مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ مهر ۱۳۳۰ نشست ۱۹۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره ۱۹۴۳
۵شنبه ۲۵ مهر ماه ۱۳۳۰
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۹۰
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۱۹۰
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۱۱ مهر ۱۳۳۰ نشست ۱۹۰
فهرست مطالب:
- ۱- تصویب صورتمجلس
- ۲- بیانات قبل از دستور آقایان: آشتیانی‌زاده - دکتر جلالی - ابریشمکار - حائری‌زاده
- ۳- بیانات آقای نخست‌وزیر راجع به جریان شکایت دولت انگلستان به شورای امنیت و مسافرت به نیویورک و معرفی آقای کاظمی وزیر امور خارجه به کفالت نخست‌وزیری در مدت غیبت خود و معرفی آقایان وزیران مشاور و دارایی و بهداری و بیانات آقای رفیع در تایید اقدامات ایشان از طرف مجلس
- ۴- بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون نظام راجع به مشمولین فراری و غایب و استرداد لایحه به وسیله آقای معاون وزارت جنگ
- ۵- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنج شنبه 11 مهر ماه 1330 فهرست مطالب: 1- تصویب صورت مجلس 2- بیانات قبل از دستور – آقایان: آشتیانی زاده – دکتر جلالی – ابریشمکار و حائری زاده. 3- بیانات آقای نخست وزیر راجع بجریان شکایت دولت انگلستان بشورای امینت و مسافرت به نیویورک و معرفی آقای کاظمی وزیر امور خارجه بکفالت نخست وزیر در مدت غیبت خود و معرفی آقایان وزیران مشاور و دارائی و بهداری وبیانات آقای رفیع در تأیید اقدامات ایشان ازطرف مجلس. 4- بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون نظام راجع به مشمولین فراری و غائبین و استرداد لایحه بوسیله آقای معاون وزارت جنگ 5- تعیین موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه. مجلس ساعت ده صبح بریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید. (1- تصویب صورتمجلس)
رئیس – صورت غائبین جلسه گذشته قرائت می‌شود (بشرح زیر قرائت شد) غائبین با اجازه – آقایان: نورالدین امامی. عبدالحسین اورنگ. میر مجید موسوی. عبدالمجید موقر. عبدالحسین مجتهدی. ناصر قلی اردلان. علی اکبر سرتیبپ زاده. مهدی ارباب. غلامرضا فولادوند. دکتر محمد علی هدایت. عماد ترتبی علی محمد غضنفری. دکتر عبدالحسین راجی. سلطانعلی سلطانی. ارباب رستم گیو حسین مکی. اللهیار. صالح. طباطبائی. غائبین بی اجازه – آقایان: محمود محمودی. یوسف شکرائی. خسرو قشقائی. فتحعلی افشار. غلامحسین امیری. قراگزلو. موسی ثقه الاسلامی. ابوالفضل حاذقی. محمد حسن امیر افشاری. جواد مسعودی. صدر میرحسینی. دیرآمدگان بی اجازه ـ آقایان: تولیت 30 دقیقه حسن اکبر یکساعت محمد هراتی 30 دقیقه برومند 30 دقیقه محمد علی مسعودی 30 دقیقه.
رئیس – نسبت بصورت جلسه نظری هست؟ آقای فقیه زاده. فقیه زاده – در ضمن توضیحاتی که جلسه گذشته در اطراف لایحه نظام وظیفه عرض کردم اشتباهی در صورتجلسه شده بنده عرض کردم که اگر مقصود آقایان اینستکه لایحه مورخه 29/11/28 جزو دستور قرار بگیرد طرحی تهیه کنند و بدهند جزو دستور قرار بگیرد در صورت مجلس اشتباها نوشته شود است که اگر آقایان منظورشان لایحه قبل است او را در دستور قرار دهند در صورتیکه در دستور بوده‌است استدعا می‌کنم دستور بفرمایند اصلاح شود.
رئیس – اصلاح می‌شود. آقای صدر زاده صدر زاده – در صفحه دهم صورتمجلس که بایات بنده طبع شده‌است اصلاحات عبارتی دارد که اصلاح می‌کنم و به اداره تند نویسی می‌دهم.
رئیس – بسیار خوب. آقای ناظر زاده ناظر زاده – در جلسه قبل یک طوماری که دارای چندین هزار امضاء بود و از ساکنین شرق شهباز رسیده بود بنده از آقای اسلامی خواهش کردم که به مجلس تقدیم کنند چون اهالی خواهش کرده بودند که در کتابخانه مجلس باسم آنها ضبط شود تمنی می‌کنم دستور فرمایند طبق تقاضای آنها این طومار بکتابخانه مجلس داده شود راجع بلایحه نظام وظیفه که آنروز بنده صحبت کردم اینرا عرض نمودم که چون مجلس میلش اینست که برای اشخاصی که سالها بلاتکلیف هستند تکلیفی روشن بشود در پیشنهاداتی که آقایان داده‌اند این نظر تأمین شده اینجا طور دیگر نوشته شده که بنده تصحیح کردم و می‌دهم به تندنویسی که اصلاح کنند.
رئیس – بسیار خوب اصلاح می‌شود آقای رضوی رضوی – بنده در مقدمه عرضم عرض کرده بودم که بعد از بیکاری که حواس مردم ایالات و ولایات را مشغول کرده‌است هیچ مووضع باندازه نظام وظیفه جوانان را مشغول نکرده و مورد ابتلای مردم این مملکت نیست در صورت مجلس این قسمت را که بنده در نظر داشتم انداخته‌اند بهمین جهت خواستم تذکر بدهم که دستور بفرمائید در صورتمجلس اصلاح شود
رئیس – آقای ملک مدنی
ملک مدنی – جلسه گذشته راجع به لایحه نظام وظیفه بنده جزء مخالفین بودم متأسفانه در جراید دیدم نوشته شده‌است که فلانکس موافقت کرده استبنده موافقت نداشتم و گفتم این لایحه نظر مجلس را تأمین نمی‌کند نظام وظیفه بید طوری ابشد که رفع اشکالات را از مردم بکند متولدین از 1295 تا کنون باید تکلیفشان معلوم شود و اینها بخشوده شوند حالا این را خواستم عرض کنم که در صورت جلسه ثبت بشود.
رئیس – آقای گنجه گنجه – در صفحه 8 صورت جلسه یک اشتباهی است که اصلاح کردم و تقدیم می‌کنم ضمنا یک تلگرافی از علمای اعلام و روحانیون و تجار و محترمین تبریز رسیده‌است راجع بجریان تعطیل روز یکشنبه و احساساتی که ابراز کردهاند نسبت بدولت جناب آقای دکتر مصدق که تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
رئیس – بسیار خوب دیگر نظری بصورت جلسه نیست؟ (گفته شد – خیر) صورت مجلس قبل تصویب شد
بیانات قبل ازدستور – آقایان: آشتیانی زاده – دکتر جلالی – ابریشم کار و حائری زاده
(2- بیانات قبل ازدستور – آقایان: آشتیانی زاده – دکتر جلالی – ابریشم کار و حائری زاده)
رئیس – سه نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کردهاند. آقای آشتیانی زاده بفرمائید آشتیانی زاده – در جلسه آینده بنده می‌خواستم از مجلس شورایملی تقاضا کنم (نورالدین امامی – آینده یا گذشته) در جلسه آینده تقاضا کنم اجاز بفرمایند نیم ساعتی اضافه بر وقت صحبتی راجع بیک فالی که می‌خواهم برای آقایان بگیرم بکنم. (یکی از نمایندگان – راجع بچی؟) راجع بفال
رئیس – این جا جای صحبت خصوصی نیست بفرمائید
آشتیانی زاده – بنده تصور نمی‌کنم در سرتاسر ایران حتی یکنفر باشد که از مراجعه دولت انگلستان بشورای امنیت که در واقع تجاوز صریحی بحق حاکمیت ملت ایران محصوب می‌شود ابراز تنفر نکرده باشد (صحیح است) همچنین خیال نمی‌کنم که ایرانی‌ها هیچوقت سیاست عاقلانه و خیر خواهانه دولت اتحاد جماهیر شوروی را فراموش کنند واز پشتیبانی نمایندگان آندولت در شورای امنیت از حقوق ملت ایران اظهار تشکر و قدردانی ننمایند (صحیح است) دنیا باید بداند که ملی شدن صنعت نفت در ایران مبتنی بر اراده مردم زحمت کش میهن ما بوده‌است ملت ما هر سیاستی را که بخواهد در مقابل این اراده تزلزل ناپذیر ایستادگی کند خورد خواهد کرد تعطیل عمومی روز یکشنبه و پشتیبانی از دکتر مصدق از طرف تمام مردم برای مقابله با فشار سایست خارجی این مسلم را بار دیگر تکرار و تأیید کرد و جای شک و شبهه برای هیچ کس باقی نگذاشت (صحیح است) روزیکه دولت انگلستان از ملت ایران بدیوان داوری لاهه شکایت برد دولت مفسر اراده ملت ایران گردید اعلام داشت که صلاحیتی برای دیوان مزبور قائل نیست و در مذاکرات آن هم شرکت نمی‌کند. روزی هم که شنیدیم دولت انگلستان بشورای امنیت شکایت برده بار دیگر مردم ایران اعلام کردند که شورای امنیت حق مداخله در امور داخلی کشور‌ها را ندارد و ملت ایران صلاحتی برای شورای امنیت قائل نیست ومیل ندارد موضوع نفت ایران روی میز شورای امیت مطرح شود دولت دکتر مصدق نیز مبین و مفسر اراده ملت ما شد و اعلام کرد که شورای امنیت صلاحیت رسیدگی بموضوع نفت ایران را ندارد این سیاست دولت که هم آهنگ با اراده مردم ایران بود مورد پشتیبانی همه واقع شد و چنانکه دیدیم تمام مردم ایران روز یک شنبه بعلامت اظهار موافقت با این سیاست تظاهر کردند. ما نمی‌خواهیم یک مسئله مهم اقتصادی ملی ما و اقدامیکه ناشی از حق حاکمیت ملی ما می‌باشد در یک مرجع غیر صلاحیت دار بین الملی مورد مذاکره قرار گیرد و شورای امنیت برای کمک بانگلستان موضوع را در دستور کار خود قرار دهد. و بهمین جهت انتظار داشتیم وقتی اولین جلسه شورای امنیت برای رسیدگی باین کار تشکیل می‌شود نماینده دولت ایران عدم صلاحیت شورای امنیت را متذکر شده و بورود مسئله نفت ایران در دستور کار شورای امنیت شدیدا اعتراض کند. اطمنیان ما باین روش نماینده ایران بیشتر از اینجهت بود که تمام دستورات را وزیر خارجه رأسا برای دکتر اردلان می‌فرستاد. ولی مذاکرات شورای امنیت و اظهارات نماینده ایران ما را دچار حیرت کرد آقایان نمایندگان محترم ضمن مذاکرات شورای امنیت که در تمام جراید ایران چاپ شد خوانده‌اند از رادیو‌ها شنیده‌اند که بعد از طرح موضوع قطعنامه انگلستان نماینده دولت شوروی بدفاع از حقوق ایران برخاست و در دستور قرار دادن موضوع نفت ایران بر خلاف وظائف محوله بشورای امنیت خواند و این جملات را اظهار داشت شورای امنیت در صورتکیه بناحق موضوع نتف ایران را مورد رسیدگی قرار دهد حق حاکمیت دولت ایرانرا بنحوی بسیار خشن نقض خواهد کرد. نماینده شوروی ببند هفتم از ماده دوم فصل اول منشور ملل متحد استناد کرد و گفت مطابق با این اصل سازمان ملل متحد بهیچوجه من الوجوه حق ندارد در موضوعاتی که مطلقا بامور داخلی دول مربوط می‌باشد مداخله کند و هر اقدام شورای امنیت در این مورد مداخله د رامور دخالی ایران و نقض حق حاکمیت آن دولت بشمار خواهد رفت بهمین دلیل تساراپکین نماینده شوروی با ورود در مسئله نفت ایران در دستور کار شورای امنیت شدیدا مخالفت کرد ‹‹ نقل از روزنامه باختر امروز›› بعد از این اعتراض وارد و صریح نماینده شوروی که اساس قرار گرفتن مسئله نفت ایران را در دستور کار شورای امنیت مخالف اساسنامه شورا خوانده‌است به بینید نماینده دولت ایران چه دسته گلی بآب داده‌است قبلا باید تذکر بدهم که توضیح و دفاع وقتی در یک مرجع عنوان می‌شود که صلاحیت آن مرجع مورد تأیید باشد بهمین دلیل بود که دولت ایرن حاضر بشرکت در مذاکرات دیوان داوری لاهه نشد و ضمن یک لایحه جوابیه عدم صلاحیت دیوان ار برای ورود و رسیدگی بموضوع نفت ایران اطلاع داد عین این اقدام هم می‌بایستی در شورای امنیت تکرار می‌شد یعنی اگر دولت ایران با عقیده ملت خود همراه‌است و شورای امنیت تکرار را صالح برای مذاکره و رسیدگی نسبت بمسئله نفت ایران نمی داند نماینده ایران می‌بایست بعد از حضور در جله شورای امنیت عدم صلاحیت شورا اعتراض دولت ایران را بقرار دان مسئله نفت در دستور شورای امنیت اعلام می‌کرد و از پشتیبانی نماینده شوروی استفاده می‌نمود و بعد از اعلام نظریات خود جلسه شورای امنیت را ترک می‌گفت ولی آقای دکتر اردلان بعد از اظهار تعجب از ارجاع مسئله نفت بشورای امنیت و اظهار اینکه ‹‹ هیچگونه دلیلی برای رسیدگی از طرف شورا وجود ندارد ›› ناگهان بر خلاف تمام اصول و بر خلاف اراده ملت ایران اعلام کرده‌است. ‹‹ معهذا دولت ایران حاضر است که قضیه در شورا مورد مذاکره واقع شود ›› عجب است که نماینده دولت شوروی مذاکره شورای امنیت را در مسئله نفت ایران بر خلاف حق حاکمیت ملت ایران می داند ولی نمایند ایران ‹‹ معهذا ›› یعنی با اینکه مخالف حق حاکمیت ملت ایران است آمادگی دولت ایران را بنقض حق حاکمیت ملی اعلام می‌کند و همان چیزی را که انگلستان خواهان آن است قبول کرده‌است. (دکتر فاطمی – این خبر دروغ است) انشاءالله دروغ باشد اگر می فرمائید که دروغ است باید اعلامیه بدهید ما در اینجا هر چه می‌توانیم باید جناب آقای دکتر مصدق را تقویت کنیم که ایشان مسلح بروند بشورای امنیت آنهم نه از نظر اینکه جریان را در شورا مطرح بکنیم بلکه از نظر اینکه فجایعی را که شرکت در طول این مدت بملت ایران کرده‌است در آنجا بیان کنند با طرح این مسئله در شورا هر ایرانی مخالف است من از آقای دکتر مصدق می‌پرسم که آیا دکتر اردلان بدستور دولت ‹‹ مورد مذاکره واقع شدن ›› یعنی تصدیق ضمنی صلاحیت شورای امنیت را برای ورود در کار نفت ایران اعلام کرده یا از طرف خودش این خیانت را مرتکب شده‌است؟ اگر دولت بنماینده خود تصدیق صلاحیت شورای امنیت را با قید کلمه ‹‹ معهذا ›› دستور داده پس مقصود از این تعزیه شیر و فضه چیست؟ مگر تجربه تلخ جامعه ملل را در سال 1932 فراموش کرده‌ایم مگر نمی دانیم که لغو قرارداد دارسی وقتی دچار تار و پودهای جامعه ملل شد و انگلستان رفقای همفکر خود را بکمک گرفت چگونه کشور را دچار بن بست کردند کار بجائی رسید که نمایندگان ایتالیا و آلمان که از ایران دفاع می‌کردند ما را بقبول سازش ننک آور توصیه کردند مگر نمی دانیم که این مراجع بین المللی فقط برای پایمال کردن حقوق ملت‌های ضعیف تشکیل می‌شود و رأی می‌دهد اگر دولت نمی داند که در شورای امنیت بنفع چه کسی رأی خواهند داد ملت ایران خوب می داند که حاکم دعوی در شورای امنیت ایران نخواهد بود و تنها راه فرار برای زیر بار نرفتن تحملات انگلستان که بصورت مصوبا شورای امنیت عر ض وجود خواهد کرد انکار صلاحیت و غیر قانونی بودن مذاکره درباب نفت ایران در شورای امنیت خواهد بود و وقت یدولت ایتن با وجود آنکه اعلام می‌کند که مداخله شورای امنیت در مسئله نفت تعرض بحق حاکمتی ملت ایران است و نماینده شوروی پیش از وقت بموجب اساسنامه ورود شورای امنیت رادر مذاکره نفت تجاوز بحق حاکمیت ملت ایران میداند معهذا دولت ایران باطب خاطر این مدخله را می‌پذیرد اجازه می‌دهد یک موضوع داخلی ناشی از حق حاکمیت ملت ایران درشورای امنیت مورد مذاکره واقع شود و بعنوان طرف دعوی طبق اظهار آقای اردلان در شورای امنیت شرکت می‌کند چطور فردا خواهد توانست تصمیمات شدید شورای امنیت را که بپشتیبانی از دولت انگلستان صادر خواهد شد خلاف قانون اعلام کند. اگر مقصود از پذیرفتن طرح موضوع نفت ایران در شورای امنیت با آنکه صد در صد بزیان ما تمام می‌شود فقط برای نطق کردن است آیا فکر کرده‌اید که چه عواقبی برای ملت ایران خواهد داشت. فرض کنیم که آقای دکتر مصدق چنید دوسیه حاوی اسناد مداخلات شرکت سابق نفت را در امور ایران با خود بردند فرض کنیم که در شورای امنیت مظلومیت ایران را بیان کردند. آیا مگر شورای امنیت جلسه تشکیل می‌دهد که باین مسائل رسیدگی کند؟آنجا صحبت از مداخله یا عدم مداخله شرکت سابق نفت نیست، صحبت در اینست که باید رأی دیوان داوری لاهه اجرا شود بدون تردید اگر ایران حاضر بمذاکره در شورای امنیت بشود و صلاحیت شورای امنیت را برای رسیدگی باینکار ضمنا قبول کند ناچار خواهد بود که تصمیمات شورای امنیت را نیز گردن بنهد آنهم تصمیماتی که دور نمای آن برای ملت ایران کاملا آشکار می‌باشد. من نمی‌فهمم چطور نماینده ایران جرأت کرده‌است با این صراحت مداخله شورای امنیت را در کار نفت ایران قبول کند و ایران را دچار عواقب آن نماید. باید دولت ایران فورا اعلامیه بدهد و آن قسمت از بیانات دکتر اردلان را که معهذا حاضر بودن دولت ایران را در مذاکرات نفت شورای امنیت اعلام داشته تکذیب کند و اعلام دارد که میسیون ایران در دستور قرار دادن موضوع نفت را در شورای امنیت مخالف اساسنامه میداند ولی اگر شورای امنیت بخواهد از مظالم کمپانی سابق نفت مستحضر شود نه بعنوان طرف دعوی بلکه بعنوان توضیحی برای روشن شدن ذهن اعضای شورای حاضر است در شورای امنیت شرکت کند همچنین دولت ایران باد اعلام کند که شرکت میسیون ایران در شورای امنیت برای دولت ایران تعهد آور نیست دولت ایران مذاکره کار نفت را در شورای امنیت مخالف منشور ملل و اساسنامه شورای امنیت میداند. من ناچار هستم مسئولیت بزرگی که آقای دکتر مصدق در این میسیون دارند گوشزد کنم و بایشان تذکر بدهم که اشتباه ایشان یا نماینده ایشان ایران را بزیر بار تحصیلات انگلستان خواهد کشید. اکنون که دکتر مصدق می‌خواهد به شورای امنیت برود باید شخصا در مجلس و در شورای امنیت اعلام کند که دولت ایران هیچگونه صلاحیتی برای شورای امنیت در مورد نفت قائل نیست و در مورد دستور قرار دادن کار نفت ایران را مخالف اساسنامه شورا میداند و از هم اکنون اعلام می‌کند که تصمیمات شورای امنیت از نظر ایران کان لم یکن می‌باشد
رئیس – آقای آشتیانی زاده وقت شما تمام شد. آشتیانی زاده – مطالب بنده هم تمام شد فقط یک دقیقه اجازه بفرمائید. همچنین باید فورا اظهارات آقای دکتر اردلان را مبنی بر تصدیق مداخلات شورای امنیت تکذیب کند و اعلام دارد که میسیون ایران بعنوان طرف دعوی و مشتکی عنه یا متهم در شورای امنیت اطلاعاتی را من غیر رسم به استحضار اعضاء شورا خواهد رساند. اظهارات امروز بنده را ملت ایران بعنوان یک سند تلقی خواهد کرد و باید دولت را آگاه و بیدار کند و من بیش از وقت بنام یک نماینده مجس اعلام می‌دارم که بر فرض اشتباه و تصدیق مداخلات شورای امنیت مجلس و ملت ایران زیر بار هیچگونه تحمیلی از هیچ ناحیه نخواهد رفت و تا آخرین قطره خون خود از حق حاکمیت ملی خویش مدافعه خواهد کرد این خبر را خدمت جناب آقای دکتر می‌دهم این را خبر گزاری خارجی یا غلط نقل کرده‌است و یا صحت دارد اگر حقیقت ندارد در هر صورت صدور یک اعلامیه صد در ص بنفع ملت ایران است
رئیس – آقای دکتر جلالی
دکتر جلالی – بنده قبلا اجازه می‌خواهم تلگرافی را که جناب آقای امامی اهری بمن مرحمت فرموده‌اند و از اهر مخابره شده و اهالی آنجا پشتیبانی خود را از دولت جناب آقای دکتر مصدق اعلام کردهاند بعرض برسانم. خدا خواست و روزی فرا رسید تا نخست وزیر محبوب ایران مردی که سالیان دراز موی خود را در راه مبارزه با فسار سفید کرده و عمر عزی خود را در طریق احقا حق گذرانده و استیفاء حقوق حقه اینمردم رنجدیده آرزوی دیرین او بوده با پشتیبانی عجیب و فوق العاده اعلیحضرت شاهنشاهی و پیشوای بزرگ مذهبی حضرت آیت الله کاشانی و فداکاری بیمانند نمایندگان فردافرد مردم کشور با کمال کسالت و خستگی رحل بر بست و از این رنج سفر هم شانه خالی ننمود و نشان داد که در این مبارزه و عمل تا هر کجا پیش آید استقبال می‌کند و تار هر مرحله که نیاز افتد فداکاری خواهد نمود هفتاد سال مردی که جز در راه خدمت قدم نگذارد و از زندگی خود لذتی جز رنج قهر و زجر و زندان نبیند تا بجائی رسد که جز ایمان و اعتقاد مردم ثمره برنگرید میوه هفتادسال رنج و شکنج را هم در طبق اخلاص نهاده و صمیمانه در راه کشور ایثار می‌نماید بهر حال می‌رود و امیدوارم خدا او را کمک کند و در این سفر آنچه آروزی ملت ایران است حاصل گردد (انشاءالله) و سوغاتی همراه آورد که خدا راضی و شاه و میهن مرفه مسرور کردند آرزو دارم هفته هائی که خواهد آمد ایامی باشد که مقدمات آزادی حقیقی و اعتلاء و ترقی ما بدان آغاز گردد ایرانی ثابت نمود که در منتهای اختلاف سلیقه هر زمان که امور عمومی و بحث با خارجی پیش آید همه یکدل و یکزبان از هر عقیده و سلیقه خصوصی چشم می پوشاند و تا آخرین نقطه امکان در آن اصرار و پافشاری می‌نماید و از همکاران گرامی که اهمیت این دقایق را توجه فرموده و رویه خود را سکوت فرمودند صمیمانه سپاسگذاریم انتظار داریم نمایندگان دولی که خود را پای بند آزادی و صلح و سلامت دنیا میدانند کسانی که منشور آزادی بشر را سرلوحه مرام خود میشمارند مردمی که جمع آمده‌اند تا در احقاق حق ملل ناظر وساعی باشند توجه و ممارست بیشتری نموده بدانند کاروانی که تحت هدایت قافله سالاری چون مصدق می‌آید حامل آروزهای ملتی کهنسال و باستانی م باشد و انظار دارد تاآنچه حق و انصاف است درمورد او اجار شود خطاب من بالاخص بمردم آزاد آمریکا و نمایندگان دولی است که سالیان دراز گرفتار زنجیر استعمار و یوغ اسارت و بردگی بوده و خوب میدانند که ظلم و تعدی دول جابر چه طعم تلخ و مزه ناگواری دارد ایشان باید بدانند و خوب دریابند که دکتر مصدق چه میگوید ایشان باید اطمنیان داشته باشند که دکتر مصدق در دل میلیونها مردم را بر صفحه تریبون سازمان ملل می‌گذارد و آرزوی یک ملت ستمدیده را بسمع ایشان میرساند عاجز عدل وانصاف چیزی نمی‌خواهیم و جز حق مسلم خود انتظاری نداریم پنجاه سال سیل طلا از خاک عزی ما بردند و جز گرسنگی و فقر و بیگاری وبیماری و جهل و بیسوادی و اعتیاد بافیون والکل چیزی بر جای نگذاشتند نه راه داریم نه فرهنگ دارمینه بهداشت ملیاردهالیره از دسترنج و زحمت طاقت فرسا و از دست دادن سلامت مردم این کشور حاصل آمده یک لیره هم صرف بهبود اوضاع ایشان نگردیده امیدواریم این سفر برای کشور شاهنشاهی ایران میمون و مبارک باشد و جناب آقای دکتر هم سعی فرمایند تا آنجا که عقل وانصاف جایز انداز این موقعیت خطیر استفاده فرمایند. تلگراف و نامه‌های بیشماری از مازندران رسیده آنها که تنها من واسطه آن نبودم همکاران دیگر بعرض مجلس و جناب آقای نخست وزیر رسانده اندو آنچه منحصر بمن بود وتا هنوز تذکر داده نشده مانند نامه خرم آباد شهسوار تلگراف سولده ونور تلگرافات آمل بابل که نمونه احساسات بی شائبه اهالی است بعرض مجلس میرسانم و علت اصل اشغال وقت امروز من برای صحبت وضع بسیار بد مازندران است بنده در مجلسین اولین نماینده بودم که شاید دردو یا سه ماه قبل اعلام خطری که دو ای سه مه دیگر در این استان زرخیز حاصل خواهد شد بعرض مجلس و دولت رساندم کم آبی و عدم تعدیل در تقسیم آن که ثمره تجاوز بعضی از مالکین بود موجب شد که قریب 80 در صد از اراضی فاقد محصول گردید و بیش از 20 در صد باقی نمانده بدیهی است بعضی نقاط فاقد صد در صد محصول گردیده کار بجائی رسدیه که در بسیاری از نقاط احشام و اغنام هم خوراکی ندارند بعقیده مردم محل و روزنامه‌های محلی بیش از سی وپنج هزار هکتار فاقد محصول و بیش از دویست هزار نفر قاقد زندگی و قوت لایموت گشته‌اند متأسفانه پیشنهاداتی که در سه ماه قبل نموده‌ام بجائی نرسیده من از جناب آقای دکتر مصدق تمنی درم دستور فرمایند کمیسیونی با حضور نمایندگان مازندران فراهم آید تا ترتیبی عملی داده شود یقین بدانید مختصر خوارباری که موجود است آنهم تا مدتی صادر و از محل خارج می‌شود و دیگر مردم گرسنه ماند و باید برنج از خارج کشور وارد نمود خواهید دید چند ماه دیگر مردم رویه تهران می‌آورند الان در قسمتهائی که فاقد محصول می‌باشند مردمش روبشهر آورده‌اند کار هم که نیستعرض کردم اگر سازمان برنامه سهمیه شهرستان‌های ما را برای مصارفی که معین شده شروع بعمل نماید و اعتبارات راه سازی جدی تر عمل شود رفع این مضیقه خواهد شد بعلاوه برای وام کشاورزی لازم است هر چه زودتر ترتیبی داده شود. من بشهادت جناب آقای مهندس مصدق معاون وزارت راه وسایر مهندسین و مسئولین وزارت و سازمان برنامه تا آخرین حد امکان برای راه هراز و دشت نظیر و نور مجاهدت کرم و امیدورام که اگر موانع برطرف و این تشریفات خسته کنند اداری پایان یابد تا آخر امسال بتوانیم راهی داشته باشیم این خود بزرگترین کمک و مساعدت بری رفع بیکاری است ایجاد بانکهای تعاونی که در دستور برنامه شهرستانها گذاشته‌ایم نیز کمک شایاین در رفع این محظور است. موضوع دیگر که می‌خواستم بعرض برسانم موضوع فرهنگ مازندران است ما امسال در کمال زحمت هستیم مدتی است مدارس باز شده ولی معلم نداریم خوب بود وزارت فرهنگ رویه‌ای پیش می‌گرفت باوزارت چنگ صحبت می‌کرد کسانی که از نظر عمومی بی شتر مورد احتیاجند آنها را بطور موقت یا بصورت دیگر معاف می‌کردند (دکتر طبا – لایحه نظام وظیفه و لایحه اضافه اعتبار فرهنگ را تصویب بفرمائید) البته مجلس اگر بکار عادیش مشغول شود مسلما اولین لایحه‌ای که تصویب می‌کند این لایحه‌است. بقیه وقتم را اگر مانده به آقای حائری زاده تقدیم می‌کنم. ناظر زاده – نسبت ببودجه فرهنگ باید فکری بشود.
رئیس – نه خیر وقتی باقی نمانده. آقای ابریشمکار ابریشمکار – بنابتوصیه بعض از رفقای ارجمند از این وحدتی که در مجلس بنده می‌بینم اظهار مسرت می‌کنم وسعادت و توفیق اشخاص خیر خواهی را که همیشه باعث وحدت و یگانگی هستند از خدا خواهانم از خوزستان چنید بار تعقیب می‌کند که چرا اینهمه احساسات ما در مجلس منعکس نمی‌شود البته نوبه‌ای گیرم نیامده و اگر بخواهم تلگرافاتی را که از خوزستان از اهواز شوشتر دزفول، رامهرمز. هفتگل. مسجد سلیمان رسیده‌است اینها را همه اش را بخوانم خیال می‌کنم که اگر تمام وقت مجلس ببنده برگذار شود کفایت نمی‌کند ولی نتیجه تمام اینها اینستکه کلیه اهالی خوزستان و تلگرافات و تاکیدات آنها تمام پشتیبانی از دولت جناب آقای دکتر مصدق است وتصور می‌کنم هنوز یک عده‌ای از اهالی شوشتر که خیلی ابراز احساسات کردهاند د رتلگرافخانه باشند و بنده از جناب آقای نخست وزیر استدعا می‌کنم تلگرفای باهالی آنجا مخابره بفرمایند که از تلگرافخانه بیرون بیایند البته اهالی خوزستان اگر اظهار خوشوقتی و شادمانی می‌کنند از درد دلی است که در ظرف تمام این مدت 40 سال یا 30 سال یا هر چه باشد دارند که در این مدت گدشته که بقول خودشان بشهادت همه مردم رد زیر دود نفت و گاز سوزاندن نفت زندگی کرده و از این نفت هم بهره‌ای نبرده‌اند و فقط نان را در خانه خود و در سفره خود از زیر شیشه نگاه کردهاند البته امیدورام که این موضوع نفت در نتیجه مسافرت جناب آقای نخست وزیر اینهمه دعاهائی که بنده اطلاع دارم شاید در غالب شهرستانها الان در مساجد مشغول دعاگوئی و ختم هستند بدرقه راه ایشان است با کامیابی ملت ایران حل شودکه در آتیه جبران تمام محرومیت هائی که داشته‌اند بوشد ولی من در ضمن تعجب می نم از مردان سیاست مداری که در انگستان هستند و هر روز بیک نحوی شکایت از ایران می‌کنند یک روز بدادگاه لاهه یکروز بشورای امنیت شاید نمی دانم بعدا بجمع اتفاق ملل. بنده تعجب می‌کنم من اهل خوزستانم و وکیل آنجا هستم و هر چیزی را که می‌گویم از حلقوم مردم خوزستان و از سینه سوخته آنهاست 50 سال نفت ما را مفت بردند همین طور که همه آقایان فرمودند چیزی بکسی ندادند و اگر هم دادند در راههائی خرج شده که البته قابل ذکر نیست و قبلا گفته شده آیا منظور از این شکایت چیست؟حکومت انگلستان نفت لازم دارد گفتیم بهش می‌فروشیم و اگر نفت را بترتیب سابق خواسته باشند ببرند بنده خیال نمی‌کنم ملت ایران بچنین امری رضا دهد تا ملت ایران از دل و جان راضی نشوند عملی در امر نفت نخواهد شد از قراری که شنیده‌ام حالا شاید در لندن یا بعضی از جراید تصور کردهاند این احساساتی که رد ایران هست اینها تحریک است ساختگی است این مسئله یک مسئله ایست که مردم ایران با ابراز احساسات خود جواب آن را دادند البته بنده که اسم مردم خوزستان را می‌آورم برای این است که مشقتش را مردم خوزستان کشیده‌اند اینها را نوشته‌اند و گفته‌اند که بنده بعضی چیزهایش را اینجا پشت تریبون بگویم وبسمع آقای نخست وزیر برسانم اگر لازم باشد اینها بموقع خود گفته شود در دو جنگ جهانی اروپا از ابن نفت ایران فاتح شد که اگر این نفت نبود و این نفت را در اختیار نداشتند (و من امیدوارم این صدای من بآنجائی که الان غوغای نفت ایران است برسد) اگر این نفت ایران نبود الان نقشه جغرافیائی اروپا طور دیگر بود امروز ملت ایران بیدار شده چشم باز کرده میگوید آقا ما نفتمان را مفت بشما نمی‌دهیم این همه شکایت و اینهمه گفتنی‌ها ندارد تا مردم ایران راضی نشود این کار نفت بجائی نخواهد رسید و اگر می‌خواهید بدانید چرا مردم ایران اینهمه در دل می‌کنند و یا ابراز احساسات می‌کنند بنده می‌خواهم بطور خلاصه عرض کنم که بدانند اینها حق دارند شرکت سابق نفت پلی در بهمنشیر درست کرده قطع نظر از اینکه کسی را از ساعت 6 بعد از ظهر نمی‌گذاشتند از روی پل عبور کند این پل را بر خلاف تمام پلهائی که در دنیا هست طوری ساخته‌اند که تمام ساحل بهمنشیر که دو طرف نخلستان است و اینها باید متاع خودشان را ببرند بفروشند و در عوض احتیاجات خودشانرا بخرند و باید از آنجا عبور کنند راه عبور قایقی نیست آن روز‌ها که کار می‌کردند صریحا عرض می‌کنم بفرمانداران خوزستان گفتم به نخست وزیران گفتم هیچکس اعتنا نکرد الان تمام نخلستان بهمنشیر دارد خشک می‌شود آب رودخانه بهمنشیر خشک می‌شود شاید صدها میلیون تومان نخلستان از بین برود اینها را هیچکس نگفته و توجه نکرده. البته صاحبان نخل عصبانی می‌شوند دلشان پر می وشد از مظالمی که تاحالا دیده‌اند فریاد می‌کنند اینها چون بمن قسم داده‌اند بنده از 12 فقره شکایت همین یکی را عرض کردم و شاید مدتی پیش این موضوع در حضور جناب آقای نخست وزیر صحبت شده‌است و حالا که جناب آقای نریمان وزیر دارائی تشریف دارند توجهشان را جلب می‌کنم که تعداد زیادی تلمبه‌های آبی مردم در گمرک است البته صحبت از عمران و آبادی است خوزستان اینها در گمرک مانده مرخص نمی‌شود و از اینها گمرک می‌خواهند و شاید جناب آقای امیر علائی که آنجا بودند بعرضشان رسانیده‌اند استدعا دارم بهر وسیله و بهر راهی که هست در این موضوع توجهی بفرمائید در ضمن هر روز از کارمندان خوزستان تلگرافاتی می‌رسد که بدون جهت و بدو نظر دولت پیشکار دارائی آنجا اینها را دارد عوض می‌کند اینها همان مردمانی هستند که اینهمه در خوزستان فداکاری کردند مأموریتهائی داشته‌اند علت ندارد که بدون جهت یک مأمور محلی که سیصد تومان حقوقش است اینرا حقوقش کفایت کرایه خانه اش را نمی‌کند بنده استدعا می‌کنم همانطوریکه مردمان خوزستان انتظار لطف و مرحمت دولت را دارند باین جزئیات توجهی بشود و رفع نگرانی مردم بشود اگر از وقت بنده باقیمانده به آقایان حائری زاده و کشاورز صدر تقدیم می‌کنم کشاورز صدر – آقای رئیس 5 دقیقه باقی وقتشان به بنده می‌رسد.
رئیس – فقط به یکنفر می‌توانند بدهند چهار دقیقه باقی مانده که به آقای حائری زاده داده‌اند آقای حائری زاده حائری زاده – دیروز که روز اولی سال 1371 قمری بود خوشبختانه آخرین نماینده استعمار کمپانی انگلیس که مثل کمپانی که هند را استثمار کردند سالها در ایران بهمین ترتیب ریشه دوانیده بود ریشه اش قطع شد و امسال یکسالی است که ما آزادی سیاسی و اقصادی و استقلال تام وتمام حقیقت دارا شدیم (صحیح است) و من در پیشگاه خداوند تشکر می‌کنم از این روحی که بملت ایرانداد و قیامی کهملت ایرن کرد واین زنجیر اسارت را پاره کرد (صحیح است) و از انگلیسها من متشکرم که راه ملی شدن نفت را بما آموختند و در مملکت خودشان عمل کردند و ما هم در همان کلاس چیزی را که بنفع ملت و مملکت خودم است دیدیم و از همان راه برای آزادی خودمان کوشش کردیم (صحیح است) و از ملل و ممالکی که در شورای امنیت از ملت ایران حمایت کردند و این مسئله را یک مسئله داخلی ایران تشخیص دادند و قابل این که جزو دستور بشود ندانستند از طرف تمام ملت ایران تشکر می‌کنم (صحیح است) ما با انگلیسها خیلی حساب داریم و این کمپانی مخصوصا خیلی بما مقروض است بر حسب اطلاعاتی که در جراید من می‌خوانم خود آنها ثلث یا خمس سرمایه خودشان را در ایران بیشتر نمی دانند آنچه در ایران از تأسیسات کمپانی هست ثلث یا خمس سرمایه آنها بیشتر نیست جراید را مطالعه کنید نطقهای رسمی شان حاکی از همین معنست در صورتی که طبق قرارداد دارسی پنج ششم دارائی کمپانی امروز متعلق بما است چون طبق قرار داد دارسی پس از گذشتن شصت سال تمام دارائی کمپانی متعلق بما است پنجاه سالش گذشته و پنج دانگ این دارائی مال ملت ایران است و اینکه خودشان میگویند این اشیائی که در ایران هست بیش از ثلث یا خمس تمام دارائی کمپانی نیست پس ما میلیونها از آنها طلب داریم میلیارد‌ها خسارت از آنها می‌خواهیم ما چیزی بآنها بدهکار نیستیم باید بحساب آنها رسیدگی بشود و بما حسابشانرا بدهند و چیزی را که می‌خواستم مخصوصا تذکر بدهم آن نانجیبی اخیر انگلستان بود این ملت ضعیفی که سالها زیر چنگال آنها همه چیزش را از دست داده و فشار اقتصادی گذاردند پول ما ذخیره ما را که قدرت اقتصادی ما بودوباید همه جورازش استفاده کنیم از جریان خارج کردند و ما را در ردیف ملل کمونیست مثل چین گذاشتند که حق ما را بما ندهند ما چهالزامی داریم که نفت را بآنها بفروشیم من معتقدم که ما باید طرح قانون تهیه بکنیم که نفت را بتمام دنیا می‌فروشیم یک مثقال به انگلستان نمی‌فروشیم (صحیح است) یک مطلب دیگر که من می‌خواستم بجناب آقای نخست روز که در این دو سه روز خواستم بحضورشان برسم موفق نشدم و حالا هم یادداشتی مرقوم فرمودند که عازم هستند و ممکن است دیگر م توفیق زیارت ایشان را پیدا نکنم عرض کنم راجع باین هیئتی است که با ایشان می‌روند استدعای من این است که اشخاصی که بعقیده من جاسوسند و بعقیده مردم دیگر اگر جاسوس نیستند مشکو کند آنها را با خود نبرند من دیگر عرضی ندارم. (3-
بیانات آقای نخست وزیر راجع بجریان شکایت دولت انگلستان بشورای امینت و مسافرت به نیویورک و معرفی آقای کاظمی وزیر امور خارجه بکفالت نخست وزیر در مدت غیبت خود و معرفی آقایان وزیران مشاور و دارائی و بهداری و بیانات آقای رفیع در تأیید اقدامات ایشان ازطرف مجلس
۳- بیانات آقای نخست وزیر راجع بجریان شکایت دولت انگلستان بشورای امینت و مسافرت به نیویورک و معرفی آقای کاظمی وزیر امور خارجه بکفالت نخست وزیر در مدت غیبت خود و معرفی آقایان وزیران مشاور و دارائی و بهداری و بیانات آقای رفیع در تأیید اقدامات ایشان ازطرف مجلس)
رئیس – آقای نخست وزیر
نخست وزیر – راجع به بیانات نماینده ایران در شورای امنیت لازم می دانم بعض آقایان محترم برسانم که دعوت شورای امنیت روز ششم مهر ماه دو ساعت بعد از ظهر بدولت ایران رسید یعنی در آن روز می‌بایست نماینده ایران در شورای امنیت حاضر شود تلگراف سی و شش ساعت قبل از وصول مخابره شده بود و معلوم نبود که علت تأخیر از کجا بوده (کشاورز صدر – از انگلیسها بوده) و تقریبا چند ساعتی با تشکیل جلسه شورای امنیت بیشتر فاصله نداشت یعنی همان فاصله این که ۴ ساعت بعد از ظهر بساعت نیویورک نماینده ایران دعوت شده و بد و با اختلاف ساعت ایران و نیویورک چند ساعت فاصله بیشتر و در ظرف این چند ساعت دولت با هیئت مختلط داخل مذاکره شد و یک جوابی تهیه گردید که آن جواب در ساعت هفت بعد ازظهر ششم مهر ماه بوسیله تلفن به نماینده ایران در نیویورک رسید نماینده ایران مکلف بود که عین آن دستوری که داده شده بود در شورای امنیت اظهار کند و من گمان نمی‌کنم غیر از این شده باشد و برای اطمنیان خاطر آقایان محترم دستور خواهم داد که متن بیانات نماینده ایران را هر چه زودتر مخابره کنند و در جراید منتشر شود تا اگر اشتباهی شده‌است رفع اشتباه از آقایان نمایندگان محترم بشود (نمایندگان – بسیار خوب است) (آشتیانی زاده – کسی که این حرف را زده باید محاکمه شود) خواست خداوند متعال چنین بوده‌است که در این زنان دولت و مجلسین وتمام نسل معاصر ایران در برابر یکی از بزرگترین و مشکلترین و پرافتخار ترین آزمایشهای تاریخی قرار گیرد خدای را شکر گذاریم که بهمه ما توفیق خدمت و شرکت در این پیکار مقدس ملی عنایت فرموده‌است (صحیح است) وحدت کلمه و قیام عمومی ملت ایران در موضوع تفت وتصویب قانون ملی شدن صنعت نفت در سرتاسر کشور برای استیفاء و استفاده از یکی از طبیعی ترین و مسلم ترین حقوق قانونی ما بوده‌است (صحیح است) ما نیت مخالفت و عناد و کینه توزی با هیچ دولت و ملتی نداشته‌ایم بلکه همانطور که در دیباچه پیشنهاد قانونی بتصویب نمایندگان ارجمند رسیده مطرح است بنام سعادت ملت ایران و بمنظور خدمت بصلح جهانی اینقدم بزرگ و تاریخی برداشته شده‌است مع التأسف شرکت غاصب سابق نفت پای دولت انگلستان را که بهیچوجه با آن طرف حساب نبوده و نیستیم در این امر وارد کرد. دولت انگلستان که خود اهلیت قانونی مداخله در این امر را ندارد نخست از ما بدادگاه غیر صالح لاهه شکایت برد و این دادگاه با صدور قرار تاریخی ظالمانه معروف خویش اعتماد جهانیان را بعدالت بین المللی متزلزل ساخت اینک بطوری که استحضار حاصل فرموده‌اید ما را بشورای امنیت سازمان ملل متحد دعوت نموده‌اند محافل رسمی و مطبوعات و دستگاههای تبلیغاتی انگلستان بر آشفته و متغیر اند که چرا در ایران شرکت سابق نفت بعنوان شرکت استعماری تام برده می‌شود اگر این شرکت استعماری نبود سیاست دولت انگلستان در پشت سر آن قرار نداشت (صحیح است) و اینهمه هیاهو درباره برچیده شدن بساط آن در محافل بین المللی بر پا نمی‌کرد. اگر شرکت سابق نفت انگلیس و ایران چنین استعماری نداشت و منظور دولت انگلستان صرفا حفظ سرمایه و منافع اتباع خود بود می‌بایستی بتقاضای غرامت و جبران خسارت عادله اکتفا نماید و این منظور بنحو احسن و اتم در قانون ما پیش بینی گریده‌است دولت وملت ایران با نهایت حسن نیت و رعایت کامل حق و عدالت بملی کردن صنعت نفت اقدام نمود. علی رغم تمایلات ما دولت انگلستان خود را در این معرکه وراد کرده و هر روز مشکل تازه در کار ما اینجا می‌کند و ما را از مرحله‌ای بمرحله دریگر می کشاند و بصوت جدیدی مورد تهدید قرار می‌دهد ملتی که می‌خواهد با شرف و افتخار در دنیا زندگی کند و حقوق حقه خویش را بدست آورد باید در برابر این مشکلات ایستادگی نماید و از این تهدیدها بیم و هراس بخود راه ندهد. اینجانب با تأیید خداوند متعال و با هدایت افکار عمومی ملت ایران و توجهات ملوکانه و پشتیبانی نمایندگان محترم مجلسین با اراده محکم مانند یک سرباز وظیفه شناس و فرمانبردار ملت در این پیکار وارد شده و مراحل صعب این را پر مخاطره را طی کرده‌ام و اینک نیز مصمم تا وصول بهدف نهائی که چندان دور نیست از پای ننشینم (احسنت) قریبا با همراهان خود بمقر شورای امنیت حرکت خواهم کرد (بسلامتی) و زبان حال ملت ایران در برابر افکار جهانیان خواهم بود ما با نهایت امید واطمینان در این سازمان بزرگ بین امللی شکرت کرده و منشور آن را امضاء نموده‌ایم. اینک معلوم خواهد شد که آیا سازمان ملل متحد یک اساس صلح و همکار و تعاون و عدالت بین المللی است و یا یم دام و تور برای صید و گرفتار کردن ملت‌های کوچک و ضعیف. آیا احکامی نظیر بند ۷ از ماده ۲ که بمگوید هیچ یک از مقررات این منشور ملل متحد را مجاز نمی‌دارد در کارهائی که اساسا مربوط بصلاحیت ملی یک مملکت است مداخله کند قانون و قاعده لازم الاتباع بین المللی است و ای نقوش مرده و بی تأثیر برصفحات کاغذ. یقین دارم که در این مسافرت دعای خیر عموم هموطنان توشه راه ما بوده (صحیح است) و از پشتیبانی عموم نمایندگان محترم مجلس سنا ومجلس شورای ملی برخوردار خواهیم بود (صحیح است) خداوند یا و یاور ملت ایران می‌باشد (انشاءالله) در مدت غیبت این جانب جناب آقای کاظمی وزیر امور خارجه کفالت نخست وزیر را بر عهده خواهند داشت ضمنا از موقع استفاده کرده جناب آقای دکتر حسن ادهم را بسمت وزیر مشاور و جناب آقای نریمان را بسمت وزارت دارائی (مباک است) و جناب اقای دکتر محمد هلی ملکی را بسمت وزارت بهداری معرفی می‌نمایم (مبارک است). آشتیانی زاده – انتخاب آقای نریمان مبارک است
نمایندگان – همه شان مبارک است
رئیس – آقای رفیع اجازه نطق می‌خواستید؟بفرمائید.
رفیع – خدمات آقای دکتر مصدق باندازه‌ای است که زبان فارسی لغاتی ندار که از ایشان تشکر کنیم (صحیح است) ایشان باید بدانند که ملت ایران عموما هیچ استثناء ندارد تمام افراد ملت ایرن همراه ایشان هستند (صحیح است) من تقاضا دارم یک ماده واحه‌ای الان ایشان اظهار بکنند در مجلس و مجلسین بآن بالاتفاق رأی خواهند داد بانیکه ایشان دارای یک اختیاراتی خواهند بود (صحیح است) ایشان که می‌روند چند فرسخی که نمی‌روند بامرایکا می‌روند باید بطور کلی با پشتیبانی کامل از طرف ملت بتوانند بهر نحور که هست باین کار خاتمه بدهند (صحیح است) در آنجا صحبت می‌دارند هر طوری که میل دارند اقدام می‌کنند (یکنفر از نمایندگان – میل نیست باید بروند آنجا دفاع کنند) آنجا میرونددفاع می‌کنند توضیح می‌دهند حرف می‌زنند. از طرف دیگر ما می‌خواهیم اصلاح بشود ما با کسی دعوا نداریم ما می‌خواهیم بطور منظم حقوق ملت ایرا حفظ بشود و این کار خاتمه پیدا بکند (صحیح است) اگر این ماده واحد را بگذرانیم البته بهتر است اگر لازم شد عمل می‌کنند و لازم نشد بر می‌گردند بایران، من تقاضا می‌کنم که آقای دکتر مصدق آن ماده واحده را عنوان بفرمایند و بآن رأی گرفته شود.
کشاورز صدر – همان قانون ۹ ماده هست
آشتیانی زاده – ۹ ماده کافی نیست.
رئیس – آقای نخست وزیر فرمایشی دارید؟ بفرمائید.
نخست وزیر – راجع بماده واحده که جناب آقای رفیع نماینده محترم اظهار فرمودن یک نظر اینجانب داشتم چونکه واقعا با نهایت تشکر و سیاستگذاری از هیئت مختلط بنده مایل بودم که هیئت مختلط با من همه شان همراهی کنند و باتفاق برویم چونکه این کار دولت باید با نظارت هیئت مختلط باشد این ۹ ماده قانون را که به مجلس پیشنهاد کردیم برای این بود که یک وقتی مبادا دولت صالحی را بیندازند و یک دولت طالحی را قائمقام او بکنند و نتایج نامطلوبی بگیرند بموجب این قانون دولت بید با نظارت هیئت مختلط در امور نفت اقدام بکند اینجانب بتمام معنی این قانون را بطوریکه می‌بایست تا کنون اجرا کرده‌ام (صحیح است) نظریات هیئت مختلط در این دوروز اخیر این بود که نیایند یا اینکه یک اشخاصی از بین آنها بیایند منبرای اینکه مدت کمی بحرکت مانده بود گفتم شاید باز ترددی بکنندو با من یایند نظر داشتم که یک ماده قانونی بمجلس پیشنهاد کنم که در مدت اقامت در نیویورک برای هر مذاره‌ای که در شورای امنیت لازم است خود اینجانب اختیار داشته باشم که بدون نظارت هیئت مختلط کارهائی که هست انجام بدهم (صحیح است)(چند نفر از نمایندگان – حالا هم صلاح این است) ولی اکنون هیئت مختلط چهار نفر اعضای خود را که عبارتند از آقایان دکتر شایگان و آقای صالح از مجلس شورای ملی و آقای دکتر متین دفتری و بیات از مجلس سنا تعیین کردهاند که با من در آنجا همکاری کنند بنابراین بنده دیگر پیشنهادی ندارم و چون نظر هیئت مختلط این است که از طرف آن هیئت این چهار نفر آقایان در آنجا نظارت بکنند از تقدیم پیشنهادی که جناب آقای رفیع اظهار کردند خودداری می‌کنم و امیدوارم که ما بتوانیم با همکاری هم آنچه را که آقایان انتظار دارند در آنجا بموقع عمل و اجرا بگذاریم (انشاءالله)
- بقیه مذاکره در گزارش کمیسون نظام راجع بمشمولین فراری و غایب و استرداد لایحه بوسیله آقای معاون وزارت جنگ
(4- بقیه مذاکره در گزارش کمیسون نظام راجع بمشمولین فراری و غایب و استرداد لایحه بوسیله آقای معاون وزارت جنگ)
رئیس – در جلسه پیش پیشنهاد کفایت مذاکره راجع بنظام وظیفه داده شده بود مذاکره در اطراف آنهم بعمل آمد حالا رأی می‌گیریم آقایانی که با کفایت مذاکرات موافقند قیام فرمایند(اکثر برخاستند) تصویب شد پیشنهادات قرائت می‌شود (پیشنهاد آقای معدل بشرح زیر قرائت شد) تبصره – پرونده متولدین تا سال 1310 مختومه تلقی وبسته می‌شود و مامورین دولتی بهیچ عنوان حق مراجع ندارد و افراد مزبور جزء قوای ذخیر محسوب می‌شوند
صدر زاده – جناب آقای رئیس امر بفرمائید دوباره قرائت کنند چون نشنیدم (مجددا بشرح بالا قرائت شد)
رئیس – آقای معدل
معدل – بنده در اطراف پیشنهادی را که در این باب عرض کردم توضیح کافی می‌دهم ولی نظر آقای رئیس را بیک موضوعی جلب می‌کنم و آن این است که برای خذ نتیجه باین پیشنهاد 81 نفر لازم است آنهایکه باید رأی بدهند بپیشنهاد بنده حالا چون عده‌ای در جلسه حضور ندارند نه برایشان خوانده می‌شود و نه توضیحاتی بعرضشان می‌رسد (صحیح است) و آنوقت این تأثیر در رأی دارد اگر این نظر بنده را می‌پسندید استدعا می کن چون این موضوعی است که با تمام جوانان ما و با وضع اداری کشور ما بستگی دارد (صحیح است) اگر صلاح می دانید آقایان نمایندگانی که در خارج هستند آنها را در اطاق بخواهید تا این مطالب را بشنوند که در موقع دادن رأی مستحضر باشند که چه رأی می‌دهند
رئیس – در موقع رأی می‌آیند
معدل – اینکه آنوقت می فرمائید بیایند برای رأی حالا بفرمائید موضوع نظام وظیفه همکاران بنده چون اکثر نمایندگان ولایات هستند بهتر از بنده آگاهند که با طبقه جوان و مولا ثروت و اشخاص تماس دارد که آینده مملکت ما و کشور ما بسته بآنهاست (صحیح است) موضوعی که بیشتر بنده را بر انگیخته‌است تا در این باب پیشنهادی بدهم و جلب نظر نمایندگان محترم و مخصصا اولیای وزارت جنگ را در این باب بکند بدی و فساد دستگاه امنیت از نظر رشوه وارتشاء است خدای نکرده نباید بمأمورین صحیح العمل و مردمان درستی که وجود و خیال بکنند که عرایض بنده شامل همه می‌شود ولی همه میدانید که تا ما قطع ریشه فساد و رشوه و ارتشاء را در مملکت خودمان نکنیم و ایادی پاک و دستها پاک را جانشین آنها نکنیم تمام کارهای ما عبث و بیهوده‌است این صدمات و زحماتی که ما می‌کشیم و این بی ایمانی که در مردم نسبت بدستگاه دولت هست برای یکعده معدودی از مأمورین فاسد است و روزی این مملکت اصلاح می‌شود که مردم دولت را از خودشان بدانند و می بنیم حالا که یک نفر مرد حسابی و با تقوی در رأس دولت واقع شده ایت عامه مردم چطور نسبت بدولت اظهار عقیده و ایمان می‌کنند یکی از مواردی ک باعث این خرابی‌ها و فسادها شده قانون نظام وظیفه‌است که بصورت فعلی در آمده (صدر زاده – یعنی در طرز اجرایش) البته در طرز اجرایش باین معنی که از بدو قانون گذاری تا بحال همه افراد بخدمت خودشان اشتغال نداشتند و یک عده زیادی از این افراد بعناوین مختلفه یا فرار کردند یا معاف شدند یا بوسایل دیگری خودشان را به اصطلاح مکتوم داشتند از زیر نظر مأمورین که می‌باید آنها را خدمت دعوت بکنند جمعیت را که امرزو می‌بایست دعوت کنند و بکار آنها رسیدگی کنند متجاوز از دو میلیون و نیم نفر است یعنی اگر یک هیئت صالحه‌ای هم پیدا شود که بخواهد بکار آنها رسیدگی بکند باید دو میلیون و نیم پرونده را بیاورند بگذارند و رسیدگی بکنند و نسبت بآنها اتخاذ تصمیم کنند (سعید مهدوی – رسیدگی بکنند که چه بشود؟) بنظر بنده همانطور که جناب آقای مهدوی می‌فرمایند و در جلسه گذشته هم توضیح دادند این کار عبث و بیهوده‌ای است چرا؟ برای اینکه ما هر سال دویست هزار نفر اشخاصی راداریم که اینها بمشمولیت می‌رسند و بایستی خدمت وظیفه را انجام بکنند (صدر زاده – ولی 50 هزار نفرش بیشتر استفاده نمی‌شود) ولی ما ببیش از سالی پنجاه هزار نفر حاجت نداریم و برای اینکه هر مشمولی دو سال خدمت می‌کند اگر همه ساله همان متولدین که آنسال به نصاب خدمت رسیده‌اند ما بخواهیم بخدمت دعوت کنیم زاید بر حاجت ماست و بنده تصور می‌کنیم همین زاید بودن مستوجب این است که افراد بفکر بیفتند و بخیال بیفتند که خودشان را معاف کنند و چون ما بمشمولین گذشته احتایج نداریم وباید آنها را معاف بکنیم بنده پیشنهادی می‌کنم بوزارت جنگ که موادی را بمجلس شورای ملی پیشنهاد کند تا اشخاصی که هر سال حاجت دارد آنها را بطور قطع بگیرد و بقیه مردم را آزاد کند تا رسم رشوه و ارتشاء و فرار و تخلف از قوانین و مقررات بکلی از میان برود (صحیح است) اکنون که این قانون در شرف تصویب است دولت پیشنهاد کرده‌است که اشخاص فراری یا آنهائی که بوسایلی تا بحال خدمت نکرده‌اند اینها جرایماشن از میان بورند بنده عرض ممی کنم وقتی جرایم از میان رفت آنوقت چه می‌شود؟ این امر شود که بیایند بگویند چون جرایم ازمیان رفت بنده حاضرم بیایم بنظام وظیفه آیا شما نظام وظیفه هائیکه امسال وقت خدمتشان است وسن قانونیشان اجازه می‌دهد که شما از وجودشان استفاه کنید آنها کم هستند که می‌خواهید بروید مال دهسال بیست سال پیش را هم بکشید بیاورید بخدمت بگمارید؟ یک جواب دارند بگویند چون همه ساله همه نمی‌آیند ما بعده کافی اشخاص نداریم ونا چاریم بین این سنوات مختلف این حاجت خودمان را پیدا کنیم بنده عرضم این است که عکس العمل این امر خود این موضوع است عین خود وجود این قانون ناقص است اگر مأمورین تا حال نمی‌کردند این کار را و این اشخاص را رها نمی‌کردند این فکر بدماغ آنهائی که امسال نوبتشان بود نمی‌رسید اشخاصی که بایستی نظام وظیفه بشوند کی‌ها هستند آنها قسمت اعظمشان زارعین و کشاورزان و اشخاصی هستند که در دهات هستند تمام اینها را بر می‌دارند هر سال ئدو نوبت میاورند بمنطقه یعنی برماکز نظام وظیفه و آنها را بهانه‌های سخت از شان می‌گیرند و زحمت زیادی به اینها می‌دهند و چند ماه هم سرگردانشان می‌کنند بنده پیشنهادم این است که اشخاصی تکه متولد تا سال 1310 بوده‌اند آنها معاف بشوند (صحیح است) ولی فرار از خدمت می‌کنند آنها جزء قوای ذخیره مملکت باشند (صحیح است) اگر مملکت خدای نکدره در یک جنگ جهانی در یک موضوعی که مربوط بدفاع از وطن باشد حاجت پیدا کرد تمام اینها را احضار کند و آنگهی روزی که حاجت پیدا شود تمام ملت ایرن سرباز است در قضایای آذربایجان و یا در همین قضیه اخیر نفت مگر فقط نظام وظیفه‌ها بودند که آمدند و خودشان را معرفی کردند کدام ایرانی پاکسرشتی است و کدام شیر پاک خودره‌ای است که وقتی وطنش را در خطر ببیند حاضر نشود و از وطنش دفاع نکند؟ (صحیح است) مادرها و خواهرهایشان در خانه راهشان نخواهند داد آنهائی که نامردی کنند و بموقع حاضر نشوند و از خاک وطنشان دفاع نکنند و لی این امر و این باقی ماندن این پرونده‌ها برای یک عده زیادی از ابنای وطن و دعوت کردن سال آنها را بنظام وظیفه و معاف نکردن آن اشخاص که حقا مورد لزوم نیستند این درسی است که ما بمأمورین بدکار می‌دهیم برای بدکاری و راهی است که پیش پای مردم می‌گذاریم برای فرار از انجام وظیفه. چند روز قبل بنده بوزارت فرهنگ رفته بودم دیدم یک عده دبیر مخصوصا از دبیرهائی که در قسمت علوم و در قسمت سیانس مورد حاجت وزارت فرهنگ هستند آنها را دعوت کدره‌اند از ولایات و کلاس‌ها را در این موقع سال از کار انداخته‌اند برای اینکه اینها بیایند وکلیف نظام وظیفه شان را معلوم کنند بنده سؤال کردم که آدم بیست ساله بیست ویک ساله می‌فرستید بکلاس و اینها چطور می‌توانند معلمی بکنند گفتند آقا اینها تمام متولد 1330و 1301 و 1298 ونمی دانم هزار و دویست و فلان هستند اینها را احضار می‌کنند بند از انجا متوجه شدم دیدم که فایده ندارد این کار و علاج منحصر بفرد این است که که مجلس قطع مرسوم این آدم‌های ناپاک را بکند بنده الان خاطر آقایانی را که این جا تشریف دارید و روفقائی از ما که در اطاق نیستند باز هم در موقع اخذ رأی خاطر غائبین را هم باساس اینکته متوجه می‌کنم وتقاضا می‌کنم اولیای وزارت جنگ هم با این نظریه ما مخالفت نکنند و در عوض بروند دنبال یک مواد و یک تبصره هائی برای اینکه در هر سالی مشمول آنسال آنقدرش که مورد حاجت است برای خدمت ببرند بقیه شان را تکلیفشان را یکسره روشن کنند و برای آنهائی که باید بیایند مجازات بیشتر از آنچه که حالا در قانون مقرر است وضع کنند یعنی اگر اعلان شد رسما از طرف وزارت جنگ که فلان فرد بایستی خدمت زیر پرچمش را انجام بدهد و نیامد این مجازاتی که حالا هست کافی نیست زیادتر بشود ولی در عوض دیگران هم که نباید خدمت بکنند آنها هم باید معاف بشوند (احسنت)
رئیس – آقای ملک مدنی مخالفید؟
ملک مدنی – بنده موافقم
رئیس – آقای صفائی مخالفید؟
صفائی – خیلی متأسفم که در یک موضوع خیلی حساس که مورد علاقه عموم آقایان است بنده باید عرایضی بکنم که شاید مطبوع طبع نباشد (نمایندگان – پس نفرمائید) خوب بنده عقیده‌ام را عرض می‌کنم آقااین هم در موقعش عمل خواهند کرد پیشنهادی که جناب آقای معدل دادند بنده اصولا متقدم که نبایستی مشمولین در سال که مشمول شده‌اند بلاتکلیف بمانند. سال بسالی هی بر عده این بلاتکلیف‌ها افزوده شود تا باین وضع برسد که فرد سی و شش ساله هم امروز مشمول بلاتکلیف باشد این بیان ایشان هم کاملا صحیح است ولی تصویب این پیشنهاد باین شکل معنایش لغو قانون نظام وظیفه‌است (بعضی از نمایندگان – چرا؟) حالا چرایش را عرض می‌کنم باین صورت الان امسال مشمولینی که احضار شدهند متولد 1311 هستند و متولد 1310 یا 1311 که امسال مشمول هستند و باید احضار بشوند (امسال استثناست) اجاز بفرمائید شما یک مرتبه قانون میگذارنید 14 سال کسانی که نیامدند بعللی یا حالا پول داده‌اند یا اداره نظام وظیفه نتوانسته‌است آنها را احضار کند (مهدوی – احتیاج نبوده) یا احتیاج نبوده بطور کلی آنها را معاف کنید بدون تردید بعد از تصویب این قانون هیچکس دیگر حاضر نیست سر موعد احضارش حاضر بشود این هیچ دلیل ندارد یک عده‌ای که ایمان بخدمت زیر پرچم دارند بموقع حاضر بشوند و خدمت کنند و یک عده افرادی که بعلل مختلف از زیر با خدمت فاری باشند امروز اینور سربسته بدون ذگر یک مقدمه‌ای آنها همه معاف کنیم اگر قانون نظام وظیفه در این مملکت لازم نیستبهتر است یک جا ما قانون نظام وظیفه را لغو کنیم و قانون سرباز داوطلب بجای ان بگذاریم اگر این است شاید بنده هم معتقد باشم که با وضعیت حاضری که ما داریم سرباز ما برای مبارزه با دول خارجی نیست و فقط برای حفظ انتظام داخلی است و در اینصورت ژاندارمری وشهربانی برای ما کافی است و برای حفظ انتظام احتیاجی بداشتن سرباز وظیفه نداریم و اگر آقایان عقیده شان اینست که بهتر اینست بجای اینکه این پیشنهاد بشود اصولا قانون نظام وظیفه را لغو بکنیم شاید هم صلاح اینست(بعضی از نمایندگان – نخیر بصلاح نیست)
اگر صلاح نیست چرا تبعیض می‌کنید در مملکت باین شکل که کسانی که بعللی حاضر خدمت نشده‌اند امروز 14 سال و 14 دوره معاف می‌کنید (قبادیان – این 14 دوره چه نتیجه‌ای برای ممکلت جز درد سر و زحمت دارد؟) شما برای اینکه از یک امری می‌خواهید فرار کنید یک کار بدتری دارید می‌کنید شما اصول نظام وظیفه و سرباز گیری را دارید لغو می‌کنید با تصویب این پیشنهاد اگر قبول هم بکنند یا نکنند تأثیری در عقیده من ندارد ملاحظه بفرمائید با بودن قانون نظام وظیفه باین شکل نمی‌شود که یکمرتبه 14 دوره را معاف کرد در عین حال یک مطلب مهم هم هست و آن اینست که افراد سی وپنج شش ساله نباید اینقدر بلاتکلیف باشند کسانیکه متولد 1295 و 96 هستند امروز سی و پنج شش سالشان است هیچ کس نمی‌تواند اظهار نظر کند که بای این عده احضار بشوند و ر این بحثی نیست ملاحظه بفرمائید (سالار بهزادی – پس چه جور نباید احضار بشوند) الان می‌گویم ملاحظه بفرمائی ایاشن در ضمن تصویب یک قانونی نباید یک موضوع مورد توجهش بشود و موضوعات دیگر را از نظر دور بدارد این عجله‌ای که آقایان می‌کنید شاید انعکاس خوبی نداشته باشد شای معنایش این باشد که آقایان منافع خصوصی خودشان و بستگانشان بمیان می‌آید اینطور عجله نکنید بگذارید صحبت کنیم این انعکاسش اینست هزار قانون مفید داریم آقایان توجه نمی‌کنند دو کلمه هم نمی‌گذارید حرف بزنیم (مهدوی – آقا این اهانت است منافع خصوص کسی در بین نیست) آقا معنای اینکار اینست (مهدوی – آقا این طور نیست اشتباه می‌کنید) معنای این این است که یکمرتبه وقتی شما می آئید 14 سال را معاف می‌کنید وقتی مشمولین را که امسال باید احضار شوند و حتی مشمولین سال 1310 را معاف می‌کنید این خوب نیست باین صورت این لغو قانون نظام وظیف است باید راه حلی پیدا کر که نه قانون نظامی لغو بشود ونه یکعده‌ای که واقعا امروز سی و پنج شش سال دارین یا بسی سال رسیده‌اند بلاتکلیف باشند و گرفتار مأمورین بی انصاف نظام وظیفه باشند. انیرا باید حل کرد هم او را باید از شر مأمورین بی انصاف خلاص کرد و هم قانون نظارم وظیفه را از بین نبرد (مهدوی – راهش را بفرمائید) عرض می‌کنم عقیده بنده عبارت از این است که یک عده اشخاصی که بسی و پنج شش سال رسیده‌اند از 1295 تا سیصد دو و سه و چهار این عده که امروز سی سال دارند یک پیشنهادی بشود که کسانی که واقعا به سی سال رسیده‌اند یا بیست وهشت نه سالشان است معاف بشوند یکعده را بنده اعتراف می‌کنم که نوه دارند یک مشمول 36 ساله امروز توه دارد بنده مقصودم از این عرایض این نیست که یک مشمول 36 ساله برود خدمت نظام وظیفه بکند مقصود اینست که باید یک راه اساسی اتخاذ کرد که ما همه سال گرفتار این قضیه نشویم. پیشنهادی بشود که تا متولدین سالهای 1304 و 5 معاف بشوند و نسبت بآتیه هم روشی اتخاذ بشود که این عده که در هر سال بآن احتیاج دارند با قرعه انتخاب بشود و مابقی معاف بشوند والا با این عمل هیچکس بموقع نخواهد آمد مقصود بنده از این عرایض باز تکار می‌کنم این نبود که افراد بیجهت گرفتار حوزه‌های سرباز گیری بشوند.
رئیس – این پیشنهاد را با ینصورت اصلاح کردند (ملک مدنی – بنده پیشنهاد کردم) آقایان توجه کنید اصلاح پیشنهاد آقای معدل قرائت می‌شود. خود آقای معدل هم با آقای نبوی امضاء کردهاند (بشرح زیر قرائت شد) پیشنها جناب آقای معدل بطریق زیر اصلاح می‌شود متولدین تا سال 1307 از خدمت زیر پرچم و مجازات مندرج در قانون نظام وظیفه معافند و جزو ذخیره محسوب می‌شوند.
رئیس – آقای نبوی نبوی – یکی از بهترین قوانینی که در سالهای گذشته تصویب شد بعقیده بنده قانون نظام وظیفه بود وبعقیده بنده همان طوریکه جناب آقای معدل فرمودند همه باید در دفاع از مملکت شرکت کنند و همه بایستی سرباز مدافع باشند ولیکن این عمل بایستی طوری باشد که واقعا بکار دفاع ممکلت بخورند نه اسباب زحمت مردم بشود این لایحه که الان مطرح است اگر این پیشنهاد‌ها تصویب نشود و خود لایحه مطرح بشود فرض کنیم که این دو میلیون ونیم نفر آمدند و وضعیتشان را روشن کردند هیچ سوء استفاده و عمل ناروائی هم نشد بعد بچه درد می‌خورند؟ وزارت جنگ که اینها را نمی‌تواند احضار کد اگر وزارت جنگ جاداشت و احتیراج داشت و لازم داشت یکعه را که تا حالا برده بود منتهی یک تذکری جناب آقای صفائی دادند بعقیده من تا حدودی تذکر ایشان جایز بود رعایت بشود پیشنهادی جناب آقای معدل دادند که بنظر من شاید غالب آقایان با آن موافق باشند منظور ما را هم تذمین بمکنند منتهی دواشکال داشت یک اشکالش را آقای صفائی توضیح دادند یک اشکال دیگرش را هم بنده عرض می‌کنم راجع بعبارت پیشنهاد بود ایشان فرموده بودند پرونده اینهابست می‌شود که این شاید آن منظور را کاملا نرساند ما با موافقت ایشان این مطلب را اصلاح کردیم که اینها از مشمول نظام وظیفه و خدمت زیر پرچم و مجازات هائی که در آن قانون هست معافند این عبارت که عرض کردم که از دعوت بزیر پرچم معاف باشند بهتر است از اینکه بنویسیم پرونده آنان بسته شود (صحیح است) این یک اشکال باین طریق رفع شد. اما تذکری که جناب آقای صفائی دادند وارد بود در صورتی که این پیشنهاد بطریق اول باشد که بگوئیم متولدین تا سال 310 معافند زیرا معنایش این می‌شد که مشمولین این سال را دعوت نکنند وحال این که مشمولین امسال شاید هنوز اعلانشان منتشر نشده و اصلا اداره نظام وظیفه شاید هنوز آنها را دعوت نکرده‌است اشخاصی که مشمول 310 هستند یا آنهائی که پارسال مشمول شده‌اند تا دو سال دیگر اینها کارشان در اداره نظام وظیفه تحت رسیدگی است که آیا اینها احضار شده‌اند و فرار کردهاند یا نیامده‌اند چه اشکالی در کارشان بوده‌است؟ بنابراین برای اینکه نظرهمه آقایان تأمین بوشد وباعث آنهم نشود ک بکار اداره نظام وظیفه صدمه وارد بیاید پیشنهاد شد متولدین تا سال 1307 و بنابراین این سه چهار سالی که امسال و دو سه سال جلوتر است معاف نمی‌شوند و اداره نظام وظیفه می‌تواند آنها را احضار کند. من گمان می‌کنم با این اصلاحی که در این پیشنهاد شد نظر آقایان تأمین شده‌است و سکته‌ای هم بکار نظام وظیفه وارد نمی‌آید و اززحمتی هم که برای دو میلیون و نیم نفر مردم فراهم شده‌است یا در آیند ممکن است تولید بشود جلوگیری خواهد شد. من استدعا می‌کنم آقایان بهمین طریق رأی بدهند البته باز هم اگر در این پیشنهاد نقصی هست بعد هم ممکن است بعنوان اصلاح عبارتی پیشنهاد بفرمایند و آنرا هم ما تصویب می‌کنیم این پیشنهاد اگر تصویب بشود جایگزین تمام ماده می‌شود و اینکار تمام شده‌است.
رئیس – آقای کشاوز صدر مخالفید؟ (کشاورز صدر – مخالفم؟) اجازه بدهید یک توضیحی آقای مخبر بدهند بعد شما بفرمائید آقای فقیه زاده مخبر – با توضیحاتی که آقای صفائی دادند معلوم شد که در قسمت نظام وظیفه اگر روی پیشنهاد جناب آقای معدل عمل بشود از بین می‌رود و اگر بآن ترتیب تصویب شود بهم مخورد.
رئیس – آقای مخبر روی حرف ایشان صحبت نفرمائید، در موضوع بحث کنید مخبر – بنده اگر آقای معدل یا آقای نبوی مدت پیشنهادشان را بیاورند روی 1305 موافقت می‌کنم با نظر شان و با مذاکره‌ای که با آقای معاون وزارت جنگ کردم ایشان هم موافقند و استدعا می‌کنم که پیشنهادشان را بیاورند روی سال 1305 تا تصویب شود
رئیس – آقای کشاورز صدر کشاورز صدر – بنده مخالف این پیشنهاد ثانوی هستم که درست نقطه مقابل عقیده جناب آقای صفائی می‌شود. بنده معقتدم که باید به فلسفه قانون نظام وظفه توجه داشت ودید برای چه قانون نظام وظیفه را تصویب و وضع کردهاند و مقصود از نظام وظیفه چیست:؟ نظام وظیفه یعنی یک کسی در اولین سال که مشمول نظام وظیفه می‌شود این تا سالی که مشمول نشده‌است نه تأهل اختیار می‌کند، نه منزل جداگانه می‌گیرد، نه شالوده زندگی می‌ریزند میگوید من مشمول نظام وظیفه هستم و باید بروم خدمت نظام وظیفه و بعد زندگی تهیه کنم. این را پنج سال می‌آورند تهران معطل می‌کنند وبعد میگویند بیا، من می‌خواهم بگویم که چه فرق می‌کند بین سال 1307 و1305 و 1310 بنده عقیده‌ام اینست که این پیشنهاد باید اینطور اصلاح بشود که هر کس الان مشمول است یعنی مشمول اسمال است باید دعوتش کنند وامسال تکلیفش را معین کنند ببرندش بنظام وظیفه و اگ مشمول سال پیش است هیچ تفاوتی نمی‌کند با مشمول پنجسال پیش بنابراین نبایستی تبعیض کرد و نبایستی در این پیشنهاد اصلاح کرد باین که عیب ندارد اگر یک کسی 3 سال اس مشمول است بیاید و کسی که 7 سال است نباید اعتقاد بنده اینست که اینکار را نکنید. دیگر آنکه یک نقصی هست، جناب آقای نبوی و آقای معدل توجه بفرماین یک نقصی در پیشنهادشان هست و او اینست که می‌نویسند ذخیره احتیاط. آقا ذخیره و احتیاط وقتی صدق می‌کند که خدمت نظام وظیفه را انجام داده باشند والان آقای دکتر طاهری وبنده که خدمت وظیفه مان را انجام نداده‌ایم که نمی‌توانیم جزء افراد احتیاط و ذخیره باشیم البته ذخیره و احتیاط جهاد عمومی هستیم اما کسی که هنوز وظیفه را ندیده یعنی کسیکه خدمت وظیفه را انجام نداده این چطور جزو ذخیره‌است؟ اگر یکروزی فرمان جهاد عمومی دادند کسیکه تفنگ را بلد نیست فشنگ گذاری کند چطور احتیاط است این یکی یکی هم عقدیه بنده اینست که همان پیشنهاد اولی را مطرح بفرمایند چون اگر این پیشنها تصویب بشود دنبالش پیشنهاد می‌آید و به نتیجه نمی‌رسد باعتقاد بنده آقای معاون وزار جنگ هم صلاح است موافقت بفرمایند چرا؟ برای اینکه شما بقدر کافی هر سال مشمول دارید و احتیاج ندارید که هر سال مشمولین چهار سال، پنجسال، ده سال پیش را بیاورید شما مشمولین امسال را خوب اداره بکنید این مشمولین را طوری بگیرید که افسران وطن پرست شجاعی اینها را تربیت کنند راه تربیت اینها را پیدا کنید و افسران فراری را اعدام کنیدتا اینها شجاع بار بیایند والا نمی‌شود افسر فراری باشد و سربازان جنگی بشوند
رئیس – آقای معاون وزارت جنگ معاون وزارت جنگ (سرلشگر وثوق)- بنده خیلی خوشوقتم بعرض آقایان برسانم که نه فقط تا این حدی که آقایان محترم مایل هستند ارفاق در حق مشمولین بشود بلکه خیلی بیش از این خود وزارت جنگ در صدد است و بفکر است که وسایل آسودگی و جلوگیری از سرگردانی مشمولین را فراهم بکن هم برای دستگاه وزارت جنگ این عمل مفید است و از کارها کم می‌کنند و هم رضایت مردم را فراهم می‌کند ما میل داریم نه فقط راحتی ده دوره یا یازده دوره را فراهم بکنیم بلکه میل داریم بیک حد برسیم که هر سال فقط از مشمولین همان سال بگیریم اما باید تجربه دارند و آزمایش کردهاند و اهل فن هستند ومراجعه کرد و کاری نکنیم که با گذشتن یک قانون بدون مطالعه برسیم بیک مرحله که اگر ما 50 هزار نفر مشمول می‌خواهیم پنجهزار نفر هم نیایند و این ارتش فلج بشود ما چهار لایحه تقدیم کردیم که هر چهار تا با هم بستگی دارد یک دلیل اینکه ما می‌خواهیم با مشمولین همانسال احتیاجات را مرتفع کنیم همین لوایح است خرابی نه فقط در دستگاه وزارت جنگ است. بلکه در وضعیت عموم است وقتی ما رسیدمی بیک مرحله که هر کدخدا در هر ده و هر قصبه دفاتری داشت مشمولینش معین بود و مسجل بود و ما توانستیم بفهمیم که واقعا این عده که می گویند مشمولند تمامش حقیقتا مشمولند فلان اسمی که می گویند مشمولست نصرت که می گویند مرد است یا زن در نیاید یا فلان اسمی که می گویند وجود دارد و در آن ده وجود ندارد اینها اگر پیش نیاید یعنی اگر سجل احوال مرتب داشته باشیم از خدا می‌خواهیم که بهمان مشمولین آنسال اکتفا کنیم (صحیح است) ما برای اینکار فکر کردیم و یک لایحه تقدیم شده که برگ وظیفه بدهیم بدست اشخاص و ای اشخاص تا این برگ را نداشته باشند مثل سجل احوال نتوانند در هیچ جا استخدام بشوند اینکار که شد یکی از این اقدامات است که البته با بررسی و تصویب این آقایان خواهد بود آنوقت ما دیگر فراری نخواهیم داشت الان میفرمائید ما 50 هزارنفر احتیاج داریم و 50 هزار نفر را بی تکلیف می‌گذاریم بنظر منطقی می‌آید اما این صد و پنجاه هزار نفر فرضی است یک عده اش همینطور ک عرض کردم اصلا مرده‌اند یک عده اش زن است 65 درصد مطابق آمار مشمول مواد معافیتی می‌شود که طبق قانون سالهای مختلف اسفند 21 آبان 24 ابان 27 اینها را معاف کردهاند یکعده دیگر محلشان اصلا عوضی است یک قسمت اشخاص مال مناطقی هستند که بیک عللی تا بحال اقدام نشده‌است و باید بشود و بعد گرفته شوند البته فعلا گرفته نمی‌شود باین ترتیب نود ونه در صد این صد و پنجاه هزار نفر مطابق آمار و حسابی که شده اصلا وجود خارجی نداردکه ما بخواهیم احضار بکنیم بنابراین اگر آقایان موافقت بفرمانید همانطور که عرض کردم این موضوع بخشودگی بکلی مجزا اس ازموضوع معافیت ایندوره‌ها بطوری که آقایان ملاحظه فرموه اندما این عمل را انجام داده‌ایم همچو چیزی نیست که یک جوان 35 ساله را بخدمت خواسته باشیم ما اصال متولدین 1294 تا 1305 را در فروردین ماه گذشته و در وهله سرباز گیری که الان مشغول اقدامش هستیم اصلا بخدمت نخواستیم (یکی از نمایندگان – خوب حالا همین را قبول کنید) بهمین دلیل هم بنده با این قسمت موافقم ولی ما الان در حال سرباز گیری هستیم اگر یک چنین عملی انجام شود ممکنست لطه بزند بتأمین احتیاجات ما و نیایند و کارما سست بوشد ما حسن نیت بخرج دادیم (نورالدین امامی – ما قول می‌دهیم سست نشود شما موافقت کنید) اصال احتیاج بطرح در اینجا نیست. خود وزارت جنگ مطابق ماده 26 قانون اسفند 1327 مجاز است که هر عده را که احتیاج بآنها ندارد احضار نکند احتیاج نیست بیائید این موضوع را داخل بکنید با موضوع بخشودگی اما موضوع بخشودگی بخشودگی اصولا در این مملکت مخصوصا بعد از وقایع شهریور 20 بنظر بنده کاری که بتمام شئون زندگی ما صدمه زده همین موضوع بخشودگیها و ارفاقها (صحیح است) بنظر بنده بخشودگی اصل نیست (کشاورز صدر – پس چرا دولت قانون محاکمه افسران فراری را اجرا نمی‌کند)آنرا هم الان عرض می‌کنم اگر مدرم خودشان را موظف بدانند که قانون را اجرا کنند هیچ اشکالی پیش نیم آید بنابراین ما بررسی کرده‌ایم با اینکه بخشودگی اصل نیتس حداکثر ارفاقیر ا که ممکن است بکنیم چون یکعده اشخاص از نظر بی اطلاعی بخدمت نیامده‌اند و بعلت اوضاع و احوال بخصوصی بوده فقط برای همین یکمرتبه بخشودگی پیشنهاد شده ومشمولین خیال نکنن که همه ساله این بخشودگیها خواهد شد. بخشودگی مطابق ترتیب است که طبق این لایحه تقدمی مجس شورای ملی می‌شود. در این لایحه بطوریکه ملاحظه فرمودید دو قسمت یکی فراری یکی هم مشمولین که خودشان را معرفی نکرده‌اند و فراریانی که فرار کردند. این اشخاص باید برای احترام قانون بگوئیم که بیایند و وضع شان روشن بشود. اگر فردا یک اوضاع و احوالی دش و ما خواستیم آنها را احضار کنیم باید بدانیم که اینها کجا هستند چرا بخشوده شده‌اند. متکفل بوده‌اند معاف بوده‌اند چه بوده‌اند. بگذارید قانون اجرا بشود. اینها بیایند خودشان را معرفی کنند. معاف خواهند شد و خواهند رفت. بعلاوه آنهائی هم که جزو طبقه 1294 تا 1305 هستند آنها قطعا معاف خواهند شد (سعید مهدوی – بگوئید که معاف شده‌اند) اداره نظام وظیفه می‌تواند اینها را معاف بکند، عرض کردم الان مشغول سرباز گیری هستند اگر اعتماد بمانیست بنده یک پیشنهادی می‌کنم که یک ماده یک ماده یی ممکنست اضافه بشود که وزارت جنگ مکلف است طبقات 10گانه 13940الی 1305 را پس از آزمایشی که الان در حال اجار هست بعمل آمد. طبق ماده 26 اسفند 1327 معاف بکند. (نبوی – آزمایش تیمسرا، یعنی صد میلیون تومان) آقایان نمایندگان توجه بفرمائید که اگر این قانون را تصویب کردید و پنجاه هزار نفری که احضار شده‌اند اگر تأمین نشد، جواب را که بدهد؟ اگر ما الان 50 هزار نفر خواستیم از کجا بیاوریم! آنها را هم که معاف کردیم رفتند از کجا بیاوریم! (مهدوی – تا 305 پنج دوره‌است) آخر شما این را می فرمائید متخصصش باید بگوید، این کسی که الان وزیر جنگ است و هفت سال رئیس اداره نظام وظیفه بوده او باید بگوید (مهدوی – این ایراد به ایشان هم وارد است که چرا تا حال توجه نکرده‌اند)
رئیس – آقای مهدوی بشما تذکر می‌دهم. معاون وزارت جنگ – بنابراین با توضیحاتی که بعرض آقایان رساندم و با سوابقی که بعرض رسید که خود وزارت جنگ این نظری که آقایان دارند مشغول اجرایش هست و یکنفر از آن طبقات را احضار کرده‌است صدی 99 هم شانس هست که احضار نکنیم، بنابراین بگذراید الانکه ما مشغول تأمین احتیاجات هستیم قانون لغو نشود و مردم تصور نکنند که ممکن است از خدمت فرار کنند و کسی هم تعقیب شان نکند، ولی بطور قطع این عمل انجام خواهد شدو این اشخاص هم بخشودگی شان به ایشان ابلاغ خواهد شد و موجبات آسایش برای عموم فراهم خواهد شد.
رئیس – پیشنهادی است باید رأی گرفت اگر رد شد تا سال 1305 هم پیشنهاد شده بعد بآنهم رأی می‌گیریم. معدل – به بنده مختصرا اجازه بدهید. توضیحی بدهم.
رئیس – شما توضیح دادید. معدل – بنده امضاء کننده پیشنهاد هستم.
رئیس – آقای نبوی توضیح دادند بفرمائید همان جا توضیح بدهید. معدل – وقتی آقای صفائی توضیح دادند بنظر بنده ترک اولی هم نبود بلکه گناه عظیمی مرتکب شدند، یعنی فرمودند که نمایندگان برای منافع شخصی شان یک همچو کاری می‌کنند. من اینجا اعلام می‌کنم که من یک نفر مشمول ندارم و از معاون وزارت جنگ هم می‌خواهم که اگر دارم در روزنامه اعلام بکنند. من این جا می‌گویم که تنها کسی اگر بین شما هست که در این مملکت زیر سایه بیرق شیر خورشید و بحمایت نظامی‌ها زندگی می‌کنند من هستم. اگر در فارس نظامی نوبد حیات من و خانواده‌ام نبود. من واجب می دانم که خاک پای نظامی‌ها را ببوسم ولی آقا این نظام را تاپایه اش را ب روی یک اساس محکمی نگذاریم دشمنان این نظام از آن سوء استفاده می‌کنند و حمله می‌کنند پایه اینکار الان روی رشوه وارتشاء است وعلتش هم اینست که مشمول اضافه بر تقاضای شماست. بگذارید یک اساس نو بریزیم. بیائید ما و شما یک وزارت جنگ خوب دست کنیم ما نباید با این حرفها خودمان را گول بزنیم این شوخی‌ها و بازی‌ها را کنار بگذارید افسر‌های بد را بیرون کنید آنهائی را که احتمال می‌دهید که رشوه می‌گیرند و مشکوک بآنها هستید آنها را لباسشان را بکنید و از در بیرونشان کنید. قانون نظام وظیفه را از نو بنویسید همه ما را بنویسید که اول شما وکلاء بیائید خدمتکنید کیست که بمملکتش علاقه ندارد مگر این جنگی که درایم می‌کنیم و ما خودمان در صف اولیش ایستاده‌ایم از نظام وظیفه مهمتر نیست مگر همه چیز خودمان را توی این نخوانده‌ایم که می آئیم اینکار را می‌کنیم؟ من با هزار و سیصد و پنجش موافقم و تصور هم نمی‌کنم که کسی نظری غیر از این داشته باشد و حالا این پیشنهاد را اصلاح می‌کنم به 1305
رئیس – این پیشنهادی است شده و مادام که استرداد نشده باید رأی گرفت و اگر قبول نشد می‌رویم سر 1305 (معدل – بنده با 1305 موافقم) موافقت نمی‌شود باید استرداد کنید هم شما و هم آقای نبوی (همهمه نمایندگان) آقایان گوش بدهید نمی‌گذارید به بینیم چکار می‌کنیم آقای معاون وزارت جنگ بیانی دارید بفرمائید معاون وزارت جنگ – همانطور که عرض کردم چون یک قانونی در این مورد قبلا بتصویب رسیده که طبق آن قانون اسفند 1327 این اختیار با وزارت جنگ هست که یک یا چند طبقه را معاف بکند پس در اینجا با اجازه آقایان عطف داده بوده بآن قانون که طبق اخیتارات قانون فلان معاف می وشد (مهدوی – نمی‌شود) آن قانون که لغو نشده بنابراین (دکتر بقائی – عطف لازم ندارد) صلاح نیست که بآن قانونی که گذشته لغو بشود این عطف بشود بآن قانون که وزارت جنگ مکلف است با استفاه از مقررات قانون سال 27 این عده را معاف کند اگر این پیشنهاد این طور اصلاح نشود سابقه خواهد شد که اگر ما خواستیم یکعده را معاف کنیم اجازه مجلس شورایملی لازم باشد با این ترتیب هم نظر آقایان تأمین می‌شود و در ضمن قانون هم که موجود است بیجهت لغو نمی‌شود
رئیس – پیشنهاد آقای معدل که تا سال 1307 معاف باشد خوانده شد حالا رأی می‌گیریم باین پیشنهاد آقایانیکه موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد معاون وزارت جنگ – اجازه میفرمائید
رئیس – بفرمائید معاون وزارت جنگ – بنده همانطور که بعرض آقایان نمایندگان محترم رسانیدم وزارت جنگ با بررسی دقیق موضوع فعلا نمی‌تواند قول بدهد که با معاف کردن این دوره‌ها بترتیب که مورد نظر آقایان هست بتواند احتیاج ارتش را تأمین بکند و معاف کردن این دروه‌ها بدون نظر اشخاص مسئول و تخصص اینکار در حقیقت متلاشی کردن ارتش است بنابراین استدعا می‌کنم از مقام ریاست که این لایحه را مسترد بدارند تا بررسی بیشتری در اطرافش بشود.
رئیس – موافق آئین نامه دولت می‌تواند در هر مرحله‌ای که هست لایحه اش را استرداد بکند (5- تعیین موقع دستور جلسه بعد – ختم جلسه)
رئیس – آقایان توجه کنید حالا یک لایحه دیگری داریم ولی وقت دیر است روز یکشنبه هم که جلسه باید داشته باشیم مجلس سنا افتتاح می‌شود روز پنجشنبه آینده هم تاسوعا است و همینطور یکشنیه بعد که دوازدهم است فقط یک سه شنبه در پیش داریم حال اگر آقایان موافقند روز سه شنبه 14 محرم که مطابق بیست وسوم مهر است جلسه باشد (صحیح است) فعلا مجلس را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز سه شنبه 23 مهر (مجلس مقارن ظهر ختم شد) رئیس مجلس شورایملی – رضا حکمت