مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ شهریور ۱۲۸۹ نشست ۱۳۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۱۱ شهریور ۱۲۸۹ نشست ۱۳۷
جلسه ۱۳۷
صورت مشروح روز شنبه ۲۸ شعبان المعظم ۱۳۲۸
مجلس سه ساعت و نیم قبل از ظهر در تحت ریاست آقای ذکاءالملک تشکیل شد.
صورت مجلس روز سه شنبه را آقای معاضد الملک قرائت نمود.
رئیس ـ در باب صورت مجلس اگر ملاحظاتی هست بفرمائید.
شیخ علی شیرازی ـ در باب انتخاب عوض آقای حایری در اول صورت مجلس نوشته شده است که روز قرار شد انتخاب شود و در جزء دستور قرائت نشد.
رئیس ـ چرا در صورت مجلس نوشته شده است که روز شنبه قرار شد انتخاب شود و در جزء دستور قرائت نشد.
محمد هاشم میرزا ـ آنچه به نظر میرسد تلگراف آن روز از خود آقای حایری نبود از طرف حکومت بود.
رئیس ـ تلگراف به امضای خود آقای حایری و از خود ایشان است.
شیخ اسمعیل هشترودی ـ آن روز بنده سه فقره تلگراف که از تبریز رسیده بود به مجلس تقدمی کردم دو فقره آن خوانده شد و یک فقره آن با وجودی که مهم بود قرائت نشد بنده تقاضا میکنم آن یک فقره هم قرائت شود.
رئیس ـ ملاحظه فرمودید آن روز آن دو فقره تلگراف که قرائت شد به بنده اعتراض کردند که چرا خواندند به این واسطه فقره سومی قرائت نشد.
شیخ اسمعیل هشترودی ـ چرا ایراد میکنند تلگراف مهم است تقاضا میکنم خوانده شود و اگر ایرادی میکنند بنده جواب میدهم برای اینکه از آذربایجان به ما ایراد خواهند کرد که چرا تلگراف ما خوانده نمیشود راجع به مالیات سابق است که انجمن ایالتی
دریافت نموده و پرداخته است فعلا رئیس مالیه میگوید قبول ندارم و به اعتقاد من انجمن این را به حساب خواهد گذاشت و مخبر السلطنه هم قبول دارد در این صورت باید در این خصوص قراری گذاشته شود که اشکالی تولید نشود و این تلگرافی را که کرده اند باید خوانده و زود جواب داده شود والّا انجمن ایالتی تبریز پروتست خواهد کرد که به کارهای آنجا رسیدگی نمینمایند.
رئیس ـ حالا همین اظهاری که کردید به منزله این است که تلگراف خوانده شده باشد به جهت اینکه مطلب آن را اظهار کردید دیگر لازم نیست تلگراف را هم قرائت نمائیم و عین آن را میفرستم به وزارت مالیه تا اقدام نماید.
حاجی شیخ اسدالله ـ فرمایشی را که میفرمودید باید تلگراف در مجلس قرائت شود عرض میکنم اگر باید تلگرافات در مجلس خوانده شود به کمیسیون عرایض برود تمام باید برود والّا یک تلگراف هم که خوانده شد باقی هم باید خوانده شود.
صنیع الدوله ـ به موجب قوانینی که از مجلس گذشته است گیلان جزء ولایات است فقط میخواستم سئوال کنم که آیا صحیح است در کاغذهای رسمی صورت مجلس آنجا را ایالت بنویسند مثل اینکه در این صورت نوشته شده انجمن ایالتی گیلان یا خیر؟
معاضد الملک ـ تا به حال هم ولایات مینوشتیم در این جا سهو شده باید اصلاح شود.
رئیس ـ اینکه آقای آقا شیخ اسدالله فرمودند اگر بنا شود تلگرافات خوانده شود باید کلیت داشته باشد اگر بنا شود تمام تلگرافاتی که به مجلس میرسد در مجلس قرائت شود اوقات ما تماما مصروف خواندن تلگرافات خواهد شد خوب است تشریف بیاورید در هیئت رئیسه و ببینید هر روزه چه قدر تلگرافات به هیئت رئیسه می آید و به کلی هم نمیتوانیم بگوئیم که هیچ تلگرافی هم نباید در مجلس خوانده شود و برود به کمیسیون عرایض البته بعضی تلگرافات هست که لازم است و باید در مجلس قرائت شود چه به کمیسیون عرایض برود یا نرود به این جهت است که بعضی از تلگرافات خوانده میشود و بعضی خوانده نمیشود.
کاشف ـ در مسئله همین تلگرافات که پریروز قرائت شد بایستی تلگرافات گیلان هم خوانده شود چون آنها از ترتیب مسبوق نیستند همین که میبینند بعضی تلگرافات خوانده میشود و بعضی خوانده نمیشود گمان میکنند که ما ها ندیده ایم با اینکه مسامحه مینمائیم.
رئیس ـ راجع به صورت مجلس اگر اعتراضی هست بفرمائید.
(اظهاری نشد و رئیس صورت مجلس را امضاء نمود.)
ناصر الاسلام ـ چون در خصوص گیلان مذاکره شد لازم است عرض کنم اینکه آقای صنیع الدوله فرمودند که گیلان ولایت صحیح است که در قانون ایالات و ولایات گیلان را جزو ولایت نوشته اند ولی تا یک اندازه آن ملاحظاتی که در آن روز بود امروز نیست و این انجمن زمانی که در دوره انقلات منعقد بود انجمن ایالتی آذربایجان که واقعا قائم مقام مجلس شورای ملی بود در تلگرافاتی که مینمود این انجمن گیلان را انجمن ایالتی خطاب مینمود و حالا اگر چه چندان لزومی ندارد و ما اسم ایالتی و ولایتی بودن را محل بحث و گفتگو قرار بدهیم ولی چنانچه لازم باشد خوب است در این خصوص مجلس مذاکره تفصیلی بنماید آن وقت آنچه نتیجه مذاکره شد رأی داد قاطع است.
حاجی سید ابراهیم ـ بنده فقط میخواستم عرض کنم اینکه بعضی از تلگرافات در مجلس قرائت میشود و بعضی نمیشود به واسطه کمیسیون عرایض نیست بلکه بسته به نظر هیئت رئیسه است.
شیخ غلامحسین ـ اسامی غائبین جلسات را خوب است بفرمائید در روزنامه ها بنویسند.
رئیس ـ پیش گفتیم که داده شود لازم است خاطر آقایان مسبوق باشد چراغانی پریشب مجلس شورای ملی با اینکه اداره مباشرت خیلی کم وقت داشت خیلی مستحسن واقع شده و مخصوصا اعلی حضرت همایونی پیغام فرستاده و این چراغانی را تحسین کرده اظهار تشکر نموده بودند.
(آقا میرزا ابراهیم خان - راپورت کمیسیون معارف را راجع به ماده ۶ قانون اداری معارف بود قرائت نمود کمیسیون با حضور اعضاء و آقایان حاج امام جمعه و حاج میرزا زین العابدین قمی و حاجی سید نصر الله و حاجی آقا و حاجی سید ابراهیم و آقا میرزا احمد و معاون وزارت اوقاف در ماده مذاکره کرده بالاخره به ترتیب ذیل رأی داده بودند.)
ماده ۶ وظایف اداره اوقاف:
۱. تحصیل صورت صحیح از وقف نامه و موقوفات مرکزی و ایالتی و ولایتی و بلوکات در کل ممالک ایران.
۲. نظارت کلیه در اعمال متولیان و نظار و تفیتش در وصول و ایصا عایدات اوقاف و مخالفت از حیف و میل اولیا و مباشرین وقف نسبت به اعیان و منافع موقوفات و تدارک موجبات آبادی آنها.
۳. اداره کردن موقوفاتی که تولیت آنها مستقیما به شخص سلطان عصر یا دولت است.
۴. مراقبت در صرف عایدات اوقاف به مصارف مخصوصه خودش.(حسب ما اوقفها اهلها)
۵. صرف منافع موقوفاتی که مصرف آن معین نبوده و باید در مطلق به ریات صرف شود در مصارف تعلیمات و فوائد عمومیه.
۶. اداره کردن موقوفاتی که متولی مخصوصی ندارد به موجب اذن از طرف یکی از حکام شرع بعد از مذاکرات لازمه آقای حاج سید ابراهیم پیشنهاد نمود که فقره ۵ جزء فقره ۴ شود به این ترتیب بعد از اهلها و صرف منافع موقوفاتی که منافع آن معین نبوده الخ این پیشنهاد طرف توجه نشده بعد از مقداری مذاکره به اضافه کلمه اهتمام در اول فقره ۵ ماده ۶ اصلاح شده به اتفاق آراء تصویب شده.
فقره ۵ از قرار ذیل اصلاح شد:
۵ و اهتمام در صرف منافع موقوفاتی که مصرف آن معین نبوده و باید در مطلق به ریات صرف شود و در مصارف تعلیمات و فوائد عمومیه.
رئیس ـ شور ثانی و اخذ رأی در مواد این قانون تمام شد حالا باید رأی بگیریم در کلیه مواد در کلیات این اگر مخالفی هست اظهار نماید.
(اظهار مخالفتی نشد.)
رئیس ـ معلوم شود مخالفی نیست رأی میگیریم در کلیه قانون اداری وزارت معارف به طوری که مواد آن جداگانه تصویب شد هر کس تصویب میکند قیام نماید.
(اغلب قیام نمودند و با اکثریت از مجلس شورای ملی گذشت.)
رئیس ـ حالا باید یک نفر عوض آقای حایری را به قرعه معین کنیم.
محمد هاشم میرزا ـ ابتدا نمیشود به قرعه معین کرد به جهت اینکه اصل دوم قانون اساسیشامل این یک نفر میشود اول باید انتخاب کرد در صورتی که اتفاق آراء حاصل شد آن وقت به قرعه معین شود.
رئیس ـ در این خصوص مذاکره خواهیم کرد ولی بنده همچو تصور میکنم مادامی که از این بیست نفر بخواهیم یک نفر یا دو نفر را بعد از انتخاب کنیم باید به قرعه معین کنیم هر وقت دو مرتبه یک بیست نفر معین شد از بین آنها پنج نفر معین شود باید اول انتخاب کرد در صورتی که اتفاق آراء حاصل نشد به قرعه معین شود.
محمد بروجردی ـ میخواستم عرض کنم تلگراف آقای حایری را که پریروز قرائت کردند نوشته بود به واسطه کسالت مزاج معذورم آیا این را میشود استعفا دانست.
رئیس ـ معلوم است که میخواهند استعفا بدهند.
وکیل الرعایا ـ بنده صرفه این ملت و مملکت را در این میبینم که اول شروع کنیم به انتخاب به جهت اینکه قانون آن چیزی است که نفع عمومی داشته باشد به جهت اینکه یک کسی که در آن دفعه دارای ۵۵ رأی بود که آقای محلاتی باشد چرا او را انتخاب نکنیم در صورتی که میدانیم به اتفاق آراء انتخاب خواهد شد و هیچ ایرادی هم نخواهد داشت و بهترین شخصی است برای این کار.
سید حسین اردبیلی ـ البته اگر احتمال بدهیم در صورتی که اخذ رأی شود اتفاق آراء حاصل خواهد شد خیلی بهتر است ولی به تجربه بر ما معلوم شد که ممکن نمیشود برای اینکه در آن مرتبه که میخواستم هر پنج نفر را انتخاب کنیم چهار مرتبه انتخاب کردیم بعد از مذاکرات زیاد در مرتبه چهارم فقط درباره یک نفر از آقایان اتفاق آراء حاصل شد حالا هم اگر ما تماما اکثریت آراء را رعایت کنیم و آن کسی که در دفعات گذشته دارای ۵۵ رأی بود واقعا همه ماها اسم او را بنویسیم و رأی خودمان را به متفرق نوشتن به هدر ندهیم خیلی بهتر است.
آقا شیخ محمد حسین یزدی ـ اگر میشد خیلی خوب بود ولی محال است باید به قرعه معین شود.
آقا سید حسین اردبیلی ـ ولی یقیناً می دانم که وقتی فنا شد انتخاب شود مثلاً بنده یکی از این آقایان را به واسطه اینکه در عتبات با او رابطه داشته ام خوب می شناسم و او را به عقیده خود بهتر از سایرین می دانم اسم او را می نویسم آن وقت سایر آقایان بر فرض که تماماً اسم یک نفر را بنویسند به واسطه مخالفتی که بنده با آنها کردهام تمام آراء به هدر خواهد رفت در این صورت به عقیده بنده بهتر این است که به قرعه معین کنیم و مقداری وقت مجلس را تلف نکنیم .
رئیس ـ این مباحثه طولانی خواهد شد مثل اینکه در دفعه گذشته چهار مرتبه رأی گرفتیم و در هر دفعه مذاکره کردیم بالاخره اتفاق آراء فقط درباره یک نفر حاصل شد حالا هم اگر انتخاب کنم باز همان قسم خواهد شد ولی چون این مسئله محل اختلاف شده است در اینکه انتخاب کنیم یا به قرعه معین نمائیم از مجلس رأی می گیریم ، رأی می گیریم هر کس موافق است با اینکه به قرعه معین شود قیام نماید. ( اغلب قیام نمودند )
( آقا میرزا مرتضی قلیخان . به قرعه آقایان ضیاءالممالک . میرزا ابراهیم قمی . آقا میرزا محمد نجات را برای استخراج قرعه معین نموده ابتدا اسامی ۱۵ نفر علمای معرفین را قرائت و در ظرف قرعه ریخته بعد از آن یک ورقه را استخراج و قرائت کرده آقای حاج شیخ محمد باقر همدانی معین شد ).
رئیس ـ آقای حاج شیخ محمد باقر همدانی به قرعه معین شد ( مبارک است ).
معاضد السلطنه ـ بنده راجع به کارهای حالیه و تا یک انداره آنچه راجع به وزارت داخله می خواستم چند کلمه عرض کنم اوضاع مملکت ما امروزه بر همه واضح است که به چه محظوراتی دچار هستیم و به هیچ وجه نباید غفلت داشته باشیم ولی بدبختانه می بینیم که همه مادر غفلت و اشتباه هستیم در چند روز قبل از این بنده اطلاع دارم که یک تلگرافی از اصفهان آمده است به وزارت داخله که یک جمعی می خواستند وارد اصفهان شوند و از آنجا بیایند به طهران و به حکومت اصفهان پیغام داده اند که شما خوبست شهر را خالی کنید که اینها به سهولت وارد اصفهان شوند و بگذرند این بوده است که سردار اشجع تلگراف کرده است به وزارت داخله و کسب تکلیف نموده است .
عزالملک ـ مخاطب آقای معاضد السلطنه کدام یک از وزراء است اگر وزیر داخله است که تشریف ندارند.
معاضد السلطنه ـ راجع به تلگرافی است که مخابره شده است فرق نمی کند حضور وزیر داخله هم باشد می گویم .
رئیس ـ چون آقای معاضد السلطنه فرموده بودند که من در آخر مجلس مطلبی دارم حالا چون بنده می خواهم برای پاره مذاکراتی مجلس را خصوصی کنم این است که به ایشان وقت داده ام و البته اگر فرمایش ایشان راجع به وزراء است باید در حضور ایشان مذاکره کنند.
معاضد السلطنه ـ من تعجب می کنم که مملکت شمادارد منقلب می شود و یک دسته ارتجاعی دارند بر ما غلبه م یکنند و همین که می خواهیم مذاکره کنیم شما می گوئید موقع مذاکره نیست باید رعایت قانون گردد.
عزالملک ـ بنده هیچ اظهار حرارت و مسالمت را ملتفت نمی شوم نظر بنده به رعایت قانون است باید معلوم بشود که این فرمایش آقای معاضد السلطنه است یا استیضاح هرچه هست باید با حضور وزیر داخله باشد .
معاضد السلطنه ـ عرض کردم فرق نمیکند در حضور وزیر داخله هم باشد می گویم و هرکس این امر را بخواهد مستور بدارد بنده او را خائن می دانم به جهت اینکه تلگراف می کنند به حکومت اصفهان که شهر را خالی کنید و حکومت اصفهان سه روز است به وزیر داخله تلگراف کردهاست و تکلیف خواسته است و ابداً آن تلگراف را نشان نمی دهند و جوابی هم به حکومت اصفهان نداده اند که تکلیف شود را بداند.
حسینعلی خان ـ عرض می کنم مطلب آقای معاضد السلطنه از شروع آن معلوم می شود که خیلی اهمیت دارد و اظهار آقای عزالملک هم خیلی قانونی است و راجع است به نظم داخلی مجلس ولی چون مطلب آقای معاضد السلطنه اهمیت دارد باید هرچه زودتر در مجلس شورای ملی مطرح مذاکره شود و باید با حضور وزیر داخله باشد بنده استدعا می کنم که همین امروز وزیر داخله را بخواهیم و در حضور ایشان آقای معاضد السلطنه مطلب خودشان را اظهار بدارند.
عزالملک ـ بنده عرضی ندارم و چون مدتی است که در بعضی روزنامجات می بینم که بعضی چیزها نسبت به نمایندگان می نویسند و ایراد می کنند که بنده نمی توانم قبول کنم از جمله می نویسند که وکلا یا نمی خواهند یا نمی دانند که به وظیفه خودشان رفتار کنند و بنده هیچ راضی نیستم که ببینم می گویند نمایندگان ملت نمی خواهند یا نمی توانند به وظیفه خودشان عمل کنند این است که بنده اخطار کردم که باید رعایت قانون شود.
معاضد السلطنه ـ بنده روز پنجشنبه در ابتدای جلسه عرض کردم که نسبت به اوضاع جنوب بعضی عرایضی دارم که در آخر جلسه یا صبح شنبه باید عرض کنم و الان چون آخر جلسه بود آقای رئیس هم اجازه دادند.
رئیس ـ البته باید به طریق قانونی مذاکره کرد من تعجب می کنم از آقای معاضد السلطنه که ایشان یک مطلبی به این مهمی داشتند چرا همان پریروز که مجملاً اظهار کردند استیضاح ننمودند که ما همان پریروز او را بفرستیم و امروز از راه قانونی داخل آن شویم حالا چون بعضی از مذاکرات هست که باید در مجلس خصوصی تمام شود و می خواستیم از این ساعت جلسه را خصوصی کنیم اگر میخواهید این مطلب را تمام کنیم که بفرستیم عقب وزیر داخله و با حضور ایشان داخل مذاکره این مطلب بشویم و مطالبی را که باید امروز در جلسه خصوصی مذاکره کنیم بگذاریم برای روز دیگر یا اینکه جلسه را خصوصی کنیم و به وزیر داخله هم اطلاع بدهیم که بعد از این حاضر شده این مطلب را موضوع مذاکره قرار بدهیم .
دکتر علیخان ـ بنده گمان نمی کنم که بشود امروز وزیر داخله را خواست واین مطلب آقای معاضد السلطنه را موضوع مذاکره قرارداد برای این که این اظهار ایشان با سئوال است یا استیضاح و در هر حال وزیر باید قبل از وقت از موضوع آن مسبوق باشد و به او اطلاع داده باشیم و امروز حق نداریم اشان را بخواهیم و در این خصوص مذاکره کنیم مطلب ایشان هرچه هست سئوال است یا استیضاح باید امروز بنویسید و اطلاع بدهید که حاضر شوند و جواب بدهند و به عقیده بنده امروز نمیشود در این خصوص مذاکره کرد.
رئیس ـ حالا همین طوری که آقای دکتر علیخان اظهار کردند خوبست آقای معاضد السلطنه امروز یک استیضاحی بنویسند که فرستاده شود تا بعد از این حاضر شده جواب بگویند.
معاضد السلطنه ـ این مسئله اشتباه نشود بنده برخلاف کابینه وزراء نیستم فقط مطلبی دارم باید سئوال کنم آن هم راجع به کابینه وزراء نیست راجع به وزیر داخله است و همین طوری که فرمودید می نویسم و تقدیم می کنم .
رئیس ـ البته استیضاح یا سئوال هرچه هست که نباید عمومی باشد راجع به هر وزیر که هست از همان وزیر می خواهند که حاضر شده جواب بگوید پس جلسه را خصوصی می کنیم بعد از این به مناسبت اینکه جلسات در ماه مبارک خواهد بود مثل سابق سه ساعت به غروب مانده باید حاضر شویم مشروط بر این که آقایان سر وقت حاضر شوند که تضییع وقت مجلس نشود.
نجات ـ خوبست ختم آن را هم معین بفرمائید که کی خواهد بود.
رئیس ـ غروب ختم خواهد شد.
( در این موقع جلسه عنی مبدل به خصوصی گردید بعد از ده دقیقه ثانیاً علنی گردید )کابینه وزراء نیز حضور داشتند.
رئیس ـ آقای معاضد السلطنه مطلبی داشتید راجع به وزارت داخله و می خواستید مذاکره کنید بفرمائید.
معاضد السلطنه ـ اینجا گفته شد قبل از این که آقای وزیر داخله تشریف بیاورند که یک تلگرافی از اصفهان که امیر مفخم یا بعضی های دیگر پیغام داده بودند به سردار اشجع که شما خوبست از شهر خارج شوید برای اینکه ما میخواهیم برویم به طهران به سهولت وارد اصفهان شویم و بگذریم این بودهاست که سردار اشجع تلگراف نموده و کسب تکلیف کرده است می خواستم که از آقای وزیر داخله سئوال کنم که در این باب چه اطلاعی دارند.
وزیر داخله ـ تلگرافی به این مضمون به هیچ وجه به وزارت داخله نرسیده است به هیئت دولت هم ابداً یک همچو تلگرافی نرسیده است حالا اگر یک وقتی یک جائی کسی با کسی مذاکره داشته باشد هیچ ربطی به وزارت داخله و هیئت دولت ندارد و من تعجب میکنم که همچو مطلبی در مجلس عنی گفته می شود و شهرت پیدا میکندو جواب آن در مجلس خصوصی که تماشاچی و نظار حضور ندارند گفته می شود
در حالتی که ابداً همچو چیزی نیست و همچوتلگرافی به هیئت دولت نرسیده است و دولت رسماً این مطلب را تکذیب می کند.
رئیس ـ مجلس خصوصی نیست علنی است روزنامه چی دارد و البته مذاکرات آن را در جرائد خواهند نوشت آقای معاضد السلطنه دیگر فرمایشی دارید بفرمائید.
معاضد السلطنه ـ حالا بنده به این جواب متقاعد شدم .
رئیس ـ مجلس باز خصوصی میشود برای همان مذاکرات .
( در ثانی ، تقریباً یک ساعت قبل از ظهر جلسه علنی مبدل به خصوصی گردید. )