مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ فروردین ۱۲۸۹ نشست ۷۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۱۰ فروردین ۱۲۸۹ نشست ۷۳
صورت مجلس یوم پنج شنبه ۱۹ ربیع الاول ۱۳۲۸
مجلس سه ساعت قبل از غروب آفتاب به ریاست آقای ممتاز الدوله نایب رئیس دوم تشکیل شد .
معاضدالملک صورت جلسه یوم چهارشنبه را قرائت کرد.
نایب رئیس ـ در صورت مجلس ملاحظه هست ؟ اظهاری نکردند صورت امضاء شد .
وکیل التجار ـ بنده از بابت وقت مجلس عرض دارم ما امیدوار بودیم که پس از ورود به این اطاق اقلاً چهار ساعت قبل از غروب حاضر شویم و کارها بهتر پیش می رود حالا می بینیم که برعکس شده در آن اطاق بودیم که بهتر می گذشت یعنی اگر چهار حاضر نمی شدیم سه و نیم مجلس منعقد می شد و یک ساعت از شب گذشته مجلس ختم می شد ولی اینجا که امدیم نیم ساعت دیر می ائیم و اول غروب ختم می شود و این از برای تراکم امور و زیادی کارها که روی هم ریخته است خیلی مضر است به عقیده بنده به این ترتیب هیچ کاری از پیش نخواهد رفت .
متین السلطنه ـ در صورت جلسه چنین نوشته شده بود که در آخر جلسه از طرف ریاست وقت انقضا جلسه آتیه سه ساعت به غروب معین شده آیا ممکن است علت آن را بفرمائید.
نایب رئیس ـ البته بی جهت نبوده است لکن وقتی که وقت را معین می کنند گمان نمی کنم مجبور باشند بگویند به این دلیل جلسه را این وقت معین کردیم .
متین السلطنه ـ تعیین وقت و دستور به مجلس است .
نایب رئیس ـ در نظامنامه داخلی که چنین چیزی نیست که تعیین وقت را مجلس نماید.
حاجی آقا ـ ما در ترتیب مذاکرات مجلس به طوری که رئیس معین می کند مجبوریم به همان طور صحبت نمائیم و می بینم رئیس طوری تعیین دستور جلسه را می نماید که معین الرعایا التأسف با حالات حالیه ما خیلی منافات دارد مثلاً دیروز موضوع مذاکرات قانون را قبول ونکوبروات و راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به متوفیات و راپورت کمیسیون فوائد عامه راجع به راه شوسه بین مشهد سر و بار فروش قرار دادند و حال اینکه به این ترتیب گرفتاری و بدبختیهای ما که واقعاً هیچ کدام ما مأمون در مذاکرات نیستیم نمی دانم این چه ترتیب تعیین مذاکرات است بنا بود هفته دو روز جلسه خصوصی منعقد شود که ترتیب مذاکرات را معین کنیم و مطالبی که اهم است مقدم بداریم و در آن مذاکره کنیم من نمی دانم در امتیاز راه شوسه شور کردن چه قایده دارد ولو اینکه از مجلس بگذرد درست است که این کارها لازم است و اسباب آبادی مملکت خواهد شد ولی ما امروز کارهای مهمتر از این داریم از تمام آقایان سئوال می کنم که آیا وجداناً شایسته بود که اما امروز از کارهای خیلی مهم قطع نظ رنمائیم و موضوع مذاکرات را راه شوسه قرار بدهیم یک روزی آقای تقی زاده فرمودند که موضوع مذاکرات باید الاهم فالاهم باشد در حقیقت خیلی اظهار صحیحی بود نمی دانم برای چه قابل توجه نشد بنده عرض می کنم اولاً باید اصل مملکت محفوظ بماند و امنیت تام خاصل باشد آن وقت شروع به مذاکره راه شوسه نمود مملکت در این حال است راه شوسه می خواهد چه کند ما باید اولاً بدانیم که آن ترتیبی که رئیس الوزرا بلکه هیئت وزراء به ما اطمینان دادند عمل شده است یا خیر آن وقت داخل مذاکرات دیگر شویم.
نایب رئیس ـ این فرمایشات خارج از موضوع است.
حاج آقا شیرازی ـ بنده می دانم خارج از موضوع است ولی لازم می دانم عرض کنم که ترتیب مذاکرات مرتب باشد بنده خواهش میکنم که آن دو روزی که جلسه خصوصی باید معین شد برای ترتیب مذاکرات جلسات علنی من بعد معین شود و ترتیب دستورهای مجلس علنی معلوم شود.
نایب رئیس ـ تعیین موضوع مذاکرات با رئیس مجلس است وقتی معین میخواهند بنمایند اگر صحبتی دارید همان وقت بفرمائید.
حاجی آقا ـ بنده دیروز میخواستم عرض کنم که هیئت رئیسه رفتند و جلسه ختم شد و به این ترتیب وجدان من امروز راضی نمیشود که در مسئله راه شوسه رأی بدهم.
نایب رئیس ـ موضوع مذاکرات امروز قانون قبول و نکول بروات تجارتی راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به متوفیات ـ راپورت کمیسیون فوائد عامه راجع به راه شوسه مشهد سرو بارفروش ولی چون نه وزیر عدلیه نه معاون ایشان تشریف ندارند راپورت کمیسیون مبتکرات را مقدم میداریم. راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به طرح آقای فهیم الملک در خصوص متوفیات قرائت شد.
نایب رئیس ـ اول باید بدانیم که این طرحی که از طرف آقای فهیم الملک پیشنهاد شده قابل توجه است یا خیر.
حاجی میرزا آقا ـ لابد قابل توجه بوده است که طبع و توزیع شده و اگر قابل توجه نباشد طبع نمیشود.
نایب رئیس ـ چون این یک طرحی بود که از طرف آقای فهیم الملک پیشنهاد شد در کمیسیون مبتکرات رجوع شد کمیسیون آن را قابل توجه دانسته است و طبع کرده است.
حاجی میرزا آقا ـ مگر قابل توجه نشد یعنی رأی نگرفتند؟
نایب رئیس ـ حالا رأی میگیریم که این قابل توجه است یا خیر.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ آن طرحی را که آقای فهیم الملک پیشنهاد کرده بود بفرمائید بخوانند.(طرح فهیم الملک قرائت شد.)
مؤتمن الملک ـ این را پانزده نفر امضاء نکرده اند.
نایب رئیس ـ چرا امضاء کرده اند؟ حالا رأی میگیریم هر کس این را قابل توجه میداند قیام نماید اغلب قیام نمودند و با اکثریت تصویب شد.
کمیسیون مبتکرات فوریت این طرح را تقاضا کرده است که زودتر به کمیسیون قوانین مالیه رجوع شود حالا باید رأی گرفت که مجلس این فوریت را تصویب میکند یا خیر.
فهیم الملک ـ بنده تقاضای فوریت این طرح را میکنم برای اینکه مقدار زیادی از این قبیل کارها وزارت مالیه به کمیسیون بودجه آمده است مقداری طبع و توزیع شده و مقداری مانده است و این اگر زودتر از مملکت بگذرد زحمات کمیسیون نصف خواهد شد.
تقی زاده ـ این فوریت هر روز بر خلاف معنی خودش حمل میشود یکی تقاضای فوریت میکند و مقصود او این است که زودتر از مجلس بگذرد و دیگری تقاضا میکند و مقصودش این است که یک دفعه در مجلس خوانده شود و پنج روز دیگر برساند و اینجا از وقتی که نظامنامه داخلس گذشته است هنوز یک روز رفتار نشده است و آن این است که بر همه چیزها مقدم باشد و به مجلس بیاید و یا اینکه در این مذاکرات باید به ترتیب الاهم فالاهم باشد و تا این ترتیب مذاکرات باید به ترتیب الاهم فالاهم باشد و تا این ترتیب معنی نشود یک ترتیب قانونی مشروطیت نیست باید هر کدام از مطالب که مهمتر است و دانستیم که لازم است به ترتیب الاهم فالاهم از مجلس بگذرانیم والّا ما اینجا میبینیم که بعضی از طرحها پیشنهاد میشود و فوریت آن تقاضا میشود آن وقت یک شور بگذرد در صورتی که آن کسی که تصویب کرده است مقصودش فوریت بوده است نه یک شور بلکه میخواسته است بر سایر مطالب مقدم شود و در آن دو شور بشود بر عکس طرحهائی که فوریت آن تقاضا میشود میرود به کمیسیون و مدتها میماند و اینکه این را فوری میدانند بنده فوری نمیدانم و این خیلی لازم است که در آن مذاکره شود ویک شور هم نمیشود بلکه باید دو شور شود.
نایب رئیس ـ حالا میخواهم آقای فهیم الملک از این فوریتی که در این طرح تقاضا میکند غرضشان کدام است از این رواست که میخواهند که در آن یک شور شود یا اینکه بر سایر مطالب مقدم بداریم و زود تر از مجلس بگذرد.
فهیم الملک ـ بنده شاید فهمیده باشم که مقصود از فوریت چیست که یعنی یک شور بشود و این را هم میدانم که این مذاکرات زیاد لازم ندارد و به همین مناسبت بنده فوریت این را تقاضا میکنم و گفتم که چون خودم در کمیسیون استدعا میکنم زودتر در این باب کمیسیون راپورت بدهد و از مجلس بگذرد و لازم میدانم که در آن یک شور شود.
نایب رئیس ـ پس رأی میگیریم هر کس فوریت این طرح را تصویب میکند قیام نماید.(اغلب قیام کردند.)
نایب رئیس ـ خوب فوریت این طرح قبول شد حالا میفرستم این را به کمیسیون قوانین مالیه مخالفی که نیست؟
دکتر علیخان ـ خوب است در کلیات این طرح یک مقداری مذاکره شود.
نایب رئیس ـ بعد از اینکه از کمیسیون برگشت مذاکره میشود در باب قانون قبول و نکول البته خاطر آقایان مسبوق است که سابقا راپورت این از کمیسیون عدلیه به مجلس آمد و تا آخر هم یک شور در مداد آنها به عمل آمد بعد از طرف ارباب کیخسرو پیشنهاد شد که یک ماه دیگر مسکوت عنه بماند و شور ثانوی نشود و همین طور شد و بعضی اصلاحات هم که این راپورت که از کمیسیون عدلیه آمده است به طوریکه منظور نظر آقایان شد است اغلب موادش تغییر پیدا کرده است و به کلی تفاوت دارد با آن موادی که مجلس در آن مباحثه اولیه نمویده است گویا یک ماده اش تغییر کرده است باقی تمام تغییر داده شده و طوری نوشته شده که معلوم نیست که اطلاح کدام است و موادالحاقیه کدام است و حالا مطابق نظامنامه داخلی شور اول در این به عمل آمده باید داخل شور ثانوی بشویم میخواستم از آقایان سئوال کنم که به جهت اینکه این تغییرات داده شده آیا لازم است که اساساً مذاکره کنیم آیا اینکه شور اول شده است و باید حالا شور ثانوی به عمل آید.
حاجی آقا ـ اساساً در کلیات قانون قبول و نکول تجارتی مذاکره شده است منتهی در مواد تغییری پیدا شده است.
نایب رئیس ـ پس معلوم میشود که مباحثه در مواد شده است تصویب میکند که شور ثانوی شود.
کاشف ـ بنده تقاضا میکنم که یک مرتبه دیگر خوانده شود چون تغییر پیدا کرده است آقایان مسبوق میشوند آن وقت نظریات معلوم میشود.
افتخار الواعظین ـ بنده عرض میکنم چون مواد سابقه تغییر کرده به طوری که به کلی از بین رفته و اساساً مواد دیگر به جای آنها گذاشته شده پس کافه اینها یک ماده تاسیس شده اولیه است و باید در کلیات آن مباحثه شود و در مواد دو شور شود.
تقی زاده ـ به نظر بنده هیچ شکی نیست که شور ثانوی است اگر یک چیز دیگری که تازه به مجلس آمده است به مجلس والّا یک قانونی که در اساسش مذاکره شده است و شور اول در مواد او شده است هیچ نمیشود که بعد از همه مباحثات که شده است دور بیندازند و از نو چیز دیگر بنویسند آن وقت هم که گفتند یک ماه بماند بنده سرش را نفهمیدم در هر صورت این شور ثانوی است و باید همان راپورت اولی قرائت شود.
مؤتمن الملک ـ آن چیزیکه کمیسیون مبتکرات طبع و توزیع کرده است ربطی به کمیسیون عدلیه ندارد.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ پیشنهادی که شده بود چند قسم بود یک قسمی از آن در شور اول پیشنهاد شده بود که راجع شد به کمیسیون مبتکرات و از آن کمیسیون اصلاح کرده اند داده اند به کمیسیون عدلیه یک قسمت از پیشنهادها را خود به کمیسیون مبتکرات طبع و توزیع کرده است.
نایب رئیس ـ خوب حالا اگر راپورت اولی را بخوانم معلوم نمیشود که پیشنهادهائی که شده است در ضمن کدام بوده است و اگر راپورت ثانی را بخوانیم معلوم نمیشود که این شور اول است یا ثانی به جهت تغییری که در مواد شده است.
افتخارالواعظین ـ این قانونی که بالفعل از عدلیه آوردند و چپ کرده این به عین حالش این است که یک امتیاز نامه به مجلس آمده باشد و رفته باشد به کمیسیون فوائد عامه کمیسیون فوائد عامه یک رسیدگی کرده تمام شرایط و مواد اولیه را از بنیان برده باشد و به کلی قلب کرده باشیم و یک شرایطی را خودش پیشنهاد کرده باشد عرض میکنم یک لایحه از طرف نمایندگان پیشنهاد شده کمیسیون عدلیه باید اولاً همان پیشنهاد اولیه را در ضمن راپورت خودش درج نماید پس از آن پیشنهادهائی که شده است و اصلاحاتی هم که خودش کرده است به صورت مواد در آخر بنویسند آن وقت ما از روی آن راپورت بتوانیم رأی بدهیم والّا اینکه فعلا در دست ماست غیر از اولی است.
مؤتمن الملک ـ بعضی مواد آن لایحه را بعضی از نمایندگان اصلاحات پیشنهاد کردند و ممکن است کمیسیون در بعضی مواد دیگر نظریات داشته باشد که تمام اینها باید در یک ورقه باشد و این کمیسیون بگوید که وزیر این طور پیشنهاد کرده بود و پیشنهاد نمایندگان را هم درج نمایند آن وقت ما میتوانیم از روی بصیرت رأی بدهیم والّا بعضی از پیشنهادها را بنده در اینجا نمیبینم و از مخبر میپرسم میگوید بعضی اصلاحات به نظر ما رسید بعضی میگویند این قانون قبول و نکول بروات است و آن پیشنهادهائی که در ج شده به جهت این بوده که راجع به آن نبوده اگر این طور است چرا لایحه وزیر را تغییر داده عقیده بنده این است که آن را بگذارید برای روز دیگر و برای اینکه کمیسیونها تکلیف خود را بدانند باید مطالبی که به آنها رجوع می شود باید صورت اصلاحات و تصویب کمیسیون و پیشنهاد وزیر را در یک ورقه بنویسند که از روی بصیرت رأی داده باشیم در هر صورت اگر این بماند به روزی که همه مطالعات خود را بکنیم بهتر است .
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ اولاً پیشنهاد وزیر مالیه چاپ شده و همه می دانند پیشنهادهائی که شده بود بعضی از آنها دخلی به قبول و نکول بروات نداشت ترتیب نوشتن بروات بودجه محاکمات بود آنها رفت به کمیسیون مبتکرات و کمیسیون رد کرد به جهت اینکه ربطی به این قانون نداشت و آنهائی که مربوط به این قانون بود فرستاد به کمیسیون عدلیه و عدلیه آنها را الحاق و ضمیمه کرد با مواد سابقه به مجلس فرستاد و همه آنچه پیشنهاد شده است تمام در دست است و میان وکلا توزیع شده است .
اسدالله میرزا ـ همین طوری که آقای مؤتمن الملک فرمودند ترتیب راپورت نوشتن همین طور است که تمام پیشنهادها و عین الیحه و اصلاح خود را کمیسیون در یک ورقه بنویسد که مجلس از ترتیب قبل از رأی دادن مسبوق باشد ولی بدبختانه از روز اول تا به حال بنده می بینم که راپورت های ما این طور نبوده است همان یک صورت جلسه را می نویسند آن هم خیلی مختصر واغلب مطالب راپورتی که باید در ضمن راپورت خود بنویسند به مذاکره می گذرد و اینکه می گویند برای روز دیگر بماند بنده به کلی مخالف هستم به جهت اینکه آن روزی که وزیر آن لایحه را پیشنهاد کرد فوریت آن را تقاضا نمود و گفت که تمنی دارم زودتر از مجلس بگذرد و بعد از مذاکره بالاخره قرار شد این را بر تمام چیزها مقدم بداریم و اینکه می گویند باید اساساً از این مذاکره شود به جهت اینکه با راپورت اول فرق کرده است بنده این را نمی فهمم برای اینکه صحبت در این است که برات را چه شکل باید قبول کرد و چه شکل باید نکول کرد واین به یک تغییر به کلی فرق نم یکند منتها اگر یک اصلاحی هم ضمیمه شده است ممکن است مخبر محترم توضیح بدهد و بنده عقیده ام این است که این شور ثانوی است و باید رأی گرفت وزیر عدلیه هم چند دفعه تقاضا کردند که اینمسئله اهمیت دارد و باید تکلیفی معلوم شود و اگر بخواهم اساساً در این مذاکره کنم خیلی طول خواهد کشید.
تقی زاده ـ یکی از چیزهای مهم این است که هر طرحی یا اصلاحی که از طرف وکلا پیشنهاد می شود هر قدر هم مهم باشد باید به مجلس بیاید و حالا می بینیم کمیسیون یک حقی را غیر از آنچه در نظامنامه داخلی به او داده شده ادعا می کند یعنی می گویند کمیسیون مبتکرات پیشنهادهائی که شه بود آنهائی که مربوط به این قانون نبود دور انداختند و آنهائی که که ربط داشت فرستادند به کمیسیون عدلیه وحال اینکه کمیسیون مبتکرات حق قابل توجه بودن یا نبودن و رأی دادن را ندارد ما آن مطلبی را که شب و روز در جلو نظر ما هست فراموش کرده ایم چه رسد به پیشنهادهائی که در یک ماه قبل کرده ایم حتی اینکه خود بنده فراموش کرده ام که چه چیز پیشنهاد کرده ام کلیت نظر شخص من این است قانون تمبر و برات نویسی باید از این قانون مجزی شود که فقط این قانون قبول ونکول بروات باشد و آن پیشنهادهائی که در خصوص تمبر شده بود در ضمن قانون تمبر نوشته شود و دیگر اینکه راپورتها باید حاوی دلایل باشد که مثلاً بگوید که به فلان دلیل فلان پیشنهاد را کمیسیون رد کرده است و به فلان دلیل پیشنهاد وزیر را صحیح ندانسته است بعد آنچه را که خود کمیسیون تصویب کرده است از آخر آن هم با دلایل می نویسد تا این مجلس بتواند از روی بصیرت رأی خود را اظهار نماید و کمیسیون مبتکرات یا کمیسیون های دیگر حق رد کردن هیچ پیشنهادی را ندارد.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ اینجا خیلی اشتباه شده است کمیسیون مبتکرات تمام طرحها را طرح کرده است در مجلس خواده شود شای قابل توجه شود کمیسیون مبتکرات جبر نکرده است منتهی در ضمن راپورت رأی خود را پیشنهاد کرده است که این قانون قابل توجه نیست مجلس مختار است الان هم راپورت کمیسیون مبتکرات را بخوانند شاید مجلس قابل توجه بداند.
( وزیر زاده ماده ۱۶ نظامنامه داخلی را در خصوص اینکه باید هر کسی نطق را در کرسی نطق نماید قرائت کرد ).
ادیب التجار ـ چون این مواد اغلب تغییر پیدا کرده است بهتر این است که این شور را شور اول قرار بدهید و امروز را هم منها بدارید و بگذارید برای روز دیگر به جهت اینکه جناب وزیر عدلیه تشریف ندارند و مخبر محترم کمیسیون هم از امور تجارت به خوبی اطلاع ندارند.
مؤتمن الملک ـ مخبر یک چیزی گفتند مرا به شک انداختند فرمودند اصلاحاتی که به کمیسیون مبتکرات رفته است هنوز به مجلس نیامده .
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ بلی همین طور است .
مؤتمن الملک ـ پس چطور این راپورت آمده است شاید اصلاحات از مجلس بگذرد.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ راپورت کمیسیون مبتکرات چاپ شده است و توزیع شده و به کمیسیون عدلیه داده شد و الان هم حاضر است لازم است خوانده شود.
لسان الحکما ـ فرمودند کمیسیون مبتکرات از حدود قانونی خود تجاوز کرده است بنده عرض می کنم که کمیسیون به هیچ وجه از حدود قانونی خود تجاوز نکرده است فقط پیشنهادی که مربوط به قانون تمبر بروات برده است کمیسیون عدلیه رد کرده است حالا به کمیسیون عدلیه نرفته است بحثی بر کمیسیون مبتکرات نیست .
شیبانی ـ مسئله قانون قبول ونکول بروات را عرض می کنم که ارباب کیخسرو یک ماه مهلت خواست برای اینکه از خارج و داخل اطلاعات کسب شود که مجلس زمان رأی دادن از ترتیب مسبوق باشد.
نایب رئیس ـ مذاکرات در این باب کافی است اینجا دو مسئله است یکی اینکه این راپورت را که تازه از کمیسیون عدلیه است همین را شروع کنیم شور اول یا شور دوم و دیگر اینکه اگر لازم است این دوباره برود به کمیسیون و تجدید در آن شود و برگردد.
دکتر اسمعیل خان ـ بنده تصدیق می کنم فرمایش مخبر کمیسیون را این اصلاحات یک ماه و نیم قبل داده شد و طبع و توزیع هم شده است و بنده هم یک نسخه از آن را دارم .
نایب رئیس ـ یک پیشنهادی آقای فاتح الملک در این باب کرده اند خوانده می شود ( پیشنهاد فاتح الملک قرائت شد ) این بنده تقاضا م یکنم که این برگردد به کمیسیون و کمیسیون اول لایحه وزیر بعد اصلاحات وکلا و بعد صورت تصویب خود را در یک ورقه طبع و توزیع نماید.
آقای شیخ ابراهیم ـ این پیشنهاد فقط فایده اش این است که اینها در یک ورقه چاپ شود و الا الان تمام اینها در سه ورقه طبع شده است بگیرید بخوانید.
نایب رئیس ـ حالا رأی می گیریم کسانی که این پیشنهاد را قابل توجه می دانند قیام نمایند .
(اغلب قیام کردند )
نایب رئیس ـ قابل توجه شد .
سلیمان میرزا ـ خیلی جای تعجب است این سه ورقه که در دست من است یکی لایحه وزارت یکی راپورت کمیسیون یکی هم اصلاحات وکلا این مسئله چون در یک ماه و نیم شاید آقایان قوه نسیانشان زیاد بوده فراموش کرده اند و الا دو مرتبه لازم نیست طبع شود.
مؤتمن الملک ـ این پیشنهادها که رفت به کمیسیون مبتکرات در قابل توجه بودن آنها رأی گرفته شد ( صورت مجلس هشتم صفر قرائت شد که فقط خوانده شود و رأی داده شود ).
مؤتمن الملک ـ معلوم شد رأی گرفته نشده است و مادام که رأی گرفته نشه نمی توانیم راپورت کمیسیون عدلیه را رأی بگیریم اول در قابل توجه بودن این پیشنهادها رأی گرفته شود بعد از اینکه تصویب شد برود به کمیسیون عدلیه و کمیسیون عدلیه راپورت بدهد آن وقت در آن مذاکره نماید.
تقی زاده ـ بنده گمان می کنم که در لفظ به مجلس آمدن اشتباه شده است یک ساعت است ه یه مکرر می گویند طبع و توزیع شده است و گمان می کنند که معنی به مجلس آمدن این است که طبع و توزیع شود و حال آنکه به مجلس آمدن معنیش این است که در مجلس قرائت شود.
نایب رئیس ـ آقای حسنعلی خان پیشنهادی کرده اند خواند می شود. این بنده پیشنهادی که کرده ام به روز دیگر گذارده شده به جای آن قانون ترک اسلحه به مجلس بیاید .
( پیشنهادی هم آقای تقی زاده نمود ) .
نایب رئیس ـ عجالتاً تا اوراق راجعه به ترک اسلحه حاضر شود شروع می شود به قرائت راپورت امتیازنامه راه شوسه به اسم شهریار خداداد فارسی معروف به ساسانی ( و راپورت کمیسیون فوائد عامه قرائت شد ).
نایب رئیس ـ اولاً در کلیات یک کشور می شود اقایانی که در کلیات فرمایشی دارند بفرمایند.
وکیل التجار ـ در اساس ساختن راه شوسه و تسطیح طرق هر قدر ممکن باشد هیچ گونه جای تنفید و گفتگو نیست و هر انداره هم ممکن باشد باید اقدام کرد پریروز در ضمن مذاکرات عرض کردم و حالا هم مجبورم تکرار کنم اساساً بای هر راپورت که از کمیسیون داده می شود پیشنهاد و نظریات وزیر را هم بنویسند که مثلاً وزیر نوشته باشد که این به فلان جهت و فلان دلیل صلاح امروزه مملکت است به جهت اینکه خیلی زحمات دارد روزنامه جات و سایر مردم هم در این نظریات خواهند کرد که علت این کار چه بوده است کمیسیون اول باید رأی وزیر و نظریات او را بنویسد بعد رأی خود را و اصلاحی را که کرده است بنویسد تا ما بتوانیم رأی بدهیم و بنده عقیده ام این است که تا رأی وزیر معلوم نشود نمی شود در این مواد داخل شد و رأی داد اگر چه این عرضم به جزئیات است ولی دیگر آنکه کاسه گرم ترا ز آش که نمی شود صاحب امتیاز می گوید که مهندس از خارج نمی آوردم کمیسیون دیگر نمی تواند تصویب کند که او م یتواند مهندس از خارجه بیاورد .
دکتر اسمعیل خان ـ قصد آقای وکیل التجار این است که پارلمان کابینه وزراء شده است یعنی آن اصلاحاتی که باید رد هیئت وزراء بشود در کمیسیونها بشود و بنده اگر چه در این عقیده ایشان شریکم ولی با وزیر فواید عامه هم از طرف دیگر شریکم به جهت اینکه مملکت ما تا به حال یک اسلوب و ترتیب صحیحی نداشته و تازه ما می خواهیم در یک حوزه و ترتیب صحیحی داخل شویم و فعلا تا یک اندازه تشکیل کمیسیونها برای این است که به قدری که می تواند شرکت بکند و در افکار وزراء یعنی اگر چیزی را وزیر مسبوق نشده در کمیسیون وقتی که تبادل افکار می شود آن مطلب لابد حل می شود و سابقه پیدا می کند و همچنین پارلمان هم فعلا باید کمک نماید یعنی او هم تبادل افکار نماید که مطالب لایحه را حل نماید ولی از یک طرف اعضاء پارلمان می توانند بگویند که به چه دلیل تکالیف وزارتخانه ها را بر کردن ما وارد می کنند و در اینجا وزیر یک عقیده صحیح خود را پیشنهاد کرده است و می گوید که هر وقتی یک کسی بخواهد راه شوسه بسازد لابد چون موجبات آبادی مملکت است باید با او همراهی کرد و در باب مهندس که فرمودند چون کمیسیون عقیده اش این بود که اگر به صاحب امتیاز اجازه بدهیم که یک نفر از مهندسین را مجبور باشد بیاورد و آن راه را بسازد ممکن بود که به واسطه بی علمی مهندس داخلی پس فردا راه خراب شود و اسباب زحمت بشود به این جهت اجازه داده ه صاحب امتیاز م یتواند اگر بخواهد از خارج مهندس بیاورد کمیسیون مجبور نکرده است که حکما باید مهندس اروپایی بیاورد گفته است اگر بخواهد بتواند بیاورد.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ اینکه گفته شد وزیر باید اظهارات خود را کتبا بنویسد نظامنامه می نویسد که هر طرحی یا لایحه که وزیر می نویسد باید بعد از اینکه با کمیسیون مذاکره کرد آنچه را تصویب وزیر و رأی کمیسیون شد کتبا بنویسند.
متین السلطنه ـ بنده موافقم با اینکه می گویند رأی وزیر باید کتبی باشد به جهت اینکه دو مرتبه لایحه وزیر آن چیزی را که اول رأی داده شده رأی خود را تغییر داد و علاوه بر این امروز نه وزیر فوائد عامه نه معاون ایشان در اینجا حضور دارند و مدافع منحصر به مخبر کمیسیون است . اگر امروز در این مذاکره شود به عقیده بنده بهتر است .
دکتر اسمعیل خان ـ هر لایحه که به مجلس آمد بعد از آنکه یک جزئی ایرادی در آن گرفتند از مجلس بیرون رفت دیگر برنگشت مسئله فرش جوهری که از مجلس بیرون رفت گمان می کنم که در این دوره دیگر به مجلس نیاید به نظر بنده عوض اینکه تشویق و زودتر این کار را بگذرانید می گوئید چون وزیر نیست امروز مذاکره نشود وعقب می اندازید هر کس هر ایرادی دارد بگوید تا کمیسیون توضیحات خود را بدهد مخبر کمیسیون حاضر است و دفاع می کند.
حاجی آقا ـ اینکه فرمودند صحیح است لکن این سبب نمی شود که یک مطالبی از مجرای قانونی نگذرد باید وزارت یا معادن حاضر باشند که تبادل افکار شود.
افتخارالواعظین ـ اگر ما شدت احتیاج خودمان را بدانیم گمان می کنم این قدر مذاکرات نکنیم یک امتیاز را که یک نفر از اتباع ایران خواسته است برای آبادی مملکت این قدر ایرادات گرفتن را صلاح نمی دانم اگر مدافع می خواهد مخبر کمیسیون حاضر است دیگر وزیر حاضر نشد نباید کار را عقب انداخت .
کاشف ـ در کلیات این امتیاز حرفی نیست به جهت اینکه اکثر از نطقها که در این باب شده موافق بود ولی چون وزیر حضور ندارد داخل شدن د رشور مواد را به عقیده خودم صلاح نمی دانم.
دکتر اسمعیل خان ـ بنده عضو را نمی دانم برای چه می خواهند اگر برای دفاع است که مخبر کمیسیون حاضر است و دفاع می کند دیگر چرا کار را عقب می اندازند.
متین السلطنه ـ بنده چون توضیحات دکتر را در باب فرش جوهری خیلی به شدت دیدم حقیقت جرأت نمی کنم به طور آزادی با ایشان صحبت کنم خوب است قدری ملاحظه بفرمائید و بنده لازم می دانم که وزیر حاضر شود و اول هم که طرحی پیشنهاد می کنند نظریات خود را بنویسند و عقیده ام این است که اگر این طریقه را امال نکنیم این یک سرمشقی برای آنها خواهد شد در موقع مذاکره باید وزیر یا معاون حاضر باشند.
نایب رئیس ـ مذاکره در کلیات کاملاً به عمل آمده حالا رأی می گیریم که داخل شور مواد شویم هر کس تصویب می کند قیام نماید ( اغلب قیام نمودند ).
نایب رئیس ـ به اکثریت تصویب شد داخل شور مواد شویم ( شروع به شور در مواد گردید تا شرط ۳ شور اول به عمل آمد نایب رئیس اجازه ده دقیقه تنفس داد.
مجدداً جلسه تشکیل پس از تنفس مجدداً مجلس منعقد گردید.
نایب رئیس ـ در جلسه سابق در این طرح رأی گرفته شد و قابل توجه گردید و در فوریت آن هم رأی گرفته شد حالا داخل در شور کلیات این طرح می شویم .
افتخار الواعظین ـ بنده می خواستم عرض کنم با ملاحظه مقتضیات این مملکت گذشتن این قانون بسیار لازم است .
میرزا ابراهیم خان ـ در کمیسیون مبتکرات است ه این طرح پیشنهاد شد هیچ قسم اسلحه را تصویب نکرده بودند برای چه بوده است .
تقی زاده ـ بنده به نظرم می رسد که اول باید قابل اجرا بودن قانون را در نظر گرفت و بعد قانون را وضع کرد بنده اول عرض می کنم خیلی لازم می دانم وضع این قانون را لکن همین قدر که اجرا شود و اجرای این را بنده خیلی مشکل می بینم ولی اگر ما نظر داشته باشیم که این خوب قانونی است باید وضع شود شیرین تر از این خیلی چیزها هست وحالا عرض می کنم لازم است که در موقع وضع این قانون وزیر جنگ و وزیر داخله اینجا حاضر باشند که آنها تعهد در اجرائش نمایند اگر چه خیلی چیزها هست که تعهد کردند و اجرا نکردند آن وقت ما هم آنچه را باید اظهار کنیم بکنیم زیرا اگر این وضع و تعهد شود که اجرا کنند و اجرا نشود آن وقت شأن و عظم این قانون متزلزل خواهد شد به علاوه مضر سیاسی است .
حاجی آقا ـ بنده آن روزی که این طرح مطرح و مذاکره شد و قبول شد لازم می دانستم همان وقت بگذرد و گمان می کنم مصالح زیاد در آن باشد و امروز هم تقاضا می کنم که این طرح بگذرد واینکه می فرمایند باید تعهد کنند که اجر شود بنده عرض می کنم هر قانونی که وضع شود البته وزراء مجبور به اجرای آن هستند و بنده هیچ مانعی در اجرای آن نمی بینم و هیچ گونه محظوری در آن نیست .
آقا سید حسین کزازی ـ چون صحبت اجرا بود خواستم عرض کنم که از طرف خود وزراء دیروز اعلانی شده است ولی بدبختانه نتیجه به عکس بخشیده است وعده اسلحه بردار زیادتر شده است ومیان یکی دو مجاهد وچندنفر پلیس زد و خورد شده است و آنها را زخم زده اند واینکه آقای تقی زاده می فرمایند که اگر اجرا نشود در صورتی که از مجلس بگذرد اسباب توهین است بنده عرض می کنم اگر اجرا نشود هم به مجلس هیچ برنمی خورد واین دفعه اول نیست برای اینکه نظایر این هم تا امروز دیده شده است مثلاً رئیس الوزرا درمجلس سری چندی قبل تعهد کرد که عمل مجاهدین را دو یا سه روزه اصلاح کنند وهنوز اصلاح و فیصل نشده است بنده می گویم مجلس نباید ملاحظه اجرا را نماید مجلس باید ملاحظه کند آیا لازم است یا خیر اگر لازم دانست باید قانون را وضع کند و عرض می کنم این قانون امروز لازم است و باید از مجلس بگذرد زیرا مملکتی که مشروطه است غیر از اهل نظام نباید که اسلحه داشته باشند اگر ما این قانون را وضع کردیم و وزراء اجرا نکردند آن وقت مجلس سلب اطمینانش را نسبت به آنها اظهار خواهد کرد بنده تقاضا م یکنم که این قانون برای حال حالیه مملکت باید وضع شود وجداً اجرای آن را از هیئت وزراء بخواهیم .
وکیل الرعایا ـ بنده با آنچه راجع به این قانون است موافقم و حرفی ندارم ولی با چیزهای دیگری که بعضی آقایان می گویند به کلی مخالف هستم و آن چیزی است که در باب کلیه این قانون گفته می شود می خواهم عرض کنم در کجای دنیا شهری است که سیصد هزار نفر جمعیت داشته باشد دارای چند نفر شریر نباشد مخصوصاً شهر تهران زیرا تا به حال یک حکومت نبوده که در صدد تهذیب اخلاق مردم برآید در این صورت دو نفر در عرض دو ماه زد و خورد کردند مسئله نیست بنده آنچه اول گفته شد و حالا گفتند نمی توانم تصور کنم و آنچه گفتند که وزراء باید اینجا بنشینند و بگویند که ما می توانیم اجرا کنیم یا آنکه نمی توانیم اجرا کنیم بنده عرض می کنم وقتی که این قانون از مجلس گذشت به امضای نایب السلطنه رسید هیئت وزراء و دولت ما مکلفند که آن را اجرا کنند و شاید هم آنها به مقدمات اینکار شروع کرده باشند دیگر آنکه استدعا دارم وقتی که یک حرفی شنیدید در یک نقطه از شهر نگوئید مجاهدین برای اینکه میان آنها می دانم خیلی از اشخاص هستند که دارای مقامات عالی می باشند و یکی شان به صد مثل بنده می ارزد و به مقام آنها بر می خورد هیچ مملکتی خالی از شرور نیست شرور هم لابد به یک لباس در می آید پس اگر کسی به لباس مجاهدت بیرون آمد ویک رفتار خلاف قانون کرد نباید گفت از مجاهدین است واینکه گفته شد مجلس از رئیس الوزرا خواست تصفیه امور مجاهدین را رئیسی الوزرا هفت روز وقت خواست و اقدام هم کرده است ولی البته نباید بگوئید که اینها مانع استقلال ما می باشند.
ارباب کیخسرو ـ بنده در اصل این قانون عرضی ندارم البته باید جلوگیری شود که هر کس اسلحه دارد از او خلع شود واز گوشه و کنار هم باید مواظب شد که اسلحه وارد نکنند.
ناصرالاسلام ـ بنده عرض می کنم بعد از آنکه این لایحه پیشنهاد شود و مجلس فوریت آن را تصویب کنند و از مجلس بگذرد و اولیای دولت از اجرای آن عجز داشته باشند به عقیده بنده نشستن ما در اینجا صلاح نیست و بنده خودم را مامون نمیبینم که در اینجا بنشینم بنده عرض میکنم این قانون اهمیت دارد و باید از مجلس فورا بگذرد و حضور وزیر داخله و وزیر جنگ هم چندان اهمیت ندارد.
تقی زاده ـ گاهی میشود که بعضی نطق های قدری مطول را در جای خود میکنیم و گاهی هم نطق های مختصر را برای اینکه اهمیت دارد اینجا باید بگوئیم و بنده اینجا امه ام که شاهد بگیرم که من این را گفته ام آقای وکیل الرعایا گفتند که کی میتواند بگوید که اینجا هم چه خبری شده است یا آنکه این قانون قابل اجرا نیست بنده هیچ همچو چیزی نگفته ام لکن این حرفها را برای روزنامه نویس نباید گفت که دولت ما قادر است فلان است بی زوال است تصور بکنید اگر یک نفر شب بیاید خانه ما و بگوید که این قابل اجرا هست یا نیست آن وقت میبینیم که بینی و بین الله خواهی گفت که قابل اجر نمیشود ولی چون اینجا رسمی است میائیم و شعر میخوانیم بنده نمیگویم ممکن نیست اجرا شود ولی میگویم به نظر بنده این کاره ها که تا به حال اجرا شده ما میخواهیم با وزراء مساعدت نمائیم و باید پیش خودمان مصمم شویم و بدانیم که این مساعدت چه چیز است این قانون که منحصر شهر تهران نیست درتمام نقاط ایران باید مجری شود با اجازه کتبی نظمیه باید باشد ولی در ایلات و قرا هم ممکن است که این را بگوئیم این هیچ فایده ندارد از شش ماه به این طرف چند فقره در اینجا رأی داده شده و وزراء تعهد کردند و اجرا نشده بنده بدون اینکه آنها حاضر باشند صلاح نمیدانم این را رأی بدهیم بلکه لازم میدانم که یک صورت از این رأی بدهیم بلکه لازم میدانم که یک صورت از این را بایر برای نایب السلطنه بفرستیم اگر صلاح امروزه را دانست و ممکن الاجرا شد آن زمان داخل مذاکره شویم برای این که هیئت وزراء بدانند که وقتی گفتند ممکن الاجرا است و از مجلس گذشت و مجرا نشد مجلس فورا سلب اطمینان خود را از آنها خواهد کرد و به عقیده بنده در این دو سه ماه آخر ما یک قدری عظم مجلس را بردیم و از اینکه گذاشتیم وزراء تعهدات خیلی بزرگ کردند و عمل نکردند.
حاج آقا ـ فرمایشات آقا را بنده تصدیق دارم ولی عرض میکنم مطلبی که در پارلمان مطرح میشود نمایندگان وظیفه وکالتشان این است که عقبش راداشته باشند اگر عقب آن را نداشته اند وکلا به وظیفه خود عمل نکرده اند بنده وقتی یک مطلبی را رأی دادم که باید عمل شود حاضر بشود اگر اجرا نشود عدم اطمینان خود را نسبت به وزراء اظهار بدارم و در این مسئله اعتقادم این است که فورا این قانون باید از مجلس بگذرد و از آن طرف عرض نیمکنم که باید انی الاجرا باشد البته هر مملکتی که تازه پا در ایجاد تجدد قانون را گذارده باید به مرور ایام و ملایمت اجرای قانون را در آن نمود معلوم هست در ایلات و عشایر که یادگار عهد توحش و بربریت هستند به این زودیها نمیشود این قانون را مجرا داشت ولی این منافات ندارد که این قانون زودتر از مجلس بگذرد و به تدریج در آنها مجرا شود اما در باب وزراء عرض میکنم اولاً لازم نیست در اینجا در اطاق دیگر تشریف دارند بفرستید بیایند و عرض میکنم که هر کاری را باید عقب آن را گرفت تا عمل شود.
اسدالله میرزا ـ بنده چنانچه گفته شد لفظ نمیتوانند را غلط میدانم زیرا که ما یک قانونی را امروز میخواهیم وضع کنیم و تمام به اتفاق آراء برخاستیم و گفتی که امروزه این قانون صلاح مملکت نیست خیلی غریب است چه طور میشود این حرف را گفت که این قانون قابل اجرا نیست اشخاصیکه در این مملکت اسلحه بر میدارند از دو شکل خارج نیست یا مجاهدند که آنها فدائی هستند و اگر این مردم هستند که یقینا آن ساعتی که پارلمان که تمام خونهای خود را برای او ریخته اند و تمام فداکاریها را برای او کرده اند رأی داد عمل خواهند کرد اگر عده ای از اشخاص عمل نکردند آنها شریرند و دولت میتواند آنها را دفع کند و نمیتوانیم بگوئیم که دولت نمیتواند وی اگر بگوئیم که میتواند ولی نمیخواهند بکنند از یک حرف صحیحی است در این صورت که یک همچو وزیری بخواهد این طور عمل کند بنده اول کسی هستم که سلب اطمینان خود را اظهار کنم و اول کسی خواهم بود که ورقه آبی را علنا روی میز بگذارم و بگویم که من این وزیر را قبول ندارم پس گمان میکنم که لفظ نمیتوانند را اصلا نگوئیم و به اتفاق این قانون را که امروز برای ممکلت ما خیلی لازم است رأی بدهیم و اینکه میگویند ممکن است هیئت وزراء بگویند که این قابل اجرا نیست این غلط است چطور میتوانند همچو اظهاری را بکنند پس شما معلوم میشود که خبر از اقتدار دولت جدید ندارید و در این که باید وزیر جنگ حاضر باشد ممکن است این قانون بگذرد و اگر مذاکره با ایشان لازم باشد روز دیگر حاضر شوند.
افتخارالواعظین ـ برای اینکه بدانند وزراء همراهند بنده عین راپورت کمیسیون نظام را میخوانم.(راپورت را قرائت کرد که قانون ترک اسلحه با حضور معاون وزارت جنگ در کمیسیون مطرح شور گردید.) بنده عرض میکنم اگر این قانون غیر قابل اجرا بود معاون وزارت جنگ در کمیسیون حاضر نمیشد و تصویب نمیکرد.
وکیل التجار ـ بنده اول که اجازه خواستم گمان میکردم که در کلیات این قدر مذاکره نخواهد شد ولی چون پاره ای اشکالات پیش آمد لازم است عرض کنم بنده آن اشخاصی را که اسلحه برمیدارند ابدا تقصیرکار نمیدانم تقصیر کار کسانی را میدانم که از آنها جلوگیری نمیکنند بنده یک عده با میشناسم که هر چه بگویند حاضرند ولی یک عده دیگری هستند که به لباس مجاهدت بیرون آمدند و مخالفت میکنند بنده هیچ تصور نمیکنم که این عده را بگذارند مخالفت نمایند یا اینکه آنها را داخل نظام کنند بنده عرض میکنم لفظ نمیتوانند را نباید گفت و باید در کمال اطمینان رأی داد وزراء هم مکلفند که اجرا نمایند.
مؤتمن الملک ـ میخواهم عرض کنم برای چه این قدر مذاکره میکنیم معلوم است که هر مطلبی که به مجلس می آید باید وزیری که آن مطلب راجع به او است خودش در اینجا حضور داشته باشد ممکن است بعضی ایرادات داشته باشد یا بعضی کارها بی حضور وزیر گذشته همچو چیزی نشده اگر شده بی قاعده بوده است در این مسئله تا وزیر جنگ یا معادن حاضر نباشد بنده نمیتوانم رأی بدهم به عقیده بنده باید صورت این را بفرستید پیش وزیر جنگ که از اطراف آن را ملاحظه کند اگر تصویب کردند مذاکره شود و اینکه گفتند معاون در کمیسیون حاضر بوده ممکن است ایرادات کرده باشد و کمیسیون راپورت ننوشته باشد.
نایب رئیس ـ پس معلوم میشود که در تصویب این قانون حضور وزیر را لازم میدانید پس این را میگذاریم به روز دیگر که وزیر هم حاضر شود حالا در قابل توجه بودن پیشنهاد هائی که به کمیسیون مبتکرات رفته است خوب است رأی بگیریم و رجوع کنیم به کمیسیون عدلیه که معوق نماند مخصوصا وزیر هم تشریف آوردند که زودتر این قانون از مجلس بگذرد.
(راپورت کمیسیون مبتکرات راجع به اصلاحاتی که پیشنهاد شده بود قرائت شد بعضی از آنها را نمایندگان که پیشنهاد کرده بودند مسترد داشته در بقیه رأی گرفته شد یک قسمت از آنها با اکثریت قابل توجه شده و رجوع به کمیسیون عدلیه گردید.)
پیشنهاد هائی که قابل توجه شد:
پیشنهاد ابوالقاسم میرزا ـ پیشنهاد دکتر علی خان ـ پیشنهاد تقی زاده ـ پیشنهاد کاشف.
اسدالله میرزا بعضی مواد برای تکمیل قانون بروات پیشنهاد کرده بود ماده اول و دوم و سوم را مسترد داشته و در بقیه آن تا ماده ۸ رأی گرفته با اکثریت قابل توجه شد.
نایب رئیس ـ اینها راجع میشود به کمیسیون عدلیه.
جلسه آتیه روز سه شنبه چهار ساعت به غروب و دستور آن از این قرار است.
قانون ترک اسلحه ـ طرح قانونی راجع به وظایف ـ راپورت کمیسیون معارف راجع به قانون وزارت معارف و اوقاف.
دکتر اسمعیل خان ـ پریروز وقتی که بودجه مجلس را قرائت کردند آقایان هر کدام در خصوص حقوق دیوانی نمایندگان اظهاراتی کردند اگر نظرتان باشد بنده تقریبا یک ماه است پیشنهادی کردم تمنا میکنم یا شنبه یا یک شنبه جزء دستور منظور شود.
نایب رئیس ـ لازم میدانید جزء دستور شنبه منظور شود.(جمعی گفتند لازم است.)
نایب رئیس ـ پس رأی میگیریم کسانی که تصویب میکنند پیشنهاد آقای دکتر اسمعیل خان که در خصوص حقوق مستخدمین بود و رجوع به کمیسیون گردید دستور روز شنبه منظور شود قیام نمایند.(اغلب قیام نمودند.)
نایب رئیس ـ با اکثریت تصویب شد که جزء دستور روز شنبه منظور شود.
ادیب التجار ـ میخواستم عرض کنم در خصوص قانون ترک اسلحه که قرار شد در حضور وزیر جنگ و وزیر داخله بگذرد خوب است بفرمائید به آنها اطلاع بدهند که روز شنبه با حضور وزارتین قانون تصویب شود.
ارباب کیخسرو ـ عرض میکنم چیزهائی را که کمیسیون مبتکرات رد میکند خوب است بفرمائید ندهند که چاپ شود به جهت اینکه مخارجی بیهوده برای طبع آن میشود.
دکتر امیر خان ـ بنده برای اطلاع عرض میکنم که چندین جلسه است که کمیسیون نظام برای نداشتن کار تعطیل کرده است.
مجلس مقارن غروب ختم گردید.