کسب کنند این عقیده شخصی بنده است اما مطلب قانون یک مطلب جداگانه‌ای است آقایان به خوبی به خاطر دارند که قانون منع مداخله که در همین مجلس تصویب شد یک ماده‌ای به عنوان ماده ۳ دارد و این گزارش جناب آقای عمیدی نوری همکار محترم ما و مخبر کمیسیون دادگستری است که برای آقایان قرائت می‌کنم جناب آقای عمیدی نوری هم که البته توجه می‌فرمایند و همین ماده پیشنهادی هم مورد تصویب مجلس واقع شد ماده سوم اینطور است از تاریخ تصویب این قانون هیچ یک از نمایندگان مجلسین در دوره نمایندگی حق قبول وکالت در محاکم و مراجع دادگستری را ندارند ولی دعاوی و وکالت‌هایی که قبل از تصویب این قانون قبول کرده‌اند به قوت خود باقی است بنده اطلاع دارم بسیاری از نمایندگان مجلس که سابقه وکالت داشته‌اند مثل خود بنده بسیاری از دعاوی را حتی استعفا کرده‌اند یعنی بعضی از دعاوی که حق داشتند تعقیب کنند استعفا کرده‌اند و شاید بنده کمترین یکی از آنها باشم و بسیاری از رفقای بنده هم اینطور عمل کرده‌اند شأن نزول این قانون چه بود شأن نزول این قانون این بود که نمایندگان مجلس که سمت وکالت دادگستری دارند در محاکم شرکت نکنند که مبادا گفته شود که اعمال نفوذ می‌شود تا اقلاً در مساق و مظان چنین تهمتی واقع نشوند و جناب آقای وزیر دادگستری و همچنین جناب آقای نخست‌وزیر در همین مجلس بیان کردند که دستگاه عدلیه ما منزه است از این‌که اعمال نفوذ در او تأثیر بکند ولی برای حفظ نزاکت ضرر ندارد که این قانون تصویب بشود و ما هم تصویب کردیم آنچه بحث اینجا بود فقط راجع به این بود یعنی صحبت شد که منظور این نیست که آنها را از حق وکالت دادگستری محروم بکنیم وکیل وکیل است نهایت مادام که نماینده مجلس است نباید وکالت در دعوی را قبول کند مفهوم ماده ۳ همین است بنده عبارتی را هم که جناب آقای نخست‌وزیر که خود تقدیمکننده ماده هستند و مذاکراتی که در مجلس شده است برای آقایان یک چند سطری را قرائت می‌کنم. این چند سطر از بیانات شخص نخست‌وزیر است که در تعقیب پیشنهادهایی که شده بود بیان کردند: «این وکیل مجلس امروز که این قانون می‌گذرد و وکیل دادگستری هم هست ما اول اصلاً عنوان وکیل دادگستری را ازش گرفته بودیم یعنی اگر دوره نمایندگی یک وکیل مجلس تمام شد و رفت عدلیه دوباره نباید برود مثل یک آدمی که از روز اول تقاضای وکالت می‌کند و به این ترتیب حقش از بین خواهد رفت ما اینطور نگفتیم گفتیم تا مدتی که وکالت مجلس را در مجلس می‌کند حق ندارد در دادگستری یک دعوایی طرح بکند این عبارتی است که خود جناب آقای نخست‌وزیر در اینجا فرمودند و تمام آقایان هم استماع فرمودند و عبارت قانون هم همینطور بود که خواندم و همینجور گذشت. کانون وکلا در حقیقت می‌توان گفت یک مؤسسه‌ای است که جنبه علمی هم دارد محکمه نیست دعوایی هم به آنجا رجوع نمی‌شود کسی هم که عضویت آنجا را قبول می‌کند هرگز به عنوان طرح دعوایی به آنجا نمی‌رود بنابراین با این‌که وکیل وکیل است نهایت یک استثنایی در کار واقع شده که قبول دعوا در ایام مدت نمایندگی نکند ولی به هیچ‌وجه از این قانون از مواد این قانون استفاده نمی‌شود که حق انتخاب در کانون نداشته باشد و یک حق مشروعی از آنها فوت شود این است که بنده این مطلب را در این مجلس طرح کردم و خوشبختانه تمام آقایان مصوب این قانون بودند و آقایان هم حضور دارید خواستم بار دیگر این مطلب اینجا مورد تأیید واقع شود (صحیح است) و از همکاران محترم خودم که در کانون وکلا تشریف دارند تقاضا کنم که در نظرشان یک تجدیدنظری بفرمایند برای این‌که ملاحظه بفرمایید یکی از مسایلی که در مفاهیم قانون اگر اشتباهی حاصل شود مؤثر است همین مذاکرات مجلس و کمیسیون‌هاست که باید به آنها نیز توجه کرد و به علاوه من چون خودم داوطلب نبودم نتوانستم از بحث این مطلب صرف‌نظر کنم اما برای بنده این بحث پیش می‌آید یک قانونی در یک دوره‌ای گذشته که اعضای آن دوره حاضرند و مذاکرات آن هنوز در خاطره‌ها موجود است و مقصود و منظور مقنن و تقدیمکننده لایحه بسیار روشن است دریغ آمد که همکاران محترم بنده اشتباهی در این باب بکنند این است که بنده از آن آقایان تقاضا می‌کنم با این تأییدی که مجلس شورای ملی نسبت به عرایض بنده می‌کند در این نظریات خود تجدیدنظری بفرمایند تا این‌که اشتباهی رخ ندهد اشتباه هم تفاوت دارد یک وقت افراد عادی در مفاهیم قانون اشتباه می‌کنند شاید اینها تا حدی سهل‌تر باشد اما اشخاص فنی و اشخاصی که اگر یک روزی در مفاهیم قانونی اشتباهی بشود باید از نظریات آنها استمداد جست آنها باید خیلی دقت بکنند که اشتباهی در نظرشان واقع نشود عرایض بنده این بود. (احسنت)
نایب رئیس - آقای فخر طباطبایی
فخر طباطبایی - عرض کنم بنده خیلی کمتر به عنوان قبل از دستور مصدع اوقات آقایان محترم می‌شوم و مطلبی که می‌خواهم امروز به عرض برسانم موضوعی است که از روی خلوص و ایمان بیان آن برای بنده فریضه‌ای است.
آقایان محترم استحضار دارند که مدتی است دولت عراق به تحریک کمونیست‌ها و شاید به منظور غافل نگه داشتن افکار از وضع نااستوار خود دست به یک سلسله تحریکات و تبلیغات سوء علیه ایران زده است (صحیح است) و من تاکنون دندان روی جگر گذاشته و اظهاری در این مورد نکرده‌ام لیکن حوادث اخیر و تجاوز کمونیست‌ها با عتاب مقدسه روح هر مسلمانی را شدیداً متأثر و جریحه‌دار کرده است (صحیح است) الاسلام یعلی و لایعلوا علیه دنیا باید بداند که هیچ فرقه ضاله و دسائس مضله‌ای نمی‌تواند در مقابل معتقدات دینی و قلبی مردم تاب مقاومت داشته باشد و بهترین دلیل مؤید این معنی همین مقاومت و پیروزی مردم متدین و مجاهد نجف اشرف بود در قبال عمال ستیزهجوی و پرخاشگر عبدالکریم قاسم (صحیح است) و فرقه ضاله کمونیست عراق که اخیراً دست تجاوز با عتاب مقدسه خاصه مرقد مطهر شاه مردان و مولای متقیان علی علیه الاسلام دراز کرده و ماهیت پلید خود را آشکار ساخته‌اند اخباری که متواترا در این خصوص می‌رسد بسیار هیجان انگیز است و عموم طبقات این مملکت را منقسم خاطر و مضطرب و نگران داشته است آقایان اساعه ادب و تجاوز به حریم قدس حضر ت امیرالمومنین علیه‌السلام که کعبه آمال شیعیان جهان و مقتدای اهل ایمان و روشن دلان است خیلی اهمیت دارد مسلم بدانید همین امر کمر قاستم خبیث را در هم خواهد شکست (صحیح است) صحیح است من این را از روی کمال عقیده و ایمان عرض می‌کنم.
این جریانات سوء و همچنین اعدام‌های دسته جمعی و افتضاحاتی که تحت عنوان دادگاه خلق عراق راه انداخته و جمع کثیری از مسلمانان را در زندآنها ریخته‌اند و در نهایت وحشیگری و بربریت با آنها رفتار می‌شود از ننگین‌ترین صحنه‌های تاریخ قرن بیستم برای عموم خلق جهان است حتی نسل آینده عراق از این همه ننگ و رسوایی سرافکنده خواهد بود و بر مسبب آن لعنت و نفرین خواهند کرد (صحیح است)
بنده سه سال قبل ایام فروردین به نجف اشرف مشرف شده بودم آن سال خیلی زوار ایرانی وعده‌ای از آقایان آمده بودند به قدری این عراقی‌ها نسبت به ایرانیان محبت
می‌کردند که حد و حصر نداشت و هیچ کس از ما در آن جا احساست عزیمت نمی‌کرد زیرا علایق مودت و الفت و برادری بین این دو ملت به قدری ریشهدار و عمیق است که محتاج به شرح و بحث و توضیح نیست و کسی نمی‌تواند با حیله و تزویر این علائق دیرین را از هم بگسلاند.
صفا و عظمت حرم مطهر مولای متقیان آن بارگاه جلال دلهای مشتاقان را می‌لرزاند پادشاهان بزرگ ایران مانند شاه عباس کبیر نادرشاه افشار رضاشاه کبیر اعلیحضرت محمد رضاشاه پهلوی همه از روی اخلاص چهره بر آن ضریح مطهر سائیده‌اند و از برکاتش الهام و یاری گرفته و یادگارها از خود در آن آستانه باقی گذاشته‌اند در ایوان آینه حرم مطهر این رباعی از اعلیحضرت همایونی منقوش است
گر در حرمت آینهکاری کردم کاری نه سزای شهریاری کردم
تا جلوه حق ببینم از طلعت تو در پیش رخت آینه داری کردم
(احسنت احسنت)
دور تا دور حریم حرم مطهر مقبره و مدفن بزرگان و پیشوایان دین و مراجع تقلید مسلمین جهان است که هر کدام در عصر خویش روشنی بخش عالم تشیع بوده‌اند.
در هر یک از اعتاب مقدسه از کاظمین گرفته تا نجف اشرف و کربلای معلی و سامره ابنیه و آثاری که نمودار قلبی ایرانیان به این بقاع و اماکن متبرکه است به چشم می‌خورد (صحیح است) مدرسه حضرت آیه‌الکبری آقای بروجردی دامت برکاته در نجف اشرف یکی از بهترین ساختمان‌های ظریف آن استان است همینطور حمامی که به امر مبارکشان برای زوار در سامره بنا شده است و در سرتاسر این اماکن مقدسه ابنیه و آثار بسیار از مشاهیر بزرگان ایران به یادگار مانده است اصلاً نجف اشرف یک شعبه بزرگ از دارالعلم و فقه و فرهنگ اسلامی است و مورد علاقه و توجه شدید مراجع بزرگ شیعه بوده و می‌باشد کما آن‌که پس از ارتحال مرحوم آیت‌الله اصفهانی قدس سره مولانا حضرت آیت‌الله بروجردی ادام‌الله بقا در حفظ و نگهداری آن حوزه علمیه نهایت اهتمام را مبذول فرموده‌اند تا این دانشگاه بزرگ اسلامی از هم نپاشد و باقی بماند و به همین جهات است که ما نمی‌توانیم شاهد سقوط عراق و اماکن مقدسه آن به دست کمیسیون‌های بی‌ایمان باشیم (صحیح است) و همین علایق دیرین مذهبی و فرهنگی است که دو ملت مسلمان ایرانی و عراقی را به هم پیوسته و نزدیک و یک دل و یک جهت ساخته است و هر کس در اندیشه تفرقه‌اندازی میان این دو ملت باشد و فکر کند که ناستیونالیسم عراقی را با این تمهیدات می‌تواند برضد ایرانی برانگیزاند سخت دچار اشتباه شده است و باید مغز او را کوبید و گفت این دو ملت از هم جدا شدنی نخواهند بود (صحیح است - صحیح است)
علاوه بر این قسمت اعظم جمعیت و حتی شخصیت‌های فامیل‌های بزرگ عراقی ایرانیالاصل می‌باشند و افکار علماً و فق‌های بزرگ ایران قرن‌ها است که مردم مسلمان سرزمین عراق را تحت سلطه و نفوذ خود درآورده است و در تهذیب اخلاق و هدایت مسلمانان آن سرزمین سهم بسزایی داشته و دارند (صحیح است) و اینها که عرض می‌کنم حقایق غیرقابل انکاری است و مستثنی از این حقایق و واقعیات که تمام منطبق با روح و ناسیونالیسم ملت مسلمان ایران است اصلاً عراق یک تلفظ جغرافیایی بیش نخواهد بود. درست است که امروز خوف از خطر سرسامآور قدرت عظیم تخریت قوای متضاد دول بزرگ عالم را از هرگونه تصادم برحذر داشته و امکان وقوع جنگ را خیلی ضعیف بلکه مجال ساخته است لیکن دیده می‌شود بعضی برای فرو نشاندن التهاب درونی خویش به جنگ سرد مبادرت می‌جویند و برای دولت نابالغی مانند دولت قاسم این جنگ سرد هم خطرناک است مثل طفلی که قادر به کنترل اعصابش نیست و در حال عصبانیت عقب عقب رفته به چاه می‌افتد و من توجه ملل بزرگ آزاد جهان را مخصوصاً به این معنی جلب می‌کنم به هر حال با یک دنیا تأثر و اظهار تأسف از حوادث نامطلوبی که فعلاً بر برداران عزیز عراقی ما می‌گذرد به عرایض خود خاتمه داده و نجات آنها را از زیر یوغ این حکومت جابر از خداوند عزالاسمه مسئلت می‌نمایم (احسنت - احسنت)
نایب رئیس - آقای پرفسور اعلم
پرفسور اعلم - بنده از فرمایشات همکار محترم جناب آقای امامی بسیار بسیار مسرور شدم و در و در تعقیب همین فرمایشات می‌خواهم عرضه بدارم که ۱۵ بهمن یک موهبت الهی برای ما بود شخصاً من خودم شاهد و ناظر بودم که اگر مشیت الهی نبود بسیار بسیار واقعه بدی بود و این خدای بزرگ ایران بود که شاهنشاه ما را حفظ کرد (صحیح است) و ما باید از این موهبت نهایت استفاده را بکنیم نتیجه دیگری یعنی عرض دیگری که دارم این است که در تعقیب فرمایشات آقای امامی که کاملاً (صحیح است) در این مملکت فراموش کاری زاید است و هیچ وقت تنبیه آن طوری که باید بشود نمی‌شود و تشویق از خادم هم اگر بود حتماً قضیه دوشنبه گذشته پیش نمی‌آمد (صحیح است) مسلماً چون شاگردان ایرانی اصلاً وارد این جریانات نیستند و از این جریان عده‌ای سو استفادهچی می‌خواستند استفاده کنند و من از دولت می‌خواهم همانطوری که پشت این تریبون آقای دکتر اقبال فرمودند جداً آنهایی که باعث این کار بودند تعقیب شوند لااقل یک مرتبه هم که شده تنبیه شوند (نورالدین امامی برای همیشه باید تنبیه شوند) عرض کنم جای تأسف است که نه فقط تنبیه نشدند ما به چشم می‌بینیم که بعضی از خائنین امروز وضعشان به مراتب بهتر از آن موقعی است که مشغول خیانت و از هم گسستن این مملکت بودند (صحیح است) و این جای بسیار تأسف است چون جز این‌که خادمین را دلسرد بکنیم اثر دیگری ندارد اما مطلب دیگر بنده چند روز پیش به اروپا مسافرت کردم دو قسمت را که دیدم خدمت آقایان باید عرضه بدارم یکی این‌که در تمام این نواحی که من رفتم و با مردم صحبت کردم همه یک دل و یک جهت بر این عقیده هستند که امروز جنگ چه برای بزرگ چه برای کوچک، چه برای قوی و چه برای ضعیف بسیار مضر است یعنی اگر چنگی بشود نه قوی می‌ماند نه ضعیف هر دو خراب می‌شوند من خوشوقت هستم که اقویا نیز به این فکر افتاده‌اند و انشاءالله همان طوری که وعده فرموده‌اند قوای خودشان را تقلیل می‌دهند و من آرزو دارم در تعقیب این تقلیل قوا یک سکوت و یک وقفه‌ای به این رادیوها و مزخرف گویی‌ها بدهند چون این رادیوها جزای که زحمت ما را بدارند و ملت ایران تحت رهبری شاهنشاه یک راهی گرفته و هیچ چیز از این راه او را برنخواهد گرداند و انشاءالله امیدواریم به نتیجه مطلوب برسد نکته دومی که خواستم خدمت آقایان عرضه بدارم این ۱۵ روز نمایشگاه تکنیک فرانسه که در ایران دایر شد نتایج بسیار مطلوبی از نظر فنی علمی و فنی و هنری برای ملت ایران و ملت فرانسه دربرداشت و بنده بسار خوشوقتم که دولت و ملت فرانسه متوجه شده که در شرق زمین یک ملت مترقی یک ملتی که در راه ترقی پا گذاشته است که خیلی خیلی نزدیک به فرانسه فکر می‌کند هست و باید خدمت آقایان عرضه بدارم که این آقایان که آمده بودند و بنده اینجا دیدم به کرات به من از پیشرفت‌ها و ترقیاتی که در ایران شده صحبت کرده‌اند و می‌گفتند شما متوجه نیستید که چه ترقیاتی در ایران شده چون شما روز به روز اینها را می‌بینید در صورتی که ما نبودیم و سال‌ها بود که ما نبودیم و سال‌ها بود که اینجا را ندیده بودیم و حالا که می‌بینیم متوجه می‌شویم که به چه پیشرفت‌هایی قایل شده‌اید بنده باید اینجا از این آقایان تشکر بکنم چون نهایت کمک را برای دانشگاه ما کرده‌اند چهل بورس برای دانشجویان و جوانان ما برقرار کرده‌اند که از هر شعبه‌ای بروند و آنجا ترقیات جدید را ببینند و برگردند و در ایران کار کنند من از زحماتی که آقایان برای این حسن تفاهم علمی و فنی کشیده‌اند تشکر می‌کنم و آرزو می‌کنم تمام دول دنیا روی این حسن نیت پیش بروند و پیش ببرند نه بروی جنگ و ستیزه و بالستیک ورست کردن بنده در اینجا باید از آقای دکتر پست که خیلی زحمت کشیده‌اند و آقای فوشه در وزارت خارجه و مادموزال اولیاک که در این کارها خیلی زحمت کشیده‌اند و باز هم نهایت زحمت را می‌کشند که ایرانی‌ها بروند آنجا و یاد بگیرند و بیایند خدمت کنند تشکر می‌کنم احسنت
۳ - قرائت گزارش کمیسیون تحقیق راجع به سؤال آقایان بهبهانی و فرود در مورد شرکت گوشت تهران
نایب رئیس - نامه‌ای از کمیسیون تحقیق سؤالات رسیده است که طبق آیین‌نامه در جلسه علنی قرائت می‌شود.
به شرح زیر قرائت شد
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی
به طوری که خاطر مبارک مستحضر است سؤال جنابان آقایان سید جعفر بهبهانی و فتح‌الله فرود در مورد کمیابی و گرانی گوشت در تهران به ضمیمه نامه شماره ۱۰۷۶ ق- ۶/ ۲/ ۳۸ به کمیسیون تحقیق سؤالات ارجاع گردید کمیسیون پس از رسیدگی در چند جلسه با حضور نمایندگان وزارت کشور تصمیم گرفت رونوشت نامه‌های نمایندگان محترم سؤال کننده را که در تکمیل سؤال خود به کمیسیون تقدیم داشته بودند برای پاسخ مستدل به مندرجات آن به وزارت کشور ارسال دارد این نامه‌ها به ضمیمه نامه شماره ۱۳۸۹ ۹/ ۳/ ۱۳۳۸ به آن وزارتخانه ارسال و پاسخ آن طی نامه شماره ۶۱۹۹/۴۱۶۲ ۴/۵/۳۸ کمیسیون تحقیق سؤالات واصل گردید که به نظر جنابان آقایان بهبهانی و فرود رسیده و چون آقایان نامبرده مرقوم داشته‌اند که فعلاً نسبت به پرونده گوشت نظری ندارند و از طرفی دستگاه قضایی کشور متخلفین را تحت تعقیب قرار داده است عین پرونده به پیوست تقدیم می‌شود.
با تقدیم احترامات
رئیس کمیسیون تحقیق سؤالات عرب شیبانی
مهندس سلطانی - گزارش پرونده شیلات را هم امر بفرمایید یک روز خوانده شود.
۴ - طرح گزارش کمیسیون مخصوص نفت راجع به اساسنامه شرکت ملی نفت ایران از ماده ۲۲
نایب رئیس - حالا وارد دستور می‌شویم به طوری که آقایان اطلاع دارند اساسنامه شرکت ملی نفت مطرح بود و تا ماده ۲۲ تصویب شد اینک ماده ۲۳ سابق که
با حذف ماده ۱۸ و ۲۲ شده است مطرح می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۲ - جلسات شورای عالی به دعوت رئیس هیئت مدیره و با حضور رئیس هیئت مدیره به طور عادی سالی دوبار در خرداد و آذر تشکیل می‌شود و در هر موقع به دعوت رئیس هیئت مدیره و یا به درخواست سه نفر از اعضای شورا و یا لااقل دو نفر از هیئت عالی بازرسی به طور فوق‌العاده منعقد می‌گردد.
تبصره ۱ - دستور جلسه فوق‌العاده شورا را کسانی که تقاضای تشکیل آن را نموده‌اند تعیین می‌کنند و در جلسات شورا غیر از آنچه در در دستور معین شده مذاکراتی نخواهد شد.
تبصره ۲ - در مواردی که تقاضای انعقاد جلسات فوق‌العاده از طرف اشخاص مذکور در این ماده به عمل آید. رئیس هیئت مدیره منتهی تا ده روز پس از وصول تقاضا جلسه را تشکیل دهد.
تبصره ۳ - اعضای هیئت مدیره شرکت و هیئت عالی بازرسی بدون حق رأی می‌توانند در جلسات شورا حاضر شوند.
تبصره ۴ - در صورتی که رئیس هیئت مدیره نتواند در جلسه شورا شرکت نماید قائم مقام رئیس هیئت مدیره در جلسه شرکت خواهد نمود.
نایب رئیس - آقای موسوی مخالفید بفرمایید.
موسوی - عرض بنده راجع به عبارت تبصره ۱ از ماده ۲۳ است و مربوط به جمله آخر آن است نوشته شده در جلسات شورا غیر از آنچه در دستور معین شده مذاکراتی نخواهد شد این عبارت شبیه عبارت ماده ۱۸ است که در جلسه گذشته بنا به پیشنهاد بنده حذف شد و تصور می‌کنم اگر جناب آقای مخبر موافقت بکنند که عبارت (مذاکراتی نخواهد شد) تبدیل بشود به تصمیماتی اتخاذ نخواهد شد هم منظور را تأمین می‌کند و هم این عبارت زننده از بین خواهد رفت. (صحیح است)
نایب رئیس - آقای مشایخی مخبر
مشایخی (مخبر کمیسیون نفت) - عرض می‌شود که در جلسه گذشته پیشنهادی که جنابعالی راجع به حذف ماده ۱۸ فرمودید مورد قبول مجلس واقع شد بنده هم قبول کردم زیرا در همان ماده گفته شده است که مذاکرات جلسه منحصراً مربوط به مطالبی خواهد بود که تقاضا شده است و از این جهت با داشتن این تبصره در اینجا ماده ۱۸ زاید به نظر رسید. حالا اینجا نظر جنابعالی این است که گفته بشود تصمیماتی اتخاذ نخواهد شد چون ممکن است جلساتی تشکیل بشود مذاکراتی به عمل بیاید و تصمیمی هم نگیرند منظور این است که اصولاً مطابق قانون شرکت‌های سهامی وقتی مجامع عمومی تشکیل شود اعم از مجامع عادی یا فوق‌العاده دستور جلسه قبلاً تعیین شده فقط فقط در اطراف دستور جلسه باید صحبت بشود اگر بگوییم تصمیماتی اتخاذ نخواهد شد.
یعنی ممکن است غیر از آن چیزهایی که در دستور جلسه است مطالبی هم گفته بشود و وقت تلف بکنند به این جهت است که بنده می‌خواهم تقاضا بکنم که موافقت بفرمایید همین عبارت تبصره باقی بماند منظور این است که تشکیل جلسه فقط و فقط مربوط به دستور جلسه است و منظور این ماده هم همین است و اگر بخواهیم بگوییم که تصمیماتی اتخاذ نخواهد شد ولی مذاکره خواهد شد ممکن است فرض بفرمایید یک شعر خواجه حافظ شیرازی را بخوانند در صورتی که مقصود این نیست منظور این است که مذاکراتی که در آن جلسه می‌شود منحصراً باید در اطراف دسور جلسه باشد از این جهت استدعا می‌کنم که موافقت بفرمایید ماده به همین صورت باقی باشد.
صدرزاده - بنده مخالفم.
نایب رئیس – بفرمایید.
صدرزاده - در جلسه قبل اینجا عرض کردم که روال تمام شرکت‌ها بر این است که باید بدانند چه موضوعی در دستور مجمع عمومی هست و حاضر بشوند و در همان موضوع وارد صحبت بشوند و اگر یک دارنده سهم نخواست بیاید چون مطلع است که روی چه موضوعی بحث می‌شود حاضر نمی‌شود ولی باید بداند چه موضوعی است این ماده و تبصره برای این است که روی این دستور تعیین شده تصمیمات دیگری نگیرند مثلاً فرض بفرمایید یک روز بحث در این است که می‌خواهند سرمایه شرکت را اضافه بکنند فلان صاحب سهم که معتقد است که سرمایه باید اضافه بشود احتیاجی به حضور خودش نمی‌بیند ولی اگر این مذاکره معطوف بشود به انحلال شرکت در صورتی که این موضوع قبلاً جزء دستور نبوده آن صورت دیگری پیدا می‌کند پس بنابراین باید مذاکرات در اطراف دستور شرکت باشد این‌که نوشته‌اند مذاکره نکنند یعنی دهان مبارک را بدوزند و حرف نزنند معنی مذاکره این است منظور این است که تصمیمی غیر از آنچه که در دستور قبلاً تعیین شده نگیرند این اصلاحی را که جناب آقای موسوی امروز پیشنهاد کردند که مذاکرات تبدیل بشود به تصمیمات باز مناسب‌تر است با آن مذاکراتی که ما در جلسه قبل کردیم والا منع کردن از این‌که مذاکره نکنند صحیح نیست مشایخی غیر از آنچه که در دستور است البته غرض همین است چیزی که در دستور نیست نمی‌توانند در اطراف آن بحث بکنند در اینجا هم باید گفت که مذاکرات را منع نفرمایید تصمیمی غیر از آنچه در دستور است نباید گرفته بشود.
مشایخی - غیر از آنچه در دستور معین شده مذاکره نخواهد شد.
نایب رئیس - پیشنهادی در این ماده رسیده که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم عبارت تبصره یک مذاکراتی حذف و تصمیماتی اتخاذ اضافه شود. موسوی
نایب رئیس - مخالفی با این پیشنهاد نیست؟ (اظهاری نشد) چون مخالفی با این پیشنهاد نیست که به جای کلمه «مذاکرات» کلمه «تصمیماتی اتخاذ» نوشته شود رأی گرفته می‌شود آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد چون دیگر پیشنهادی نرسیده به ماده ۲۲ که به عنوان ماده ۲۳ طبع و توزیع شده رأی گرفته می‌شود آقایانی که با اصل ماده و اصلاحی که شد موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده ۲۳ قرائت می‌شود به شرح زیر خوانده شد ماده ۲۳ جلسات شورای عالی با حضور اقلا پنج نفر از اعضا رسمیت خواهد یافت و تصمیمات شورا به اکثریت آرای اعضای حاضر معتبر خواهد بود.
نایب رئیس - چون اظهار مخالفتی با مده ۲۳ که قبلاً ماده ۲۴ بود نشده لذا رأی می‌گیریم به این ماده آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۲۴ قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد.)
ماده ۲۴ - شورای عالی عهده‌دار وظایف زیر خواهد بود.
الف - بررسی و تصویب فصول و ارقام کل بودجه هزینه‌های جاری شرکت (بودجه‌های تفصیلی هزینه‌های شرکت را هیئت مدیره خود در حدود رقم کلی مزبور تعیین نموده و به موقع اجرا می‌گذارد) بررسی و تصویب هزینه‌های سرمایه‌ای و اعتبارات اضافی و اصلاح بودجه به پیشنهاد هیئت مدیره
ب - اتخاذ تصمیم نسبت به تشکیل با انحلال شرکت‌های فرعی
ج - تعیین خط مشی عمومی شرکت و تصویب برنامه و شرایط کلی فروش و صدور نفت و محصولات نفتی به پیشنهاد هیئت مدیره
د - بررسی و تصویب کلیه آیین‌نامه‌های شرکت از قبیل آیین‌نامه‌های استخدامی و اداری و مالی و فنی و غیره با توجه به تعهدات قانونی شرکت و حفظ هم آهنگی در دستگاههای مختلف صنعت نفت
ه - بررسی و تصویب هر گونه تغییری در بهای فروش بنزین موتور نفت نفت گاز و نفت کوره برای تأمین احتیاجات داخلی کشور به پیشنهاد هیئت مدیره
نایب رئیس - آقای صارمی مخالفید بفرمایید.
صارمی - در جلسه قبل در این جا عرایضی عرض کردم که شرکت نمایندگان مجلس در شورای عالی موردی ندارد البته به آن ماده رأی داده شد من هم دیدم به این‌که نظر اکثر آقایان بر این است که این ماده تصویب بشود از تقدیم پیشنهاد اصلاحی هم خودداری کردم در این جا بحث شد به این‌که جناب آقای عمیدی نوری فرمودند حالا که شرکت‌های مختلفی و دستگاههایی به وجود آمده است که بودجه آنها اصولاً طبق قوانین و اصول کلی در مجلس مطرح نمی‌شود یا در کمیسیون‌های بودجه مورد رسیدگی واقع نمی‌شود چون از اصل انحراف حاصل شده بنابراین شرکت ملی نفت هم که یک شرکت بزرگی است کارهای وسیعی دارد روی این زمینه باید صرف‌نظر و اغماض بشود زیرا بنگاه‌هایی بودجه‌های خودشان را با این ترتیب و مقرراتی که برای خودشان وضع کردند اجرا می‌شود بنده بایستی عرض بکنم که خوشبختانه در بودجه سال گذشته این نقیصه تا دی مرتفع شد و دولت توجه داشت به این‌که همه مؤسساتی که به عنوان بازرگانی اداره می‌شدند بودجه‌های تفصیلی آنها بایستی به تصویب کمیسیون بودجه برسد تبصره ۱ قانون بودجه است بودجه تفصیلی برنامه سال ۳۸ وزارتخانه‌ها و ادارات و کلیه مؤسسات دولتی مندرج در فصل دوم و سوم در حدود رقم اعتبار منظور در قانون بودجه پس از رسیدگی و تصویب کمیسیون بودجه قابل اجرا خواهد بود. بنابراین همان مؤسساتی که به عنوان بنگاه‌های دولتی انجام وظیفه می‌کردند و بودجه‌های آنها در مجلس مطرح نمی‌شد با بودجه تفصیلی‌شان در کمیسیون بودجه مورد رسیدگی واقع نمی‌شد به موجب تبصره ۱ گفته شد که بودجه‌های تفصیلی آنها بیاید در کمیسیون بودجه و تصویب بشود و حقیقت این است که این تصمیم بسیار با مورد بود و بنده می‌توانم بگویم که رعایت اصول از این جهت بخصوص از طرف دولت شده است و امیدوارم که این تبصهر هم در قانون بودجه سال ۱۳۳۹ قدرت وحدت داشته باشد و پیش‌بینی بشود برای این‌که حقیقتاً نظارت در هزینه از طرف مجلس با تصویب بودجه‌های تفصیلی به عمل آمده باشد بنابراین اگر این قاعده را ما ملحوظ و منظور بداریم که همان بنگاه‌ها هم بایستی بودجه‌های تفصیلی‌شان مورد تصویب مجلس یا حداقل مورد تصویب کمیسیون بودجه واقع شود باید این قاعده را تسری بدهیم نسبت به شرکت ملی نفت در اینجا پیش‌بینی شده است به این‌که شورای عالی درست بکنیم و دو نفر نماینده مجلس شورای ملی دو نفر نماینده مجلس سنا در اینجا شرکت بکنند و با این وضع نظارت بکنند ولی ملاحظه بفرمایند که گفته‌ایم
چطوری و وظیفه‌شان چیست؟ گفتیم یک بودجه کلی را بیاورند در شورای عالی مطرح بکنند ولی بودجه تفصیلی شان را خود آقایان هیئت مدیره به هر نحوی که دل‌شان خواست عمل بکنند و خرج بکنند در ماده ۲ می‌گوید که وظیفه شورای عالی الف بررسی و تصویب فصول و ارقام کلی بودجه هزینه‌های جاری شرکت توی پرانتز فوراً گفته‌ایم (بودجه‌های تفصیلی هزینه‌های شرکت را هیئت مدیره خود در حدود رقم کلی مزبور تعیین نموده و به موقع اجرا می‌گذارد) پس یک بودجه‌ای تنظیم می‌کنند و یک اصول در آن ذکر می‌شود و هیئت مدیره باید خودش اقلامش را تعیین بکند و به هر نحوی که دلش خواست خرج بکند جناب آقای مشایخی اگر چنانچه این را هم بیاورند و بگویید که شرکت است و ما خواستیم که شرکت سهامی تشکیل بدهیم اگر شرکت سهامی هم بود بودجه‌های تفصیلی باید به تصویب مجمع عمومی برسد اینجا من نمی‌دانم چطور است که یک شرکتی که دارای این همه اهمت است و بایستی مبالغ کلی درآمد عمومی کشور را تحت اختیار بگیرد نه شرکت باشد که مجمع عمومی بودجه تفصیلی او را تصویب بکند نه مجلس در بودجه‌اش نظارت بکند و تصویب بکند نه شورای عالی که این طوری آمده‌اید یک چیزی برایش درست کرده‌اید تحت اختیار یک هیئت مدیره‌ای باشد که آن هیئت مدیره را هم با ترتیبی که در اینجا پیش‌بینی کرده‌اید تقریباً یک عده‌ای را بایستی آقای مدیر عامل انتخاب بکند حالا این آقای مدیر عامل هر که باشد بشر است اشتباه می‌کند و بشر جائزالخطا است و سالی میلیون‌ها تومان به اختیار یک فرد یا یک افراد بخصوص گذاشتن و گفتن این‌که به هر نحوی دل‌تان می‌خواهد خرج بکنید درست نیست و بر هیچ اصلی منطبق نخواهد بود نتیجه این می‌شود که هزینه‌های غیرضروری انجام بگیرد خاصه به این‌که با اختیاراتی که در این اساسنامه به عهده آنها واگذار گردیده بنده خیال می‌کنم شرکت ملی نفت اگر وظایف خودش را خوب انجام بدهد شرکت نافعی است اگر وظایفش را خودش را خوب انجام ندهد مضرترین مؤسسات موجود در مملکت خواهد بود زیرا تأثیر وجودی دارد هر شخصیت حقوقی و شخصیتی که تأثیر وجودی او زیادتر باشد اثرات آن زیادتر خواهد بود خدمتش مهم‌تر خواهد بود غفلتش مهم‌تر خواهد بود زیانش بیشتر می‌شود بنابراین روی این اصول است که بایستی مراقبت بکنیم که از لغزش و اشتباه مصون و دور باشیم اگر اختیار را مطلقاً به فرد یا افراد محدودی واگذار کردید اینها همان طور که عرض کردم بشر هستند جایزالخطا هستند اشتباه می‌کنند ممکن است تحت تأثیر واقع بشوند و بالاخره اقلام بزرگی از درآمد کشور بیهوده غیر از موارد لازم و ضروری خرج بشود خوب آقا صحبت‌ها می‌شود گفته می‌شود یک روز در این مملکت شرکت نفت ایران و انگلیس بود این شرکت با یک عمارت محدودی که داشت در آنجا تمام مؤسسات او جمع بود و می‌توانست اداره بکند حالا شرکت ملی نفت اگر بگوییم وظایفش یک مقداری زیادتر شده است لازمه‌اش این است که چند باب اطاق به ساختمان سابق اضافه بشود نه این‌که جاهای مختلف را تحت اختیار بگیرد و بعد یک چنین ساختمانی که شاید ۸۰ میلیون تومان یا زیادتر خرج ساختمان آن بشود شروع بکند به ساختمان کردن بنده معتقدم شرکت ملی نفت اقدامات و کارهای زیادتری بایستی انجام بدهد تا این‌که مخارج این گونه امور تفننی بکند با بحث‌هایی که می‌شود از لحاظ بودجه و اینها پس بنابراین اگر چنانچه اختیارات محدود باشد افراد بیشتری در امر نظارت بکنند نتیجه این خواهد شد که این گونه هزینه‌های تفننی انجام نگیرد یا واقعاً اگر ضرورت هم داشته است بنابر ضرورت چنین عملی کرده باشد و نتیجه این باشد که بگوییم عده زیادتری در این جرای و این امور نظارت کردند مشخص این‌که این اقدامات بایستی انجام بگیرد تعداد بیشتری بوده است با اختیارات حداقل که وسیله‌ای برای دفاع از بیانات دیگران وجود داشته باشد حالا به این ترتیب اگر ماده ۲۴ را تصویب بکنیم بنده خیال می‌کنم به این‌که رویهم‌رفته مطابق منافع شرکت ملی نفت هم نباشد زیرا یکی از اصولی که ایشان می‌تواند از تحمیلات هم فرار بکند این است که عده زیادتری در جریان مور شرکت شرکت داشته باشد اگر شرکت داشته باشد مورد تحمیل هم واقع نمی‌شوند بنابراین من معتقدم اقلاً تصویب بودجه تفصیلی حالا شما ماده شورای عالی را تصویب کردید بسیار خوب تصویب هم شده است دیگر بحثی در آن نیست ولی حداقل بگوییم که بودجه تفصیلی شرکت ملی نفت را که بالغ بر میلیون‌ها تومان خواهد بد همین شورای عالی تصویب بکند نه این‌که یک بودجه کلی را تصویب بکند و بعد هیئت مدیره هرچه دلش خواست به هر وضعی دلش خواست آنها را انجام بدهد حداقل موضوعی که می‌توانیم موجبات اقناع خودمان را فراهم بکنیم یکی این است والا واقعاً بنده معتقد هستم شرکت ملی هم یک شرکتی است همین طور که کلیه بنگاه‌های مندرجه در قانون بودجه بودجه تفصیلی خودشان را سال گذشته آوردند در کمیسیون بودجه تصویب شد شرکت ملی نفت هم همین کار را بکند حالا ممکن است مواجه با اشکال باشد این است که تا این اندازه اقناع وجدانی پیدا بکنیم که بودجه تفصیلی آنها شورای عالی تصویب بکند و موجبات تصویب‌شان هم فراهم است این اختیارات زاید غیرمحدود را هم به افراد نداده باشیم لااقل بگوییم که نظارتی شده باشد به این مناسبت بنده پیشنهادی راجع به این موضوع تقدیم می‌کنم و خیال می‌کنم حد اعلای ضرورت را دارد که تا این اندازه مراقبت در هزینه میلیون‌ها تومان در این مملکت از طرف چند نفر وزیر به عمل بیاید و بالاخره در شورای عالی ۴ نفر نماینده مجلسین هست ۳ نفر وزیر خواهد بود وی می‌توانند به این‌که هر نوع توضیحاتی در آنجا بدهند شورا که تحت اختیارشان هست هر وقت که بخواهند تشکیل می‌دهند تغییری اصلاحی هم اگر لازم باشد در بودجه تفصیلی مصوبشان هم انجام بدهند خواهند توانست و هیچ گونه اشکالی هم برایشان پیش نمی‌آید.
نایب رئیس - آقای عمیدی نوری با ماده موافقید بفرمایید.
عمیدی نوری - جناب آقای صارمی یک نقل بیاناتی از طرف بنده فرمودند که قسمتی مطابق با عین بیان من بود ولی یک قسمتی مثل این‌که از آن چه بنده گفته بودم شاید درست نتوانستم ادا بکنم یا استنباط خودشان طور دیگری بود خواستم توضیحی خدمتشان عرض کرده باشم اصولاً همان طوری که فرمودید عقیده بنده این است که تمام بودجه‌های مملکت تمام دستگاهها و مؤسسات و حتی آنهایی که به نام شرکت و بنگاه و این حرفها هستند باید بیاید به مجلس شورای ملی و تفصیلی آن هم ضمیمه باشد و من حقیقه پریروز به جناب آقای نخست‌وزیر تبریک گفتم خودم هم در اطراف آن مقاله‌ای نوشتم در یادداشت‌های روزنامه خودم که اولین دفعه‌ای که بودجه مملکت با ضمیمه شدن بودجه تفصیلی یعنی به آن معنای واقعی تنظیم بودجه به مجلس شورای ملی تقدیم شد بودجه‌ای است که پریروز جناب آقای دکتر اقبال رئیس دولت به مجلس شورای ملی دادند منتهی این دیگر وظیفه ما است دیر شده نمی‌رسیم انشاءالله امیدواریم که در سال‌های آینده یک قدری زودتر همان طوری که در قانون اساستی گفته شد یک ماه قبل این بودجه با بودجه تفصیلی‌اش بیاید و حقاً هم مجلس شورای ملی که این گونه علاقه‌هایی که دارد مثل این‌که جناب آقای صارمی با کمال علاقه اینجا تشریح فرمودند و دلسوزی کردند که چرا باید این جور بشود اقلاً سه ماه آخر دوره یعنی آخر سال برای سال آینده وقت و فرصت باش و مجلس شورای ملی هم شب و روز مطالعه و کار بکند که این فرصتی که به دستش می‌آید و بودجه‌های تفصیلی با بودجه اصلی مملکتی یک مرتبه داده می‌شود این را خوب مطالعه بکند و حتی نظارت واقعی را در حذف اقلام زاید به کار ببرد تا یک بودجه صحیح و متعادل واقعی داده بشود پس این فکر را هم باید کرد حالا که دولت‌های ما یواش یواش دارند آماده می‌شوند که بودجه واقعی به مجلس بدهند مجلس شورای ملی باید بیشتر خودش را آماده بکند بیشتر دقت بکند و وقت صرف بکند تا این وظیفه نظار خودش را به کار ببرد این عقیده بنده است و امیدوار هستم یک روزی بشود که ما از این اصول شرکت و اداره بازرگانی و آنهایی که در امور مملکتی ما به این صورت در می‌آید و همین طور بودجه‌ها تجزیه می‌شود بودجه‌ها را خودشان رسیدگی می‌کنند خارج بشود آنها اصلاح بشود اما عرض بنده جناب آقای صارمی این بود مادام که این جور نیست این بهتر است که ما بگوییم یک شورایی باش که چهار نفرش نمایندگان مجلسین باشند یکی هم دادستان کل باشد دو وزیر هم هستند یعنی ترکیبش این است که از هفت نفر ۵ نفر چهار نفرش نمایندگان مجلسین هستند یکی دادستان کل مملکتی که آن هم یک مقام خیلی عالی است که حق نظارت در اجرای قانون را در تمام مملکت دارد که این پنج نفر لااقل این بودجه‌ای که شرکت ملی نفت به صورت بازرگانی و تجارتی می‌خواهد اداره کند چون این اساسنامه را اگر دقت بفرمایید همه جور اسم در آن دارد هم شرکت است هم اصول بازرگانی است و هم کارش اداری است هم شرکت طبق قانون تجارت باید لااقل از چند نفر تشکیل بشود اینجا این طور هم هست سرمایه دولتی است از یک نفر تشکیل شده خلاصه یک چیز مخلوطی است با این مفهوم که فعلاً به نام اساسنامه شرکت ملی نفت در معرض مطالعه و تصویب قرار می‌گیرد باز هم لااقل در ضمن این جریانات یک وضعی پیدا شد که یک هفت نفری نظارت و رسیدگی در بودجه‌اش بکنند که از پنج تا یکی دادستان کل باشد و چهار تایش نمایندگان مجلسین باشند من این را ترجیح دادم بر آن راه‌های دیگر و از این جهت به وجود این شورا عقیده داشتم و حالا هم مهم‌ترین وظایفی که در این ماده ملاحظه می‌کنید هم وظیفه نظارت است و هم وظیفه رسیدگی به بودجه و حتی راجع به قیمت نفت که تغییر پیدا بکند تنزل پیدا بکند یا ترقی کند این هم داخل در اختیار شورای عالی است به این جهت است که با مجموعه این نظریات من معتقدم این ماده که ما بگوییم رسیدگی به این وظایف را شورای عالی بکند بهتر است و با وضع فعلی صلاح ما است اما آن نکته‌ای که جناب آقای صارمی فرمودند نکته‌ای بود که خود بنده هم در کمیسیون نفت عرض کردم جناب آقای مخبر سابقه دارند که من هم عقیده‌ام این بود که آقا ما حالا خوشبختانه رسیده‌ایم به آنجاهایی که بودجه کلی و چهار دیواری دارد از بین می‌رود بودجه حقیقی همان بودجه تفصیلی است حالا بیاییم این تفکیک را از بین ببریم که بگوییم بودجه کلی شرکت ملی نفت را شورای عالی تصویب بکند و آن وقت در
پرانتز بگذاریم که بودجه‌های تفصیلی هزینه‌های شرکت را هیئت مدیره خود در حدود رقم کلی مزبور تعیین نموده و به موقع اجرا می‌گذارد این را دیگر از بین ببریم چرا برای این‌که ما می‌رسیم به هیئت مدیره که موضوع عرایض بنده در کلیات بود و حالا هم بنده پیشنهاد می‌دهم البته بسته به نظر مجلس شورای ملی است من معتقدم هیئت مدیره می‌بایستی کسانی باشند که همه‌شان اکثریت‌شان با مدیران اجرایی باشد وقتی مدیران اجرایی اکثریت هیئت مدیره را داشتند یعنی شرکت ملی نفت فقط دست آنها است شورای عالی و مجمع عمومی و نظارت و اینها آن وظیفه‌ای که باید انجام نمی‌دهد و آن وقت ما می‌آییم می‌گوییم بلی شورای عالی به طور کلی رقم چهار دیواری بودجه را معلوم بکند آن وقت آن تفصیلی‌ها دست خود رؤسای اداره باشد آیا می‌شود این کار را کرد بنده که رئیس اداره هستم خرج را هم بگذارید دست خود بنده این صحیح نیست این دیگر شرکت ملی نیست این دیگر رقمی نیست که مربوط به خزانه مملکت باشد اگر جنابعالی یک مؤسسه شخصی هم داشته باشید هیچ وقت نمی‌آیید به رؤسای اداری‌تان اختیار بدهید که خودشان بودجه‌ها را تصویب کنند با تصویب خودشان خرج بکنند این است که اگر در اینجا یک توجهی بشود که ما اصل تفکیک بودجه چهار دیواری را بگذاریم کنار و همان طوری که جناب آقای هنجنی در این دولت بودجه‌تان به مجلس شورای ملی تقدیم شد همانجور بودجه قایل بشوید این جمله هزینه‌های بودجه تفصیلی برود دست مدیران اجرایی که خودشان رقمش را تعیین بکنند حذف بشود و اختیار تصویب بودجه با همین شورای عالی باشد که اکثریتش نمایندگان مجلسین هستند و لااقل ما از این راه توانسته باشیم یک وظیفه تصویب بودجه‌ای را در شرکت ملی نفت از راه قوه مقننه به کار برده باشیم.
نایب رئیس - پیشنهادی رسیده است که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
مقام ریاست مجلس پیشنهادی می‌نمایم بند الف از ماده ۲۴ قانون به شرح زیر اصلاح شود.
الف - بررسی و تصویب بودجه کلی و تفصیلی سالیانه و بررسی و تصویب هزینه‌های سرمایه‌ای و اعتبارات اضافی - صارمی
نایب رئیس - آقای صارمی توضیحی دارید بفرمایید.
صارمی - بنده توضیحات راجع به این پیشنهاد را قبلاً عرض کردم و فعلاً اضافه می‌کنم به این‌که به موجب ماده ۲۸ هیئت مدیره کیا هستند که شما می‌خواهید تصویب و طرح کل بودجه تفصیلی را تحت اختیار آنها بگذارید در ماده ۲۸ می‌گوید برای انتخاب رئیس هیئت مدیره شورای عالی سه نفر از اشخاصی که واجد شرایط فلان باشد توسط وزیر دارایی به هیئت وزیران پیشنهاد می‌نماید و یک نفر انتخاب می‌شود و اعضای هیئت مدیره به پیشنهاد رئیس هیئت و موافقت وزیر دارایی و تصویب هیئت وزیران به موجب فرمان همایونی انتخاب می‌شوند یعنی اعضای هیئت مدیره هم بایستی به پیشنهاد رئیس هیئت مدیره باشد و این عده چند نفری که در اینجا به عنوان هیئت مدیره پیش‌بینی شده است روی هم رفته بنا به تمایل یک فرد که رئیس هیئت مدیره باشد و این عده چند نفری که در اینجا به عنوان هیئت مدیره پیش‌بینی شده است روی هم رفته بنا به تمایل یک فرد که رئیس هیئت مدیره باشد انتخاب می‌شوند یعنی آن باید پیشنهاد بکند خوب آقای یک بودجه چند صد میلیون تومانی را شما می‌خواهید تحت اختیار یک فرد بگذارید این درست نیست اگر چه اینجا هم شرکت باشد اگر شما خواستید شرکت سهامی تشکیل بدهید مطابق قانون تجارت اشکالی نداشت که این همه اختیار به یک فرد داده شود عرض کردم که بودجه‌های هر شرکتی را مجمع عمومیش تصویب می‌کند اینجا گفتید یک چهار نفر را بیاورند از مجلس و بقیه افراد عامل شرکت را هیئت مدیره هر طوری دلش خواست انتخاب بکند و آنها تمام بودجه شرکت را تصویب بکنند و خرج بکند این درست نیست و در هیچ جا سابقه ندارد که یک فرد بخصوصی را میلیون‌ها تومان تحت اختیارش بگذارند که به هر ترتیبی خواست خرج بشود این است که حالا برای تسهیلات کار عیب ندارد این بودجه تفصیلی را شورای عالی تصویب بکند بنده خیال می‌کنم به این‌که آقایان هیئت مدیره شرکت سهامی ملی نفت هم تا این اندازه خودشان علاقه‌مند باشند که رعایت این اصول بشود والا به این ترتیب بایستی گفت به این‌که رویهم‌رفته انتظاری از حسن اجرا و جریان امور نمی‌توان داشت بنده در پیشنهاد بررسی بودجه کل و تفصیلی را عرض کردم و نتیجه آن قسمتی که در آخرش هم هست قبل از بررسی یک کلمه شرکت باید اضافه بشود به این ترتیب بررسی و تصویب بودجه کلی و تفصیی سالیانه شرکت و بررسی و تصویب هزینه‌های سرمایه‌ای و اعتبارات اضافی (دهستانی - اصلاح بودجه با کی باشد؟) و حتی بررسی و تصویب بودجه کلی و تفصیلی از وظایف این شورا باشد خودش هم می‌تواند هر وقت بخواهد اصلاح کند قید آن موضوع یک امر زایدی به نظر می‌رسد.
نایب رئیس - آقای دولت‌آبادی مخالفید بفرمایید.
دولت‌آبادی - برای بنده بسیار کار دشواری است که در مقابل اندیشه و فکر یک دوست عزیز و همکار محترم بیانی می‌کنم که ولو باطنش هم مصلحت باشد عنوان مخالف داشته باشد از این گذشته ما برادر و دوست هستیم و یک وظیفه را انجام می‌دهیم اخلاقاً هم بنده همیشه کمال احترام را نسبت به همکاران عزیز دارم اما مطلبی که لازم است اینجا عرض کنم و باز هم یک بار در مورد شرکت نفت عرض کردم قضیه شرکت نفت جناب آقای صارمی و هم چنین جناب آقای عمیدی نوری و همچنین عموم دوستان و همکاران بنده یک امری نیست که قابل مقایسه با یک شرکت عادی باشد بنده باید پیشنهاد اصلاحی که آقایان رفقا بدهند و مجلس تصویب کند یک فرد مطیع هستم که خودم را تابع اکثریت می‌دانم به یک شرط و آن این است که کوچک‌ترین فلجی در کار نفت ایجاد نکند فقط نظر و هدف بنده این است یعنی ما برای اصلاح یا توجه به یک رقم خرج کوچکی یک مصلحت بزرگی را در مجلس شورای ملی فوت نکنیم اصل مطالب این است قضیه نفت امروز آن چیزی نیست که ما در قرارداد شرکت ایران و انگلیس داشتیم این طور نیست ما با کمال سربلندی می‌توانیم بگوییم بزرگ‌ترین رقم عایدات این مملکت که برای هر فرد دقیقی هم قابل پیش‌بینی نبود عایداتی است که ما باید برای مصلحت مملکت و اصلاح اوضاع عقب افتاده خود خرج کنیم این اصل است آقا می‌فرمایید در شرکت نفت پول‌های بی‌جا داده می‌شود من کوچک‌ترین دفاعی در این مورد ندارم نظر آقایان رفقا این است که بودجه شرکت نفت دخلاً و خرجاً به کمیسیون بودجه یعنی مجلس بیاید و رسیدگی شود این نص صریح قانون است احتیاج به تأیید من و دیگری ندارد مجلس بایستی نظارت قانونی خودش را در کار بودجه مملکت اجرا بکند این قانون اساسی است هیچ کس حق ندارد بدون تصویب مجلس یک شاهی بگیرد و هر کس هم بدون تصویب مجلس یک شاهی از حقوق عمومی خرج بکند برخلاف قانون است این حقیقت مطلب است اما بگوییم بودجه جز شرکت نفت را شورا تصویب بکند همان طور که در گذشته بیان بسیار جامعی جناب آقای صدرزاده در جلسه گذشته و همین طور خود جنابعالی فرمودید قضیه لوث مسئولیت است ما در تنظیم اساسنامه شرکت ملی نفت که من باید از دقت نظر اعضا کمیسیون که آنجا تشریف داشتند و مخصوصاً جناب آقای عمیدی نوری سپاسگزاری کنم که وقت بسیاری صرف این کار کردند آمدیم وظایف را تشخیص و تجزیه کردیم یعنی هیئت مدیره را در مقابل مسئولیت‌هایی که در اینجا ملاحظه می‌فرمایید قرار دادیم و گفتیم اگر می‌خواهید که شما اختیار داشته باشید باید حدود و حقوق و مسئولیت شما روشن باشد من تمنی می‌کنم آقایان با آن نظر دقیقی که دارند اساسنامه فعلی و مسئولیت‌های هیئت مدیره را بردارند و با آنچه در سابق بوده مقایسه کنند آقای انتظام که یکی از شخصیت‌های باارزش مملکت ماست و مرد شریف و باتقوایی است آقایان رفقا شاهدند که زیر بار این مسئولیت نمی‌رفت گفتیم این حرفها سرمان نمی‌شود.
ما یک مدیر عامل مسئول می‌خواهیم در صورتی که در تشکیلات سابق مدیر مسئولی نبود لوث مسئولیت بود اما اگر بخواهیم قضایا را از دیده بدبینی بنگریم این با کار مملکت و مملکت داری موافق نیست هر خائنی را باید مجازات کرد و هر خادمی را باید تشویق کرد اما نمی‌شود تمام وقت در اندیشه این‌که خطایی واقع نشود مملکت و تمام امور آن را دچار تردید کرد این عقیده بنده است هیئت مدیره کیست با همان شرایطی که اینجا قرائت گردید در پشت این تریبون یکی از شخصیت‌های برجسته مملکت به پیشنهاد دولت به امر اعلیحضرت همایونی انتخاب می‌شود و او را نمی‌شود یک فرد عادی آقا میرزا حسن یا آقا میرزا حسین رئیس شرکت دانست ما آنچه وظیفه و در قدرتمان بود انجام دادیم باید به عرض برسانم که ما آمدیم وظایف را تشریح کردیم تجزیه کردیم هیئت بازرسی را برایش مسئولیت تعیین کردیم آقایان اعضا کمیسیون می‌دانند در پیشنهاد اولیه که متأسفانه به تصویب مجلس سنا هم رسیده بود و به مجلس شورای ملی آمده بود اساساً صحبت از هیئت بازرسی نبود ما آمدیم ایجاد کردیم و برای او مسئولیت تعیین کردیم برای این‌که او مسئولیت خودش را انجام بدهد و آن یکی نظارت خودش را انجام بدهد مجلس شورای ملی چه عضو شورا بفرستد و چه نفرست مطلقاً چنانچه در جلسه گذشته گفتم مسقط حق قانونی ما در هیچ گونه از امور و نظارت در تمام اقالم خرج و دخل نیست مطلقاً بنابراین این توضیحات را من استدعا می‌کنم آقایان رفقا توجه بفرمایند که کوچک‌ترین اخلالی را در دستگاه عظیم نفت برای پیشرفت کارش پیش نباید آورد.
نایب رئیس - آقای عمیدی نوری موافق با پیشنهاد هستید بفرمایید.
عمیدی نوری - اولاً از جناب آقای دولت‌آبادی تشکر می‌کنم که ابراز لطف و محبتی به بنده فرمودند ثانیاً خواستم عرض کنم که بحث‌هایی که از نظر وضع قانون در مجلس شورای ملی می‌شود البته با حفظ مراتب دوستی و ارادت و همکاری صمیمانه‌ای است که همه ما با هم داریم اعم از این‌که هر نامی یا هر حزبی یا عضویت هر فراکسیونی روی ما باشد ما بحث منطقی و اصولی را مخصوصاً در وضع قانون که یک امر فنی است و برای مملکت است بیشتر باید توجه داشته باشیم البته در مقابل روش اساسی که مربوط به دستجات مختلف پارلمانی و مملکتی است به همین جهت هم هست که می‌بینید ما هر سه در یک فراکسیون هستیم جناب آقای صارمی
و جناب آقای دولت‌آبادی و بنده حقیر ولی خوب عقاید مختلفمان را راجع به اصلاح یک ماده به عرض می‌رسانیم و البته تشخیص با مجلس شورای ملی است اما جناب آقای دولت‌آبادی واقعاً باید گفت که بسار اقدام صحیحی شده است در کمیسیون نفت که این اساسنامه‌ای که به کلی فرق دارد با آن اساسنامه‌ای که در مجلس سنا تصویب شد و این بررسی و بازرسی که حقیقتاً همکاری جناب آقای انتظام که چقدر موافقت کردند که ما این اصلاحات را کردیم همه اینها به ما امید می‌دهد که باز هم فرصت داشته باشیم یک کوشش بیشتری بکنیم که اگر نقایصی هست اصلاح کنیم و بنده که با پیشنهاد جناب آقای صارمی موافقم برای این است که می‌بینم در حال حاضر دولت ما یک دولتی است که در بودجه به معنای واقعی بودجه خودش را مایل است بدهد یعنی رهبر حزب بنده و نخست‌وزیر مملکت زودتر بودجه تفصیلی و چهار دیواری مملکت گفت ما یک بودجه داریم و آن بودجه مملکتی است طبق قانون اساسی دیگران نیست که یک ماده واحده بنده بگذرم چهار دیواری و بگویم اینقدر خرج و اینقدر دخل تفصیلی‌ها بعداً برود به کمیسیون بودجه (صدرزاده - و چه خوب کاری کردند) و چه کار حسابی، خوب حالا که ما این ترتیب را در اصل بودجه قایل شدیم و یکی از افتخارات این دولت است که این قدم را برداشت صحیح نیست که ما در اساسنامه شرکت ملی نفت دو صورت قایل شویم یکی بگوییم بودجه کل را شورای عالی نفت تصویب کبند و تفصیلی‌هایشان را خود رؤسای ادارات مربوطه این صحیح نیست این متناقض است این هم با روش بودجهنویسی ما مخالف است و هم اساس مطالعه‌ای که در بودجه و حقی که ما به شورای عالی داریم این را لغو می‌کند والا هیچ تردیدی نیست که ما سعی می‌کنیم هیچگونه اخلالی و توقفی در شرکت ملی نفت حاصل نشود چنان‌که همین عقیده را هم در مورد مملکت داریم شرکت ملی نفت یکی از از اجزا مملکت ماست و قی برای مملکت قایل شدیم که بودجه تفصیلی و چهار دیواری یک بودجه باشد و یک فرصت کمی داریم که تا شب عید این لایحه را رسیدگی بکنیم و رأی بدهیم آن وقت چطور می‌توانیم بگوییم که بودجه تفصیلی را حتماً جدا می‌کنیم برای کار شرکت ملی نفت و آن هم بگذاریم به اختیار خود هیئت مدیره که اکثریتش را رؤسای خود ادارات شرکت ملی نفت هستند آن وقت اگر این کار را بکنیم ممکن است خدای نکرده وقفه‌ای در کار شرکت ملی نفت پیش بیاید به عقیده بنده این هفت نفر شورای عالی نفت پیشنهاد شرکت ملی نفت را بدون تجزیه تفصیلی و کلی یک بودجه کلی و اصولی و صحیح می‌دهند به شورای عالی نفت هم رسیدگی می‌کند و هم تصویب می‌کند و یک کار اصولی است پیشنهاد جناب آقای صارمی با توجه به این نکته است یعنی این‌که دو جمله را حذف کرد یعنی این پرانتزی که گذاشته بودجه‌های تفصیلی هزینه‌های شرکت را هیئت مدیره خود در حدود رقم مزبور تعیین و به موقع اجرا می‌گذارد این را حذف کرده است برای این‌که وقتی بودجه کل شرکت ملی نفت را ما گذاشتیم در اختیار شورای عالی که شورای عالی اکثریتش با نمایندگان مجلسین است و دادستان کل به این جهت است که بنده خیال می‌کنم جناب آقای دولت‌آبادی اگر موافقت بفرمایند با این روش و اصولی را که الان در بودجه مملکتمان پیش‌بینی شده ما دیگر این کار دمده را از بین ببریم همین طوری که یک دوازدهم و دو دوازدهم دارد فراموش می‌شود و در تاریخ مشروطیت ما می‌ماند که یک وقتی ما گرفتار یک دوازدهم و دو دوازدهم بودیم این جور هم بودجه تفصیلی جدا نشود از چهار دیواری و این هم فراموش بشود و از این به بعد بودجه ما بودجه اصولی طبق قانون اساسی تفصیلی جدا و کلی جدا نباید باشد وقتی گفتیم بودجه به تمام بودجه بایستی اطلاق بشود این است که بنده پیشنهاد جناب آقای صارمی را مطابق اصول می‌دانم و مخصوصاً این‌که ما در شرکت ملی نفت نمی‌توانیم آنطوری که باید به معنای قانون اساسی که جناب آقای دولت‌آبادی خودشان فرمودند حالا که آمدیم به وسیله اعضای منتخب مجلسین گفتیم به این بودجه رسیدگی کنید دیگر نباید سرشکسته کرد اگر بگوییم کلی را تو رسیدگی بکن و تمامش را بده به دست مدیران اجرایی که آنها تقسیم بکنند این دیگر صحیح نیست.
نایب رئیس - آقای مشایخی مخبر کمیسیون.
مشایخی - عرض می‌کنم که در کمیسیون نفت خوشبختانه چند نفر که در شرکت نفت در کارهای اداری و فنی آنجا وارد بودند شرکت داشتند و به علاوه جناب آقای دکتر پیرنیا که ایشان رئیس اداره کل امتیازات شرکت نفت بودند و از طرف مجلس شورای ملی هم در شورای عالی شرکت دارند نیز تشریف داشتند و نظریات ایشان واقعاً از نقطه‌نظر موضوع این لایحه و موضوع اساسنامه و همچنین از نقطه‌نظر اطلاعات وسیعی که در کار نفت دارند مورد استفاده به تمام معنا واقع شده و در روی مسایلی که در آنجا صحبت کردیم من شخصاً توجه داشتم که از اطلاعات ایشان استفاده کنم و نظریات ایشان را به دقت گوش می‌کردیم در همین ماده بخصوص که الان داریم صحبت می‌کنیم همین مذاکرات و همین بحث‌ها بلکه بیشتر در کمیسیون نفت به عمل آمد و این‌که بنده عرض می‌کنم توضیحی است که استفاده کردم از بیانات جناب آقای دکتر پیرنیا که به عقیده بنده منطق ایشان صددرصد صحیح و رسا و محکم و بااساس بوده است آقایان کار شرکت نفت یک کاری است فوق‌العاده معظم فوق‌العاده مهم و جنبه صنعتی و فنی او بر سایر امور می‌چربد آقایان توجه داشته باشند که تصمیماتی که اتخاذ می‌کنیم با اصول صنعت نفت مغایرت نداشته باشد که قطع دارم این اصل مورد توجه همکاران محترم من است چرا گفته‌ایم بودجه‌های تفصیلی به تصویب شورا نرسد و به تصویب هیئت مدیره برسد به تصویب مجمع عمومی نرسد و بودجه‌های تفصیلی به اصطلاح معروف به تصویب هیئت مدیره برسد سه شق اینجا است. جناب آقای صارمی رفیق عزیزم فرمودند اساساً تصویب بودجه از اختیارات مجمع عمومی است چرا برگشته بشود او چرا بودجه‌های تفصیلی را هیئت مدیره تصویب کند در اینجا لازم است عرض کنم که اولاً در فصل مربوط به مجمع عمومی دیدیم که می‌گوییم ترازنامه و گزارشاتشان به هر حال به تصویب مجمع عمومی خواهد رسید پس بنابراین مجمع عمومی یک مقام عالی هر شرکت سهامی است اصولاً گزارشی را که در پایان سال به مجمع عمومی می‌دهند باید به تصویب برساند و مصوبات مجمع عمومی اعمال هیئت مدیره را تأیید می‌کند که برطبق اصول انجام شده است یا نه اما راجع به بودجه‌های تفصیلی ملاحظه می‌کنید آقایان بودجه‌های تفصیلی گفتیم وقتی بودجه شرکت به پنج فصل تقسیم می‌شود یک قسمت مربوط به امور اکتشاف است فرض کنیم قسمت مربوط به امور تصفیه رقم کلی اعتباری را که برای این کار مورد نیاز است این را شورا تصویب خواهد کرد بعد می‌آییم سر خرج فرض کنیم یک رقمی تصویب شده است برای عمل اکتشاف نفت در بودجه بر اساس این اعتبار می‌روند عملیات اکتشاف را شروع می‌کنند می‌رسند به نفت اگر بگوییم که به محض این‌که به نفت رسیدیم فوراً بیاییم شورا را تشکیل بدهیم که بودجه مربوطه به امر استخراج را تصویب کند این یک امری است نشدنی چرا در خود ماده جناب آقای صدرزاده خیلی خوشوقتم که خوب دقت می‌فرمایید شورا سالی دو بار تشکیل می‌شود مگر در موار فوق‌العاده‌ای که تقاضا بشود تشکیل می‌شود و شورا هر روز که تشکیل نیست اما در مرکز نفت یک کارهای فوق‌العاده‌ای پیش می‌آید یک کارهای غیرمترقبه که هر روز باید تصمیم گرفت اگر چاهی آتش گرفت و یک اعتباری لازم داشته باشد که این اعتبار به مصرف خاموش کردن چاه برسد چه باید کرد مسایل مسایل فنی است هیئت مدیره ما تشکیل می‌شود از ۱۱ نفر که شش نفر متخصصین امور نفت هستند و در کادر فنی نفت صلاحیت دارند و به این مناسبت لازم است که در هیئت مدیره افراد فنی باشند تصمیماتی باید بغتة اتخاذ شود اعتباری باید تخصیص داده شود برای انجام این کار این تصمیمات را اگر بخواهیم به عهده شورا محول بکنیم اولاً غیر قابل پیش‌بینی بوده به علاوه در موقع مقرر که در این اساسنامه تصریح شده است شورا تشکیل بشود آن را تشکیل بدهید ثانیاً دعوت شورا تشریفاتی دارد باید آگهی کنیم موضوعی که مبتلا به است باید رعایت کنیم اصل موضوعی که مبتلا به است چه بود خاموش کردن نفت که با اشکال مواجه خواهد شد ما در این جا گفتیم بودجه‌های تفصیلی را هیئت مدیره تصویب خواهد کرد یعنی فصول را شورا تصویب خواهد کرد و بودجه‌های جز را هیئت مدیره تصویب خواهند کرد اگر غیر از این باشد نمی‌توانند دستگاه شرکت ملی نفت را اداره بکنند بنده اگر نمی‌توانم توضیح رسا بدهم ولی باید عرض کنم که کمیسیون نفت خیلی دقت کرده شش ماه بحث کرده شش ماه گفته‌اند و شنیده‌ایم و دفاع شده و این اصل کلی که باید بودجه به تصویب یک مرجع دیگری برسد در اطرافش صحبت کردیم با دلایل کافی ثابت کردند که کارهای جاری شرکت را باید هیئت مدیره انجام بدهد و باید قدرت داشته باشد یک اشاره‌ای اینجا شد که هیئت مدیره‌ای که یک نفر پیشنهاد کند و براساس پیشنهاد او ۱۰ نفر انتخاب بشود پس رأی بدهید به یک نفر جناب آقای صارمی نقص اساسی اساسنامه سابق این بود که اساساً در شرکت ملی نفت هیچ کس مسئول نبود اگر یک وقایعی در آن اتفاق می‌افتاد بلی از نظر فرم مجلس شورای ملی از وزیر دارایی سؤال می‌کرد و وزیر دارایی هم بعد از مراجعه به شرکت ملی نفت جوابی می‌داد ولی اصل لوث مسئولیت در آنجا طوری بود که به هیچ‌وجه من‌الوجوه نمی‌توانستیم کسی را مسئول بشناسیم و یک مسئول واقعی را برای حسن اداره شرکت نفت در نظر بگیریم یکی از شاهکارها یکی از موارد مؤثر و ضروری و لازم این لایحه این است که در سازمان شرکت ملی نفت مسئولی شناخته شده که در درجه اول شخص رئیس هیئت مدیره و مدیره عامل است که نتیجتاً سایر همکاران او هم مسئولیت اشتراکیشان محفوظ است و دولت مستقیماً مراجعه می‌کند به رئیس هیئت مدیره و بازخواست می‌کند و خوشبختانه به طوری که آقایان همکاران تصدیق کردند و گفتند امروز یک شخصیت مؤثر و محترم و با حیثیتی که مقامات مختلفه مملکتی را طی کرده است مردی است به تمام معنی با تقوی در راست هیئت مدیره شرکت ملی نفت است منتخب اعلیحضرت همایون شاهنشاه و منتخب دولت است و کارهای شرکت ملی نفت ایران امیدواریم در آتیه نزدیکی در یک مسیر بهتری باشد در هر
+
صورت بنده معتقدم که تصویب فصول بودجه باید از اختیار شورای عالی باشد و تصویب بودجه‌های تفصیلی به مناسبی که نمی‌شود کارهای جاری را در ظرف سال پیش‌بینی کرد مصلحت این است که هیئت مدیره تصمیم می‌گیرد و خوشبختانه جناب آقای دکتر پیرنیا هم این مورد را بالاخص در کمیسیون بیان کردند و تصدیق کردند که صلاح است.
نایب رئیس - در اطراف این پیشنهاد بعضی از آقایان هم تقاضای صحبت کرده‌اند ولی چون حداکثر امکاین که آین نامه اجازه داده است که پیشنهاد دهنده توضیح داده‌اند یک مخالف و یک موافق هم صحبت کرده‌اند آقای مخبر هم توضیح داده‌اند دیگر مجالی برای اظهارنظر آقایان نیست (مشایخی - نماینده دولت می‌خواهد توضیح بدهد). دولت اگر بخواهد می‌تواند بفرماید آقای معاون وزارت دارایی
هنجنی (معاون پارلمانی وزارت دارایی) - عرض کنم همان طور که خود آقایان محترم به خوبی مستحضرند مسئله نفت یک مسئله خاصی است که با سایر امور بازرگانی به هیچ‌وجه قابل انطباق نیست مسئله‌ای است بسیار وسیع و در این امور فنی پیش‌بینی‌های وسیع و لازم نمی‌شود کرد و در وضع خاصی است در این ماده در کمیسیون هم مذاکرات بسیار زیادی شده و تمام راه حل‌ها درنظرگرفته شده و بالاخره به این صورت تصویب شده و از آقایان تقاضا دارم که با این ماده تصویبی کمیسیون موافقت بفرمایید.
صارمی - بنده با یک توضیحی می‌خواهم مسترد بدارم آقای دکتر پیرنیا از افرادی هستند که وارد در جریان هستند با من مذاکره کردند که ضرورت دارد به این ترتیب تصویب شود آقای دولت‌آبادی هم همین نظر را تأیید می‌کردند چون در کمیسیون بسیار مورد مطالعه واقع شده است و این ماده برای پیشرفت امور لازم خواهد بود. بنده به احترام عقیده دو نفر از آقایان پیشنهادم را مسترد می‌دارم.
نایب رئیس - پیشنهاد دیگری مشابه این پیشنهاد از طرف آقای فیلکس آقایان رسیده که قرائت می‌شود.
فلیکس آقایان - بنده مسترد می‌دارم.
نایب رئیس - بنابراین پیشنهادی در اطراف ماده ۲۴ که ۲۵ طبع و توزیع شده دیگر نیست رأی می‌گیریم به اصل ماده آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۲۵ مطرح است و قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۲۵ - شورا می‌تواند نسبت به جریان کارهای شرکت در هر قسمت از عملیات آن‌که باشد از جمله در مورد بودجه‌های تفصیلی شرکت توضیحاتی بخواهد و رئیس هیئت مدیره موظف است اطلاعات مورد احتیاج را در استرع اوقات در اختیار شورا بگذارد هرگاه شورا اجرای هرگونه بازرسی را لازم بداند رئیس هیئت مدیره وسایل انجام آن را فراهم خواهد نمود.
نایب رئیس - پیشنهادات قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم تبصره زیر به ماده ۲۵ اضافه شود.
تبصره - نمایندگان مجلسین عضو شورا عالی نفت مکلفند در هر شش ماه یک بار گزارش امور شرکت ملی نفت را به هر یک از مجلسین بدهند.
عمیدی نوری - مهندس سلطانی
نایب رئیس - آقای عمیدی نوری
عمیدی نوری - این پیشنهادی را که جناب آقای مهندس سلطانی و بنده امضا کردیم مبتنی بر این تکلیف است که راجع به همین نمایندگانی که مجلسین سنا و شورا انتخاب می‌کنند در ظرف یک سالی که این آقایان در شورای عالی نفت عضوی دارند لااقل در هر شش ماه یک بار گزارشی از اوضاع شرکت ملی و نظارت و مطالعاتی که کرده‌اند بدهند که یک رابطه‌ای بین مجلسین با نمایندگان خودشان به یک صورت قانونی در بین باشد (دولت‌آبادی - شش ماه را یک سال بفرمایید) بفرمایید شش ماه یک سال باشد آن هم بسته به نظر مجلس و آقایان است من تذکر بدهم منظور ما این است که به هر حال یک مطلب قانونی باشد برای نمایندگان محترم هر چند این کار را جناب آقای دولت‌آبادی وقتی تشریف داشند یک گزارشی لطف فرمودند و ما استفاده کردیم اما ما می‌خواهیم که این صورت رسمی و تکلیفی باشد که نمایندگان عضو شورای عالی نفت گزارشی بدهند که این گزارش بعداً در مطبوعات منعکس شود و بعداً در مطالعه مجلسین قرار بگیرد و بتوانند روی آن گزارش وظیفه نظارت و مطالعات خود را انجام بدهند.
نایب رئیس - آقای صدرزاده (صدرزاده - موافقم) آقای موسوی (موسوی - موافقم) آقای حمید بختیار (حمید بختیار - موافقم) چون مخالفی نیست با تفاوت این‌که شش ماه یک سال شده مجدداً قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
تبصره - نمایندگان مجلسین عضو شورای عالی نفت مکلفند در هر سال یک بار گزارش امور شرکت ملی نفت را به هر یک از مجلسین بدهند.
نایب رئیس - آقای معاون وزارت دارایی
هنجنی - عرض کنم شرکت‌ها یک برنامه‌ای در بدو کار تنظیم می‌کنند و این برنامه را عمل می‌کنند یک سال طول دارد که این برنامه اجرا بشود و در آخر سال بیلان عملیات را می‌دهند اگر بنا باشد در شش ماه گزارش بخواهند بدهند کارها نیمه کاره است (نمایندگان - یک سال شده) این یک مطلب و دیگر این‌که تقاضا دارم در آیین‌نامه بگذارند نه در اساسنامه شرکت
صدرزاده - در هر حال ما برای نمایندگان خودمان تکلیف تعیین کردیم در قانون باشد بهتر است.
نایب رئیس - اعلام رأی شده بود و مجدداً هم قرائت شد برای این‌که آقایان متوجه باشند با تغییر شش ماه به یک سال رأی می‌گیریم آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد رأی می‌گیریم به ماده ۲۵ با توجه به این پیشنهاد آقایانی که با ماده ۲۵ و تبصره آن موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده ۲۶ مطرح است و قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
قسمت سوم - هیئت مدیره و مدیر عامل
ماده ۲۶ - هیئت مدیره از یک نفر رئیس که سمت مدیریت عامل را نیز خواهد داشت و ده نفر عضو تشکیل می‌شود رئیس و اعضای هیئت مدیره باید ایرانی باشند و شرایط انتخاب آنها به شرح زیر است:
الف - رئیس هیئت مدیره از بین اشخاصی انتخاب خواهد شد که لااقل ۲۰ سال سابقه خدمات دولتی و اجتماعی داشته و در قسمتی از آن مدت متصدی کارهای مهم مملکتی بوده و نیز دارای اطلاعات کلی در امور مربوط به صنعت نفت باشد ادامه خدمت رئیس هیئت مدیره تا سن هفتاد مجاز خواهد بود.
ب - شش نفر از اعضای هیئت مدیره از بین اشخاصی انتخاب خواهد شد که ده سال سابقه خدمت در یکی از قسمت‌های فنی بازرگانی حقوقی یا اداری صنعت نفت داشته و اقلاً در طی سه سال از آن مدت در یکی از ادارات مربوط به صنعت نفت ایران شغل مهمی را عهده‌دار بوده باشند.
شش نفر عضو مزبور موظفاً انجام وظیفه خواهند نمود و باید تمام وقت آنها در اختیار شرکت بوده و هیچ نوع اشتغال مؤظف در خارج از شرکت نداشته باشند اشتغال غیرمؤظف آنها به شرط موافقت رئیس هیئت مدیره مجاز خواهد بود هر یک از اعضای مزبور که از مقررات این ماده تخلف کند برکنار خواهد شد.
ج - سایر اعضای هیئت مدیره از بین شخصیت‌های اجتماعی انتخاب می‌شوند اعضای مشمول این بندد ممکن است با تمام وقت یا قسمتی از وقت در اختیار شرکت باشند.
نایب رئیس - آقای صدرزاده مخالفید بفرمایید.
صدرزاده - عرض کنم بهتر این است که ما وقتی راجع به قانون صحبت می‌کنیم اسم اشخاص را نیاوریم چون ممکن است این توهم حاصل بشود که انتقادی را که راجع به یک ماده می‌کنیم مربوط به آن کسی است که مجری آن است و از این جهت است که من ناگزیرم این صحبت را بکنم. جناب آقای انتظام از اشخاصی هستند که مورد کمال احترام هستند و ایشان از شخصیت‌های ممتاز این مملکت هستند ولی قانون مربوط به ایشان نیست مربوط به آینده است مربوط به اساس است اما مطلب اصلی بنده در این ماده ۲۶ دو سه اشکال است که بنده می‌خواهم عرض بکنم یکی این‌که می‌نویسید که رئیس هیئت مدیره تا سن هفتاد سال مجاز باشد آخر آقا در این مملکت جوان‌هایش درس می‌خوانند ما که نباید هی روی سن خودمان حساب بکنیم آنها دارند درس می‌خوانند و می‌آیند و انتظار دارند من تصور می‌کنم این سن هفتاد سال این جا زیاد باشد برای چه هفتاد سال باشد؟ یک مستخدم دولتی که شصت سال کار می‌کند می‌گویند بازنشسته شود آن هم یک کار بسیار بزرگی مثل کار نفت که خیلی دقت و زحمت دارد این را بایستی یک اشخاصی عهده‌دار باشند که مجرب باشند ولی دیگر بر این‌که به سن‌هایی رسیده باشند که مغزشان تراوشاتی نداشته باش و نتوانند به کار برسند به علاوه یک فرصتی هم می‌دهد به این جوان‌هایی که از اروپا می‌آیند دستشان به یک کاری باشد الان این گرفتاری را داریم این اشخاص که در خارجه هستند می‌گویند ما نمی‌آییم چون به ما کار نمی‌دهند این راجع به سن در اینجا و در قوانین دیگر استدعا می‌کنم که یک توجهی بفرمایید که فرصت به جوان‌ها هم داده بشود. اما مطلب دیگری که می‌خواستم عرض کنم راجع به اعضای هیئت مدیره است در تبصره مجلس سنا ۵ نفر آمده و گفته اگر لازم شد دو نفر دیگر انتخاب خواهند کرد و می‌شود ۷ نفر اینجا یازده نفر معین کرده اصولاً وقتی‌که این جور کارهایی مثل نفت پیش می‌آید و باید به یک صورت مناسبی تصویب بشود و زودتر و سرعت در آن مطلوب است به طوری که آقای مشایخی استدلال فرمودند لازم نیست عده زیاد باشد عده کم باشد ولی مفید و مطلع وعده زیاد هیچ فایده‌ای ندارد جز تشتت به علاوه مسئله صرفه‌جویی را باید در این مملکت مورد توجه قرار بدهیم یک کاری را که ممکن است با پنج و یا شش نفر انجام داد معنی ندارد که با ۱۱ نفر انجام بدهیم این را باید توجه داشته باشیم این یک نکته نکته عجیب‌تر جناب آقای مهندس هدایت این است که می‌گویند اشخاص را که می‌خواهند انتخاب کنند شش تا از اشخاصی باشند که اطلاعات فنی بازرگانی
حقوقی یا اداری در صنعت نفت داشته باشند بسیار خوب اما آن چند تای دیگر اعضای هیئت مدیره از بین شخصیت‌های اجتماعی انتخاب می‌شوند آقا آموزگار یک شخصیت اجتماعی است امام یک مسجد هم شخصیت اجتماعی دارد استاد دانشگاه هم شخصیت اجتماعی دارد ولی اینها من حیثالمجموع ممکن است اطلاع نداشته باشند این چه مبنایی است که شما تعیین می‌کنید اصولاً یک کلمات وسیعی که نشود تطبیق با یک اشخاص معین کرد و این قدر وسیع باشد که هر کس را بتوانتند در آن حدود بیاورند استعمال نکنید. بنده معتقدم اولاً کسانی را بیاورید اعم از این‌که ابتدا انتخاب بشوند یا بعداً انتخاب بشوند که به قدر معین از صنعت نفت اطلاع داشته باشند دوم بی‌اطلاع از یک چنین مطلب مهمی مثل نفت که امروز از اهم مسایل دنیایی است تأثیر سوء دارد این است که بنده از آقایانی که در این قانون دقت بیشتری کرده‌اند و می‌کنند تقاضا دارم پیشنهاداتی بدهند که این معایب رفع بشود این مطالب را که بنده اینجا عرض کردم مطالب کلی و عمومی است مطالب فنی صنعت نفت نیست که حتی یک اشخاص بخصوص صلاحیت داشته باشند در این اظهار نظر کنند این از مطالب عمومی است و تمام آقایان صلاحیت دارند که در این بابت بحث کنند این نکات عمده‌ای بود که عرض کردم یکی راجع به سن است که یک قدری تغییر بدهید این خیلی زیاد است و یک قدری پایین‌تر بیاید و ثانیاً از عده اعضا یک قدر کمتر بشود ولی به هرحال اعضایی انتخاب بشوند که در صنعت نفت اطلاعاتی داشته باشند که بتوان از اطلاعاتشان استفاده کرد.
رئیس - آقای عمیدی نوری مخالفید یا موافق؟
عمیدی نوری - موافقم.
رئیس - می‌توانید بعد از مخالف صحبت کنید.
عمیدی نوری - جناب آقای صدرزاده راجع به سن رئیس هیئت مدیره فرمودند که این یک قدری زیاد است تا هفتاد سال جا به جوان‌ها بدهید خوشبختانه فعلاً به قدری جا به جوان‌ها داده شده است که سن وزرای ما تا ۳۵ رسیده بنابراین نگرانی از این جهت نباید داشته باشید ولی برای رئیس هیئت مدیره یک شرکت بزرگ نفت اگر ما این امر را قایل باشیم که تا سن ۷۰ سال باشد تصور می‌کنم این زیاد نباش چه بسا جوان‌هایی هستند که به کار نمی‌خورند و چه بسا سالخوردگانی هستند که مفید هستند و به کار می‌خورند و بنده این را الهام گرفتم از فرمایشات اعلیحضرت همایونی در مصاحبه مطبوعاتی که به همین عنوان شده بود و خودشان فرمودند و واقعاً هم همینطور است ما الان دو بین کارمندان بازنشسته برمی‌خوریم به یک افرادی که پخته و وارد هستند قیافه را که نگاه می‌کنید می‌بینید قیافه چهل و چهل و پنج ساله است و باز نشسته می‌شوند در حالی ک موقع کار ایشان است و مملکت از وجود آنها می‌تواند استفاده بکند این است که بنده از نظر هفتاد سال به عرض رساندم که دلیل ما این بود اما راجع به تعداد یازده نفر خیلی مفصل چهار جلسه بحث شد این قدر گفت و شنود شده تا رسیده به اینجا و بالاخره آن هم که می‌خواستم نشد و چانه‌اش را گذاشته‌ایم با مجلس شورای ملی منتهی این را بحث کردیم که ۱۱ تا شش تا رؤسای اجرایی شرکت نفت می‌شوند چهار تاش غیر اجرایی و ما بحثمان این بود که صحیح نیست این هیئت مدیره نیست که بگوییم غیر از رؤسای شرکت ملی نفت تصمیم بگیرند و اگر می‌خواهند که در مقابلشان هم بشود این خوب نیست این بود که خیلی تنزل فرمودند و یازده تا شد که یکی رئیس هیئت مدیره یعنی مدیر عامل باشد و حق و تو داشته باشد و اختیار نداشت و همان طور که جناب آقای دولت‌آبادی فرمودند زیر بار نمی‌رفت و نمی‌شود که هم شما مدیر عامل باشید و هم مسئولیت نداشته باشد این است که در قبال اختیارات ایشان یک اختیارات وسیع هم داده شده است که رأی ایشان مؤثر می‌شود.
معهذا بنده عده یازده تا شش تا خوب این تطبیق می‌شود با مدیران فعلی شرکت ملی نفت یعنی تشکیل می‌شود از ۱۱ تا ۶ تا رؤسای اجرایی ۶ تا افراد غیر اجاریی یکی هم رئیس هیئت مدیره اما تعداد ۱۱ تا به نظر بنده زیاد نیست با کادر وسیع که شرکت ملی نفت دارد و با اصراری که آقایان دارند که حتی‌المقدور از رؤسای اجرایی در هیئت مدیره باش منطقی هم داشتند که در کار نفت در اغلب هیئت مدیره شرکت از خود رؤسای اجرایی تشکیل می‌شود چرا آنها بایستی بدانند چه جور عمل بشود چطور کار بکند تقسیم نمی‌شود که یک رئیس اجرایی خودش در کار اجرایی یک پیشنهاد بدهد و خودش هم اجرا را در اختیار داشته باشد در این صورت این می‌شود کار فردی کار مشورتی و جمعی نمی‌شود به این صورت آمدند این را موخر آوردند ۶ تا اینها باشند ۶ تا غیر اجرایی و یکی رئیس معهذا به نظر بنده آنها می‌شوند شش تا اینها می‌شود ۵ تا یعنی پنج تا اجرایی ۵ تا غیر اجرایی رئیس هیئت مدیره هم که ۱۱ است این یک را می‌تواند مؤثر باش و این ور یا آن ور را تعدیل بکنند در این صورت به نظر بنده آن نگرانی که داشتیم رفع می‌شود و ضمناً استفاده هم از وجود متخصصین نفی که رؤسای ادارات شرکت ملی نفت هستند و وجودشان مؤثر است آن استفاده را بکنیم و استفاده از مدیران اجرایی هم بکنیم و بای مدیر عامل هم نافذ و مؤثر است چون با او ۱۱ تا هست رأی او مؤثر است از این جهت بود که خواستم روشن بکنم و جناب آقای صدرزاده علت تنظیم ماده با این شکل این بود و آن صحبتی که فرمودید که شخصیت اجتماعی خیلی مهم است بنده موافقم و فکر کرده بودیم که چه کلمه جایش باشد بنده به نظرم آمد که اگر بگذاریم که تا اندازه‌ای اصلاح شود آن هم تا حدی منطبق با یک افرادی بشود که نظر آقایان را تأمین بکند به نظر بنده هیچ عیبی ندارد بله به نظر بنده هیچ عیبی ندارد که همین پیشنهاد را بفرمایید که مرقوم فرمودید از بین شخصیت‌های اجتماعی که اطلاعات عمومی راجع به نفت داشته باشند زیاد حصر به امر نفت ندارد زیرا اطلاعات مربوط به امر آقایان دارند بنابراین بنده خواستم تشریح کرده باشم که عیب این ماده این است و عیبی که به نظر بنده رسید راجع به این شش تا است که باید پنج تا بشود.
نایب رئیس - آقای موسوی مخالفید.
موسوی - بله
نایب رئیس - بفرمایید.
موسوی - بنده اگر به عنوان مخالف با اصلاح عرض می‌کنم یا پیشنهاد تقدیم کرده‌ام از آن نظر نیست که بخواهم زحمات ممتد و طولانی اعضای کمیسیون نفت را نادیده بگیرم بلکه به خوبی توجه دارم که آقایان با نهایت دقت و توجه صرف وقت زیادی کرده‌اند و این اساسنامه را تنظیم کرده‌اند منتهی از نقطه نظریات اصلاحی که به نظر همکاران دیگراشن هم می‌رسد و این هم چون یک شوری شده است تن‌ها فرصتی که داریم همین مورد است بنده ناچار هستم وقت همکاران محترم را بگیرم و عرایضی به عرض برسانم بنده تصور می‌کنم لایحه‌ای که الان در دستور مجلس شورای ملی است به دلیل موضوع مربوطه یعنی نفت از لوایح بسیار مهمی است که مستلزم آن است که مجلس شورای ملی در اطراف مواد آن و نتایج اجرایی از این مواد و اساسنامه دقت و بحث کند (صحیح است) نفت هم چنان‌که در مواقعی اسباب ناراحتی ما بوده است که از بحث آن الان من خودداری می‌کنم برخلاف بعضی‌ها که خیال می‌کنند به دلیل پیدا شدن نفت در صحرا اهمیت خود را از دست داده بنده معتقدم به دلیل این‌که پیشرفت‌های زیادی امروز در مشتقات و محصولات نفتی بوجود آمده است از اهمیت آن کاسته نشده است و اهمیت روز افزون آن در پیش خواهد بود (صحیح است) و موضوعی است که از نقطه‌نظر درآمد سرشار آن می‌تواند کلیه حوایج و احتیاجات ملت ایران را تأمین بکند و آن قدر این مطلب با اکتشافات اخیری که در مملکت بودجود آمده و تا به حال نتایج مفیدی داشته است اهمیت آن در آتیه زندگانی ملت ایران مهم است که لازم است برای حسن اداره آن منتهی دقت را بکنیم اساسنامه‌ای که الان مورد بحث است به نظر بنده ابتدای آن یا اسکلت آن موقعی به عمل آمده که صدور نفت از ایران تعطیل شد و به اقتضای آن روز این اساسنامه تنظیم شد بعد در دوره هیجدهم به مناسبت انعقاد قرارداد با شرکت‌های عامل اساسنامه دومی که الان مورد اجراست تنظیم شد و برای سومین بار از نقطه‌نظر رسیدگی نهایی این اساسنامه مورد رسیدگی مجلس شورای ملی است. بنده هم مانند جناب آقای صدرزاده حتی‌المقدور اجتناب دارم که اسم اشخاص را از پشت تریبون ببرم و یا مطلبی را ادا بکنم که ناظر بر شخصی باشد ولی برای احتراز از سوءتفاهم عرض می‌کنم که من هم نسبت به جناب آقای انتظام نهایت احترام را دارم و ایشان را مرد با حسن نیت و با صداقتی در خدمت به مملکت می‌دانم همچنین معتقدم که افراد تحصیلکرده و مطلع ایرانی که بعضی از آنها مخصوصاً در وضع بسیار حساس از نقطه نظر ملت ایران و آن موقع تعطیل صدور نفت شایستگی و صلاحیت علمی خودشان را در آبادان نشان دادند و با کمک مهندسین تحصیلکرده ایرانی این وظیفه مهم و مقدس ملی را به خوبی از نظر نگاهداری پالایشگاه ایفا کردند و بعضی از آنها هم در هیئت مدیره شرکت ملی نفت هستند اضافه بر آنها هم افراد خوب دیگری هم در هیئت مدیره شرکت ملی نفت هستند اما متأسفانه خود بنده هم می‌خواهم از خودم سؤال کنم که چرا با وجود آن اشخاص متقی و یا اشخاص با صلاحیت از نظر علمی نتیجه کار رضایت بخش نیست به عقیده بنده هیئت مدیره فعلی شرکت نفت نتوانسته است وظیفه خود را کاملاً انجام بدهد (مهندس سلطانی - صحیح است) بنده تصور می‌کنم مهم‌ترین وظیفه‌ای که شرکت ملی نفت دارد و این اساسنامه به این منظور بوجود آمده است که اعمال نظارت برای اجرای کامل و صحیح قرارداد با شرکت‌های عامل اعم از آنچه در آن موقع که این اساسنامه گذشته است بوجود آمده یا بعداً طبق قوانین خاصی بوجود آمده می‌باشد بنده متأسفانه و در این باب مطالبی دارم که به دلایل عدیده که اهم آن مصالح و مقتضایات مملکت است الان از ذکر آن مطالب خود دارد می‌کنم و در انتظار فرصت مناسبی هستم که به اطلاع آقایان برسانم که هیئت مدیره شرکت ملی نفت یا نتوانسته است یا قصور کرده است که آن وظایف را به خوبی انجام بدهد مخصوصاً به نظر بنده از نقطه‌نظر حقوق مادی و معنوی مهندسین تحصیل کرده ایرانی که در صنعت نفت خدمت می‌کنند قصور شده است و حقوق آنها در مقابل دیگران از نظر علمی و مادی حفظ نشده است (صحیح است) و حتی اطلاع دارم که کانون مهندسین ایرانی در آبادان در این باب مراجعات زیادی به دولت داشته‌اند و موقعی که جناب آقای نخست‌وزیر به خوزستان تشریف برده بود مطالبی را به عرض ایشان و همکارانشان رساندند
و خود جناب آقای انتظام هم حضور داشتند و وعده‌هایی برای احقاق حق به آنها داده و تصمیماتی هم اتخاذ شد ولی متأسفانه هیچ گونه اقدام عملی برای تأمین حقوق مادی و معنوی آنها و تطبیق حقوق زندگی آنها با دیگران از نظر علمی و عملی به عمل نیامد حالا نمی‌دانم چطور است (صدرزاده - این یکی از مسایل مهم مملکتی است و باید خیلی به آن توجه شود) که با بودن افراد شایسته‌ای در آن جا این نقص مسلم که عرض می‌کنم از این نظر است که بنده به سهم خودم تربیت و تقویت از کادر فنی ایرانی صنعت نفت را برای مملکت و ملت ایران یک امر اساسی و حیاتی می‌دانم و در گذشته هم که خسارت‌هایی برده‌ایم به عقیده بنده به واسطه عدم توجه به این امر مهم و اساسی بوده است و متأسفانه فعلاً که بیشتر نمی‌توانم در این باب و مسایل مشابه آن عرایض دیگری بکنم با بودن افراد شایسته‌ای در هیئت مدیره و با وجود توجهی که جناب آقای دکتر اقبال نخست‌وزیر محترم به انجام تقاضاهای آنها داشته‌اند چگونه بوده است که وعده‌هایی که به آنها داده شد و مورد تأیید هیئت مدیره شرکت ملی نفت هم بوده است به مرحله اجرا درنیامده است و نمی‌دانم چطور می‌شود امیدوار بود با این سابقه به صرف این‌که ما اختیارات جناب آقای مدیر عامل را اضافه کرده باشیم تعداد اعضای هیئت مدیره را زیاد کرده باشیم که نتایج آن زیاد شدن تشتتی است که بدبختانه نباید در دستگاه وجود داشته باشد تا اندازه‌ای این اضافه هم ممکن است بر تشتت بیفزاید چطور می‌توان امیدوار بود که این وظیفه اصلی یعنی اعمال نظارت کامل که بنده عرض در این قسمت را موکول به وقت مناسب دیگری می‌کنم به خوبی اجرا شود بنده تصور می‌کنم یک منقصت دیگری را باید جستجو کرد یعنی یک منقصت دیگری را باید پیدا کرد یعنی یک قسمت دیگری را باید فکر کرد و پیدا کرد که چرا با وجود بودن اشخاص شایسته این امور انجام نگرفته است واقعاً من در این پیشنهاد خاصی نمی‌خواهم تقدیم کنم جز چند اصلاح عبارتی که پیشنهاداتی در رأی ماده تقدیم کرده‌ام و چون مطلب هم از نقطه‌نظر مصالح عاله مملکت و هم از نظر فنی و هم از نقطه‌نظر اقتصادی بسیار مهم است در این باب پیشنهاد خاصی تقدیم نمی‌کنم ولی جدا از دولت می‌خواهم که در این امر بخصوص دقت و مطالعه کافی بکند از نقطه‌نظر مطرح بودن این اساسنامه در مجلس شورای ملی و یا در مجلس سنا و تا فرصت باقی است راه حل صحیح برای رفع این نقایص و مؤثر بودن دستگاه اجرایی هیئت مدیره شرکت ملی نفت به منظور مصالح عامه مملکت و تأمین احتیاج ملت ایران چاره‌اندیشی بکنند و نظریات جدیدی اگر دارند ابراز بکنند خود بنده آنچه به نظرم رسیده اجمالاً عرض می‌کنم البته به عنوان گفتن یک مطلب نه به عنوان یک پیشنهادی است که راست است که وزیر دارایی در مقابل مجلس شورای ملی مسئولیت کامل دارد و صحیح است که همه آقایان وزرا در مقابل مجلس شورای ملی مسئولیت مشترک دارند معهذا اگر آنچه از نقطه‌نظر عمل و اجرا واقع شده است توجه بکنیم مثل این‌که ضرورت کامل دارد که در این اساسنامه و نحوه انتخاب هیئت مدیره پیش‌بینی بشود که رابطه عملی دولت با دستگاه ملی شرکت نفت بیشتر باشد مانند سازمان برنامه یا وضع دیگری زیرا خود آقای سرلشکر ضرغام وزیر دارایی که مردی است با صراحت همین جا به بنده گفتند که من راجع به این قسمت که صحبت می‌شود زیاد اطلاع ندارم و این را ایشان منکر نیستند بنده نمی‌دانم وقتی وزیر دارایی وقت که مسئول مجلس شورای ملی است اینطور بیان می‌فرمایند و ایشان را مرد صادقی می‌دانم چطور می‌شود انتظار داشت که یک چنین دستگاهی دولت را در جزئیات کار خود مستحضر بنماید و یا این دستگاه از حمایت‌های دولت آن طور که احتیاج هست بیشتر بهره‌مند بشود ملاحظه فرمودید آقایان در جلسه پیش راجع به اساسنامه شرکت ملی نفت مطالبی از طرف آقایان گفته شد که بیشترش اسباب تأثر و تأسف بود و نمی‌دانم تا چه اندازه صحیح بود و امیدوارم که صحیح نباشد ولی قدر مسلم این است که هیچ یک از آقایان وزرا که در این باب مسئولیت دارند بیانی نفرمودند و آنچه گفته شد مبهم و مجهول ماند که به نظر بنده آن ابهام و روشن نشدن آن مطالب نه به صلاح شرکت ملی نفت بود و هست و نه به صلاح مملکت. این را بنده یک نقیصه‌ای می‌دانم از نقطه‌نظر قسمت اجرایی شرکت ملی نفت، من خیال می‌کنم اگر چنانچه یک تراتیبی پیش‌بینی بشود رئیس محترم هیئت مدیره شرکت ملی نفت با یک عنوانی که مورد تأیید شخص شخیص اعلیحضرت همایونی که همیشه نظریاتشان بر خیر و صلاح مملکت استوار است قرار بگیرد و یک ترتیبی اتخاذ بشود که ایشان البته منظور بنده شخص معینی نیست از نظر مقام عرض می‌کنم بتوانند در جلسات رسمی قوای مقننه شرکت کنند و از نظریات مجلسین و دولت استحضار حاصل بکنند و در مواردی مانند جلسه گذشته که مطالبی اظهار شد اگر آن مطالب صحیح نباشد دفاع بکند و طوری نشود حیثیت یک دستگاه بسیار مهم ایرانی ملکوک بشود شاید بد نباشد همان طور که عرض کردم این را به عنوان پیشنهاد تقدیم نمی‌کنم چون مطلبی است که باید در خارج در اطراف آن دقت بشود ولی چون مطلب بسیار مهم است بایستی به عنوان تذکر گفته شود بنده معتقدم که نفت و صنعت آن برای آینده ما دارای اهمیت بی‌شمای است و ما باید با درنظر گرفتن زمان و مکان و تحولات روزافزون جهان در قسمت‌های مختلف این صنعت یک سیاست مخصوص معینی داشته باشیم که بتوانیم خود را با اوضاع و احوال جهان تطبیق کنیم و حداکثر استفاده را از نقطه‌نظر تأمین مصالح عالیه مملکت و ملت ایران با رهبری خردمندانه شاهنشاه بکنیم آن سیاست را از نقطه‌نظر بهبود وضع که عرض کردم به نتیجه برسانیم از این نظر که مهم‌ترین درآمدی که ما از نقطه‌نظر عمران و آبادی مملکت تخصیص داده‌ایم و می‌توانیم از آن استفاده بکنیم درآمد نفت است و هرچه بیشتر از این منبع سرشار ملی استفاده بکنیم و بهتر بهره‌برداری از آن بکنیم و از خرج‌های زائد آن احتراز بکنیم و درآمد آن را بهتر به مصرف برسانیم و مردم را به وضع بهتری سوق می‌دهیم و با یک زندگی سعادتمندتری قرین می‌سازیم این مطالب به نظر بنده رسید و مخصوصاً از نماینده محترم دولت جداً تمنی می‌کنم به عرض دولت برسانند و به پیشگاه مبارک شاهنشاه هم عرض بکنند و استدعای بذل توجه شود تا آن طور که مقتضی خیر و صلاح مملکت است عمل کنند راهنمایی فرمایید عمل شود.
نایب رئیس - آقای دولت‌آبادی
دولت‌آبادی - بنده عرضی ندارم.
نایب رئیس - آقای مشایخی
مشایخی - بنده عرضی ندارم در پیشنهاد عرض خواهم کرد.
۵ - تعیین موقع جلسه بعد - ختم جلسه
نایب رئیس - پس وارد پیشنهادات می‌شویم.
چون دیگر در ماده تقاضای صحبتی نشده چون پیشنهادات متعدد است جلسه را ختم می‌کنیم و روز پنجشنبه جلسه داریم.
(مجلس ۱۵ دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - عماد تربتی