مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ اردیبهشت ۱۳۳۰ نشست ۱۴۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۱۴۲
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه دوازدهم اردیبهشت ماه ۱۳۳۰
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت مجلس جلسات ۵ و ۷ اردیبهشت ۱۳۳۰
۲ - بیانات قبل از دستور آقایان: موقر - دکتر مجتهدی و امینی
۳ - مذاکره در گزارش کمیسیون حسابداری راجع به فروش زمین به مجلس سنا
۴ - معرفی هیئت وزیران و تقدیم برنامه دولت به وسیله آقای دکتر مصدق نخست وزیر
۵ -بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون حسابداری راجع به فروش زمین به مجلس سنا
۶ -ختم جلسه به عنوان تنفس
مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱ - تصویب صورت مجلس جلسات پنجم و هفتم اردیبهشت
رئیس - صورت اسامی غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غایبین با اجازه آقایان. هدایت‌الله پالیزی. دکتر علوی. اورنگ. محمدتقی برومند. دکتر عبدالله معظمی. حسین کوراوغلی. طباطبایی. دکتر شایگان. معین‌زاده. دکتر بقایی.
غایبین بی‌اجازه: آقایان حسین خاکباز. محمود محمودی. عباس قبادیان. منصف. نصرتیان. قهرمان ابریشم‌کار. تولیت. اقبال. شهاب خسروانی. دکتر سید امامی. قرشی. عماد تربتی. محسن طاهری. رضوی. پیراسته. افشار صادقی. امیر افشاری. کهبد. حکیمی.
دیرآمدگان با اجازه: آقای عباس اسلامی یک ساعت آقای بهبهانی دو ساعت
دیرآمدگان بی‌اجازه: آقایان سلطانی حسن اکبری. مهدی ارباب و تیمورتاش یک ساعت آقایان: محمد هراتی و زنگنه ۳۰ دقیقه.
رئیس - آقای کشاورز صدر.
کشاورز صدر - بنده دیشب به صورت جلسات مذاکرات فقط در دوره ۱۵ مراجعه می‌کردم بر بنده واجب و لازم شد که استدعا کنم به قدر یک دقیقه به عرض آقایان برسانم که حقیقتاً ملت ایران نسبت به نمایندگان دوره پانزدهم و دوره شانزدهم که تکمیل کرد این امر را سپاسگزار است و خود بنده بی‌اختیار از خود بی‌خود شدم یکی از جمله آن اشخاصی که در این کار خیلی زحمت کشید آقای مکی بود که ۵ روز تمام شب و روز اینجا فداکاری کرد و بر بنده لازم است و استدعا می‌کنم آقایان هم تأیید بفرمایند که از خدمات ایشان تشویق بشود و من تشکرات خودم را از آن فداکاری‌هایی که ایشان کرده‌اند در پشت این تربیون عرض می‌کنم.
رئیس - هر چند مطلب صحیحی بود ولی خواهش می‌کنم رعایت نظامنامه را بفرمایید و از جریان خارج نشوید. برای این که حفظ نظم لازم است در حدود اصلاح صورت مجلس مذاکره باید بشود. آقای اسلامی نسبت به صورت جلسه بیانی دارید یا خارج از صورت مجلس است؟
اسلامی - یک اشتباهات چاپی در این صورت مذاکرات بود که بنده آنها را اصلاح می‌کنم و تقدیم می‌کنم و لازم می‌دانم در این موقع به نام ملت ایران از روزنامه‌های عراق و پاکستان که با بهترین وجهی از حقوق ملت ایران دفاع کرده‌اند قدردانی کنیم (صحیح است)
رئیس - برای این که کارها پیشرفت کند و بهتر جریان پیدا کند ناچارم تذکر بدهم که آقایانی که از حدود مطالب و صورت مجلس خارج نشوند و الان هم می‌پرسم آقایان اگر نسبت به صورت جلسه نظری دارند بفرمایند. آقای شوشتری.
آزاد - آقای
رئیس - جنابعالی می‌فرمایید ولی نمی‌کنید.
رئیس - جنابعالی هم آقای آزاد باید کمک کنید درست می‌شود آقای شوشتری.
شوشتری - بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. بنده از موضوع صورت مجلس و اصلاح صورت مجلس و اشتباهی که در صورت مجلس رخ داده است خارج نمی‌شوم. استدعا دارم بگذارید حرفم را بزنم باید بگویم من از صورت مجلس منحرف نیستم و اهل تعقیبم در صورت مجلس در ختام نطق بنده که ساعت ۳۰/ ۱۱ شب بود با حالت کسالت برای تکمیل انجام وظیفه اینجا ماندم و شب را خدا شاهد است با تب خفتم و مریضم اینجا عرض کردم اگر عرض من مهم است و محتمل است که مورد سؤال سایرین قرار گیرد باید توضیح بدهم در اینجا من عرض کردم که اظهارات جناب آقای مخبر محترم کمیسیون به آقای اسلامی طوری اینجا بیان شده که ذهن مرا قدری مشوب ساخته. برای این که جناب آقای مکی در اظهاری که اینجا فرمودند. فرمودند لااقل لااقل دو مرتبه هم فرمودند که دو برابر از آنچه که نفت شرکت دارسی به ما می‌داد وقتی ما نفت خودمان را ملی کنیم عاید ما خواهد گردید عرض کردم این بیان با محاسبه‌ای که جناب آقای دکتر مصدق که عین بیانات‌شان اینجا وارد است که حساب کرده‌اند که ۳۲ میلیون تن و هر تنی ۵ لیره و حساب کرده‌اند هر تن یک لیره را خارج بگیریم ۱۲۸ میلیون لیره عواید ملت ایران می‌شود و از فقر و بدبختی این ملت ستم کشیده خلاص می‌شود. حالا در این اظهار اگر بنا بشود ما دو برابر یعنی ۱۴ میلیون عواید پیدا بکنیم وضع به حسن اثر نیست از این جهت باید این معنی را مخبرین محترم جراید هم متوجه
بشوند که در اصل مخالفتی که به عنوان فلسفه قانون در ختام جلسه گفتم مراد این است که ملت ایران در این قانون لااقل به قدر تمام عواید ایران عایدی پیدا کند در غیر این صورت ذهن من مشوب است (کشاورز صدر - و ملت ایران از زیر یوغ بیرون بیاید)
رئیس - آقای آشتیانی‌زاده.
آشتیانی‌زاده - من وقتی که جلسه تشکیل شد و پشت تریبون آمدم عرض کردم که مخصوصاً با فوریت موضوع مخالفتی ندارم. معتقد بودم که موضوع خیلی فوری است و اهمیت دارد و بایستی هر چه زودتر تکلیفش معلوم بشود (نمایندگان - صحیح است) الّا این که عرض کردم ممکن است یک بازی‌هایی بشود و مجلس یک جریانی به خودش بگیرد که بنده نتوانم حرف‌هایم را بزنم پس بنده با فوری بودن موضوع مخالفتی نداشتم. با اصل لایحه با اصل پیشنهاد کمیسیون محترم نفت مخالف بودم (فرامرزی - به چه اسمی آنجا تشریف آورده‌اید؟) بهانه کردم فوریت را برای این که بحث و صحبت بکنم (یکی از نمایندگان - شما با فوریت مخالف بودید) به این عنوان خواستم صحبت کنم چون اغلب آقایان عنوان را بهانه می‌کنند و صحبت می‌کنند بنده هم مثل سایر آقایان هستم همچنین در موقعی که راجع به ماده ۷ پیشنهاد داده بودم اینجا عرض کردم ضمن پیشنهاد صحبت شد و عرض کردم در جواب فرمایش استاد محترم آقای دکتر شایگان که فرموده بودند ادعا با حق تفاوت دارد بنده هم تصدیق دارم این موضوع را و ضمن عرایضم عرض کردم که اول ممکن است ادعا باشد و بعد ادعا حق بشود چنانچه در هر محکمه‌ای همین طور است کسی که پولی طلب دارد اول طلب را ادعا می‌کند بعد محکمه رأی می‌دهد و تشخیص می‌دهد که ادعای او حق است یا باطل این دو موضوع
موضوع سوم بنده از دولت جناب آقای دکتر مصدق استدعا دارم و همین طور از آقایان محترم جبهه ملی که به پارتیزان‌ها و طرفدارانشان مخصوصاً توصیه بکنند که با چاقو تهدید کردن وکلا و حمله به وکلا و یا به اتومبیل آنها و یا در خانه آنها رفتن خوب نیست این را استدعا دارم توجه بفرمایند.
رئیس - راجع به صورت مجلس بفرمایید اگر مطالبی دارید ممکن است قبل از دستور یک ربع هم صحبت بفرمایید اینها راجع به صورت مجلس نیست.
آشتیانی‌زاده - در هر صورت بنده با ملی شدن نفت مخالف نبودم الا این که معتقد بودم که در ضمن ملی کردن نفت باید عایدی بیشتری برای ملت ایران تأمین کرد (آزاد - آقا آن که حالا دیگر گذشته است) این طور نیست آقا چون ابقا شبهه شده بود که بنده با ملی شدن نفت مخالفم مثل این که این طور شده که هر کس حرف زد در مجلس به او حمله می‌کنند و پلیس هم جلوگیری نمی‌کند این رویه مطلوب نیست و برای شخصیت وکلا بد است.
آزاد - جناب آقای رئیس بفرمایید هر کس راجع به صورت جلسه می‌خواهد صحبت کند همین جا بگوید و پشت تریبون نرود.
رئیس - آقای مخبر فرهمند.
مخبر فرهمند - عرض کنم بنده در پیشنهادی که کرده بودم که از اشخاص فنی و مشاورین اداری دعوت شود نظر بنده اشخاص داخلی بود و البته اشخاص خارجی باید قراردادشان منعقد بشود اینجا می‌نویسد مخبر فرهمند بنده کی نوشته‌ام استخدام خارجی عرض بنده این است که از مستخدمین داخلی دعوت کنند بنده کی نوشتم استخدام خارجی عرض بنده این است که اصلاح بشود و نظر بنده هم از مشاورین فنی و اداری داخلی بود که بتوانند هر وقت هر کس را می‌خواهند دعوت کنند و دیگر محتاج به اجازه و مکاتبه و مذاکره نباشد. ضمناً از موقع استفاده می‌کنم چند فقره تلگراف از طبقات مختلف همدان رسیده است و از این رأی تمایلی که مجلس به جناب آقای دکتر مصدق داده اظهار تشکر و قدردانی کرده‌اند تقدیم می‌کنم.
رئیس - توضیحی که فرمودید اصلاح می‌شود آقای محمدعلی مسعودی.
محمدعلی مسعودی - بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم.
رئیس - بفرمایید.
محمدعلی مسعودی - طبق ماده ۱۶۹ راجع به سؤالات است از دولت گذشته سؤالی بنده کردم جواب ندادند و همین طور سایر آقایان نمایندگان و یک سؤالی هم بنده همان روز که مجلس رأی تمایل به جناب آقای دکتر مصدق داده بود کردم راجع به آتش‌سوزی مهماتی که در لشگر فارس ذخیره شده چون جنبه فوری داشت و آن روز هم دولت تشکیل نشده بود و بنده از معاون وزارت جنگ این سؤال را کرده بودم تمنا می‌کنم از طرف مقام ریاست به جناب آقای وزیر جنگ اطلاع داده شود که فوراً برای جواب این سؤال بیایند چون افکار مردم نگران است.
رئیس - سؤال شما همان روز فرستاده شده و نظریات شما به دولت اطلاع داده شده است و البته تأکید هم می‌شود برای جواب حاضر شوند آقای ملک‌مدنی.
ملک‌مدنی - بنده یک قسمت از بیاناتم در صورت جلسه اشتباهاتی دارد که بایستی اصلاح بشود اینجا می‌نویسد هر وقت هر فشاری پیدا شده آنها زودتر از مجلس تحت تأثیر واقع می‌شدند بنده این طور عرض نکردم بنده عرض کردم که دولت‌ها تحت تأثیر واقع می‌شوند و مجلس تحت تأثیر واقع نمی‌شود. استدعا می‌کنم اصلاح بشود.
شوشتری - صحیح است.
رئیس - بسیار خوب اصلاح می‌شود. آقای مکی.
مکی - بنده می‌خواستم از مقام ریاست استدعا کرده باشم که اجازه بدهند این ۲۹ صفحه‌ای که راجع به موضوع نفت و جلسه مهم و تاریخی تصویب لایحه نفت است و در یک صورت جلسه نوشته شده است در خارج از این را آقایان نمایندگان با دقت بخوانند اگر اشکالاتی و ایراداتی دارند آن ایرادات را رو بکنند و بعد تصحیح شده‌اش را بدهند به اداه تندنویسی که چاپ بشود (نبوی - قانون و نظامنامه هم همین را می‌گوید) می‌خواستم عرض کنم چون الآن مجال نمی‌شود که بنده تمام آن را بخوانم و اعتراضاتم را نسبت به صورت جلسه عرض کنم این را اجازه بدهند که بعد بخوانیم و باقی بگذارند که در جلسات بعد ما بتوانیم اصلاح کنیم اما مورد دیگری که می‌خواستم راجع به صورت جلسه عرض کنم راجع به بیانی بود که آقای شوشتری فرمودند اظهار ایشان درست نقل حسن و حسین هر سه دختران معاویه بود چه موقع و کی بیان بنده با جناب آقای دکتر مصدق تفاوت و مغایرتی دارد آقای اسلامی سؤال کردند که اگر مقدار استخراج کم بشود چه صورتی پیدا خواهد کرد اسمی از قرارداد دارسی نبود و به میان نیامده بود بنده عرض کردم اگر استخراج معادن نفتی به یک چهارم مقداری که فعلاً هست تنزل پیدا می‌کند باز عایدات ملت ایران دو برابر عادیات فعلی است که شرکت با ایران می‌دهد یعنی پس از وضع ۲۰ میلیون لیره خرج ریالی‌شان در این مملکت و پس از مقداری که به ملت ایران فعلاً داده می‌شود ما اگر ۱۱ میلیون تن استخراج بکنیم مقدار عایداتمان ۲ برابر عایدات فعلی است بنده نفهمیدم آقای شوشتری چظور امتیاز دارسی را پیدا کردند و چطوری این را آمدند و مقایسه کردند با بیان دکتر مصدق اگر عرایضی اینجا می‌شود خوب است آقایان نمایندگان محترم توجه بفرمایند که صورت جلسه را خدشه‌دار نفرمایند بیان بنده این بود و در آتیه هم همین است و در کمیسیون نفت به شهادت آقای عامری همین بود تمام اینها را که عرض می‌کنم از روی حساب عرض می‌کنم و همین طور نظری و گتره نمی‌گویم تمام اینها حساب و رقم دارد و حساب شده است و همه عرایض بنده روی حساب بوده است (عامری - بنده هم بیانات آقای مکی را تصدیق می‌کنم)
رئیس - آقای فولادوند.
غلامرضا فولادوند - بنده تذکرم راجع به صورت جلسه عصر روز شنبه هفتم اردیبهشت است در صفحه ۱۸ ستون دو سطر ۳۵ بنده گفتم پس از خلع ید و اخذ عایدات و اخذ عایدات فرع بر تصرف است و جمله‌ای که نوشته شده است و قرائت آن معلوم می‌شود که اشتباه است نیز بعضی از کلمات در همین صفحه از عرایض من اشتباه نوشته شده است که چون یا از ذکر آن خودداری می‌شود و از موقع استفاده می‌کنم و تلگرافاتی که از طرف کارگران معدن عباس‌آباد رسیده است به مقام ریاست تقدیم می‌کنم که امر بفرمایند به وزارتخانه مربوطه ارسال بشود.
رئیس - آقای دکتر شایگان.
دکتر شایگان - بعضی اشتباهات در نطق بنده هست اگر اجازه بفرمایید اصلاح می‌کنم و به تندنویس می‌دهم.
رئیس - همه آقایان اگر اشتباهی در صورت مذاکراتشان شده می‌توانند اصلاح کنند و بدهند به اداره تندنویسی که قبل از چاپ اصلاح بشود. آقای صالح.
اللهیار صالحی - راجع به رأیی که در جلسه اخیر مجلس داده شد تلگرافاتی از کلیه دانشجویان تبریز از دبیرستان فردوسی رسیده است که از مجلس شورای ملی تشکر کرده‌اند.
رئیس - بسیار خوب دیگر نظری نسبت به صورت جلسه قبل نیست؟
حاذقی - بنده تذکر داشتم و اجازه هم خواستم لطف نفرمودید غلط‌هایی در بیانات بنده هست که همان طور که فرمودید اصلاح می‌شود به اداره تندنویسی داده می‌شود ولی در این صورت جلسه اشتباهی است که تاریخ صورت جلسه روز پنجشنبه ۵ اردیبهشت را اینجا یکشنبه هشتم اردیبهشت چاپ کرده‌اند در حالی که ما روز یکشنبه اصلاً جلسه نداشتیم نوشته جلسه ۱۴۰ یکشنبه هشتم اردیبهشت ۳۳۰ ۱ در حالی که جلسه شنبه ۱۴۱ بود و هفتم اردیبهشت ماه ۱۳۳۰ است.
رئیس - آن تاریخ چاپ صورت مجلس است تاریخ تشکیل در متن صورت مجلس درست نوشته شده. حاذقی ملاحظات می‌فرمایید که تاریخ چاپ نیست و عوضی نوشته شده.
رئیس - اگر اشتباه است اصلاح می‌شود چند نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند. آقای موقر.
آشتیانی‌زاده - قبلاً ده نفر را انتخاب کنید برای کمیسیون خلع ید (بعضی از نمایندگان - یکی شما هستید)
۲ - بیانات قبل از دستور - آقایان: موقر - دکتر مجتهدی - امینی
موقر - در این موقع که به میمنت و مبارکی صنعت نفت در ایران ملی شده است بنده لازم می‌دانم که دو موضوع را به دولت آقای دکتر مصدق یادآور شوم یکی لزوم تأمین رفاه و اساس کارگران صنعت
نفت است و دیگر تأسیس یک دانشگاه آبرومندی در خوزستان در این مجلس مقدس مکرراً نسبت به وضع مطلوب کارگران صنعت نفت صحبت شده و اظهار همدردی شد حال که به حمدالله و المنه اختیار این بنگاه عظیم و پر برکت به دست صاحبان اصلی آن در آمده است حق این است که شکرانه این توفیق بزرگ که نصیب ملت یران شده و انعکاس آن در سر تا سر جهان ولوله افکنده است نخستین اقدامی‌که می‌کنیم تأمین آسایش و رفاه حال کارگران صنعت نفت باشد (عده‌ای از نمایندگان - صحیح است) برای این که بیش از پیش متوجه وضع نامطلوب کارگران شرکت باشید. همین قدر عرض می‌کنم که در سایر کشورها هم نفت استخراج می‌شود و حقوق به کارگران می‌دهند نفت همان نفت است که از میلیون‌ها سال که در حفره‌های تحت‌الارض به ودیعه سپرده شده است و بازار فروش نفت هم بین‌المللی و ارزش بین‌المللی دارد یعنی نفت ایران به همان قیمت به فروش می‌رسد که نفت کالیفرنیا را می‌فروشند عامل اصلی تعیین بهای نفت خواه ایرانی باشد یا آمریکایی باید یکسان باشد چرا باید مزد کارگر نفت آمریکایی ساعتی یک دلار یعنی بالغ بر ۵۵ ریال باشد و مزد کارگر نفت ایران روزی ۴۰ ریال چرا؟ باید کارگران نفت آمریکایی دارای خانه شخصی و اتومبیل و برق و رادیو. یخچال باشد ولی کارگر ایرانی در سیاه‌چال‌های مرطوب و دخمه‌های تاریک و در پست‌ترین وضع زندگی کنند و از شرایط اولیه زندگی که مسکن و بهداشت و فرهنگ باشد محروم باشند (ارباب -بلوچستان هم ندارد) آقای ارباب بلوچستان سر جای خودش بنده دارم مقایسه می‌کنم حال وظیفه دولت است که هر چه زودتر در وضع کارگران شرکت نفت تجدید نظر کند و به شکرانه موهبت ملی شدن صنعت نفت در تأمین آسایش و رفاه کارگران بکوشند و در درجه اول در صدد ساختن مسکن برای آنها باشند (ارباب - بنده کاملاً موافقم) در نفت خوزستان بالغ بر ۶۰ هزار کارگر مشغول کارند. از آن جمله ۳۵ هزار نفر در آبادان هستند از این ۳۵ هزار نفر فقط برای ۵ هزار نفر تهیه مسکن شد و باقی آنها در وضعی زندگی می‌کنند که شایسته بشر قرن بیستم نیست. دولت باید در درجه اول متوجه وضع زندگانی نامطلوب کارگران باشد. و تأمین رفاه و آسایش آنها را که تهیه مسکن در درجه اول است وجهه همت خود قرار دهد.
موضوع دوم. موضوع لزوم تأسیس دانشگاه است. در خوزستان وقتی خوزستان دارای دانشگاه بوده و دانشگاه جندی‌شاهپور مشهور آفاق بوده که اسمی و رسمی از دانشگاه اکسفورد و کمبریج و دانشگاه سوربرن و هاروارد و کلمبیا شنیده نشده بود بزرگ‌ترین استادان جهان متمدن در دانشگاه جندی‌شاهپور تدریس می‌کردند و طالبین علم و ادب از سایر کشورها برای تلمذ رهسپار دانشگاه جندی‌شاهپور می‌شدند آیا دریغ نیست امروز که هزاران دانشگاه و دانشکده در ۵ قطعه عالم در آسیا- اروپا- آفریقا- آمریکا و اقیانوسیه وجود دارد خوزستان که مهد تمدن بشری است از نعمت دانشگاه محروم باشد خوزستان تا کنون از لحاظ درآمد نفت و گمرکات و مالیات‌ها و غیره قریب یک ثلث بودجه کشور را تأمین می‌کرده و در مقابل آن هیچ نوعی توجهی در عمران و آبادی آن مبذول نشده با ملی شدن صنعت نفت امیدواری کامل حاصل است که انشاءالله از این به بعد درآمد منابع نفت خوزستان معادل کلیه درآمدهای کشور باشد.
خوزستان حق دارد و به جا است که توجه بیشتری نسبت به خوزستان بشود (عده‌ای از نمایندگان - صحیح است) دولت اقدامی‌کرد و در تبریز دانشگاه تأسیس کرد در مشهد و اصفهان و شیراز دانشکده پزشکی تأسیس کرد موجبات تأسیس دانشگاهی در آبادان فراهم است یک هنرستانی در آنجا هست دانشکده‌ای هست که متخصصین مکانیک و شیمیست و فیزیسین اینها را تربیت می‌کنند. اینها کافی نیست از وسایل تأسیس دانشگاه فنی در درجه اول تأسیس آزمایشگاه است تمام کارخانه‌های عظیمی‌که راجع به شرکت نفت هست در آبادان وجود دارد این آزمایشگاه مجهزی است که با تأسیس دانشکده فنی در اختیار دانشکده گذاشته می‌شود و می‌توانند با استفاده از این دستگاه عظیم برای دانشکده استفاده کنند بنده توجه دولت را جلب می‌کنم به این موضوع و استدعا می‌کنم که توجه مخصوص مبذول فرمایند زیرا خوزستانی حق دارد که تعمیم معارف آنجا مورد توجه قرار گیرد. تعمیم معارف خوزستان از دو جهت لازم است یکی برای فراهم نمودن موجبات به زبان فارسی در خوزستان که این امر بسیار مهم و ضروری است جاهایی ما داریم که همه آشنا به زبان فارسی نیستند و این برای ما شرم‌آور است چند دفعه بنده راجع به دشت میشان عرایضی کردم که مردمانی آنجا زندگی می‌کنند که واقعاً شرم‌آور است یک نفر را می‌بینید که هم فراش است و هم معلم است و هم مدیر است در مرز ایران و عراق دبستان‌های آبرومندی تأسیس کردند و مردم دشت میشان اولادشان را برای تربیت به مدارس عراق می‌فرستند که این کار تصدیق می‌فرمایید زیبنده و شایسته نیست. حتی یک قضیه‌ای را می‌خواهم عرض کنم که آقایان متأثر می‌شوند. یکی از این کپرها آتش گرفت این کپری که محل زندگانی معلم است که هم معلم است و هم مستخدم است. تمام اثاثیه او سوخت و آتش گرفت امروز روزی است که باید دولت از عواید سرشاری که انشاءالله از منابع نفت حاصل خواهد کرد مبالغی اختصاص بدهند برای معارف خوزستان که به مردم آنجا رسیدگی بشود. ضمناً بنده از موقع استفاده نموده اجازه می‌خواهم خوشنودی مردم خوزستان را از آغاز ساختمان سد کرخه به عرض رسم سه‌شنبه گذشته جشن آغاز ساختمان سد کرخه در محل کرخه به عمل آمد قرار بود والاحضرات شاهپور عبدالرضا به خوزستان تشریف آورده اولین انفجار به دست ایشان عملی شود ولی متأسفانه شب قبل از پرواز اتفاقی برای ایشان رخ داد که مانع پرواز شد سپهبد شاه‌بختی به نیابت این افتخار را بر عهده گرفت و عملیات ساختمان سد از روز سه‌شنبه گذشته آغاز شد و مردم خوزستان را به توجهات دولت بیش از پیش امیدوار ساخت با ساختن این سد ۱۶۰۰۰۰ هکتار بر سطح مزروعی خوزستان افزوده می‌شود و هزاران کشاورز مشغول کشت و زرع خواهند شد به طوری که آقایان می‌دانند خوزستان دارای آب‌های فراوان و اراضی قابل فراوانی است. خوزستان دارای صدها متر مکعب آب و ۴ میلیون هکتار اراضی قابل کشت. حیف است این آبها رد تیره باتلاق‌ها یا در دریا فرو ریزد. این اراضی بایر و لم یزرع و تشنه آب و مردم آن گرسنه نان باشند این آبها و این اراضی و این مردم گرسنه حقاً بر ما که مسئولیت داریم نفرین می‌فرستند که چرا باید این وضع ناگوار حکمفرما باشد وقتی با هواپیما بر فراز خوزستان پرواز می‌کردیم رودهای متعدد خوزستان را از قبیل کارون - دز و شطیط و گرگروشاهپور و کرخه را می‌دیدیم که چگونه در میان اراضی بایر و لم یزرع می‌گذرد و هر بیننده‌ای را متأثر می‌سازد. پدران ما در قرن‌ها پیش از تمام این آبها و این اراضی به حداکثر و اتم استفاده می‌کردند سدها بسته بودند که آثار آنها هنوز پدیدار است. آیا سزاوار است در این زمان که در حبشه و زنگبار کشاورزی ترقی کرده ما هنوز این اندازه لاقید باشیم؟
بنده وقتی که یک ماه در خوزستان بودم و از هویزه به اهواز می‌آمدم و قدم قدم آثار نهر می‌دیدم در تواریخ مندرج است که از هویزه تا بصره به قدری زراعت بوده و مشجر بوده که از کثرت اشجار آفتاب دیده نمی‌شد. بدبختانه نه تنها امروزه کم‌ترین اثری از این آبادی وجود ندارد بلکه مردم بدبخت هویزه آب آشامیدنی ندارند و از چاه آب می‌گیرند و مسافرینی که از اهواز به هویزه می‌روند برای سوغاتی آب با خود می‌برند آیا انحطاط از این بدتر متصور هست؟ حتی کشورهای همجوار ما از قبیل پاکستان و افغانستان و عراق و ترکیه و غیره در امر کشاورزی بذل توجه نموده و به ترقیاتی نائل شده‌اند همین عراق حداکثر استفاده را از کشاورزی نموده و می‌نماید.
نتیجه توجه عراق به امور کشاورزی این شد که عراق سال گذشته بالغ بر ۶۰۰ هزار تن گندم و جو صادر کرد و ایران ۲۰۰ هزار تن وارد کرد اگر از آبها و اراضی خوزستان استفاده شود خوزستان می‌تواند تمام بودجه کشور را به تنهایی تأمین کند به طوری که اگر این مالیات‌های سنگین را حذف کنیم درآمدهای حاصله از کشاورزی و معادن نفت خوزستان تمام ایران را بی‌نیاز خواهد ساخت بنده لازم می‌دانم توجه آقای دکتر مصدق را به لزوم اصلاح فوری کشاورزی خوزستان جلب کنم زیرا متأسفانه خوزستان تا کنون مورد توجه دولت قرار نگرفته است و توجهی به آنجا نشده است خوزستان سرزمینی است که می‌تواند تمام ایران را اداره کند و آباد نماید اگر حداکثر استفاده از خوزستان بشود دولت می‌تواند تمام مملکت را آباد کند ما تقاضا می‌کنیم که دولت به این موضوع توجه مخصوص بکند و از منابع خوزستان وسایل آسایش مردم را فراهم بکند و کشاورزی آنجا را توسعه بدهد و با این وسایل از فقر و فاقه مردم آنجا جلوگیری بکند چندی قبل آقای فرهودی در اینجا راجع به عدالت اجتماعی صحبتی کردند که مورد توجه قرار گرفت عدالت اجتماعی همین است که به کشاورزی و منابع ثروت مملکت توجه بشود.
رئیس - آقای دکتر مجتهدی.
دکتر مجتهدی - در جلسه گذشته جناب آقای حاذقی ضمن مخالفت با ترتیب انتخابات کمیسیون‌ها فرمودند علاوه بر این که این انتخاب را صحیح ندانستند فرمودند: که نمایندگان آذربایجان بند و بست کردند و یک عده زیادی در کمیسیون‌ها انتخاب شدند (اردلان - منظوری نداشتند) اصلاً من نمی‌دانم بعضی از اشخاص اینجا پشت این تربیون همیشه از اصلاحات دم می‌زنند و وقتی که یک قدم به اصلاحات نزدیک می‌شویم می‌بینیم که وانفسا و واویلا آنها بلند می‌شود آقایان می‌دانند که سابقاً این کمیسیون‌ها چطور انتخاب می‌شد از هر شعبه‌ای دو نفر انتخاب می‌کردند آقایان هم می‌رفتند آنجا یک عده‌ای را می‌نوشتند و بعد هم برای حفظ ظاهر می‌آوردند آن لیست‌ها را دست نمایندگان می‌دادند و
همین طور انتخابات می‌شد در صورتی که تصور می‌کنم با این ترتیبی که حالا انتخاب شده از آن ترتیب سابق بند و بست تا اندازه‌ای کم‌تر باشد آقای حاذقی فرمودند که در کمیسیون برنامه شش نفر از آذربایجانی‌ها انتخاب شده است و یک نفر از فارسی‌ها انتخاب نشده است.
در صورتی که کمیسیون‌هایی هم هست که یک نفر از آذربایجانی‌ها انتخاب نشده‌اند این طرز فکر و این صحبت‌ها را در این مجلس کردن من خیلی تعجب کردم این موضوع استان‌ها را به میان آوردند در این اواخر کمیسیون بودجه هم این طور شد در صورتی که گفته شد که بودجه را تقسیم استان‌ها می‌کردند این اواخر هم برای ساختمان‌های فرهنگی و بهداشتی یک مبلغی گذاشتند و تمام استان‌ها را مساوی کردند و حتی این اواخر هم در برنامه این کار را کردند در صورتی که ما نمایندگان آذربایجان به این طرز شدیداً اعتراض کردیم رأی این که نه عمده بودجه مملکتی را معمولاً مالیات‌های غیر مستقیم می‌دهد و این مالیات‌های غیر مستقیم را هم معمولاً مصرف کننده می‌دهد بنابراین آن ایالتی که مصرف کننده‌اش بیش‌تر است باید این بودجه به مصرف آنجا برسد این طور فرض کردن هر استان را با استان دیگر و از نظر بودجه‌ای مترادف قرار دادن غیر عادلانه است. (اردلان - جناب آقای دکتر مجتهدی آقای حاذقی هیچ نظری نداشتند) اصلاً اگر کسی غیر از آقای حاذقی این حرف را می‌زدند من عرضی نمی‌کردم ولی این صحبت در مجلس در پشت این تربیون که این استان با آن استان ترک و فارس و بلوچ و کرمان خوب نیست. آقا سابقاً بعضی از زمامداران کوته‌بین بودند که یکی از آنها هم این اواخر مرحوم شد این حرف‌ها را می‌زدند از نظر ما تمام استان‌ها به منزله یک خانواده هستند و هیچ فرقی ندارد (صحیح است) آذربایجان‌ها یا جهرم یا تبریز همه یکی هستند (صحیح است) در واقع می‌خواهم عرض کنم اگر جناب آقای حاذقی دلتنگیمی‌فرمایند که چرا در کمیسیون برنامه از فارس انتخاب نشده است ما آذربایجانی‌ها خیلی گلایه‌ها داریم یکی همان موضوع بودجه است که عرض کردم که خیلی به ما تحمیل شده است و ما صدایمان در نیامده است در کابینه آقای علاء و یا رزم‌آرا یک نفر از آذربایجانی‌ها وزیر نشد. آقای دکتر مصدق اینجا تشریف ندارند تا ما خواهش کنیم (آزاد - اگر شما راضی بودید چرا بهش رأی می‌دادید) یک موضوع دیگری هم هست که می‌خواهم نماینده محترم جهرم التفات بفرمایند اصلاً یک موضوعی هست که در ایران ممکن است یک ولایتی یا یک استانی از نقطه نظر جغرافیایی و یا فرهنگی یا از نقطه نظر سیاسی یک وضع و موقعیت خاصی در مواقعی پیدا کند مثلاً امروز اگر شما بخواهید صد میلیون تومان به آرامگاه سعدی خرج بکنید ما با جان و دل قبول می‌کنیم. (حاذقی - تشکر می‌کنم) این بود عرایض بنده ضمناً الآن این روزنامه باختر را خواندم. دیدم که دیروز وزیر خارجه انگلستان نطقی کرده‌اند که چون زیاد است نمی‌خواهم وقت مجلس را بگیرم یک جمله را اینجا بنده یادداشت کردم که می‌گوید: که آرزوی ما آن است که ایران را قوی و سعادتمند و مستقل ببینیم و برای رسیدن به این هدف ما تا آن حدی است که قابل همکار باشد همکاری می‌کنیم) و من امیدوارم که دولت انگلستان این صحبت وزیر امور خارجه را کامل و عملاً به اثبات رساند و از نفوذ معنوی خود استفاده بکنند و به آن شرکت سابق توصیه‌هایی بفرمایند که در این کار با ما همکاری بکنند ضمناً این نامه‌ای است از اهالی تبریز که دیشب به بنده رسید و اعتراض به نمایندگان آذربایجان است که در این اواخر در بعضی از روزنامه‌ها برای آذربایجان دلسوزی می‌فرمایند و بعضی اراجیف و اکاذیب می‌نویسند و بنده آخرش را عرض می‌کنم که می‌نویسند: آذربایجانی هرگز راضی نیست و نمی‌خواهد فلان و فلان روزنامه و امثال آن با انتشار اکاذیب به ما دلسوزی نموده و کاسه داغ‌تر از آش باشد و فلان و بالأخره گفته‌اند حرف‌هایی که می‌زنند جداً تکذیب بکنیم (صحیح است) یک نامه دیگر هم هست که فرستاده‌اند راجع به این است که وزارت دارایی یک بخشنامه‌ای صادر کرده گویا آنجا یک تبعیضاتی برای ترفیعات و اضافات کارمندان آنجا شده است این را کارمندان اداره غله آذربایجان فرستاده‌اند ضمناً یک تلگرافی هم هست که اهالی از رئیس ژاندارمری آنجا اظهار تشکر می‌کنند.
رئیس - آقای امینی.
امینی - آقایان نمایندگان محترم همدردی و همکاری اکثر جراید دنیا را نسبت با حقایق حق ایران در ملی کردن صنعت نفت ملاحظه فرموده‌اند. مجلس ایران در روزنامه‌های کشور همفکری آنان را تکریم و تقدیر نموده و خواهند نمود.
آنچه بیش از همه جلب توجه می‌کند جراید جمهوری ایرلند است که با اشکال نزدیکی و بستی و با مجاورت و همسایگی با انگلستان برحسب معمول ایرلند و بنا بر زوال و سنت دیرینه آن کشور برای پیشرفت فکر مقدس آزادی و احقاق حق با سرسختی و شجاعت کامل مبارزه می‌کنند و با نهایت صداقت از اقدامات ملت و مجلس ایران ستایش می‌نمایند. (صحیح است)
ملت ایرلند نه تنها در راه آزادی خود جهاد کرده و می‌کنند بلکه مردمانی مانند سن مارتن که اصلاً ایرلندی بوده است برای کسب آزادی آرژانتین شیلی و پرو به دنیا تحویل داده است که آن سردار بزرگ آن قدم به قدم تمام آن ممالک از یوغ اسارت رهایی داده.
مرد دیگری مانند اوبریت که دوش به دوش سن مارتین در راه مقدس آزادی مبازره نموده است تربیت نموده نماینده‌ای مانند دوارا که هنوز در پارلمان ایرلند به آن نطق‌هایی آتشین و با مبارزات خستگی‌ناپذیر چون صخره سختی سنگر آزادی ایرلند را حفاظت می‌کند پرورده است.
در کنفرانس بین‌المجالس در شهر دوبلن پایتخت ایرلنددر سپتامبر سال گذشته دائر بود و اینجانب افتخار عضویت داشتم نمایندگان ایرلند از جان و دل و با صمیمیت کامل در موقع طرح قراردادهای غیر عادلانه بر ضد دول بزرگ و به نفع ملل کوچک صحبت می‌کردند و با ما همکاری کامل داشتند. (صحیح است)
چون در پایان کنفرانس فرصت نشد که در مجلس آن کشور شکرگزاری خود را نسبت به آن ملت نجیب ابراز کنم امروز به عنوان مخبر کمیسیون خارجه مجلس مراتب امتنان و تشکر مجلس ایران را تقدیم ملت نجیب و مبارز ایرلند نموده سعادت و عظمت آن را از باری متعال خواستارم. (صحیح است- احسنت)
یک موضوع داخلی مهمی را که باید به عرض مجلس برسانم مربوط به محصول پیله یعنی ابریشم است چون لغت پیله را آقایان شاید آشنایی نداشته باشند (شوشتری - پیله لغت فرس قدیم است باید بدانند) مقصود ابریشم است که این محصول تا یک ماه دیگر به دست خواهد آمد و متأسفانه آنچه که اطلاع پیدا کرده‌ایم سازمان برنامه پول کافی برای خرید محصول ندارد و این محصول چون در انحصار دولت است و آقایان اطلاع دارند که این محصول مثل سایر محصول کشاورزی قابل نگهداری نیست (صحیح است) یعنی اگر پنج روز یا یک هفته بگذرد آن شب‌پره از او خارج می‌شود و پیله سوراخ به این صورت نه به درد مردم می‌خورد و نه به درد سازمان برنامه می‌خورد بنابراین توجه کمیسیون برنامه و توجه دولت را به این موضوع معطوف می‌دارم که نگذارند روزی برسد که زارعین ایران از این عدم توجه بیچاره و بدبخت شوند (صحیح است) (شوشتری - راجع به توتون هم بفرمایید)
وضع توتون و توتون‌کاران با استفاده زیادی که دولت از سیگار و محصول توتون می‌برد واقعا قابل تأسف است با این که کراراً راجع به این موضوع صحبت شده و کراراً خواسته شده بنده که خسته شدم نه فقط در مجلس بله از طرف مقامات دولتی هم اقدام شد ولی نبودن پول مانعی است که در این قسمت ذکر می‌شود در صورتی که بنده عقیده‌ام این بود که بدهی دولت قبل از هر چیزی پرداخته بشود موضوعی را که آقای دکتر مجتهدی اشکال فرمودند به آقای حاذقی و با نهایت علاقه نسبت به شخص ایشان تقریر فرمودند چون ایشان در شعبه‌ای بودند که بنده هم بودم و در این باب حق و حقانیت را با آقای حاذقی دیدم خیلی خوشوقت شدم که جنابعالی این موضوع ا فرمودید تقریر مطلب و اظهار ایشان در آن جلسه این بود که نماینده‌ای هم از فارس در این قسمت باشد چون آن ترتیب نشد نمایندگی آن به بنده واگذار گردید و بنده استدعا دارم که هر مطلبی داشته باشند بنده در کمیسیون بودجه نمی‌خواهم عرض بکنم که بیش‌تر از خودشان علاقمند خواهم بود ولی با نهایت علاقه اقدام خواهم نمود.
۳ - مذاکره در گزارش کمیسیون حسابداری مجلس راجع به فروش زمین به مجلس سنا
رئیس - وارد دستور می‌شویم در جلسه پیش دستور فروش اراضی مجلس به مجلس سنا بود. پیشنهاد آقای حائری‌زاده داده بودند که توضیح هم داده‌اند (اسلامی - فروش چه آقا؟) فروش آن پنج قطعه اراضی که مجلس می‌دهد به مجلس سنا و گرفتن وجه آن برای ساختن یک کتابخانه برای مجلس چون این اراضی به درد مجلس نمی‌خورد و متصل به مجلس هم نیست و دور از مجلس است و مورد احتیاج مجلس سنا است. گمان می‌کنم مانعی نداشته باشد که بدهیم به مجلس سنا و بایستی حالا رأی گرفته بشود به پیشنهادی آقای حائری‌زاده.
اردلان - آقای رئیس اجازه بفرمایید بنده مخبر کمیسیون هستم یک توضیح عرض کنم.
رئیس - بفرمایید.
اردلان - در آخر آن جلسه جناب آقای حائری‌زاده تقاضا فرمودند که موضوع این گزارش مسکوت بماند ولی بنده خواستم عرض کنم که وقتی مجلس سنا یک تقاضایی از مجلس شورای ملی کرده شایسته است که ما موافقت کنیم و برای این که مجلس سنا دائماً با ما همکاری می‌کند مجلس سنا درخواست فرموده‌اند که این اراضی که مجلس شورای ملی دارد به آنها فروخته بشود و برای خودش جایی
تهیه بکند به نظر بنده وقتی که مجلس سنا این تقاضایی از مجلس شورای ملی کرده شایسته نیست که ما آن را مسکوت بگذاریم بهتر این است که آقایان محترم موافقت فرمایند و بنده هم از جناب آقای حائری‌زاده تقاضا می‌کنم که موافقت بفرمایند این پیشنهادشان را پس بگیرند و این رأی موافق را آقایان بدهند و شایسته نیست که مجلس سنا با این همکاری که مایل هستیم همیشه با هم بکنیم یک موضوعی را که از ما خواهش کرده‌اند ما نمایندگان رأی ندهیم. حالا جناب آقای حائری‌زاده هم تشریف ندارند (شوشتری - با این بی‌پولی مملکت چه احتیاجی هست همه کارمان با این کار اصلاح می‌شود) بنده موقع را مغتنم می‌شمارم و به جناب آقای دکتر مصدق تبریک می‌گویم و موفقیت ایشان و همکاران‌شان را خواستارم. چند نفر از آقایان سناتورها هم اینجا هستند عرض بنده این بود که مجلس سنا از مجلس شورای ملی خواسته است که این زمین واگذار بشود به مجلس سنا و مجلس سنا یک ساختمانی بکند. جناب آقای حائری‌زاده پیشنهادی کردند که این موضوع مسکوت بماند و از دستور کار خارج بشود. بنده خواستم آقایان موافقت بفرمایند حالا که مجلس سنا این درخواست را کرده درخواستش قبول شود و این که بعضی از آقایان ایراد می‌فرمایند خواستم عرض کنم تشخیص این کار با مجلس سنا است. البته مجلس سنا صلاحیت تشخیص دارد و من برای پیشرفت همکاری مجلسین از آقایان همکاران محترم و به نام مخبر کمیسیون محاسبات استدعا می‌کنم موافقت بفرمایند. این لایحه تصویب بشود و مجلس سنا منظورش برآورده شود (صحیح است)
رئیس - رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد آقای حائری‌زاده که مسکوت بماند البته با توضیحاتی که آقای اردلان دادند و این زمین هم به طوری که عرض کردم به درد مجلس نمی‌خورد آقایانی که به این پیشنهاد موافقند قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
۴ - معرفی هیئت وزیران و تقدیم برنامه دولت به وسیله آقای دکتر مصدق نخست وزیر
رئیس - جناب آقای نخست وزیر بیانی دارند بفرمایند.
نخست وزیر - قبلاً لازم می‌دانم تشکرات خود را از حسن ظنی که آقایان نمایندگان محترم نسبت به بنده اظهار فرموده‌اند تقدیم بکنم و امیدوارم که به کمک و همراهی شما نمایندگان خیرخواه وطن‌پرست من و همکاران محترم خودم بتوانیم به این مملکت خدمتی که شایان تقدیر و تحسین باشد بکنیم و (نمایندگان انشاءالله)
چنانچه اجازه بفرمایند آقایان وزرا را معرفی می‌کنم.
نمایندگان - بفرمایید.
آشتیانی‌زاده - اول سنجابی را بفرمایید که بنده هم طرفدار ایشان هستم.
بعضی از نمایندگان - همه هستند آقا. جناب آقای حکیم‌الدوله وزیر بهداری (مبارک است). آقای یوسف مشاور وزیر پست و تلکراف و تلفن. آقای باقر کاظمی وزیر امور خارجه. آقای جواد بوشهری وزیر راه. آقای محمدعلی وارسته وزیر دارایی. آقای هیبت وزیر دادگستری.
آقای فرمند وزیر کشاورزی. تیمسار سپهبد نقدی وزیر جنگ. تیمسار سرلشگر زاهدی وزیر کشور. آقای امیر تیمور کلالی وزیر کار. آقای دکتر سنجابی وزیر فرهنگ.
آقای امیر تیمور چون در مشهد هستند به ایشان تلگراف شده است که حرکت بفرمایند. برای وزارت اقتصاد ملی هم تا کنون کسی در نظر گرفته نشده (امینی - کفالت آن با خود جنابعالی است) مقصود این بود که کسی تعیین نشده که بتواند در آنجا کارها را به خوبی انجام بدهد البته با فکر و تأملی وزیر اقتصاد ملی را هم به مجلس شورای عالی معرفی خواهم کرد و برنامه دولت بسیار مختصر است زیرا تاکنون برنامه‌های مفصلی به مجلس آمده است و مذاکرات زیادی شده است ولی متأسفانه به واسطه این که دوامی نداشته‌اند برنامه‌هایی که آن اندازه مورد توجه مجلس بوده اصلاً به موقع عمل گذارده نشده است. دولت این طور تصور کرده که ما یک برنامه خیلی مختصری تقدیم می‌کنیم و اگر آقایان نمایندگان انتظار دارند اصلاحات دیگری بشود بعدها لوایحی با نظریات آقایان نمایندگان محترم تقدیم می‌کنیم که در مجلس وقت آقایان نمایندگان گرفته نشود و از تصویب مجلس زودتر بگذرد منجمله مثلاً فرض بفرمایید همین اصلاح قانون انتخابات که در این برنامه هست برای این کار نظر دولت این است که لایحه این کار با مشورت و صلاح‌اندیشی نمایندگان تنظیم بشود که در مجلس بحث زیادی نداشته باشد و زودتر تصویب بشود. این است که بنده تقاضا خواهم کرد که آقایان نمایندگان محترم اگر می‌خواهند به ترتیب شعب. یا به ترتیب فراکسیون‌ها به هر ترتیبی که صلاح می‌دانند هیئتی را معین بفرمایند که هر چه زودتر لایحه اصلاحیه قانون انتخابات تقدیم مجلس بشود.
دولت فعلی بدون این که وعده‌های دور و دراز بدهد عجالتاً با وضعیات فعلی کشور برنامه خود را منحصر به دو موضوع ذیل می‌نماید:
۱ - اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور بر طبق قانون طرز اجرای اصل ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور مورخه نهم اردیبهشت ۱۳۳۰ و تخصیص عواید حاصله از آن به تقویت بنیه اقتصادی کشور و ایجاد موجبات رفاه و آسایش عمومی.
۲ - اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای ملی و شهرداری‌ها.
البته نظریات اصلاحی دولت منحصر به این دو ماده نیست و عجالتاً از ذکر جزئیات صرف‌نظر و در موقع خود لوایح ضروری را برای اصلاحات لازم تقدیم خواهد نمود و بسیار ممنون و خوشوقت خواهد شد که نمایندگان محترم مجلس شورای ملی و سنا راهنمایی‌ها و هدایت‌ها لازم به دولت برای اصلاحات بفرمایند.
اساس سیاست خارجی دولت هم مبتنی بر منشور ملل متحد و تقویت این سازمان بین‌المللی و دوستی با کلیه دول و احترام متقابل نسبت به همه ملل می‌باشد (احسنت احسنت)
رئیس - برنامه دولت برای چاپ فرستاده می‌شود و روز یکشنبه مطرح خواهد شد و البته برگ مخالف و موافق هم در ساعت مقرر گذارده می‌شود.
امینی - کفالت آن دو وزارتخانه را نفرمودند با کیست؟ لازم است معرفی بشوند.
چند نفر از نمایندگان - یک وزارتخانه است.
۵ - بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون حسابداری راجع به فروش زمین به مجلس سنا
رئیس - آقای امامی‌اهری.
امامی‌اهری - در مورد فروش و واگذاری زمین که مجلس شورای ملی در قسمت بالای باغ دارد در مورد واگذاری این زمین به مجلس سنا بنده موقعی که این لایحه در دستور گذاشته شده بود به نام موافق اسم ثبت کرده بودم بعداً هم که با توجه آقایان افتخار سمت کارپردازی هم پیدا کردم با مذاکره با مقام ریاست و سایر آقایان نمایندگانی که در این مورد اطلاعات بیشتری دارند بیش‌تر جنبه موافقت پیدا کردم و چون عادت ندارم به اطاله. و منظور خودم را میل دارم. اختصار به عرض آقایان نمایندگان برسانم این است که اگر آقایان نمایندگان توجه بفرمایند به طور مختصر عرض می‌کنم قوه مقننه تشکیل شده از و مجلس شورا و مجلس سنا و اینها با یکدیگر یک ارتباط معنوی و ظاهری دارند و کارهای قوه مقننه با این دو مجلس است و نتیجه لازم است که محل اینها در یک نقطه باشد که لااقل به هم نزدیک باشد به علاوه چون در آینده در نظر است که عده نمایندگان زیادتر بشود (صحیح است) و به دویست نفر برسد مطابق قانون اساسی و حتی مطابق قانون فعلی که ما داریم مواردی ایجاد خواهد کرد برای تشکیل کنگره که مجلس شورای ملی اعضای مجلس شورای ملی و مجلس سنا با همدیگر تشکیل کنگره بدهند و ما حالا یک چنین جایی برای این کار نداریم (حائری‌زاده -هنوز قانون برای تشکیل کنگره نداریم هر وقت قانون گذاشت آن وقت) به علاوه آقای حائری‌زاده در تمام دنیا مرسوم است که جلسات مجلس شورای ملی که تشکیل می‌شود در یک محل یک طبقه‌ای است. این رسم است در تمام دنیا به علاوه این مجلس کوچک است البته این یک جنبه تاریخی دارد و باید محفوظ بماند و برای ملت ایران هم ماه بسیار مباهات و افتخار است که اینجا را به طرز آبرومندی نگهداری بکند ولی باید یک مجلس متناسب و آبرومند و در عین حال بزرگ که برای تماشاچی‌ها و ارباب مطبوعات و سایر قسمت‌ها کاملاً آماده باشد ساخته بشود و روی این اصل و جهاتی که عرض شد بنده معتقدم و موافقم که این محل که الان چند هزار متر زمین است و مجلس شورای ملی هم احتیاجی ندارد با اجازه آقایان واگذار بشود و آن وجهی که از فروش آن حاصل می‌شود با مبلغی که ترمیم می‌شود از بودجه مجلس صرف تهیه یک محلی برای تشکیل جلسات علنی که کاملاً آبرومندتر و مناسب‌تر باشد می‌رسد بنابراین بنده معتقدم آقایان با توجه به این مراتب نظر موافق بدهند و موضوع قابل این نیست که بیش‌تر از این در اطرافش بحث بشود.
رئیس - پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای ملک‌مدنی به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم مذاکرات کافی است ملک‌مدنی.
رئیس - آقای ملک‌مدنی بفرمایید.
ملک‌مدنی - بنده پیشنهاد کفایت مذاکرات دادم ولی اینجا می‌خواهم یک مطلب اصولی بحث کنم خوشبختانه اولین جلسه‌ای است که هیئت دولت تحت سرپرستی جناب آقای دکتر مصدق به مجلس آمده‌اند که همیشه خودشان مبشر اصلاحات بوده‌اند بنده می‌خواهم مجلس شورای ملی را متوجه به یک نکته‌ای بکنم که اینجا مورد دارد و مربوط به این مطلب است. عرض می‌کنم نباید فراموش کنیم که ملت ایران و جامعه‌ای که این کشور را تشکیل می‌دهد انتظار دارد که مجلس شورای ملی
هیئت دولت برای اصلاح وضع آنها یک قدم‌هایی بردارد (صحیح است) این یک اصلی است که همه قبول دارند اصلاًحات هم با حرف نیست با عمل است مردم این کشور وقتی حساب کنند بدون مبالغه صدی هفتاد خانه و مسکن‌شان قابل سکونت نیست طبقه کشاورز و زحمت‌کش که در ده نشسته خانه‌های آنها صدی پنجاه شصت اصلاً قابل سکونت نیست. طبقه کارگر و مستخدم دولت اساساً خانه ندارند ما باید یک اصلی را اتخاذ کنیم و آن اصل این است که از حالا به بعد آنچه اعتبارات داریم و پول داریم مجلس شورای ملی و دولت هر دو به مصرف این دو طبقه برسانیم اگر چنانچه تا پنج سال دیگر مجلس شورای ملی بنایش را عوض نکنند مجلس سنا در همین جا تشکیل جلسه بدهد ولی در عوض ما برای مردم ده‌نشین و برای کارگر و برای مستخدم بدبخت دولت خانه درست کنیم. خیلی مستحسن است گمان می‌کنم این امر قابل تردید نباشد ما اگر پول داریم اول باید آن زندگی طبقه را تأمین بکنیم اگر پول نداریم چرا باید این پول را خرج کنیم؟ بنده با این که نهایت احترام را همیشه به مجلس سنا و آقایان سناتورها دارم و همیشه آنها را مفید و مؤثر برای کشور می‌دانم زیرا مردمان تجربه‌دار و مبرز کشور در اینجا جمع شده‌اند. ولی از ذکر این نکته نمی‌توانم در اینجا چشم‌پوشی بکنم و متذکر بشوم که ما باید در این سال ۱۳۳۰ که وضعیت عوض شده و خوشبختانه یک حکومت ملی که طرف اعتماد کامل مجلس و جامعه است روی کار آمده است مجلس شورای ملی هم تقویت بکند دولت را و خودش هم توجه داشته باشد که خرج‌های زائد را ما باید کنار بگذاریم یکی از بدبختی‌های کشور ما این زندگی لوکس بی‌اساس است که ما درست کرده‌ای بنده خیال می‌کنم که تمام آقایان موافق باشند و اگر می‌خواهید اصلاحات بکنید اول این اصلاحات از طبقه بالا شروع بشود اگر خاطر آقایان مسبوق باشد یک روز بنده در موقع شرفیابی حضور اعلیحضرت همایون شاهنشاه عرض کردم که اصلاحات کشور اول باید از خود اعلیحضرت شروع بشود و انصافاً هم شروع کردند بعد هم این کار باید از خود مجلس شروع بشود و انصافاً از خود مجلس شروع بشود آقا وقتی پول نداریم لازم نیست ۱۶ میلیون خرج بانک ملی کنیم (صحیح است) این بنای بانک ملی که شما ملاحظه کردید دارد سر به آسمان می‌کشد. با این پول ممکن است خانه ساخته بشود برای طبقه کارگری که آقای کشاورزصدر همیشه سنگش را به سینه می‌زند و یا طبقه کشاورز و کارمند دولت به این جهت بنده با این پیشنهاد مخالف هستم و اساساً پیشنهاد کفایت مذاکرات را دادم برای این که این تذکرات را بدهم که آقایان توجه کنند آقا ما در بودجه مملکتی هر اعتباری داریم هر مصرفی داریم اول باید نظرمان روی رفاه جامعه باشد (صحیح است) مردم باید خانه و فرهنگ داشته باشند و حالا عمارات لوکس که فرض بفرمایید شوفاژ سانترال داشته باشد، نداشته باشیم. ۴۵ سال است که از مشروطیت ما گذشته ما اینجا کار کرده این آقایان سناتورها و وکلای مجلس در همین بنا وظایف‌شان را انجام می‌دهند و هر وقت پول داشتیم بنای صحیح و حسابی می‌سازیم برای مجلس و برای مجلس سنا به این جهت بنده اساسا با این فکر موافق نیستم و این کار را ضرورت برایش قایل نیستم.
رئیس - آقای شوشتری مخالف هستید،، بفرمایید.
شوشتری - بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم بیانات جناب آقای امامی‌اهری را بنده نفهمیدم از یک طرف موافقت فرمودند که آن طرف را روی مساعدت و همفکری با آقایان محترم سناتورها موافقت بکنیم از یک طرف فرمودند که آن مجلس گنجایش ۲۰۰ نفر نماینده را ندارد و باید خراب بکنیم و از سر بسازیم آقایان محترم اینجا آن اطاق یک قدری بزرگ‌تر بود نمایندگان می‌آمدند روی زمین می‌نشستند رئیس مجلس هم یک دانه جعبه جلویش می‌گذاشت و روی زمین می‌نشست صحیح است که کل یوم هو فی ان ولی نسبت به مالیه مملکت و فقر عمومی توجه کنید. یک دانه میز می‌گذاشتند تماشاچی‌ها هم پشت نرده می‌نشستند گاهی هم شرکت می‌کردند ما هم که جوان بودیم گاهی فضولی می‌کردیم نمایندگان روی زمین می‌نشستند آن همه خدمات کردند. این صورت‌سازی‌ها و این درخواست‌های بی‌معنی و این چیزهایی که خدا شاهد است هر یک از افراد ملت را قلوب‌شان را جریحه‌دار می‌کند و می‌گویند ما به فقر و مسکنت و بیچارگی نشسته‌ایم آقایان می‌خواهند عمارت بسازند بیان آقای ملک‌مدنی صد در صد صحیح بود.
رئیس - پس شما موافقید.
شوشتری - نخیر، بنده مخالفم.
رئیس - مخالفت با پیشنهاد بنده می‌پرسم.
شوشتری - بنده مخالفم با پیشنهاد کفایت مذاکرات،، اجازه بفرمایید از این جهت مخالفم که آقایان رأی ندهند اجازه بدهند این حرف‌ها را بزنیم و این طرح را بشود یا همان طور که آقای حائری‌زاده گفتند لا اقل مسکوت بماند.
رئیس - رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایانی که با مذاکرات موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهادی نرسیده است همین ماده واحده قرائت می‌شود.
کشاورز صدر - بنده پیشنهادی دارم.
رئیس - این پیشنهاد وارد نیست.
کشاورز صدر - اجازه بفرمایید قرائت بشود.
رئیس - مجلس نمی‌تواند رأی بدهد که سنا برود توی ساختمان دولتی،، ما یک زمینی داریم می‌خواهیم بفروشیم این پیشنهاد شما مربوط به این گزارش نیست.
کشاورز صدر - توی این ساختمان‌هایی که الان داریم بمانند آنها بیایند اینجا ما می‌رویم در آن زیرزمین پول مردم بدبخت را که نمی‌شود بیهوده خرج کرد.
رئیس - پیشنهاد آقای کشاورزصدر قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم مجلس سنا در یکی از ساختمان‌های دولتی تشکیل بشود.
کشاورز صدر - اجازه بفرمایید توضیح بدهم.
رئیس - توضیح ندارد این پیشنهاد وارد نیست. می‌خواهید توضیح بدهید،، بفرمایید.
کشاورز صدر - بنده می‌خواهم سوءاستفاده نشود من نمی‌خواهم به مجلس سنا اهانتی بکنم الآن جناب آقای ملک‌مدنی آمدند اینجا و اظهار کردند که ما باید از ساختمان‌های لوکس و از اقدام به اموری که اعتبارات این مملکت را به مصرف آن می‌رسانند و نمی‌رسند به بدبختی مردم بیچاره کارگر، کشاورز، کارمند دولت مستخدم جزء خودداری بکنیم همه هم تصدیق کردید من نمی‌دانم اگر تصدیق واقعاً درست بوده است که ما باید استدعا و خواهش بکنیم از مجلس سنا که والله این عمارت هم الان زیاد است برای ما، الان اگر این بنا ساخته نشده بود موافق نبودم برای مجلس شورای ملی هم ساخته بشود. اعتقادم این است که از این بناهایی که الان هست نه این که مجلس سنا توی بنای دولتی برود از این بناهای موجود دولت انتقال بدهد به سنا یک بنایی را ما الان در کاخ دادگستری در عمارت‌های دیگر سالن‌های بزرگ داریم اگر هم نیست ما که مجلس شورای ملی هستیم در این بنای پایین می‌رویم آقایان تاج سر ما هستند بیایند اینجا الان یک روز مجلس سنا می‌شود و یک روز شورا چه داعی دارد که ساختمان بکنیم؟ این دنباله‌دار است این به شما اطمینان می‌دهم که برای دستگاه گرم کردنش یک میلیون تومان برای سرد کردنش ۲ میلیون برای مبلش ۵۰۰ هزار تومان برای فلان تمام این مخارج پیش خواهد آمد شما به جای این خرج این را بردارید برای ۵ نفر پیشخدمت که هر کدام ۱۰ نفر عائله دارند این را اختصاص بدهید خانه بسازند به خدای واحد هم سناتورها راضی هستند هم ما. ما که نباید دروغی تصدیق بکنیم عملاً باید تصدیق بکنیم.
مخبر (اردلان) - یک توضیحی اجازه می‌فرمایید بدهم.
رئیس - این پیشنهاد قابل رأی نیست ولی چون شما مخبرید بفرمایید.
اردلان - بنده باید به جناب آقای ملک‌مدنی عرض کنم همچنین جناب آقای کشاورزصدر توجه بفرمایند که موضوع ساختمانی در کار نیست یک قانونی از مجلس گذشت که پول‌های جرایم را زمین بخرند برای کتابخانه مجلس سنا این زمین را لازم دارد این پول را می‌دهد به مجلس شورای ملی این زمین را می‌خرد اصلاً موضوع ساختمان نیست چرا اشتباه می‌فرمایید آقای کشاورزصدر؟ اصلاً موضوع ساختمان نیست یک زمینی است در تصرف مجلس شورای ملی این زمین را می‌دهند به مجلس سنا شاید همان طور که آقای ملک‌مدنی فرمودند اگر یک وقتی مقتضیات مملکتی ایجاب کرد آن وقت ساختمان می‌کنند الان صحبت ساختمانی نیست بنده استدعا می‌کنم که برای همکاری با مجلس سنا کمک بکنید این زمین را می‌دهیم به مجلس سنا پولش را می‌گیریم ساختمانی هم در کار نیست.
رئیس - پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای معدل به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم بهای زمینی که به فروش می‌رسد اختصاص به ساختمان تالار مخصوص مجلس شورای ملی داده شود معدل.
اردلان - آقا قانونی دارد این کار.
رئیس - آقای معدل بفرمایید.
معدل - مجلس سنا حق دارد که در امور داخلی خودش هر تصمیمی می‌خواهد اتخاذ بکند (صحیح است) حالا ما که مصلحت‌اندیشی کار آنها را نمی‌توانیم بکنیم آنها می‌توانند با این پولی که دارند از ما زمین بخرند یا بروند از کسان دیگر بخرند برای این که ما همکاری نزدیک داشته باشیم و از دستگاه اداری یکدیگر استفاده کنیم بهتر دیده‌اند که مجلس سنا در آتیه در مجاورت عمارت مجلس شورای ملی باشد به ما گفته‌اند شما زمین زائدی دارید این را به ما بفروشید اگر مقصودمان این است که برویم به مجلس سنا بگوییم که شما چرا می‌خواهید پول خرج بکنید و پولتان را این طور مصرف کنید. آن طور مصرف کنید من تصور می‌کنم این از آداب متداوله خارج باشد و اگر هم همچو صحبتی باشد می‌بایستی دو هیئت رئیسه مجلس با هم مذاکره خصوصی بکنند ولی ما مختاریم که امروز تصمیم بگیریم که زمینی
که متعلق به مجلس است فروشنده هستیم و یا نیستیم اگر نیستیم جواب بدهیم که ما زمینمان را نمی‌فروشیم ما امروز بحث نداریم که آیا سنا ساختمان بکند یا نکند پیشنهادی کرده‌اند که زمینتان را می‌فروشید یا نمی‌فروشید؟ به این جهت ما باید رعایت این نکات را بکنیم که بی‌جهت آنها را نرنجانیم و به یک خصوصیات کوچکی دست نزنیم هر چیزی را که می‌شود گفت نباید گفت به نظر بنده پیشنهادی که بنده کرده‌ام این است که این پول از جیبی در می‌آید به جیبی ریخته می‌شود یعنی حالا در بانک به نام سنا است فردا در بانک گذاشته می‌شود به نام مجلس شورای ملی این پول را از آنها می‌گیرید اسمش عوض می‌شود می‌شود به نام مجلس شورای ملی آن زمین هم عنوانش عوض می‌شود می‌شود مال مجلس سنا. منظور از پیشنهاد بنده این است به این نکته توجه بفرمایید. آقایان مجلس شورای ملی تشکیل می‌شود از نمایندگان مجلس و از وزیران و اینها نخبه رجال کشور هستند و حفظ و حراست آنها در مواقعی که مورد مخاطره هستند فوق‌العاده لازم است اینها می‌بایستی این بنا را که ساختمان می‌کنند بنای حسابی و اساسی باشد زیرش خالی نباشد برای ارباب جراید جای متناسب داشته باشد الان ملاحظه می‌کنید که روزنامه‌ها درست نمی‌توانند اخبار مجلسین را نشر کنند علتش این است که آنها را دور از تریبون برایشان جا معین کرده‌اند وضعیت‌شان مرتب نیست سیم‌کشی ندارند. تلفن ندارند اسباب کار ندارند خواه ناخواه باید این نقطه که مرکز ثقل مملکت است و مرکز قانونگذاری است ترتیب اساسی‌تر پیدا بکند آن پول را از آنجا بگیرند و به نام مجلس یک جا بگذارید و اختصاص بدهید به ساختن یک تالاری مخصوص مجلس شورای ملی.
اردلان - برخلاف قانون است این پیشنهاد.
رئیس - آقای مخبر فرهمند (یکی از نمایندگان نیستند) آقای ملک‌مدنی بفرمایید.
ملک‌مدنی - عرض کنم بیانات آقای معدل رفیق عزیز بنده اگر ما استعداد مالی داشتیم بیاناتی که ایشان می‌کردند صحیح بود که الان وقتی ما برخوردیم به این مطلبی که الان هم بنده نمی‌دانم جناب آقای وزیر دارایی آقای وارسته که مردی است طرف اعتماد همه (صحیح است) حضور دارند حقوق فروردین پرداخت شده و یا این که از اسفند در جایی باقی‌مانده است یا نه؟
باید یک قدری مراعات کنیم می‌فرمایید پولی است مال مجلس سنا به ما چه ربطی دارد که مداخله بکنیم. پول ما مال ملت ایران است مجلس شورای ملی هم در تمام دخل و خرج مملکت حق نظارت دارد.
این بیان را من ناچارم اینجا عرض کنم. بنده عرض کردم کمال احترام و تکریم و تعظیم به آقایان سناتورها را دارم ولی من هیچ وقت نمی‌توانم از حق مجلس شورای ملی از حقوقی که نمایندگان ملت دارند چشم‌پوشی بکنم،، این را همیشه عرض کرده‌ام و حالا هم عرض می‌کنم توی این کابینه سه نفر از سناتورها هستند همه‌شان هم مردمان برجسته و شایسته و مورد احترام همه هستند (صحیح است) ولی این دلیل این نیست که بنده که وکیل مجلس هستم از حق نمایندگی چشم‌پوشی بکنم و حرف نزنم.
ما آقا وقتی پول نداریم هیچ حق خرج کردن نداریم سنا پولش را مجلس باید تصویب بکند حقوق را ملت ایران می‌دهد ما تکلیف داریم در برابر این وضعیت بد مالی که داریم به قدری دست به عصا راه برویم یک قدری انصاف بدهید بنده این توضیحاتی که عرض می‌کنم از نقطه نظر وجدانی است که دارم و امساک نمی‌کنم برای این که می‌دانم همیشه آقایان سناتورها به این مسائل توجه دارند آنها هم مثل مجلس با ما همکار و تشریک مساعی می‌کنند جناب آقای اردلان آقا پول نیست این گشادبازی‌های سی ساله مملکت را به این روز انداخته است که تمام پریشان و بدبخت شده‌اند اگر می‌خواهید من یک قدری از بالاتر حرف بزنم می‌گویم همه حرف‌ها را همین راه‌آهن پدر این مملکت را در آورد و مردم را بدبخت و بیچاره کرد بنده فراموش نمی‌کنم وقتی که لایحه راه‌آهن اینجا مطرح شد یکی از کسانی که اینجا مخالفت کرد همین جناب آقای دکتر مصدق بود درست هم بود راه‌آهنی که کشیده شده صورت ظاهرش تجمل بود ولی معنا مملکت را به فقر و بیچارگی کشانید چقدر مالیات غیر مستقیم می‌خواهید از مردم بگیرید! چقدر ملت ایران قند کیلویی چهار ریال را دو تومان مصرف بکند. برای چه این کارها را می‌کنید اگر می‌خواهید بنیه اقتصادی مملکت درست بشود مردم از فقر و مسکنت بشوند باید این مالیات غیر مستقیم را از دوش این مردم بیچاره برداشت یک قدری مخارجات را کم کنید مثل دنیای امروزه راه بروید بنده خیلی خوشوقت شدم که دیدم دستوری داده شده که لباس پارچه وطنی بپوشند به خدا والله به شرفم قسم من اعتقادم این است که ما باید اتومبیل‌ها را بخوابانیم. لباسمان را پارچه وطنی بکنیم از مخارج لوکس جلوگیری بکنیم تا کارمان درست بشود. ما باید این مالیات‌های زیاد را از بین ببریم.
تا یک قدری مردم از این بدبختی بیرون بیایند اگر غیر از این باشد و این گشادبازی‌های ۳۰ ساله را دنبال کنیم مملکت از بین می‌رود. با این حرف‌ها هم درست نمی‌شودبنده وظیفه‌ام این بود برای آخرین دفعه عرایضی اینجا عرض کنم حالا می‌خواهید عمل کنید می‌خواهید عمل نکنید.
رئیس - آقای مخبر.
اردلان - عرض کنم آقای معدل پیشنهاد فرمودند که این پول را صرف ساختمان مجلس بکنیم لازم است توضیح عرض کنم که این یک قانون خاصی دارد که این پول باید صرف کتابخانه بشود بنابراین پول از مجلس سنا به حساب مجلس شورای ملی گذارده می‌شود مجلس شورای ملی پول را هر طور آقایان (آقای ملک می‌فرمایند خرج می‌کنند الان یک زمینی است که هست و ما خودمان در کمیسیون محاسبات گفتیم که مجلس شورای ملی این زمین را واگذار کند به مجلس سنا بدون این که هیچ پولی بگیرد چه مانعی دارد گفتیم چون این زمین افتاده است و پولش باید صرف ساختمان کتابخانه بشود این پول را ما از مجلس سنا می‌گیریم به حساب می‌گذاریم برای ساختمان کتابخانه حالا آقایان می‌فرمایند کتابخانه لازم نیست برای کار دیگری اختصاص بدهیم مانعی نخواهد داشت و این که آقای معدل پیشنهاد فرمودند وارد نیست و باید صرف ساختمان کتابخانه بشود.
معدل - بنده پیشنهادم را مستردکردم.
رئیس - پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم از محل قیمت زمین برای کارگران چاپخانه منزل ساختمان نمایند کشاورزصدر.
اردلان (مخبر کمیسیون محاسبات) - برخلاف قانون است.
کشاورزصدر - هر وقت کاری برای طبقه بدبخت و بیچاره است خلاف قانون است بنده که عرض کردم لازم نیست این زمین را حالا بفروشیم می‌فرمایید که به ما ارتباطی ندارد. ما زمین را می‌دهیم خود آقایان سناتورها نسازند مانعی ندارد اما این زمین را که می‌خواهید بفروشید و پولش را به مصرف ساختمان کتابخانه برسانید چه کتابخانه‌ای؟ کتابخانه الان اینجا داریم و درست هم هست مگر ما همیشه باید برویم و آن آخرین مد را بگیریم هر جا که هست الان بروند آنجا بخوانند بنده پیشنهاد کردم که پولی که از این راه به دست می‌آید برای کارگران چاپخانه مجلس یک منزل‌های کوچک کوچک بسازند آپارتمان‌هایی که آسایش داشته باشد این چند حسن دارد یکی این که مجلس پیش‌قدم می‌شود برای این کار و به دولت نشان می‌دهد که ما حاضریم در این قبیل کارهای دولت قدم برداریم و نکته دیگر این که یک دسته مردم بیچاره و بدبخت دارای خانه و زندگی می‌شوند حالا بنده وقتی که می‌روم کتابخانه لازم نیست که در روی مبلی که از پر قو باشد بنشینم این حرف‌ها چیست؟ صندلی فنری می‌خواهد چه کند؟ مگر ابوعلی سینا می‌رفت در کتابخانه و روی مبل می‌نشست و چیز می‌فهمید،، اما یک چیزی که من امیدوارم این است که آقایان به این پیشنهاد رأی می‌دهند و به حمدالله مجلس دنبال کارهایی که به نفع مملکت است افتاده و قسمت با ارزش این موضوع نفت بود و رأیی بود که داده شد و حسن استقبالی است که آقایان از این دولت صالح و این آقای دکتر مصدق می‌کنند. بنابراین قدم اول را بردارید. برای این کار رأی بدهید که برای کارگران چاپخانه خانه بسازند. استدعا می‌کنم به این پیشنهاد بنده رأی بدهید.
رئیس - آقای نورالدین امامی.
نورالدین امامی - بدبختانه بنده با جناب آقای کشاورزصدر یا خوشبختانه در این قسمت کارگران شریک هستم. بنده هم سعادتمندم که یکی از خدمتگزاران کوچک کارگران هستم. علت مخالفت من به پیشنهاد آقای کشاورزصدر دو جهت دارد یکی این که هنوز ما گرفتار این چهارصد دستگاه هستیم که با میلیون‌ها این خانه‌ها را ساخته‌اند و با پنجاه برابر قیمت به آن بدبخت‌ها تحمیل کردند. دولت حالا باید سیصد هزار یا چهار صد هزار تومان بگیرد چهار تا خانه بسازد (کشاورز صدر - مجلس می‌سازد) هر کس می‌سازد آن وقت با پنجاه برابر تحمیل به این کارگرهای بدبخت بدهند من راضی نیستم و موافق نیستم. آقایان تشریف بردند و این چهارصد دستگاه را دیدند که ساخته شده و به چندین برابر به کارگران داده‌اند یکی این موضوع و دیگری این که با خالی بودن خزانه اصلاً من گرفتن این پول‌ها را زائد می‌دانم این زمین مال خودمان است حالا سنا هر جا تشکیل می‌شود باز هم تشکیل بشود تا هر وقت مملکت پولدار شد بسازند سنا این یک ساله که در مجلس تشکیل شده چه عیبی داشته سنا روی سر ما جا دارد اگر تمام روزهای هفته را می‌خواهند جلسه داشته باشند ما شبها تشکیل جلسه می‌دهیم تا وقتی که پولدار شدیم کاخ‌ها، ابنیه‌ها، آپارتمان‌ها و هر چه دلشان می‌خواهند بخرند و یا بسازند پس بگیرید آقا پیشنهادتان را اگر جلسه می‌خواهند تشکیل بدهند آنها روزها بیایند و ما هم شبها.
کشاورزصدر - بنده اضافه می‌کنم با نظارت کارپردازی مجلس.
رئیس - آقای مخبر کمیسیون بفرمایید.
اردلان (مخبر) - یک پیشنهادی نمی‌تواند یک قانون سابق را لغو بکند و برخلاف نظامنامه است بنده می‌خواهم به آقای کشاورزصدر عرض کنم که توجه بفرمایند مطابق نظامنامه پیشنهاد بفرمایند با یک پیشنهاد نمی‌شود یک قانون سابق را لغو کرد اجازه بفرمایید این پول بباید به مجلس وقتی که بودجه مطرح شد جنابعالی می‌توانید پیشنهاد بفرمایید که این پول برای ساختمان خانه جهت کارگران اختصاص داده شود بنده خواستم به آقای رئیس عرض کنم که این پیشنهاد برخلاف نظامنامه است.
کشاورز صدر - من از آقای رئیس استدعا می‌کنم که کمک بفرمایند.
اردلان - این پیشنهاد قابل رأی نیست.
کشاورز صدر - جناب رئیس خودشان از همه بیش‌تر به طبقه کارگر علاقه دارند.
رئیس - درست است ولی این کتابخانه‌ای که ما داریم در چند اطاق است از حریق و چیزهای دیگر مصون نیست همیشه شکایت می‌کنند که این کتابخانه مرطوب است دو سه اطاق است که روی زمین است و هم مرطوب است یک کتابخانه‌ای با اصول فنی باید ساخته شود و برای ساختمان کتابخانه قبلاً هم جزو بودجه مجلس قانونی گذشته است این پول هم البته کافی نیست اگر این طور است پس اصلاً زمین را نفروشید.
کشاورز صدر - این پول را اختصاص بدهید برای ساختن خانه کارگران برای این کار اعتبار می‌گذرانیم.
رئیس - قانون گذشته این پول مال کتابخانه است کما این که آقای معدل هم که برای ساختن مجلس پیشنهاد کردند بنده تذکر دادم که مخالف قانون است که گذشته و پس گرفتند.
کشاورز صدر - آقای رئیس استدعا می‌کنم رأی بگیرید مخالفی ندارد.
رئیس - قانونی داریم برای این کار نمی‌شود رأی گرفت.
کشاورز صدر - من قانون ر ا نگفتم این را رأی بگیرید باز آقای رئیس روی یک دنده افتاده است.
رئیس - اولاً این پیشنهاد برخلاف نظامنامه است و پیشنهاد خرج است و در آن قانون هم برای کتابخانه اختصاص داده است. کشاورز صدر - بنده می‌گویم این پول را به مصرف کارگران برسانید مال مجلس است برای مجلس بسازند.
رئیس - این پول قانون دارد که به چه مصرفی برسد برای کتابخانه است.
کشاورزصدر - خوب شما رئیس هستید و زورتان می‌رسد.
رئیس - اگر می‌خواهید رأی بگیریم.
حاذقی - برخلاف قانون است.
رئیس - آقای وزیر دارایی بیانی دارید. بفرمایید.
وزیر دارایی (آقای وارسته) - چون مطالب لازمی هستند که باید هر چه زودتر در هیئت مختلط مأمور نظارت در اجرای ملی شدن صنعت نفت مطرح شود می‌خواستم از مقام ریاست و آقایان نمایندگان محترم استدعا کنم که در اسرع وقت نمایندگان خودشان را انتخاب بفرمایند.
رئیس - آقایان در خارج توافق بفرمایند در جلسه یکشنبه اقدام شود و از طرفی آقای نخست وزیر نظری دارند که برای تشریک ساعی در تهیه لایحه اصلاح قانون انتخابات از مجلس یک کمیسیونی معین شود اگر آقایان اجازه می‌دهند از شعب هر شعبه‌ای یک نفر تعیین بشود که با آقای وزیر دادگستری و آقای وزیر کشور همکاری کنند (کشاورز صدر - با کمیسیون کشور) برای تهیه لایحه است البته وقتی لایحه آمد به کمیسیون کشور می‌رود. آقای محمدعلی مسعودی.
محمدعلی مسعودی - مجلس کمیسیون‌های مختلف دارد کمیسیون کشور مربوط به این کار است دولت آقای منصور هم یک لایحه‌ای آوردند که در آن قید شده بود رأی با باسوادها است در مجلس سنا هم قانون شهرداری‌ها با این قید تصویب شده و الان در کمیسیون کشور است مشورتی لازم نیست جناب آقای دکتر مصدق هم که موافقند با رأی دادن باسوادها ممکن است لایحه‌ای که در این مورد هست همان را تجدید نظر بکنند و بیاورند (حاذقی - آقای مسعودی در کمیسیون کشور می‌آید) یک کمیسیون خاصی تشکیل بدهید.
کشاورز صدر - پیشنهاد بنده چطور شد آقا رئیس؟
رئیس - گفتم پیشنهاد شما برخلاف قانون سابق است نمی‌شود رأی گرفت آقای ملک‌مدنی.
ملک‌مدنی - عرض کنم اصلاح قانون انتخابات از مسائل ضروری و مهمی است که همیشه مورد نظر مجلس بوده و خود جناب آقای دکتر مصدق نخست وزیر همیشه روی این کار علاقه داشتند. بنده هم که رئیس کمیسیون کشور هستم نهایت علاقه را دارم که قانون انتخابات زودتر از هر چیزی از تصویب مجلس بگذرد برای این که اگر ما بخواهیم یک قدم برای اصلاحات برداریم همان طوری که جناب آقای رئیس فرمودند چون نظر آقای نخست وزیر این است که در واقع مشورت کرده باشند با مجلس برای تهیه آن لایحه بنده فکر می‌کنم که بهتر است که در نخست وزیری با خود حضرتعالی (اشاره به آقای نخست وزیر) بنشیند که یک چیزی تهیه شود که مورد قبول اکثریت مجلس باشد و در مجلس تعطیل نشود البته بعد از آن که توافق شد و به مجلس آمد آن وقت به کمیسیون کشور ارجاع می‌شود ولی قبلاً عرض کنم به نظر بنده بهتر است برای تشکیل این کمیسیون که با حضور آقای وزیر کشور و جنابعالی که نخست وزیر هستید و کاملاً به مسائل واقف هستید راه صحیح این است که از هر شعبه دو نفر انتخاب کنند بیایند اینجا بنشینند این لایحه را تهیه کند و بیاورند اینجا.
رئیس - آقای وزیر کشور.
وزیر کشور (آقای سرلشگر زاهدی) - بنده با اجازه جناب آقای نخست وزیر موافقت می‌کنم که از هر شعبه‌ای دو نفر تعیین شود و این کار در حضور آقایان انجام شد.
جمال امامی - آقای رئیس آن لایحه از دستور خارج شد؟
رئیس - نه خارج نشد یک بیانی آقای وزیر دارایی داشتند که کردند (جمال امامی - بی‌خود بیان کردند) آقای صدرزاده اخطار دارید؟
صدرزاده - اخطار نظامنامه‌ای دارم عرض کنم لایحه‌ای دولت قبل به کمیسیون کشور تقدیم کردند و در آنجا هم دارد رسیدگی می‌شود اگر دولت جدید آن لایحه را قبول می‌کند باید نظر خودش را بدهد و بیاید به مجلس نهایت اگر چنانچه کمیسیون در مورد قانونی نظر خودش را نداد رأساً در مجلس طرح می‌شود بدواً لازم است که جناب آقای دکتر مصدق بفرمایند که آن لایحه را تقدیم می‌خواهند بکنند یا لایحه جدید اگر لایحه جدید می‌خواهند بیاورند آن وقت است اشاره از نمایندگان بفرمایند.
رئیس - مقصودشان همین است که می‌خواند لایحه جدید بیاورند آن مطلبی را که شما فرمودید همه می‌دانند و توضیحی لازم نداشت و اخطار شما هم وارد نبود.
اسلامی - بنده طبق ماده ۱۶۸ اخطار دارم و خیلی مهم است.
رئیس - وارد نیست.
اسلامی - اخطار نظامنامه مقدم است و بنده طبق ماده ۱۶۸ اخطار دارم یک واقعه خیلی مهمی‌در ایران رخ داده یک استانی را آتش زده‌اند ...
رئیس - چه ربطی به سؤالات دارد!
اسلامی - یک استانی را آتش زدند ۱۶ میلیون دلار از بین رفته باید معلوم شود.
فرامرزی - تکلیف زمین برای مجلس سنا چه شده؟ (خنده نمایندگان)
رئیس - ماده ۷۶ نظامنامه قرائت می‌شود و هیچ یک از آقایان بعد از این جز با این ترتیب نمی‌توانند اخطار کنند و الا بنده هم به آقایان اخطار می‌کنم.
(ماده ۷۶ به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۷۶ - هر یک از نمایندگان در صورتی که تخلف از اجرای آیین‌نامه مجلس مشاهده نماید حق دارد مورد تخلف را با استناد به ماده مربوطه در همان جلسه بودجه اختصار و بدون خروج از موضوع اخطار کند و در صورتی که از موضوع خارج شود مورد اخطار واقع می‌شود و در صورت ادامه بیانات خارج از موضوع حق نطق او در آن جلسه سلب خواهد شد.
نورالدین امامی - آقای رئیس مطابق همین ماده اخطار دارم.
رئیس - اخطارتان چیست؟ اگر خارج از موضوع بود مطابق همین ماده به شما اخطار می‌کنم.
نورالدین امامی - این موضوع انتخاب دو نفر از شعب این یک کاری است مطابق مقررات وظیفه خارجی وسط دستور که نیاید دستور به هم بخورد و مربوط به لایحه فروش زمین به سنا نیست.
فرامرزی - آن که تمام نشد چه شد؟
رئیس - پیشنهاداتی رسیده است خارج از موضوع می‌خواهم تنفس بدهم آقایان که نمی‌خواهند متوجه بشوند که پیشنهادات وارد نیست. می‌باید صحبت بشود این است که می‌خواهم تنفس بدهم که در خارج حل کنیم مثلاً شما پیشنهاد کردید که زمین را به رایگان به سنا بدهند باید توضیح بدهم که این کار را چرا بکنیم و می‌خواهم بگویم که پیشنهاد شما وارد نیست.
فرامرزی - هر وقت که بفرمایید وارد نیست من حرفی نمی‌زنم.
رئیس - این که نمی‌شود باید آقایان خودشان پیشنهادی که وارد نیست ندهند.
اردلان - آقای رئیس به لایحه سنا رأی بگیرید.
رئیس - پیشنهادی رسیده باید قرائت شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم دولت در بودجه برای ساختمان جدید مجللی برای مجلس شورای ملی اعتبار لازم را تأمین نماید. جمال امامی.
رئیس - این مربوط به این لایحه نیست و این لایحه مربوط به فروش زمین است.
جمال امامی - باید توضیح بدهم.
رئیس - خوب بفرمایید.
جمال امامی - اگر کسی از خارج به وضعیت مجلس ما نگاه کند تأسف‌آور است
جناب آقای نخست وزیر تشریف نبرید بفرمایید گوش بدهید.
نخست وزیر - بسیار خوب.
جمال امامی - بنده نمی‌خواستم دخالت در این امر فروش زمین مجلس به سنا بکنم این به من چه مربوط است به دیگری چه مربوط است ولی اینجا یک چیزهایی گفته می‌شود خارج از موضوع و خنده‌آور و مضحک و ضد و نقیض شما یک دفعه می‌آیید و می‌گویید بودجه مملکت صرف عطینا می‌شود راست است به مستخدم داده می‌شود ولی بودجه برای این نیست برای کارهای عمرانی است و یک مخارجاتی که به مصرف امور عمرانی برسد اما این پول که خرج نمی‌شود شما می‌گویید که سرمایه بیفتد و نباید خرج بکنید. یعنی به کارگر ایرانی و به مصالح ایرانی پول ندهیم (ملک‌مدنی - این طور گفته نشده سفسطه نفرمایید بنده حالا جواب می‌دهم) اجازه بدهید جناب آقای ملک‌مدنی کار ما این است که عوض این که سرمایه را راکد بگذارند باید بیاییم تشویق کنیم. دولت را اگر مجلس سنا یا مجلس شورای ملی پولی دارد صرف عمران بکند و پنج نفر ازش استفاده بکنند چرا باید بگوییم که زمین راکد بماند و کاری انجام نشود این به کلی نقض غرض است در این بیست ساله جناب آقای ملک‌مدنی به خوبی و بدی آن کارها کاری ندارم ولی هر کاری که شد تمامش از سرمایه مملکت شد این کار مضر است که سرمایه خارج شود و ما مجبور شویم برویم قرض بکنیم یا از سرمایه مملکت به خارج انتقال بدهیم آن بد است درست است اتومبیل نیاید وسایل لوکس نیاید اما ساختمان یا کارهای تولیدی پس کی باید بکنیم پس کار عمرانی ما چیست؟ ان وقت وسط قانون آقای وزیر دارایی می‌گوید که کمیسیون انتخاب بکنید آن مانده کنار آن یکی هم عملی نمی‌شود پس تمام کارهای ما در بوته اجمال می‌ماند این هم مانده آن هم مانده بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم.
رئیس - این پیشنهاد اصلاً وارد نبود برای این که پیشنهاد خرج است پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که این زمین به رایگان به سنا واگذار شود. فرامرزی.
رئیس - آقای فرامرزی.
فرامرزی - من اساساً موافقم با نظر آقای ملک‌مدنی از لحاظ عدم بنا هر ملتی یک مرضی دارد ما مرض بنا داریم یعنی هر کس هر کاری شروع کرد اول فکر یک بنا برای آنجا می‌کند و این مرض بنا به قدری در طبقه بالای این مملکت جاری است. یادم هست خیلی پیش از این برای بانک ملی یک عمارت درست کردند در اهواز ۷ میلیون تومان خرجش شد. ۷ میلون تومان آن زمان که مساوی با ۱۰۰ میلیون تومان حالا بود بعد هم به دردشان نخورد برای این که بانک باید توی بازار باشد به تجار نزدیک باشد و آن ساختمان در خیابان بود بعد هم اجاره دادند به فرمانداری (حاذقی - استانداری) این هم جزو امراض ما است که به گریه بگوییم ببر بالأخره خوزستان خوزستان است حکومتش هم حکومت است حالا اسمش را بگذاریم سلطنت فرقی نمی‌کند اما این که من می‌گویم در انگلستان رفتم دیدم که پارلمان انگلستان بنای هشتصد سال پیش است. یعنی مطلقاً آنجا بنای جدید نمی‌کنند پول را خرج تولید می‌کنند (صحیح است). پول را خرج معدن می‌کنند. پول را خرج استخراج و اکتشاف می‌کنند پول را صرف تجارت و زراعت می‌کنند توی آن خانه اولی که نشسته بودند نشسته‌اند ولی ما برای هر چیزی فوراً بنا می‌کنیم. اما این که پیشنهاد کردم به رایگان به سنا واگذار شود از لحاظ این که آن زمانی که این بنای پارلمان را ساخته‌اند و این قسمت را اختصاص دادند به پارلمان آن موقع مجلس سنا نبوده هم جزء پارلمان است پس این اراضی که مربوط به مجلس شورای ملی است مربوط به سنا هم هست مگر این که از همدیگر تفکیک بکنیم یک زمین داریم یک پولی هم هست برای آن که آن پول به مصرف عمارتی برسد که حتماً برای سنا لازم هست برای این که آنها هم زندگی می‌خواهند یک دستگاهی می‌خواهند و نمی‌توانند طفیلی بر ما باشند آن را به آنها بدهید تا با پولی که دارند بنا کنند حقیقتش این است که من پیشنهاد کردم که رایگان داده شود حالا اگر آقای رئیس می‌فرمایند وارد نیست من پس می‌گیریم.
اردلان - قانون دارد آقای فرامرزی.
رئیس - این در حقیقت یک اجازه داده می‌شود برای فروش زمین و آقایان هم باید بودجه‌شان را برای ساختمان به مجلس بیاورند وقتی که تصویب شد در صورت تصویب اقدام می‌کنند این اجازه است که آنها بدانند اگر این زمین را دارا هستند سایر اراضی را بتوانند بخرند البته باز تصویبش با مجلس شورای ملی است. پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد.)
پیشنهاد می‌کنم زمین‌های مندرج در ماده واحده مورد بحث به ساختمان بنای جدیدی برای محل مجلس شورای ملی تخصیص داده شود و پس از خاتمه ساختمان آن بنای فعلی مجلس شورای ملی به مجلس سنا واگذار شود. دکتر کیان.
رئیس - آقای دکتر کیان توضیح بدهید ولی چون مخالف آن قانون است قابل رأی نیست و این بنا هم که جنبه تاریخی دارد و مجلس شورای ملی این را ترک نخواهد کرد اینجا بمباران شده است و خود بنده هم این را موافقت نمی‌کنم و گمان هم نمی‌کنم کسی موافق باشد منتها مگر یک سالن بخواهید داشته باشد متصل به این ساخته شود و آنجا تشکیل جلسه بدهیم مانعی ندارد. دکتر کیان عرض کنم نظر من این است که مجلس شورای ملی با همه آن سوابق تاریخی که دارد آن سوابق را ما نمی‌خواهیم از بین ببریم و محفوظ می‌ماند ولی خواستم عرض کنم مطابق نظر و طرحی که در کمیسیون کشور هست و با جناب آقای نخست وزیر هم بنده مذاکره کردم قبل از انتصاب ایشان در نظر داشتند که قانون انتخاباتی تهیه بکنند که بر عده نمایندگان تا میزان قابل ذکری بیفزاید همه آقایان می‌دانند که این افزایش یک امر ضروری و طبیعی است و طبق قانون اساسی هم اگر ما به نسبت به صد هزار نفر را یک نفر نماینده تعیین بکنیم که حداقلی است که در کشورهای دنیا تعیین شده یعنی کشوری نیست که یک نماینده نسبت به صد هزار نفر برای مجلس تعیین شود در همه کشورهای راقیه نسبت یک نماینده بین چهل و پنجاه و شصت هزار نفر است به این ترتیب این تغییر قانون ایران ضرورت دارد و طرح و لایحه‌اش در دست تهیه است و این سالنی که ملاحظه می‌فرمایید برای دویست و چند نفر مناسب نیست مخصوصاً که در آتیه به نسبت افزایش جمعیت و نفرات و تحولاتی که پیدا می‌شود تا چهارصد جا لازم دارد و مجلس شورای ملی به ناچار بایستی یک بنای بزرگ و سالن بزرگ برای آتیه خودش در نظر بگیرد و در حال حاضر هم که مجلس سنا بر طبق قانون اساسی عده‌شان شصت و چند نفر است بر فرض افزایش‌های که در آتیه بر عده‌شان داده شود بالاخره از حدود صد و شصت و یا صد و هفتاد نفر که گنجایش مجلس شورای ملی است تجاوز نخواهد کرد به نظر بنده اگر بنا بشود که پولی از بودجه کشور مصرف یک چنین اموری بشود شایسته است که محل جدیدی برای مجلس شورای ملی با توجه به عهده بیش‌تر نمایندگان که بایستی در نظر گرفته بشوند و مقتضیات فنی جدید در ساختمان در نظر گرفته شود و پس از بنای این ساختمان همین بنا به مجلس سنا داده شود و این سوابق تاریخی هم به هیچ‌وجه من‌الوجوه از بین نخواهد رفت و مجلس شورای ملی به همین بنا افتخارات خودش را همیشه محفوظ می‌دارد و در تاریخ ایران همیشه ثبت است و به نظر بنده هیچ دلیل احساسی هم در این کار نباید ملاک شخصی باشد و ما باید روی نظریات اصولی و منطقی برویم به این جهت بنده پیشنهاد کردم که زمین مجلس شورای ملی برای مجلس سنا تشخیص داده نشود و منتزع نشود و اگر چنانچه موقعی موجبات فراهم شد که بنایی برای مجلس شورای مالی ساخته بشود این بنا به مجلس سنا داده شود حالا در رد و قبولش آقایان مختارند.
۶ - ختم جلسه به عنوان تنفس
رئیس - اگر آقایان اجازه بفرمایند ده دقیقه تنفس داده می‌شود (صحیح است)
(در ساعت یازده و بیست و پنج دقیقه صبح جلسه به عنوان تنفس تعطیل و دیگر تشکیل نگردید.
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت