مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۲
مذاکرات روز یکشنبه ۱۶ شهر صفرالمظفر ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۱۵ را آقای حاج سید نصرالله قرائت نموده بعد جواب تلگراف متحصنین تلگرافخانه کرمان که از طرف مجلس مقدس شورای ملی نوشته شده بود قرائت کردند که خلاصه آن قریب باین مضمون بود:
- عموم متحصنین تلگرافخانه کرمان تلگراف مکرره شما در باب انتخابات کرمان رسیده واز طرف مجلس هم جوابهای متعدد داده شده از قراری که صورت انتخابات منتخبین در مجلس اظهار شد سوای یکنفر وکیل طبقه علما تماما بموجب نظامنامه انتخابات صحیح بوده و تلگراف شد وکلا حرکت نمایند در این صورت ماندن شما در تلگرافخانه معنی ندارد اگر حرفی دارید یکی دو نفر از جانب خودتان بفرستید اینجا تا رسیدگی بعمل آید.
(و بعد رقعه وزارت عدلیه که در جواب رقعه مجلس محترم نوشته بود قرائت شد که خلاصه آن قریب باین مضمون است:
- مرقومه مطاعه در باب اخطار حاج ملک التجار و احضار خود بنده در روز دو شنبه دو ساعت بغروب مانده وصول یافت شرحی بحاج ملک التجار نوشته شد که حاضر شود و خودم هم روز دوشنبه در ساعت مقرره حاضر خواهم شد).
رئیس- حالا مطابق این کاغذ فردا مجلس منعقد می‌شود و البته همه حاضر خواهند شد در این خصوص مذاکره شده ترک دعوی می‌شود بعد لازم بمذاکره شود و یقینا هم خواهد شد همان طوری که گفته شد در انجمن علیحده عده معین شود ۱۵ نفر در خارج هر قدر لازم است مذاکره و رسیدگی نمایند حال آن پانزده نفر باید انتخاب شود
(آقا شیخ ابراهیم اظهار داشتند که همان انجمن تحقیق عرایض برای رسیدگی باینکار کافی است جناب رئیس جواب دادند که آن انجمن کافی نیست و گفته شد انتخاب آن ۱۵ نفر بعداز طرح دعوی در مجلس اول).
آقا شیخ حسین – آن روز در اطاق انتظار قرار شد قراردادنامه بانک ملی بامضاء دولت برسد وبانک پول بدهد و همه میدانید قشون بی پول نمی‌تواند بماند لابد از کسبه وغیر ه کرده‌اند و حالا آنها هم مطالبه می‌نمایند میخواهیم بدانیم دولت آن قراردادنامه را امضا کرده یا نه؟
رئیس- گویا تا امروز امضا نشده است.
معین التجار- گویا هنوز امضا نشده و گویا میل هم نداشته باشند که این بانکملی تأسیس شود و بعرض شاه میرسانند که بانکملی نمی‌تواند پول بدهد و اشکالات را خودشان تولید می‌کنند.
وکیل التجار- چند روز قبل جناب خبرالسلطنه که واسطه اینکار و نماینده دولت بودند رسما در مجلس اخطار کردند که دولت آن قرارنامه را قبول کرده حالا چه طور ممکن است بگویند قبول نشده.
آقا میرزا ابوالحسن خان – حالا وزیر مالیه می‌آیند مجلس باید استفسار شود این مطلب خیلی اهمیت دارد از قراریکه شنیده شد دو هفته قبل مجلسی دردربار منعقد شده در باب استقراض از بانک ملی یا از خارجه پس ازمذاکره گویا قرض ازخارجه را تصویب کرده‌اند و از آقایان وکلا هم یکی دو نفری این مطلب را شنیده‌اند و من نمی‌توانم بگویم این راست است یا دروغ ولی دانستن این مطلب خیلی اهمیت دارد و بعداز آنکه خود بانک ملی حاضر است در دادن پول دیگر این مذاکرات برای چیست؟ (در اینموقع آقای حاج سید نصرالله سئوال نمودند جهت تاخیر امضاء قراردادنامه تا حال چیست؟ آقای حاج معین التجار جواب دادند قرار بود پریروز وزیرمالیه بروند دوشان تیه و بصحه همایونی برسانند رفتند و نشد امروز را وعده داده‌اند).
آقا سید حسن تقی زاده – همه میدانند بانک ملی منشاء سعادت ملت است بر فرض بانک ملی تشکیل نشود ولی خطور دادن تصویب قرض از خارجه را بخیال کفر است آن وزیریکه تصدیق می‌کند استقراض از خارجه را باید از خود و خانواده و هستی خود بگذارد.
حاج امین الضرب – نه مناقشه هست و نه از آنها استثکاری شده قرارنامه نوشته شده باید بصحه همایونی برسد.
سعدالدوله – مطلب همین است که جناب حاجی امین الضرب گفتند.
وکیل التجار – گویا روز پنجشنبه یا شنبه نمیدانم مذاکره درخصوص تتمیم قانون اساسی شد قرار شد که روز شنبه یا یکشنبه بیاورند مجلس خوانده شود چه شد؟
حاج سید نصرالله – تمام است قرار شد یک عده از بیست نفر حاضر شود یکدفعه بخوانیم بعد بیاورند مجلس قرائت شود.
حاج معین التجار- یک مطلبی است که اهمیت دارد در مسئله نان که مجلس و آقایان فرموند کمپانی قبول کرد قرارشد دولت پانزده هزار خروار گندم در مدت دو ماه بکمپانی برسانند تا حال که چهار ماهست تماما نرسیده بهمه جهت پنجهزار خروار داده‌اند و همچنین قرار بوده ده هزار خروار از قرار خرواری ده تومان از ملاکین گرفته برسانند تاکنون از آنهم پنج خروار رسانده‌اند و نیز قرار بود پنجاه هزار تومان وجه نقد تا آخر سال بدهند آنرا هم حواله بانک ملی نموده‌اند چندی قبل بصدراعظم عرض کردیم فرمودند جنس را میرسانیم بوزرا حالیه عرض کردیم وبعرض اعلیحضرت رساندند گفتند میرسانیم و گفتیم اگر این جنس نرسد خبازخانه‌ها بسته می‌شود حال تکلیف چیست بخواهیم از قزوین یا جای دیگر جنس بیاوریم خرواری بیست تومان تمام می‌شود چه باید کرد؟
حاجی سید نصرالله – طرف شکایت شما وزارت داخله است.
حاج معین التجار – بوزارت داخله هم اظهار شد گفتند جنس گرفته میرسانیم و استعفا هم نوشته‌ایم.
حاج امین الضرب – حتی گفته شد ذخیره احتیاطی هم در انبار دولتی هم در انبار کمپانی هست برای اینکه نگویید چرا بما اطلاع ندادید چند روز قبل گفتیم و اینجا هم میگوییم که مطلع باشید.
حاجی سید نصرالله – شما اگر بقدر یک سال هم ذخیره داشته باشید آنها باید بتکلیف خودشان عمل کنند حال مجلس چه صلاح بداند اگر صلاح است چیزی بوزارت داخله در این خصوص نوشته شد.
صدیق حضرت – از طرف مجلس شرحی نوشته شد جواب نوشته بودند که حاجب‌الدوله مامور است جنس را گرفته برساند.
سعدالدوله – حالا درست ملاحظه نمایید چند فقره مذاکره شده هیچکدام نتیجه نداده است.
وثوق الدوله – حالا وزیر مالیه تشریف آورده‌اند باید توضیحات خواسته شود.
رئیس- جناب وزیر مالیه چند فقره سئوال بود از طرف اعضا محترم مجلس باید سئوال شود اول فقره مسیونوز است که میگویند این روزها حرکت خواهد کردو معلوم نشد حساب او چه شد.
وزیر مالیه – حرکت مسیونوز معلوم نیست ومن نشنیده‌ام و همچو بنایی نبود اما از بابت حساب مشغول محاسبه او بودند دانستند و اینکه نتیجه زودتر بدست نیامده بجهت این است که مال چند سال است و تو در تو و درهم است از این بابت آسوده باشید.
مستشارالدوله – قرار بود بمحاسبه مسیو نوز در کمیسیونی با حضور چندنفر از اهل اطلاع و از اهل گمرک که بصیرت دارند رسیدگی نمایند والا از چند نفر مستوفیها که بصیرت ندارند و بعضی ملاحظات هم روی کار بیاید فایده نخواهد داد خوب است وزارت مالیه اجازه فرمایند از خارج اشخاصیکه بصیرت دارند حاضر شده محض خدمت بملت بطور مدعی گری از او حساب بخواهند.
وزیر مالیه – بلی این مذاکره در چند وقت قبل اینجا شد و گفتیم این محاسبه فعلا همان حساب جمعی است که خود او برای خود معین کرده و بعد از تمام شدن این محاسبه آن مسئله تفتیش است که شما گفتید لابد تدارک خواهد شد و چهار نفر بجهت این کارها از خارجه خواسته‌ایم حتی گفته‌ایم یکنفر آنها طوری عالم باشد که بحساب رسیدگی نماید امیدواریم تاحساب روشن شود آنها هم برسند.
(در اینموقع حاج محمد اسمعیل آقا از وزیر مالیه سؤال نمود مسیونوز مادامیکه بحسابش رسیدگی شود خواهد بود کهمردم اطمینان حاصل کنند یا آنهم مثل لاورس خواهد شد و آقا میرزا محمود اصفهانی اظهار داشتند اگر بنای رفتن مسیونوز شد بچه قسم باید جلوگیری شود وزیر مالیه جواب داد اولا بنا نبود او برود و خیال رفتن ندارد ثانیا تحقیق می‌کنیم اگر بنای رفتن باشد لابد باید فکری کرد و آقای حاج امین الضرب گفتند که مسیونوز کنترات شده چطور می‌تواند بی اجازه برود).
سعدالدوله – لاورس هم کنترات شده بود و با آن دستخط که در توقیفی او صادر گردید باز رفت واز جناب وزیر مالیه سؤال کردیم خواهندگفت رفت خبر ندارم و مخصوصا لاورس رامسیونوز روانه کرد و پنج هزار تومان هم پول داد باید او را از سفارت او بخواهید.
وزیر مالیه – تا حال این ترتیب بوده حالا که قرار شد تحقیق می‌کنیم که چطور شده و لازم است برگردد یا نه؟
سعدالدوله – لاورس را میخواهیم بجهت اینکه در خصوص تمبر پستها که میانه او و مسیوپریم نقاضت افتاد و تقلبات آنها معلوم شد مسیونوز نگذاشت میانه آنها صلحی داد ولی نقاضتی میانه افتاد و لاورس بشاهزاردگان وبزرگان این شهر گفته یکوقتی دولت بخواهدمن تمام خیانتهای همشهریهای خودم را ثابت می‌کنم حال ما هم برای همین میخواهیم دیگر فرمودید مشغول محاسبه او هستیم خیلی خوب است که بمیل خود حساب بدهد ولی ترتیب این مجلس غیر از آن است اینجا از او (اکوزاسرون) شده یا بیاد ثابت کنیم یا عذر خواهی نماییم و شنیدم مسیونوز (دفانس) خودش را بسفرا و دول خارجه نوشته وفرستاده است ملت ودولت را بدنام کرده واشتهار داده که من در ایران چه کرده‌ام و چه خدمتها نموده‌ام و حتی رسانده است که باعث تأسیس این مجلس من شده‌ام. ما میخواهیم یک مجلس تفتیشی تشکیل شود باینطور که دو نفر باید از خارجه و یک نفر از طرف سفارت آنها باشد رسیدگی شود اگر آنهاییکه گفته شد درست است که چرا ما بدنام شویم اگر نیست عذر میخواهیم اما این چهار نفر که خواسته‌اید از قرارمعلوم بجهت دایر کردن بعدهای گمرک خوساته‌اید آنها از گذشته خبر ندارند مفتش از اهل اینجا باشد اطلاع از گذشته داشته باشد اینکه عرض می‌کردم از ابتدا خوب است یک درجه قطع ید بلژیکیها از گمرک بشود بهمین جهت بود مادامیکه آنها ریاست دارند اجزا می‌ترسند واو فقط بملاحظه قطع مرسوم هم باشد نمی‌آیند تقلبات آنها را بگویند ولی متاسفانه می‌بینیم باز همان طور بانی هستندوحال آنکه ممکن بود در هر اداره یکنفر فرنگی که در حقیقت عمله گمرک هستند باشد ولی باقی بیایند اینجا بعمل محاسبه رسیدگی شوداز اینکه من گفتم و نتیجه نبخشید مردم مرا مغرض دانستند و حال آنکه خدای من میداند غرض نداشتم و خود آنها را من آوردم وزارت تجارت با من بود.
وزیر مالیه – در محاسبه مسیونوز از بابت جمع بدلخواه او است که می‌گوید بعد از وضع مخارج همین است ولی در باب مخارج بطور دلخواه او نیست و یکی یکی رسیدگی خواهد شد و مخصوصا گفتم و خودش قبول کرد که این دو سال را از روی عایدات کل بمحاسبه او رسیدگی شود و واقعا آنچه از گمرک رسیده چه بوده واین مخارجیکه او گفته چه بوده چون مخهارج در این دو سه سال خیلی در هم بوده باید این را تفکیک کرد و این که فرمودید مسیونوز چیزی نوشته نمیدانم باید معلوم کرد در خصوص اکوزاسیون خوب است نگویید باشد تا وقت رسیدگی بحساب.
سعدالدوله – در فقره بجمع دو جمع است یکی تعدی بتجار است که از باب گمرک زیادی گرفته شده و بجمع خود نیاورده و تجار همه سنددارند یکی هم از بابت جمع دیوانی است که از روی تعرفه که خودش نوشته گرفته و بجمع خود نیاورده و این کاغذی است که امروز آمده واز اینها زیاد است روزیکه کمیسیون شد بتمام اینها باید رسیدگی شود و عرض می‌کنم از روی دولتخواهی این کار را درست کنید.
وزیرمالیه- از بابت تجار اینهم در رسیدگی بخرج معلوم می‌شود اگر بجمع آورده خیلی خوب اگر نیاورده معین خواهد شد اما در باب بلژیکیها خیلی فکر کردم دیدم فعلا نباید چیزی بگوییم که از خدمت دل سرد شوند اگر بتکالیف خود عمل نکردند آنوقت یکی یکی فکری برای آنها خواهد شد.
سعدالدوله – این خیلی خوب است ولی رئیس گمرک تبریز که بیست و دو سال دارد در گمرک هم نبوده و هیچ ربطی از این کار ندارد خیلی کج خلق و مغرور و بی‌ملاحظه است کاری کرده که تمام عمله جات را بصدا درآورده چه باعث است که از همچو جوانی اینقدر حمایت بشود.
وزیر مالیه – از او حمایت نشده من دارم رسیدگی می‌نمایم بودجه گمرک را در ضمن این باید بدانیم از مستخدمین کدام یک قرارنامه دارند یا ندارند و کدام اهل فن هستند یا نیستند معلوم است در اینصورت کم کم درست خواهد شد و گذشته از این ما هم اگر بدبختانه مفتش حاضر داشتیم همینکه آن تلگراف تبریز رسید ما هم تلگراف می‌کردیم که فلان مفتش خواهد آمد معهذا حالا هم صورت رسیدگی می‌شود و این هم صحیح نیست که یکعده مستخدمین تبریز دست ازکار بکشند واینرا نباید تجویز کرد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – در خصوص استقراض دولت از بانک ملی بجهت این که حقوق مردم نرسیده خیلی شکایت دارند و قراردادنامه هم که باید فیمابین ردو بدل بشود هنوز نشده از قراری که ازخارج شنیده‌ایم در دربار مجلسی در این خصوص شده و قرض از خارجه را تصویب کرده‌اند و البته شما میدانید که این ملت این را تصویب نخواهد کرد.
وزیر مالیه – خیلی تعجب است این حرف از کجا منتشر شده بیشتر مجالس خود مؤسسین بانک بوده‌اند اگر در مجلسی هم خودشان نبوده‌اند بعد با آنها مذاکره کرده‌ایم همچو چیزی که شما میگویید دیده‌ام و نشنیده‌ام مشکلات این را میدانید واین را هم همه میدانند که از داخله قرض شود بهتر از خارجه است و این مطلبی هم ازروی عمد نبوده هر روز مذاکراتی در جزئیات قرار نامه شده ولی در اساس آن حرفی نبوده صورت حاضر است می‌خواهید بیاورند بخوانید چندی قبل یادداشت فقرات قراردادنامه را نوشته فرستادم خدمت جناب رئیس بعد ناخوش شدم جناب مخبرالسلطنه قبول زحمت نموده آمدند و گفتگو کردند بآنطور تمام شد پس از آن با آقایان مؤسسین گفتگو کردیم که این را تکمیل نمایند بالاخره بعد از مذاکرات در جزئیات یک شرطی کردند در خارج قبول شود و آن این است. حوالجاتیکه از طرف دولت نوشته می‌شود بانک ملی مجبور نباشد قبولی بنویسد من گفتم تنها نمی‌توانم قبول نمایم باید مشاوره شود حال می‌خواهید قراردادنامه را بیاورند بخوانید.
وکیل‌التجار در این موقع اظهار داشتند که خوب است بمذاکرات مجلس سابق بطور قهقرا برنگردیم چیزیکه در مجلس تصویب شده و رای گرفته‌اند نباید دوباره در آن خصوص مذاکره شود آقای حاجی سید نصرالله چنین اظهار داشتند که اینجا یک اشتباهی برای شما شده
- اولا قطعی نیست چیزیکه در مجلس تصویب می‌شود دیگر تجدید مذاکره در آن نشود شاید اشتباهی شده باشد نباید قبول کرد؟
- ثانیا این یک مذاکره است در مابین دولت وبانک ملی بلی اگر در اصول قرض گفتگو باشد حق با شمااست. پس از آن وزیر مالیه اظهار نمود از مطلب خارج شدیم این قراردادنامه لایحه قانونی نبود که تجدید مذاکره ممکن نباشد این یک قراردادی است مابین دولت و بانک ملی. بلی چیزیکه هست باید او را مجلس تصویب کند از دو جهت است یکی از جهت جمع که این قرض بر جمع افزوده می‌شود و یکی از جهت خرج تازه که ازبابت اقساط این قرض پیدا شده واینهم تصویب شده
بعد آقای احسن الدوله از وزیر مالیه استفسار نمودند که
- اولا حساب گمرک از بابت امسال که تمام شده داخل سال نو خواهد بود و
- ثانیا پنج نفر بلژیکی که در گمرک تبریز است یکی از آنها رئیس صندوق بوده و حالا هم که صندوق موقوف شده مواجب می‌گیرد و همچنین سایرین و این یکنفر که فعلا رئیس گمرک است ابدا ربطی و علمی در این کار ندارد و ریاست او صلاح نیست وزیر مالیه جواب داد در باب حساب مال امسالیکه تمام شد مجری از سال نو است ودر خصوص این چند نفر هم که در گمرک تبریز هستند و ریاست گمرک آنجا ترتیبی داده خواهد شد که موجب نظم و آسودگی باشد تلگرافی از رشت از طرف سپهدار بعنوان سردار منصور رسیده بود در این موقع خوانده شده مضمون خلاصه آن این است
- (خدمت سردارمنصور حاج خمامی بطور قهر عازم طهران علمای دیگر هم حرکت می‌کنند رنجش از حاج آقا رضا و انجمنهای متعدده خاصه از اشخاص بیکار مفت خور که باعث مفسده هستند دارند باری وضع خوشی نیست)
مذاکره و مباحثه زیاد بین اعضاء مجلس در خصوص این تلگراف شد بالاخره قرار شد که عاجلا از طرف وزارت داخله مامور کافی برود رشت رسیدگی و اقدامات لازمه بعمل آورده نتیجه را راپورت بدهد آقای مستشارالدوله در این خصوص چنین تقریر کردند کسانیکه در کنار دریا سکنی دارند ودریا دیده‌اند میدانند در هر دریایی که دو جریان باشدانقلاب در آن زیاد می‌شود حالا در ایران احداث شده و آن منازعه ظلم و عدل است پس نباید ما متوقع باشیم که بدون انقلاب رفع ظلم بشود چیزی که هست عقلای مملکت از دولتیان و ملتیان بهمدستی یکدیگر تدبیر نموده این انقلابات را ساکت نمایند عموما تحسین نموده اظهار داشتند راه کار همین است که گفته شد.
دبیرالملک معاون وزارت داخله رقعه از طرف وزارت داخله ارائه داشت و قرائت شد خلاصه مضمون آن اینکه:
- در باب انتخاب وکلای کرمان و شکایت جمعی که در تلگرافخانه متحصن هستند سابقا شرحی زحمت دادم و خود شاهزاده فرمافرما وزیر عدلیه هم حضورا تعطیل را اظهار داشته‌اند اکنون کتابچه و رقعه دعوت انتخابات کرمان مرتبا رسیده بمجلس محترم فرستاده شد که کاملا از صحت انتخابات آنجا مستحضر شوید باین ترتیب حالت متحصنین تلگرافخانه معلوم است که از روی اغراض شخصی است لازم است از طرف مجلس اقدامی شود که این چند نفر از تلگرافخانه رفته واین کارها را موقوف دارند.
دبیرالملک پس از خوانده شدن رقعه، کتابچه و رقعه احضاریه و ورقهای قرعه انتخابات وکلای کرمان را ارائه داشتند و عموم وکلا تصدیق نمودند که در کمال صحت و اعتبار است.