مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ مهر (میزان) ۱۳۰۱ نشست ۱۴۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ مهر (میزان) ۱۳۰۱ نشست ۱۴۷
جلسه ۱۴۷
صورت مشروح مجلس یوم چهارشنبه دوازدهم صفرالمظفر ۱۳۴۱ مطابق یازدهم میزان ۱۳۰۱
مجلس تقریباً دو ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید
صورت مجلس یوم سه شنبه دهم میزان را آقای امیر ناصر قرائت نمودند
رئیس- آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب - بنده دیروز در خصوص پست دو مسئله را که عرض کردم یکی راجع به اداره حمل و نقل و یکی راجع به اختلاس معتمدالوزراء و میرزا ابراهیم نام کلیمی در صورت جلسه ذکری از اختلاس نشده است و چون لازم است باید یادداشت شود.
رئیس- قضیه اختلاس نوشته می‌شود ولی اسامی نوشته نمی‌شود.
آقای حائری زاده (اجازه)
حائری‌زاده - بنده به جای کلمه تصویب عرض نکرده بودم لفظ اعلان نوشته شود عرض کردم بعد از کلمه تصویب فقط اعلان نوشته شود.
رئیس- بلی صحیح است. دیگر ایرادی نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس- صورت جلسه با این دو فقره اصلاح تصویب شد. در سابق عهدنامه ایران و افغانستان از تصویب مجلس گذشت ولی از طرف مقابل یک فصل الحاقیه پیشنهاد کرده است و دولت هم به مجلس ارسال داشته است به کمیسیون خارجه ارجاع می‌شود که تحت مطالعه در آمده راپُرت آنرا به مجلس بفرستند راپُرت شعبه سوم راجع به انتخابات خوار و ورامین قرائت می‌شود.
(آقای شیخ‌العراقین زاده برای قرائت راپُرت مزبور احضار و به مضمون ذیل قرائت نمودند)
شعبه سوم به دوسیه انتخابات خوار و ورامین رسیدگی نموده و راپُرت آنرا ذیلاً به عرض می رساند:
انتخابات خوار و ورامین پس از فوت میر موسی خان بر حسب امر وزارت جلیله داخله تجدید گردید و از روز ۱۵ برج دلو هیئت نظار تشکیل و در تمام مدت اجرا انتخابات مواد قانون چه از حیث مدت اعلان و توزیع تعرفه و چه از حیث اخذ رأی و استماع شکایات کاملاً رعایت گردید و از (۷۴۹۶) ورقه تعرفه که در سه حوزه انتخابیه خوار- ایوانکی- ورامین توزیع شد (۶۹۳۸) ورقه رأی اخذ و از مجموع آراء مستخرجه آقای میرزا علی اکبر خان داور دارای اکثریت (۶۵۴۹) رأی بود و هیئت نظار مرکزی پس از رسیدگی به شکایات و اعتراضات چون شکایات را وارد ندانسته ختم انتخابات و نمایندگی آقای میرزا علی اکبرخان داور را اعلان نموده است. شعبه سوم با مداقه کامل به تمام مواد شکایاتی که دوسیه هیئت نظار و مجلس شورای ملی رسیده بود چون هیچگونه مدرکی در دوسیه مشاهده ننموده و جواب‌های هیئت نظار را موافق قانون کافی دانست صحت جریان انتخابات خوار و ورامین و نمایندگی آقای میرزا علی اکبرخان داور را به اکثریت تصدیق می‌نماید.
رئیس- نسبت به این راپُرت مخالفی هست یا نه؟
(اظهاری نشد)
رئیس- رأی می‌گیریم به نمایندگی آقای آقا میرزا علی اکبرخان داور.
آقایانی که نمایندگی ایشان را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(آقایان نمایندگان قریب به اتفاق قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
راپُرت دیگری است از کمیسیون عرایض و مرخصی رسیده قرائت می‌شود.
(آقای منتصرالملک به شرح ذیل قرائت نمودند)
چون حضرت والا شاهزاده نصرت‌الدوله نماینده محترم برای معالجه دست خود عزیمت مسافرت اروپا دارند و تقاضای مرخصی پنج ماهه از اول عقرب هذالسنه نموده‌اند و حقوق این مدت خود را هم اختصاص به کتابخانه مجلس داده‌اند کمیسیون عرایض هم مرخصی معظم له را به نحو مرقوم تصویب می‌نماید (مخبر کمیسیون طباطبائی تبریزی)
رئیس- نسبت به این راپُرت مخالفی هست یا خیر؟
(گفتند - خیر)
رئیس- رأی می‌گیریم به راپُرت کمیسیون عرایض و مرخصی.
آقایانی که راپُرت مذکوره را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
دستور امروز بودجه عدلیه است ولی آقای صدرالاسلام پیشنهاد کرده‌اند که از دستور امروز خارج شود پیشنهاد ایشان قرائت می‌شود اگر مخالفی نبود از دستور امروز خارج می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی- بنده پیشنهاد می‌کنم که بودجه عدلیه از دستور خارج شود تا اصلاحاتی بعمل آمده و توافق آراء حاصل آید (صدرالاسلام)
رئیس- مخالفی هست؟
گفته شد خیر
پس دستور تغییر می‌کند. لایحه کمیسیون بودجه راجع به امتداد سیم از کرند به قره تو مطرح است.
آقای سردار مفخم. (اجازه)
سردار مفخم- بنده در کشیدن سم از کرند به سرحد مخالف نیستم و خیلی هم لازم می دانم که هر چه زودتر این سیم اتصال به سرحد پیدا کند و دلائل لزوم آنرا هم قبلاً در مجلس عرض کرده‌ام ولی مخالفت بنده به جهت چهار رشته سیمی است که عجالتاً در آن جا داریم یک رشته سیم از کرمانشاه به کرند متعلق به انگلیس‌ها است که در سر تیرهای ما کشیده‌اند و سه رشته آن کار می‌کنند و دو رشته دیگرش بی کار مانده است راجع به این سیم‌ها هم از وزارت پست و تلگراف چندی قبل سئوال کردم که چرا آن‌ها را به تصرف تلگرافخانه ایران در نمی‌آورند و به وعده اینکه مشغول مذاکره هستیم عن قریب منصرف می‌شویم وقت می گذرانند و در صورتی که چهار رشته سیم از کرمانشاه تا سرحد داریم. بنده نمی دانم چه صورت دارد یک رشته سیم دیگر هم از کرند به سرحد کشیده شود البته وظیفه وزارت پست است به این کار خاتمه بدهید تا کی به وعده امروز و فردا وقت می گذرانند؟ در صورتی که معلوم نیست از چه حق و چه امتیاز این سیم‌ها را کشیده‌اند مخالفت بنده از این راه است واِلا بودن سیم را از کرند به قره تو لازم می دانم.
نصرت الدوله (مخبر کمیسیون)- سابقاً که این لایحه را آقای وزیر پست و تلگراف به مجلس فرستادند و از مجلس به کمیسیون آمده و پس از مطالعه و مداقه راپُرت آن به مجلس تقدیم شد آقای سردار مفخم همین اعتراض را فرمودند و کمیسیون هم با اطلاع آقای وزیر پست و تلگراف ارجاع آن راپُرت را مجدداً به کمیسیون تقاضا کرد و پس از اینکه راپُرت به کمیسیون آمد آقا وزیر پست و تلگراف هم به کمیسیون آمده و توضیحاتی که دادند از این قرار است: اولاً راجع به ضبط آن سیم‌ها مشغول اقدامات می‌باشند و از قراری که می‌گفتند نسبت به یک قسمت از آن‌ها هم موفقیت حاصل کرده‌اند ولی بطوری که اظهار کردند آن سیم‌ها بکار تلگرافخانه نمی‌خورد زیرا آن سیم‌ها سیم نظامی است و سیم‌های نظامی نسبت به سیم هائی که در تلگرافخانه کار می‌شود باریکتر است و پس از تصرف آن سیم‌ها باز لازم است سیم جدیدی از کرند به قره تو کشیده شود و به این مناسبت کمیسیون قانع شد و چون ما همه اعضاء کمیسیون می‌توانستیم راجع به این قسمت فنی حضرت والا شاهزاده سردار مفخم اطلاعاتشان خیلی بیش از ماها است از آقای وزیر پست و تلگراف تقاضا کردیم که شخصاً با ایشان داخل مذاکره شده و این مسائل را به جهت ایشان توضیح بدهند حالا نمی دانم این توضیحات ایشان را قانع کرده است یا اینکه باید مجدداً از طرف آقای وزیر توضیحاتی داده شود.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب هم مخالفند؟
آقا سید یعقوب- بلی
رئیس- بفرمائید
آقا سید یعقوب- اساساً معلوم است که این‌ها یک چیزهائی است که سبب سعادت یک مملکت و ملتی است البته همه ما کمال خرسندی را داریم که در تمام نقاط ایران سیم تلگراف امتداد یابد و به مرکز متصل شود ولی چیزی که سبب مخالفت بنده است این است که وزارت پست و تلگراف همیشه سعی دارد منافع خارجه را در نظر بگیرد و اصلاً به منافع داخله نظری نمی‌کند...
(بعضی از نمایندگان به طور همهمه- خیر اینطور نیست)
آقا سید یعقوب- خوب است منافع داخله را هم در نظر بگیرند. یک ایالت معظمی مثل ایالت فارس فقط یک سیم دارد آن هم برای این که با خارجه صحبت کنند واِلا جهرم، فسا، لار که جزو فارس می‌باشند کجا سیم دارند؟ آقای مخبرالسلطنه والی فارس بوده‌اند و بخوبی اطلاع دارند در این ایالت به این عظمت یک رشته سیم بیشتر نیست چرا باید اهالی جنوب از تمام منافع مملکتی محروم باشند؟
یک نفر از نمایندگان - این مسئله را در نظر بگیرید و از آقایان وزراء سئوال کنید.
آقا سید یعقوب- بنده در نظر بگیریم و سئوال کنم؟ آقایان وزراء باید خودشان به این مسئله توجه نموده و آن‌ها را در نظر بگیرند بنده باید از حقوق ملت دفاع کنم اختصاص دادن منافع مملکتی به بعضی جاها برای چیست؟ مگر ایالت فارس جزو ایران نیست؟ با آنهمه توجهاتش نسبت به مرکز چرا باید از حقوق مدنی محروم بماند در صورتی که ایالت فارس بیست و سه حکومت نشین دارد ابداً روابط تلگرافی در آن جاها نیست آقایان می گویند سئوال بکنم که چرا باید خط جنوب از منافع مملکتی محروم باشد؟ کی وزراء حاضر می‌شوند که درد دل‌های مردم را به آن‌ها عرض کنیم؟ مابین کرمان و سیرجان هنوز با سیم کمپانی صحبت می‌شود آقای میرزا شهاب‌الدین که در کمیسیون عرایض هستند همه روزه تلگرافات شکایات اهالی را می‌آورند و معلوم است که با سیم کمپانی مخابره شده است. بنده خاطر نمایندگان جنوب را متوجه می‌کنم که با بنده مساعدت فرمایند بنده با اختصاص دادن منافع مملکتی به نقاط معین مخالفم و عرض می‌کنم ایالت فارس به آن معظمی از حقوق پستی و تلگرافی محروم مانده است و من در صورتی می‌توانم رأی بدهم که حقوق آن‌ها هم به تساوی منظور شود چطور من می‌توانم بعضی حقوق‌ها را برای بعضی جاها تصدیق کنم ولی بعضی جاها محروم بمانند؟
رئیس- آقای محمد ولی میرزا (اجازه)
محمد ولی میرزا- بنده مخالفم
رئیس- آقای حاج میرزا علی محمد دولت آبادی موافقند؟
حاج میرزا علی محمد - بنده با این لایحه و تصرف سیم‌های ممتد از کرند به قره تو موافقم و نباید بگذاریم بیش از این این سیم‌ها را در ایران امتداد دهند ولی البته به جهت رفع احتیاجات تجارتی لازم است یک رشته سیم از کرند به سرحد کشیده شود و علاوه بر اینکه این سیم رفع احتیاجات تجارتی را می‌کند منافعی هم از آن عاید دولت می‌شود زیرا این مجلس از آن مجلس هائی نیست که فقط از نقطه نظر رفع احتیاج تجارت سیم کشیده شود بلکه عایدات هم دارد به این جهت من معتقدم هر چه زودتر این سم امتداد یابد اما راجع به فرمایش آقای آقا سید یعقوب من مقصود ایشان را نفهمیدم اگر ماده رشته سیم ناقص داشته باشیم دلیل نمی‌شود که بگوئیم یک نقطه هم که امتداد سیم برای آن جا خیلی لازم است آنهم مثل آن ده رشته سیم دیگر بماند و لازم نیست سیم بکشیم ما باید اعتبار بدهیم که این سیم کشیده شود و باز جدیت کنیم که در نقاط دیگر هم که لازم است کشیده شود و آن هائی هم که ناقص است کامل شوند.
رئیس- آقای محمد ولی میرزا (اجازه)
محمد ولی میرزا- مخالفت بنده با طرز سیم کشی نیست بنده اصولاً با این لوایحی که هر روز از طرف وزارتخانه‌ها پیشنهاد می‌شود مخالفم از برج ثور تا کنون که من در مجلس هستم قریب دویست و سی هزار تومان اعتبار به مجلس پیشنهاد شده است که تمام یا برای سیم کشی یا حقوق تقاعدی یا چیزهائی است که هیچ مربوط به بودجه وزارتخانه و محاسبات اساسی مملکت نیست. بنده می‌خواهم بدانم در قانون محاسبات عمومی که تدوین شده بودجه را چه نحو تفسیر کرده‌اند؟ آیا معنی بودجه این نیست که کلیه وزارتخانه‌ها در یک موقع معین تمام مخارج خود را پیش بینی کرده و به مجلس تقدیم نمایند تا از تصویب مجلس بگذرد؟ پس بنده با اینکه هر روز لوایحی تهیه شده و به جهت تصویب به مجلس فرستاده شود کاملاً مخالفم و تا این مسئله روشن نشود به هیچیک از این لوایح نمی‌توانم رأی بدهم. این مسئله بکلی مخالف است با قانون محاسبات عمومی خوب است آقایان موافقین لفظ بودجه به این واضحی را تفسیر فرمایند تا بنده هم معنی آنرا ملتفت شوم.
رئیس- آقایان مذاکرات را در این موضوع کافی می دانند یا خیر؟
جمعی از نمایندگان گفتند کافی است.
رئیس- ماده واحده قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
ماده واحده- مجلس شورای ملی برای سیم کشی خط تلگراف از کرند الی قصر شیرین و فرتو و دائر کردن تلگرافخانه در آن نقاط مبلغ هفت هزار و هفتصد و نود و دو تومان به وزارت پست و تلگراف اعتبار می‌دهد (فیروز)
رئیس- رأی می‌گیریم به راپُرت کمیسیون بودجه. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید واِلا ورقه کبود خواهند داد.
(آقایان امیر ناصر و منتصرالملک استخراج آراء نموده نتیجه این طور حاصل شد)
عده حضار ۷۴ نفر ورقه سفید علامت قبول ۵۵، ورقه کبود ۸، امتناع ۱۱
رئیس- عده حضار ۷۴ به اکثریت ۵۵ رأی تصویب شد. چند فقره لایحه دیگر است از کمیسیون بودجه رسیده ولی برای اینکه اتلاف وقت نشده باشد اگر آقایان اجازه بدهند این سه لایحه یک لایحه شده و یک رأی در آن گرفته شود.
(لوایح مزبور به شرح ذیل قرائت شد)
ماده واحده- مجلس شورای ملی اعتبارات ذیل را تصویب می‌نماید
اولاً هشت هزار تومان به وزارت پست و تلگراف برای امتداد سیم از کن آباد به شبون
ثانیاً پنج هزار تومان به کمیته نمایشگاه امتعه وطن به اطلاع وزارت فواید عامه قرض داده می‌شود بعد از انجام بازار نمایشگاه مبلغ مزبور نقداً به دولت مسترد گردد.
ثالثاً مبلغ ده هزار تومان برای مرمت برج‌های نظامی سابق واقعه در نقاط مهمه بروجرد و ایجاد چند برج لازم دیگر به وزارت جنگ
نصرت‌الدوله (مخبر کمیسیون) - در قسمت ثانی که راجع به نمایشگاه امتعه وطن است.
رئیس- تأمل نمائید ببینم مجلس این ترتیب را قبول می‌کند یا خیر.
با این ترتیب مخالفی نیست؟
آقای حاج میرزا علی محمد دولت آبادی
حاج میرزا علی محمد دولت آبادی- چون مجلس اعتبار این سه لایحه از دو جا است. قسمت دوم این لایحه که راجع به قرض دادن برای نمایشگاه امتعه وطنی است مجلس از چهل هزار تومان اعتباری است که برای دولت معین شده و محل آن دو فقره دیگر از جای دیگر است و با هم فرق دارند خوب است آن فقره که راجع به قرض است سوا و آن دو فقره دیگر جداگانه مطرح شود.
رئیس- مجلس اعتبار که فراموش شده بود است نوشته شود. نوشته شد از مجلس اعتبار چهل هزار تومان و در هر صورت در همه باید رأی بگیرید. دیگر مخالفی نیست؟ گفتند - خیر
نصرت‌الدوله- در قسمت ثانی که راجع به قرض است اینکه نوشته شده است این وجه به کمیته نمایشگاه امتعه وطن قرض داده می‌شود اشتباه است رأی که در کمیسیون داده شد این بود که در تحت نظر کمیته نمایشگاه وطنی به مصرف برسد تقاضا می‌کنم این مسئله اصلاح شود.
رئیس- فقره دوم با این اصلاح مجدداً قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت ش)
ثانیاً- پنج هزار تومان از مجلس اعتبار چهل هزار تومان به وزارت فواید عامه قرض داده می‌شود که با اطلاع کمیته نمایشگاه امتعه وطن به مصرف رسانیده و بعد از انجام بازار نمایشگاه وطن مبلغ مزبور نقداً به دولت مسترد گردد.
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده - بنده عقیده ندارم مسائلی که سابقاً گفته شده تکرار کنم ولی این رویه که دولت پیش گرفته و این لوایحی را که به مجلس تقدیم می‌کند مرا مجبور می‌کند که عرایض خود را تکرار کنم. ما تا نفهمیم این نه میلیون اعتباری که برای بودجه وزارت جنگ معین کردیم به چه مصرف می‌رسد با وجود آن اعتبار چطور می‌توانیم این مخارج را تصویب کنیم و چون من یک مرتبه در این موضوع صحبت کرده‌ام بیشتر صحبت کردن را سبب تضییع وقت مجلس می دانم و همینقدر عرض می‌کنم با ساختن این بروج مخالفم و تا وقتی که بودجه صحیحاً به مجلس نیاید و ما دخل و خرج مملکت خود را نفهمیم من نمی‌توانم رأی بدهم.
نصرت‌الدوله - راجع به بودجه وزارت جنگ که توضیح خواستند عرض می‌کنم. بودجه وزارت جنگ مدتی است به کمیسیون آمده و از حدود همان نه میلیون که در موقع مذاکره در بودجه اعتباری برای وزارت جنگ تصویب شد تجاوز ننموده است و چون بواسطه محدود بودن در همان حدود زحماتش بنظر کمیسیون کمتر می‌آید بودجه‌های دیگری را که پر زحمت تر و پرکار تر بود کمیسیون جلو انداخت به این جهت است که تا بحال راپُرت کمیسیون بودجه راجع به بودجه وزارت جنگ طبع و توزیع نشده است واِلا قصوری در تقدیم راپُرت از طرف وزارت جنگ نشده اما نسبت به ایکه تا بودجه‌ها به مجلس نیامده چرا لوایح دیگری از وزارتخانه‌ها به مجلس می‌آید این مطلب البته از نقطه نظر کلی و اصولی صحیح است قبل از اینهم این مسئله اظهار شد و نمی‌خواهم به آقای حائری زاده مخالفت کرده باشیم البته اگر ما تمام وزارتخانه‌هامان منظم بود می‌بایست ادارات و وزرای ما تمام مخارجشان را برای اول سال مطابق همه جای دنیا در بودجه پیش بینی کنند ولی این مسئله خیلی مشکل است برای اینکه بسا مخارجی هست که قابل پیش بینی شدن نیست یک اتفاقات و وقایعی پیش می‌آید که دولت را مجبور می‌کند فوراً در صدد تهیه یک صورت خرجی برآید ولی بطور کلی تا بحال رعایت این مسئله بطور دقیق نشده و انشاءالله وقتی که بودجه امسال بطور صحیح و مرتب از تصویب مجلس گذشت برای آینه وزارتخانه‌ها یک مأخذی می‌شود و می‌توانیم برای مخارج سال آتیه تمام وزارتخانه‌ها یک مأخذ صحیح در نظر بگیریم و آنوقت می‌توانیم توقع کنیم که برای سال آینده رعایت تمام این مراتبی را که ذکر می‌کنند بشود و آنوقت البته فرمایشات آقای حائری زاده هم بجا خواهد بود.
رئیس- آقای گروسی (اجازه)
حاج شیخ محمد حسن گروسی - بنده اجازه نخواسته‌ام
رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو- بنده در این قسمت نمایشگاه امتعه وطن خواستم سئوالی بکنم چون وقتی که این مسئله در کمیسیون طرح شد متأسفانه بنده نبودم که اطلاع داشته باشم خواستم موضوع این مطلب را بدانم چیست؟ اگر از قبیل آن نمایشگاه هائی است که در خارجه رسمیت می‌دهند و بنده خیلی لازم می دانم که آن ترتیب بشود آیا این پنج هزار تومان را برای مخارج مقدماتی و بقیه اش را دو مرتبه از جای دیگر فراهم می‌کنند مقصود بنده این است قسمی نشود که یک پنج هزار تومان صرف شود و ناقص بماند و نتیجه هم گرفته نشود. خوب است آقای مخبر توضیح بدهند که هم بنده و هم اشخاصی که مثل بنده می‌باشند بتوانند اطلاعات کامل تری داشته باشند.
مخبر- همانطور که آقای ارباب متأسفانه در کمیسیون بودجه موقعی که این لایحه مطرح شد غایب بودند بنده هم آنروز غایب بودم و درست جزئیات مفصل این مطلب را که در کمیسیون بودجه اظهار شده است نمی‌توانم شرح بدهم فقط به صورت جلسات مراجعه کردم و این راپُرت را نوشتم در صورت جلسات فقط یک پیشنهادی از طرف دولت شده است و کمیسیون آنرا تصویب کرده است این که می‌فرمایند این مبلغ برای مخارج مقدماتی است یا کافی است، این را بعضی از آقایان دیگر که در کمیسیون بوده‌اند توضیح خواهند داد ولی فقط عرض می‌کنم علت این که کمیسیون در این موضوع اشکال زیادی نکرده و یک تحقیقات کامل تری ننموده برای این بوده است که این یک اجازه نامه‌ای است که به دولت داده می‌شود و محلی هم که برای این خرج معین شده از محل چهل هزار تومانی است که دولت به موجب تصویب نامه خودش هم می‌تواند خرج کندو در آخر هر برج به مجلس اطلاع دهد زیرا در این زمینه یک رأی قطعی از طرف مجلس داده شده ولی دولت نخواسته است به موجب تصویب نامه این کار را بکند لذا از مجلس اجازه خواسته است این مبلغ را به این مصرف برساند و بعد صورت آن را به مجلس فرستد به این نقطه نظر بنده هم نخواستم جزئیات کار را در راپُرت ذکر کرده باشم عرض می‌کنم دادن این قرض به وزارت فواید عامه برای این که به اطلاع کمیته نمایشگاه وطنی به خرج نمایشگاه امتعه وطنی برسد که بعد مسترد کنند تصویب شد.
رئیس- آقای دولت‌آبادی (اجازه)
حاج میرزا علی محمد دولت‌آبادی - عرضی ندارم
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده هم می‌خواستم همین سئوال را بکنم که آقای ارباب کیخسرو فرمودند. آقای نصیرالسلطنه مسبوقند خوب است این مسئله را توضیح بدهند.
رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه - بنده این قدم را برای ترویج امتعه ایرانی که از طرف وزارت معارف برداشته شده است شهدالله اول قدم می دانم ولی برای اطلاعات آقایان نمایندگان عرض می‌کنم چون نمی دانم چه دستوری اتخاذ کرده‌اند و می‌خواستم کاملاً بدانم و رأی بدهم البته در دادن اعتبار بنده کاملاً موافقم و بیشتر هم باید داد و تأیید کرد و آقایان نمایندگان محترم هم البته علاقه‌مندند که این مسئله انجام گیرد. در قسمت بنای بروجرد هم آیا ممکن است حالا صحبت کنیم؟
رئیس- بلی ممکن است
مستشارالسلطنه- در آن قسمت بنده می‌خواهم یک اطلاعاتی ...
رئیس- یعنی می فرمائید بی ترتیب صحبت کنید؟
مستشارالسلطنه - بلی
رئیس- هر چند تاکنون در قسمت اول و دوم و سوم رعایت ترتیب نشده حالا هر طور می‌خواهید صحبت بکنید.
مستشارالسلطنه- در قسمت اول که مذاکره شد راجع به سیم کشی است که در کمیسیون هم صحبت شده و قسمت هائی راجع به همین بازار نمایشگاه عمومی برای امتعه وطن است که بنده کاملاً با آن موافقم فقط می‌خواهم نظامنامه و طریق عملی را که وزارت فواید عامه تهیه کرده است ببینم خوب است آن ترتیبی را که در نظر گرفته‌اند به عرض مجلس برسانند که اگر هم چیزهای دیگر بیشتری لازم است اضافه کرده تا ما با اطمینان کامل رأی بدهیم و بطوری که آقای ارباب کیخسرو هم اظهار کردند مثل بازار نمایشگاه‌های عمومی که در تمام دنیا معمول است تشکیل بشود و ابتدای آن در دوره چهارم تقنینیه مجلس شورای ملی و سبب افتخار و سعادت ما باشد. در قسمت سوم که بنای چند برج در حوالی بروجرد است این را هم چون بنده خیلی اهمیت می‌دهم لازم بود توضیح بدهند که برای کدام نقطه است چون این قوه که حالا در بروجرد است قوه کافی خوبی است و اگر بنا شود به خرم آباد که مرکز و وسط لرستان است امتداد پیدا کند خیلی بهتر خواهد بود ولی اگر فقط این اعتبار برای حفظ بروجرد است بنده زائد می دانم و لازم نیست و همین قوه را که در شهر می‌باشند برای حفاظت شهر کافی می دانم و چون برای خرم آباد بنده نمی دانم دولت چه نظریه دارد اگر یک نظریه صحیحی دارند توضیح بدهند آنوقت ما هم هیچ حرفی نداریم و رأی می‌دهیم.
رئیس- آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا - بنده موافقم و بعد از یک مخالف عرض خواهم نمود.
رئیس- مخالف مذاکره نموده بفرمائید.
محمد هاشم میرزا - در قسمت هائی که آقایان فرمودند داخل نمی‌شوم و فقط راجع به سیم کشی تون و طبس عرض می‌کنم که یکی از نقاط مهم خراسان است و صد فرسخ طول و چهل و پنج فرسخ عرض دارد و این نقاط تلگرافخانه ندارد و اهالی این جاها مکرر شکایت نموده‌اند که در آن جا سیم کشی بشود و بالاخره تقاضای آن‌ها راجع به این مسافت که چهارده فرسخ راه است فعلاً پذیرفته‌اند و می‌خواهند مشغول سیم کشی بشوند و این منافاتی هم با فرمایش آقای آقا سید یعقوب ندارد همین طور که ما پیشنهاد می‌کنیم آقایان اهالی فارس هم پیشنهاد کنند ما هم همه موافقیم این‌ها همه مخارج مهمه مملکتی است و چیزی نیست که بگوئیم زیاد است و این مبلغ برای یک ولایت مهمی که دویست هزار نفر جمعیت دارد و چیزی نیست که بشود اشکال کرد و البته این لوایحی که آمده است از قبیل نمایشگاه وطنی همه آقایان تصویب می‌کنند و بنده وقتی این مسئله را مقابل سیم کشی می‌گذارم می بینم سیم کشی مقدم است لهذا بنده عقیده‌ام این است که آن نقاط سیم کشی نشده است از بیست تا سی یا چهل پنجاه فرسخ هر جا را لازم می دانند پیشنهاد کنند سیم کشی بشود یک فرمایش دیگری هم آقای آقا سید یعقوب راجع به وزارتخانه‌ها فرمودند گمان نمی‌کنم که عقیده خودشان هم اینطور باشد. فرمودند وزارتخانه‌ها نسبت به خارجه ملاحظه می‌کنند و داخله را ملاحظه نمی‌کنند. این فرمایش ایشان خیلی اسباب تأسف بنده است و انشاءالله این مسئله که ایشان فرمودند از روی قصد نبوده و خودشان هم معتقد نیستند که اینطور است.
رئیس- آقای رفعت‌الدوله مخالفند یا موافق؟
رفعت‌الدوله- نسبت به قسمت اول که سیم کشی است موافقم ولی نسبت به قسمت دوم که راجع به اعتبار پنج هزار تومان است مخالفم چون موعدی برای پرداخت به دولت معین نشده و نمی دانم به چه صیغه است بلکه دو سال دیگر هم به دولت مسترد نشد آخر می‌بایستی یک موعدی برای آن معین نمود که به دولت پرداخته شود اگر موعدش معین باشد که این پول در چه مدت به دولت پرداخته می‌شود موافقم ولی اگر یک موعدی شش ماه یا یک سال یا دو سال معین کنند باز هم موافقم ولو ده هزار تومان باشد اما با موعد معین این مسئله البته برای صلاح مملکت خیلی خوب است که امتعه وطنی رواج بگیرد و بعلاوه فواید داخلی هم برای ما دارد در قسمت سوم هم برای ساختن بروجی که حفظ و صیانت مملکت را می‌کند و حفظ شهر بروجرد را می‌کند بدیهی است این قسمت هم بسیار خوب است این بود عرض بنده و فقط در تعیین مدت اشکال داشتم که عرض کردم.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاجی شیخ اسدالله - بنده نسبت به این قسمت از فرمایش آقایان که اظهار مخالفت می‌فرمایند موافق هستم و البته باید دولت جمع و خرج مملکت را در سال معین کند و یک وجه اعتباری هم برای مخارج پیش بینی نشده در نظر بگیرد و برای اینگونه مخارج پیشنهاد کند اما آقایان بایستی تصدیق بفرمایند که وضعیت مالی مملکتی در تحت تأثیر نبودن مجلس و دوره‌های فترت بلکه از زمان استبداد به این طرف در حال یک ترتیب صحیحی نبوده و یک حال در حال در هم بر همی داشته و باید مجلس شورای ملی در نظر بگیرد که یک ترتیب صحیحی و یک صورت مرتبی به مالیه مملکت بدهد اما تصدیق بفرمائید که این ترتیب هم فوری نیست و امکان ندارد در ظرف پنج ماه و شش ماه و یک سال دولت و مجلس بتواند یک ترتیب مرتبی به مالیه مملکت بدهند و قدم‌های وسیعی برای اصلاح مالیه مملکتی بردارند دولت یک صورت اجمالی از جمع و خرج مملکتی به کمیسیون بودجه داد و در این بودجه هم یک اعتباری برای مخارج پیش بینی نشده در نظر گرفت و این مخارجی که تصویب می‌شود چون جزو مخارج پیش بینی نشده است هر چه دولت پیشنهاد می‌کند بایستی از محل‌های اعتباری که مجلس شورای ملی تصویب کرده است داده شود اساس سیم کشی را همه تصدیق می فرمائید که خیلی نافع است و بلکه اگر دولت موفق بشود جهتی داشته باشد بایستی در تمام نقاط مملکت سیم کشی کند تا از تمام نقاط مملکت اطلاعات پیدا کند اما حالا چون برای دولت ممکن نیست که در تمام نقاط مملکت سیم کشی نماید هر نقطه را که بتواند و مالیه مملکت اجازه بدهد باید سیم کشی شود و خود دولت فعلاً این قسمت را در نظر گرفته و لازم می داند این است که می‌گوید باید این سیم کشیده شود بعلاوه یک فواید و منافع سیاسی هم دارد و برای مردم هم اسباب آسایش است و شاید یک عایدی هم برای دولت داشته باشد و البته بعد از آنکه بودجه‌ها مرتب شد باید در تمام نقاط مملکت سیم کشی شود. این مطلب را هم باید عرض کنم که آقایان باید سعی کنند در اینکه مردم به اندازه‌ای که مالیات می‌دهند منافع ببرند و یکی از منافع عمده اش هم همین مسئله سیم است مثلاً اگر در همین مسائل اخیری که در طرف گلپایگان و کمره بواسطه تهاجم الوار پیش آمده بود اگر سیم نبود شاید یک ماه طول می‌کشید تا اینکه دولت مطلع شده و اقدامات نمایند آنوقت در این مدت یک خرابی‌ها و هرج و مرج هائی در آن جا تولید می‌شد که جبران آن‌ها خیلی مشکل بود و بواسطه همین سیم بود که دولت بزودی مطلع شده و اقدامات فوری کرد و بحمدالله غائله را رفع کرد به این جهت بنده سیم کشی را خیلی لازم می دانم و چون از محل اعتبار است خوب است آقایان تصویب کنند که هم مردم منتفع شوند و هم منافعی عاید دولت شود.
رئیس- آقای مساوات در قسمت اول مخالفند
مساوات- بنده می‌بینم هم مجلس و هم دولت فقط خرج را ملاحظه می‌کنند فکر نمی‌کنند که این خرج را چگونه باید تأدیه کرد و اتصالاً یک خرج‌هایی پیشنهاد می‌شود در صورتی که هیچکس منکر سیم کشی نیست بلکه تلگراف هم لازم است برج هم لازم است و شاید بنده معتقد باشم که آئروپلان و کشتی و تلگراف بی سیم هم لازم است اما آقایانی که رأی می‌دهند باید ملاحظه بفرمایند که پولش را دارند که این خرج‌ها را تصویب می‌نمایند یا ندارند؟ در صورتی که الآن اعضاء مؤسسات حاضره بعضی ۹ ماه و بعضی بیشتر و کمتر حقوقشان نرسیده است و دولت عاجز است حقوق این اجزاء حاضره را تأدیه کند معهذا هر خرج روی خرج می‌آید و بنده منکر خرج‌های علاوه هستم که قبل از مرتب شدن بودجه پیشنهاد می‌شود.
رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- همانطور که آقایان می‌فرمایند بایستی برای مخارج فکر دخل هم کرد ولی از آن طرف یک مخارجی هست که لازم است و ما نمی‌توانیم مردم را معطل بکنیم برای اینکه بعد ببینیم چه پیش می‌آید و همانطور که آقای حاج شیخ اسدالله اشاره کردند یک اعتبار ۹۵۰ هزار تومانی برای مخارج پیش بینی نشده و فوق العاده که در مملکت روی می‌دهد در بودجه منظور شده است و این مخارج هم از آن بابت پرداخته می‌شود و همانطور که آقایان فرمودند سیم کشی هم از حیث تجارت و هم از حیث امنیت و سایر حیثیات دیگر برای مملکت منافع دارد و منافع آنهم به دولت و ملت عاید خواهد شد.
نصرت الدوله (مخبر کمیسیون) - این بنده تصور می‌کنم یک اشتباهی شده باشد نهصد و پنجاه هزار تومان اعتبار که در بودجه پیش بینی شده است برای مخارج غیر مترقبه است از قبیل قشون کشی و غیره از برای سیم کشی و بعضی چیزهای دیگر. سیم کشی جزء بودجه پست و تلگراف است و عنقریب به مجلس خواهد آمد و جزء مخارج عادی است بعلاوه این مسئله را نباید فراموش کرد که خود تلگرافخانه یک محل عایدی است و بنده گمان نمی‌کنم که پول هائی که به خرج سیم کشی برود بیهوده باشد و حتی به قدر خرج آن بلکه بیشتر عایدی دارد بنده می‌خواهم مصدق و مدافع این مخارج باشم و از نقطه نظر اصولی عرض می‌کنم که این رویه را که امروز دچار هستیم و این بدبختی که دامن گیر ما است و به قول آقای حاج شیخ اسدالله نمی‌توانیم به فوریت آن‌ها را اصلاح کنیم باید زمینه درست کنیم تا در سنه بعد که بودجه به مجلس می‌آید این ترتیبات در آنجا رعایت شود ولی چون سیم کشی خودش ممر عایدی است خوب است آنرا تصویب کنیم و مخارج دیگر را تصویب نکنیم چون تلگرافخانه خودش یک عایداتی دارد و اگر سایر مخارج مملکت از عایدات تلگرافخانه داده شود مخارج خود را تکافو می‌کند بعلاوه ما نباید کار تلگرافخانه و مسئله سیم کشی را معوق بگذاریم و مردم و دولت را از داشتن سیم محروم کنیم و در مسئله سیم کشی تصور می‌کنم آقایان بایستی موافقت بفرمایند زیرا برای یک مملکت از هر حیث لازم است.
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا - در این جا راجع به مطلبی که مطرح است از دو نظر صحبت می‌شود یکی از نظر اینکه این موضوعات سه گانه همه لازم است ولی اگر بخواهیم از نقطه نظر جمع مملکت مذاکره کنیم برای مملکت بهتر است چون کارهای لازم در مملکت خیلی است بدبختانه این اصولی را که ما در دوره چهارم اتخاذ کرده‌ایم هیچ وقت ما را به بودجه کل نخواهد رسانید و لاینقطع مثل تگرگ وزراء را بدون هیچ ملاحظاتی پای این ورق‌های خرج را امضاء می‌کنند و به مجلس می‌فرستند آقایان این ورق‌ها بودجه خرج نیست و یک چیز اختراعی است که در دوره چهارم اسم آنرا بودجه گذارده‌اند در هیچ جای دنیا لوایح و راپُرت‌های متفرقه را بودجه نخواهند گفت و یک لغتی است که در غیر مورد استعمال می‌شود واضع و گوینده این لغت ابداً اسم این لوایح و راپُرت‌ها را بودجه نخواهد گذاشت و ما اگر این زمینه را تعقیب کنیم یقین می دانم که هیچوقت به بودجه نخواهد گذاشت و ما اگر این زمینه را تعقیب کنیم یقین می دانم که هیچوقت به بودجه کل نخواهیم رسید آقای مخبر می گویند ما قدمی به طرف بودجه برداشته‌ایم در حالتی که پیوسته به قهقرا رفته و از بودجه کل رفته رفته دور می‌شویم زیرا بنده از بودجه بهیچوجه خبر ندارم و آقایان وزراء متصل اوراقی به مجلس می‌فرستند که فلان مبلغ از برای فلان موضوع اعتبار لازم است البته هر موضوعی هم در موقع خود محسنات و مزایائی دارد و همان طور که گفته شد سیم کشی برای تمام نقاط مملکت لازم است تلگراف بی سیم هم لازم است اما سیم کشی بی سیم یعنی بدون پول نقره وجود خارجی ندارد اگر دولت پول دارد بهتر این است که به اجزاء معارف داده شود که هر روز تعطیل نکنند اگر پول دارند به نظمیه بدهند. سیم کشی بسیار خوب است تهیه اداره ژاندارمری و نظمیه در همه جا بسیار خوب است تحصیلات اجباری بسیار خوب است هر چه را بفرمائید خوب است اما نگاهداری مؤسسات حاضره خوب تر است کسی که پول ندارد قوت یومیه خودش را تهیه کند و نان و پنیر بخورد بی‌موقع است به نزاکت‌های غذا بپردازد و بگوید شیرینی و میوه هم بعد از غذا مناسب است شما نان و پنیر یومیه را نمی‌توانید تهیه کنید خوب است در صدد تهیه لوازم و مخلفات غذا بر نیائید مثلاً اگر آب معدنی سر غذا باشد خیلی خوب است زیرا مطابق حفظ‌الصحه است و باعث تقویت مزاج خواهد شد یک کتاب هم از برای خوبی آب معدنی می‌شود نوشت و گفت ولی در صورتی که پول نداریم و اجازه وزارت معارف برای چهار هزار تومان تعطیل کرده‌اند و دولت چهار هزار تومان پول ندارد به اداره معارف بدهد و وزارت معارف مرکز را از تعطیل خلاص کند و همین طور نظمیه طلبکار است قوای تأمینیه طلبکار است آنوقت چیز غریبی است که لاینقطع دولت حساب را در نظر بیاورد ورق‌های خرج پیشنهاد می‌کند افسوس که هیچکدام از آقایان وزراء این جا تشریف ندارند اگر چه صدای مرا بعد خواهند شنید آیا این دولتی که هر روز پای این ورق‌ها را امضاء می‌کند خودش نمی داند؟ آیا از بی پولی اجزاء نظمیه و عدلیه و معارف و سایر وزارتخانه‌ها اطلاع ندارد که هی لاینقطع پای اوراق را امضاء می‌کند و پیشنهاد به مجلس می‌نماید؟ این چیز غریبی است اگر آن‌ها متوجه نیستند ما چرا متوجه نیستیم؟ این خرج هائی که جمعش هنوز تهیه نشده چه فایده دارد؟ آیا نتیجه این که ما بر خلاف قوانین معموله تمام دنیا و بر خلاف قانون اساسی لاینقطع ورقه‌های سفید خود را در ظرف رأی بیندازیم چیست البته برای هر چیزی فی حدذاته می‌توان محسنات و مزایائی تصور کرد و خیلی هم خوب است و بنده آرزو دارم نه تنها در تون و طبس سیم تلگراف بکشند بلکه در همه جا میل دارم که مسائل مخابرات تلگرافی را فراهم نمایند. راه آهن خوب است چیزی نیست اگر یک لایحه پیشنهاد کنند که راه آهن بکشند فوراً ما شروع می‌کنیم به محسنات آن و می گوئیم راه آهن اولین وسیله پیشرفت تجارت مملکت است ترقی مملکت بسته به راه آهن است برای قشون کشی چه فوایدی دارد تمام این‌ها صحیح است اما باید پول داشته باشیم که بتوانیم یک وجب آنرا بکشیم وقتی که ما پول نداریم نباید این توقعات را داشته باشیم بایستی تا پول نداریم رأی ندهیم تا آنچه را که رأی می‌دهیم اعتبار داشته باشد واِلا بدبختانه مثل تجار ورشکست خواهیم شد آنهم ورشکست به تقصیر. ما وقتی که می‌بینیم در صندوق دولت پولی نیست چرا رأی می‌دهیم؟ آیا برای ما پسندیده است که قبلاً یک تشکیلاتی را رأی بدهیم و پول نداشته باشیم که مصارف آن را بپردازیم؟ اگر پول هم داشته باشیم نبایستی رأی بدهیم زیرا معلوم نیست چطور به مصرف می‌رسد یک وقتی کمیسیون تطبیق حوالجاتی بود متأسفانه آنهم از بین رفته است این پول هائی که می‌دهیم به اطمینان کدام مصدق رأی می‌دهیم؟ با نظارت چه شخصی به مصرف می‌رسد؟ آیا ما خامیم؟ خبر نداریم؟ البته. به چه ترتیب است اگر خبر ندارید ده قدم نزول اجلال بفرمائید و بروید وزارت مالیه ببینید چه خبر است؟ به عقیده بنده با این ترتیب یک دینار نباید داد اگر ما حفظ حیثیت امضای خود را بخواهیم این رأی‌هایی که می‌دهیم وقتی محترم است که پول داشته باشیم اجزاء عدلیه و نظمیه و سایر ادارات دولت دارند از گرسنگی می‌میرد و ما می‌خواهیم تازه تشکیلات جدید درست کنیم!! این همه پول از مردم می‌گیرند و ما نمی دانیم چه می‌شود!! این صد یک که برای معارف گرفته می‌شود حسابش کجاست که مدارس اینطور به حال فلاکت هستند؟ این تومانی یک عباسی و خرواری یک قران که بدون تصویب مجلس از مردم می‌گیرند حسابش کجا است؟ سایر تحمیلات دیگری بر مردم درب دروازه‌ها به اسم مالیات انگور و غیره می‌شود حسابش در کجاست؟ ما پول داریم اما در صورتی که به حساب رسیدگی کنیم بدبختانه ما لاینقطع اختیارمان را در موضوع خرج اجراء می‌کنم ولی رأی می‌دهیم بدون اینکه بدانیم جمع مان کجاست. بنده که نسبت به سهم خودم رأی نداده و نمی‌خواهم روی سایر آقایان را هم تخطئه کنم یا حمله به سایر آقایان بنمایم ولی به سهم خودم باید بگویم که اگر رأی بدهم ورشکسته به تقصیر خواهم بود البته آقایان با دلائل دیگری رأی می‌دهند و مقتضیات وقت را مراعات می‌کنند ولی بنده شخصاً عقیده‌ام این است وقتی که به این پول‌ها رأی بدهم ورشکسته به تقصیر هستم وقتی که جمع مان معلوم نیست نبایستی بر مخارج بیفزائیم این فلاکت‌ها ما را به کجا می رساند؟ به این جا می رساند که بعد از اینکه این رأی‌ها را دادیم یک روزی هیئت دولت یک پیشنهاد قرض می‌آورد و می‌گوید آقایانی که اینهمه خرج را تصویب کرده‌اند پول برای این مخارج لازم است بیائید این لایحه قرض را تصویب کنید شما در آنوقت چه جواب خواهید داد؟ اگر حالا مصمم هستیم قرض کنیم بسیار خوب عالماً عامداً اوراق سفید خود را در ظرف رأی بریزیم زیرا بالاخره این رأی‌ها منجر به فلاکت خواهد شد. باز هم تکرار می‌کنم تا جمع مملکت را ندانیم نباید به خرج رأی بدهیم زیرا از اعتبار امضاء مان کاسته می‌شود وقتی شما رأی دادید که فلان مبلغ را صندوق دولت بپردازد و صندوق دولت نداشت بپردازد شما حکم تاجر ورشکسته را پیدا می‌کنید این است که بنده عرض می‌کنم تا ما جمع و خرج مان را یعنی بودجه به معنی کلی را نبینیم نباید نه وضع مالیات جدیدی بکنیم و نه یک دینار اجازه خرج بدهیم ولو اینکه از چهل هزار تومان اعتبار باشد مگر آن اعتبار پول مملکت نیست؟ نباید جلوی آن اعتبار را گرفت؟ آخر این پول را کی باید بدهد؟ موکلین ما باید بدهند بنده به اندازه سهم خودم به خود حق نمی‌دهم که تا بودجه مملکت را نبینم به این ورق‌های تازه به تازه رأی بدهم زیرا بعد برای پرداختن اقدامات دیگری باید بنمائیم.
مخبر- حضرت والا در ضمن تعدادی که از چیزهای خوب کردند فرمودند چیز خوب خیلی زیاد است و هر موقع که بخواهیم تعیین چیزهای خوب را بنمائیم می‌توانیم دلائلی اقامه کنیم برای اینکه ثابت کنیم این‌ها خوب هستند بلکه از خوب هم خوب ترند ولی در نتیجه مذاکراتشان وقتی داخل بیان عقیده خودشان شدند باز هم به همان سیر و منطق داخل شدند و باز هم ذکر چیزهای خوب را فرمودند. بنده عرض می‌کنم اداره شدن مملکت به طرز صحیح بسیار خوب است گرفتار نبودن به بدبختی‌هایی که امروزه گرفتاریم. داشتن جمع بطور مرتب در یک صفحه دیگر خیلی خوب است این‌ها همه یک صفحه و خرج در صفحه دیگر خیلی خوب است این‌ها همه یک اصول مسلمه است که هیچکس منکر نیست اگر تنها ایراد شاهزاده سلیمان میرزا راجع به دولت بوده می‌فرمودند دولت که پیشنهاد خرج می‌کنند باید وضعیت بی پولی وضعیت گرفتاری خودش را هم در پایتخت مملکت دو وزارتخانه مهم یعنی وزارت علوم و عدلیه که قضات مملکت در او هستند تعطیل کرده‌اند و قضاتی که باید رسیدگی به دعاوی مردم کرده و فصل خصومت بکنند هر روزه بواسطه گرسنگی اعتصاب می‌کنند یک چنین دولتی که گرفتار همچو دردهائی است باید در موضوع خرج خیلی خودداری کند. اگر این ایراد را می‌کردند بنده اعتراضی نداشتم ولی این اعتراض را قدری توسعه دادند و به خود ما هم که در مجلس نشسته‌ایم از نقطه نظر شرکت که در تصویب خرج دولت داریم ایراد کردند از نقطه نظر اصولی همانطور که عرض کردم اگر بخواهیم محسنات را شرح بدهیم البته تمام آن هائی که گفتند خیلی خوب است و بنده هم می‌توانم خیلی چیزهای خوب را ذکر کنم و بگویم این‌ها خوب تر است ولی نظر به اینکه حالا این جا مذاکره می‌شود و در موقع رأی شاید بنده هم ورقه سفید خود را بدهم و اگر آقایان هم ورقه سفید خود را بدهند لذا عرض می نم همانطور که خودشان اظهار نمودند این جا مجلس شورای ملی است و ما نمایندگان مردم هستیم و برای آن‌ها کار می‌کنیم و ابداً نباید خوب و بدمان و گرفتاری و مصائب مان را ذکر کنیم اگر یک حکیمی را در سر یک مریض ببرند که پنجاه سال گفتار یک مرض مزمنی باشد و حال مزاجی او به یک درجه خیلی بدی رسیده باشد آیا آن طبیب از نقطه نظر رعایت نشدن اصول معالجه در حق آن مریض و از نقطه نظر اینکه بواسطه اهمال کاری حال مریض را به این جا رسانده‌اند باید از یک معالجه‌های فعلی و جزئی یا اقلاً از غذا دادن به آن مریض هم برای نگاهداشتن او صرف نظر نماید؟ ما بودجه جمع و خرج نداریم این مسئله را در وقتی که بودجه‌های اعتباری مطرح بود گفتیم که یک تقریب و تخمینی را دولت در نظر گرفته و می‌گوید این بودجه جمع است ولی ما می‌دانستیم که بودجه جمع غیر از این صورت تخمینی است بودجه صحیح آن است که تا دینار آخرش معلوم باشد از کی گرفته می‌شود به موجب کدام قانون و از طرف کدام مرکز صلاحیت دارد دریافت می‌شود ما بودجه صحیح نداریم امروز هم می‌دانستیم نداریم و بهیچوجه هم نباید ملاحظه کنیم از اینکه بگوئیم ما یک بودجه مرتب و منظمی نداریم اما اگر یک زندگانی مرتب و یک ادارات منظمی داشتیم هیچ دچار مشکلات امروزی نمی‌شدیم اگر یک همچو دفاتر و ادارات منظمی داشتیم آیا می‌آمدیم رأی بدهیم با این مخارج گزاف مستشار از آمریکا بیاوریم؟ چرا این کار را کردیم برای اینکه می دانیم وضعیت ما یک وضعیت بی ترتیبی است می‌دانیم که یک ادارات صحیح و مرتبی نداریم و می دانیم که یک مدیرهای متخصصی در فنون مالیه و غیره نداریم همه را می دانیم و اگر هم بگوئیم برای رفع احتیاجات مملکت باید یک وسائلی اتخاذ کنیم تقصیری نداریم بنابراین این کار را می‌کنیم و فکرهای دیگری هم که تا بحال نکرده‌ایم باید بکنیم در چند روزی قبل از این در موقع مذاکره یکی از مسائل موقعی که هیئت دولت هم حاضر بودند خود بنده در این جا متذکر شدم که اگر بی قدی و لاابالی گری به این اوضاع کنونی اقتصادی و مالی عمومی مملکتی و وضعیت خصوصی و افرادی آن نگاه کنید و اصلاح اساسی در نظر بگیرید منجر به ورشکستگی مملکت خواهد شد همه ماها به این مسئله مقرّیم و در این مطلب اشکالی نیست ولی از طرف دیگر باید دانست که امروز ما نمی‌توانیم به فوریت با این اسباب و ادواتی که فعلاً داریم این اصول را درست کنیم این را می دانیم که نبایستی هیچ خرجی را تصویب کرد ولی اگر خرج‌های لازم را تصویب کنیم به عقیده بنده یک قسمت دیگر برخلاف وظیفه کرده‌ایم بنده کاملاً با شاهزاده سلیمان میرزا موافقت می‌نمودم اگر بر ما مسلم می‌شد که بواسطه در مضیقه گذاردن دولت آن نتیجه مطلوبه زودتر حاصل می‌شد آنوقت بنده موافق می‌شدم و در این مجلس آقایان دیگر هم بالاتفاق موافق من شدند که یک دینار تصویب ننمائیم و جلو هر خرجی را بگیریم تا بودجه جمع به مجلس بیاید ولی بنده این ترتیب را عملی نمی دانم زیرا این آقایانی را که می‌بینم هیچکدام قادر به این کار نیستند بنده الآن اعضاء وزارت مالیه و وزرائی که در این مملکت هستند هیچکدام را لایق و قابل انجام و اصلاح این کارها نمی دانم و یقین دارم که نمی‌توانند کار را انجام دهند این‌ها یک اسباب‌های کار و یک متخصصینی لازم دارند این کارها یک کارهائی است که با بودن یک اشخاص لایقی هم فوری نمی‌شود کرد و فرضاً یک اشخاص فنی و متخصص هم که بیاورند با کمک وزراء هم نمی‌توانند فوری این کارها را اصلاح نمایند مدت می‌خواهد حالا که اینطور است آیا تا انقضاء آن مدت باید ما هیچ خرجی را بطور کلی تصویب ننمائیم؟ باید این مسئله روشن و مبرهن گردد که آیا این مسئله یعنی عدم تصویب هیچ خرجی ما را زودتر به آن مقصود می رساند اگر بدانم این مسئله عملی است اول کسی که با این عقیده موافقت نماید بنده خواهم بود ولی کلیه این مذاکرات در بودجه اعتباری شد و در کمیسیون گفته شد ما نبایستی این عقیده را در مردم تولید کنیم که فقط به ملاحظه اینکه وزراء یک پیشنهادی می‌کنند مجلس از یک طرف اعمال آن‌ها را تصدیق و از طرف دیگر آن پیشنهادات را تصویب می‌نماید خیر اینطور نیست. من و اعضاء کمیسیون بودجه در کمیسیون هم به وزرائی که برای دفاع می‌آیند می گوئیم و به آن‌ها متذکر می‌شویم که محل اینهمه خرج کجا است؟ و بالاخره اگر به پیشنهاد این لوایح مجبورید لااقل ترتیب الاهم قالاهم را در نظر بگیرید و یک مخارج ضروری را پیشنهاد کنید تا ما آن‌ها را تصویب نمائیم خوب است آقایان به کمیسیون بیایند و ببینند لوایح چقدر زیاد است که هنوز مطرح نشده است برای اینکه ما اول ملاحظه کنیم کدام یک از لوایح مهمه هستند و کدامیک می‌توانند باز یک مدتی منتظر باشند تا بالاخره ببینیم ترتیب جمع و خرج چه خواهد شد. ما نباید این طور عقیده پیدا کنیم که این عملیات ما فقط و فقط از نقطه نظر اظهار وزرا است خیر اینطور نیست. اگر بنده بعضی مطالب را تصدیق می‌کنم با علم به آن اصولی است که می دانم یک خوبتری هم مقدم بر آن کار خوب است و بالاخره از نقطه نظر این است که زندگانی مملکت باید زندگانی عملی باشد اگر تمام سیاستمداران و اشخاص فکور قومی فقط اشخاص اصولی باشند اما ملاحظه معایب کار را در عمل نکنند آن قوم هیچوقت به سر منزل سعادت نمی‌رسند. قومی به سرمنزل سعادت می‌رسند که سیاستمداران آن قوم سعی کنند اصول را با عمل تطبیق نمایند و آن را به موقع اجرا گذارند و احتیاجات خود را با آن اصول تکمیل کنند ولی ما تا موقعی که آن وضعیت را نداریم نباید بگوئیم حالا که اینطور است هیچ خرجی را تصویب نمی‌کنیم. به عقیده بنده این مسئله ممکن نیست. حضرت والا در ضمن اظهارات خودشان مسئله قرض را فرمودند بنده هم تصدیق می‌کنم که قرض برای مملکت بدترین چیزها است برای افراد هم بد است و همیشه باید سعی کرد که گرفتار صدمه و فشار قرض نشد زیرا تابحال هر چه قرض کرده‌ایم متأسفانه چون قرض سیاسی بوده و از یک مراکزی قرض می‌شد که آن مراکز نقطه نظر سیاسی داشته‌اند و قرض‌های تجارتی نبوده آن قروض برای ما دو زحمت داشته یکی زحمت قرض داری یکی زحمت خطیر و عظیم تری که ما را بواسطه آن قروض در یک مهلکه‌های سیاسی می‌انداخت و ما را چنانکه الآن هم هستیم دست و پا بسته به دست اشخاص می داده‌اند که مدعی حیات و زندگانی و تمامی ما هستند البته این ترتیب خیلی بد است ولی اصولاً نمی‌شود گفت هر قرضی در هر موقعی برای هر احتیاجی هم که باشد از نقطه بد است همیشه می‌شود در موارد خصوصی در ترتیبات مدافعه و مطالعه کرد عجالتاً لایحه قرضی در مجلس مطرح نیست و مورد هم ندارد بنده چیزی عرض کنم لیکن حضرت والا بطور کلی یک اشاره به استقراض نمودند بنده هم بطور کلی خواستم عرایض و عقیده خود را عرض کنم همانطور که ما نباید خرج مان را به امید قرض زیاد کنیم همان طور هم نباید قرض و استقراض را در مملکت در تحت یک هیولای مهیبی جلوه گر سازیم زیرا هر چیزی هم خوب دارد هم بد و هر چیز مضر بدی شود بعد از تمام این حرف‌ها حالا تازه آمدیم بر سر این لایحه که مطرح است آقایان مفصلاً در کلیات مذاکره کردند و به عقیده بنده بد هم نیست زیرا بودجه برای این است که تمام مسائل کلی در ذیل آن مذاکره شود و این راپُرت همان طور که شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند بودجه نیست بلکه لوایح خرج است که کمیسیون آمده فی حد نفسه این لوایح بودجه نیست و نمی‌شود اسم بودجه به روی آن‌ها گذارد. این‌ها اوراق خرجی است که در کمیسیون بودجه تصویب و تقدیم کرده‌ام و البته هر کس در رأی خودش آزاد است و به دلائلی که او را وادار خواهد نمود با کمال خوبی می‌تواند اوراق سفید و کبود خود را بدهد و البته هم خواهد داد عقاید متفاوت است و اختلاف آن‌ها هم از این نقطه نظر‌ها گمان می‌کنم نباشد.
رئیس- در قسمت اول گویا مذاکرات کافی باشد و در قسمت دوم و سوم هم مذاکرات می‌ماند برای فردا چون ظهر است و باید جلسه ختم شود. دستور فردا هم همین راپُرت کمیسیون بودجه و راپُرت کمیسیون عرایض خواهد بود.
آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده خواستم از مقام ریاست درخواست کنم که تأکید فرمایند وزراء هم فردا برای جواب سئوالات حاضر شوند بنده سه سئوال از وزیر مالیه کرده‌ام و معلوم نیست کی برای جواب حاضر خواهند شد. یک سئوالی هم راجع به معدن نمک کرده‌ام.
رئیس- تذکر داده می‌شود.
آقای معتمدالتجار (اجازه)
معتمدالتجار- در کلیه اوضاع مملکت مخصوصاً راجع به نقص اصول قانون اساسی و سایر قوانین که از طرف مصادر امور مراعات نمی‌شود عرایضی دارم که می‌خواهم به عرض مجلس برسد اگر آقایان اجازه فرمایند جزو دستور فردا شود.
رئیس- جزو دستور فردا خواهد شد. راجع به دستور مخالفی نیست؟
(اظهاری نشد)
(مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)