مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۱۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۱۰ تیر ۱۲۸۹ نشست ۱۱۱
جلسه ۱۱۱
صورت مشروح روز شنبه ۲۴ جمادی الثانی ۱۳۲۸
مجلس سه ساعت قبل از ظهر در تحت ریاست آقای مستشار الدوله تشکیل و صورت روز پنج شنبه را آقای معاضد الملک قرائت کردند.
دکتر علیخان ـ وقتی که صحبت از انعقاد جلسات در صبح بود بنده یقین داشتم آقایان دیر تشریف میاورند الان که جلسه چهارم است میبینیم یک ساعت و نیم دیر شده است به این طور اگر بخواهیم دیر بیائیم گمان میکنم رفته رفته به ظهر خواهد کشید و بنده عرض میکنم آقایان باید چهار به ظهر در مجلس حاضر شوند و اگر در سر چهار ساعتی حاضر نمیشوند بعضی آقایان هستند که کار دیگری در خارج دارند و میتوانند آن کار را بکنند میایند در اینجا و وقتشان ضایع میشود خوب است قراری داده شود که در سر موقع حاضر شوند اگر حاضر نشوند کار پیشرفت نخواهد کرد.
حاج آقا ـ اولاً بنده یک اصل از قانون اساسی و یک ماده نظامنامه داخلی را میخواهم بعد مقصود خود را عرض میکنم اصل شصتم قانون اساسی مینویسد:
وزراء مسئول مجلسین هستند و در هر موعد که از طرف یکی از مجلسین احضار شوند باید حاضر گردند و نسبت به اموری که محول به آنها شده است حدود مسئولیت خود را منظور دارند.)
ماده ۵۴ نظامنامه داخلی مینویسد:
نمایندگان میتوانند در بدو یا ختم مجلس از وزراء سئوالات نمایند از موضوع سئوال باید قبل از وقت وزیر را مستحضر نمایند.
تقریبا چندین سئوال اساسی اخطار به وزراء شد و خیلی تعجب است که ابدا برای جواب حاضر نمیشوند در صورتی که در موقع سئوال نباید وقت معین کنند در موقع استیضاح باید وقت معین کنند و در بدو یا ختم مجلس باید حاضر باشند و سئوالات را جواب بگویند و خود بنده حاضر باشند و سئوالات را جواب بگویند و خود بنده حاضر بودم هئیت رئیسه به آنها اخطار کردند و تا کنون به هیچ وجه برای جواب حاضر نشدند و در چنین موقعی که این همه انقلابات و ابتلا ات داریم به شمیرانات تشریف میبرند و مشغول تفرج هستند و برای جواب سئوال و استیضاح حاضر نمیشوند و بعضی حادثه ها احداث میشود مردم گمان میکنند که وکلا به وظیفه خودشان رفتار نمیکنند و حال آنکه وکلا به وظیفه خودشان عمل کرده اند و میکنند.
رئیس ـ امروز بنا بود هیئت وزراء بیایند و جواب استیضاحات را بگویند.
حاجی سید ابراهیم ـ بنده یک اصل از قانون اساسی را لازم میدانم بخوانم در اصل نهم قانون اساسی نوشته شده است.
افراد مردم از حیث جان و مال و مسکن و شرف محفوظ و مصون از هر نوع تعرض هستند و متعرض احدی نمیتوان شد مگر به حکم و ترتیبی که قوانین مملکت معین مینماید سه روز قبل از این مخبر المله را که نمیشناسم و خیلی هم به اساس مشروطیت خدمت کرده است دو نفر رفته اند او را برده اند اول خواسته اند او را بکشند بعد که نگذاشته اند آن قدر او را زده اند که سر و دست او را شکسته اند آن در یک همچو مملکتی در پایتختش این طور بی قانونی میشود در جاهای دیگر چه نوع رفتار میکنند در عوض اینکه رسیدگی به عرایض تلگراف چی ها بکنند این طور با آنها رفتار میکنند در صورتی که حرف آنها این بوده که ما قانون نداریم و قانون خواسته بودند غرض این است که حالا باید یک جوابی به عرایض آنها داد که تکلیف آنها هم معلوم شود.
رئیس ـ آن سه نفر برای این کار که نرفته
بودند برای اسکات یک هیجان عمومی رفته بوند و آن شخص خودش هم عریضه داده است و عریضه اش هم رفته است به کمیسیون عرایض.
نوبری ـ عرایض بنده راجع به حضور وزارت بنده نمیدانم چه خاکی بر سر خودمان بریزیم از اطراف هی تلگراف میرسید و حضور وزراء لازم است و اخطار میشود که بیانید نمیایند در خانه شان نشسته اند در سر کارشان نیستند ما باید چه کار بکنیم آذربایجان را مختل بکنند و تمام را به گردن وکلا بیندازند و تمام جاها را مختل بکنند و مردم را بر سر ما بریزند اشخاصی که مقصر بودند و بنا بود استنطاق شوند بعد از استنطاق به حکام هیئت مدیره مجازت آنها را معین نمایند آیا استنطاق کردند آیا حکم هیئت مدیره اجرا شد در صورتی که چندین فعه قول دادند که حکم هیئت مدیره اجرا میشود حالا میبینیم بدون اسنتطاق و بدون اطلاع و حکم هیئت مدیره محبوسین را مرخص میکنند و آذربایجان را به هم میزنند دیگر نباید تامل کرد و ما بعد از این زیاده بر این طاقت و تحمل نداریم.
ادیب التجار ـ در آن قسمتی که مقصریت پلتیکی را وزراء مرخص کرده اند بنده با تمام بیانات آقای نوبری هم رأی هستم میخواهم بدانم چرا گرفته و چرا یک سال بدون اسنتطاق حبس کردند و چرا حالا رها کردند این یک مسئله ای است که باید سئوال شود و جواب بدهدن اما در باب تلگرافخانه که باید اینجا مذاکره شود بنده مخبر المله را نمیدانم کیست ولی آن قدر میدانم که آن تلگرافچی یا اشخاصی که سیم تلگراف را تعطیل کرده اند مقصودشان معلوم است که غیر از فساد کردند چیز دیگر نبوده است وان اشخاصی هم که در ولایات میباشند چشمشان به مرکز است آن محرک و آن تعطیل کننده را مفسد باید بدانیم آن مفسد را باید دار کشید به موجب راپورتی که مخبر خواند آنها سیم تلگراف را تعطیل کرده اند و حکم خدا دار کشیدن است اول مفسدی که در این مملکت فساد کرده است آن کسانی هستند که سیم تلگراف را تعطیل کرده اند و اسباب هیجان عمومی شده اند در صورتی که آن سه نفر که از طرف مجلس انتخاب شدند برای رسیدگی و گفته بودند هر اینه حرف قانونی داشته باشید ما حاضریم که تمام نمایندگان را مستحضر نموده تا سه روز دیگر شما را از هر بابت اسوده نمائیم باز بدون جهت سیم آذربایجان را هم تعطیل کرده اند آن روزی که ما در آن مخاطرات عظیمه بودیم عقیده بنده این است خلافی بالاتر از این نیست.
متین السلطنه ـ بنده یکی از آن سه نفر بودم و میتوانم بگویم که آقای ادیب التجار اشتباه کرده اند و هیج اظهار ایشان را قریب به صواب نمیبینم دیگر اینکه یک حق غریبی در مجلس مشاهده میشود که کم کم به جای بزرگ میرسد که ما جماد همیشه مکلف به قبول قانون مملکت خودمان میدانیم یک روزنامه را توقیف میکنند در صورتی که کاغذ است و ذی حق نیست آن همه داد و بیداد میکنند و از توقیف خارج میکنند لکن از یک طرف میبنیم شش نفر از اعضاء تلگراف خانه را میبرند حبس میکنند و یکی را به قدری میزنند که دارد میمیرد و هیچ اظهار حسیاتی نمیکنیم و هیچ نمیگوئیم که این شخص را چرا کتک زده اند و سر و دست او را شکسته اند و برای چه این اقدام را کرده اند که بیشتر بر خلاف قانون بوده است.
معاضد السلطنه ـ کارهائی که در آن دوره سابق شده است گمان نمیکنم که در این دوره شده باشد و هیچ یک از مجالس آتیه بتوانند بکنند زیرا با آن همه تحریکات و جلوگیریهای محمد علی میرزا مجلس به کارهای بزرگ موقع شد و آن هم کارهائی که کرده است گویا همه ما ها تصدیق میکنیم لکن حالا عوض اینکه روز به روز پیش برویم عقب میرویم و مجلس نفوذ خود را دارد کم میکند و وزراء هم کار نمیکنند کار که نمیکنند سهل است کار شکنی هم میکند در بعضی کارهای دیگر هم که مماطله میشد مردم خیال میکردند که این مسامحه و مماطله از طرف مجلس است برای اینکه در موقعی که قشون باید به اردبیل برود آن مذاکرات شد که زودتر اردو حرکت نماید انقدر مسامحه کردند تا اینکه قشون اجنبی وارد شد و قتل و غارت کردند و کار اردبیل به جائی رسید که دیگر محتاج به شرح نیست چرا باید از ابتدا مسامحه شود و از اول جلوی کار کوچک را نگیرند که کا به جای برسد که بروند در شهر اردبیل و مردم را بکشند و تمام اموال مردم را به غارت ببرند و حالا هم هستند اشخاصی که فساد میکنند و از آنها جلوگیری نمیشود و چنانچه در چند روز پیش امر اعظم به جهت گرفتن مالیات با پسر قلیچ خان جنگ عظیمی کرده است و شکست داده است دیگر اینکه در دو سه نقطه که من اطلاع دارم بعضی از مفسدین و بعضی از تحریکاتی که یا از تهران یا از جای دیگر است مشغول کار هستند و علی التصال در صدد اغتشاش هستند آیا تا امروز کدام مجلس را هیئت وزراء تشکیل داده اند که به اتفاق هم بنشینند و برای مردم بدبخت و این مملکت خراب حرفی بزنند و فکری بنمایند و نتیجه گرفته شود هیچ از این ترتیبات نیست در کارهای اساسی این مملکت هیچ دقتی ندارند به کلی اسوده و راحت نشسته اند مثل اینکه این مملکت انگلیس و فرانسه است نمیدانم عاقبت چه خواهد بود و تکلیف مجلس با وزراء چیست مجلس میتواند آن وظیفه را که برای خدمت به ملت در عهده گرفته است انجام بدهد همان طور که وظیفه ما سئوال و استیضاح خواستند است آن روز باید عمل کنیم اگر نمیتوانند از عهده برایند آن وقت باید به ملت اخطار کرد هر چه میخواهید بکنید در دوره گذشته یک محمد علی میرزا بود و حالا چندین نفر هستند که به لباس او در آمده اند و همه روزه دچار بعضی اشکالات میشویم.
آقا شیخ ابراهیم ـ در اطاق قوانین مالیه امروز که ما آمده بودیم برای کار آذربایجان که اعضاء نظمیه را توقیف کرده بودند و قزاق روسی به خانه ثغت الاسلام گذاشته بودند بنده از وزیر امور خارجه سئوال کردم که شما در خصوص این کارها چه جواب میگوئید شنیده میشود که اجزا نظمیه را توقیف کرده و قزاق روسی به خانه ثغت الاسلام رفته است بنده یک چیزی که از زبان وزیر امور خارجه در اطاق قوانین مالیه شنیدم این است که او گفتن من حرفهای قانونی داشتم و ممکن بود که اقدام نموده فورا دفع نمائیم ولی وزیر نداریم که بنشینیم ببینیم تکلیف چیست بنده بعد از آن تاخت اوردم به سردار اسعد وزیر جنگ که آنجا تشریف داشتند گفتم این حرف وزیر امور خارجه ما است شما چرا جلسه ندارید او گفت که بنده میدانم اینها را بهانه گیری است و خودشان میگویند اینها را درمیاوریم من گفتم این را هم بگویند روی کاغذ بیاورند تا ما جواب را به آنها بگوئیم او گفت ما بیشتر از این نمیتوانیم بگوئیم گفتم این را بنویسید که ما زیادتر از این نمیتوانیم کار بکنیم و کاغذ به ما بدهید که از وزارت که خارج شدید افساد نمیکنید چون وقتی که از وزارت خارج شدید ما از شما اطمینان نداریم ممکن است شما هم چون وزیر نیستید مثل سایرین فساد کنید اگر چنین نوشته میدهید ورقه آبی حاضر است شما هم کناره میکنید حاضر شوید تا بگویم این صحبت را بنده در کمیسیون قوانین مالیه گفته ام اینها حالا کار نمیکنند سهل است باید ما هفته ای یک مرتبه هم استیضاح بکنیم باید سئوال کنیم که اجزا نظمیه ما در آذربایجان گرفته اند چه شد و چرا گرفتند ملت میدانند و به شما هم میگوئیم من صریحا میگویم اینها به مجلس اعتنائی ندارند اگر اینها اعتنا به این نمایندگان ندارند مثل این است که اعتنا بسی کرور ملت ایران نکرده اند اگر اعتنا به ملت نکردند ملت هم به آنها اعتنا نخواهد کرد آن وقت ما بدانیم که این هیئت کار نمیکنند و کاری نیستند یک کابینه جدیدی انتخاب کنیم که مشغول کار شوند این مملکت که هلاک شدنی نیست اگر این کار نکنید به فرمایش آقای معاضد السلطنه مجلس چیست بروید پی کار خودتان بگذارید ملت تکلیف خود را بداند و در فکر مملکت خود باشد.
رئیس ـ بعضی از آقایان هم اجازه نطق خواسته اند گمان میکنم فرمایشات آقایان هم فرمایش آقا شیخ اسمعیل هشترودی است باید هیئت وزراء بیایند و استیضاح بدهند و خواهش میکنم مذاکرات در این خصوص را کافی دانسته و بگذارید برویم سر دستور.
(راپورت کمیسیون عرایض مشعر بر مرخصی سه ماهه آقای تقی زاده که کمیسیون تصویب کرده اند مرخصی ایشان را و حال به مجلس رجوع شده تا رأی مجلس معلوم شود قرائت گردید.)
رئیس ـ چنانچه خوانده شد آقای تقی زاده به واسطه کثرت زحماتشان سه ماهه مرخصی خواسته اند حال بسته به رأی مجلس دارد.
محمد هاشم میرزا ـ بنده چون وجود آقای تقی زاده را برای مجلس با زحماتی که کشیده اند در
این مدت خیلی با اهمیت تر از این میدانم که تبدیل کنند برای معالجه کردند امیدوارم مرخصی خودشان را پس بگیرند و وجود ایشان لازم است.
وکیل التجار ـ فواید وجود آقای تقی زاده بر هیچ کس پوشیده نیست زحماتی را که ایشان متحمل شده اند چه قدر است لکن باید این مسئله را هم آقایان نمایندگان ملتفت باشند که سلامتی مزاج چیزی است از برای امتداد خدمت والّا بدون سلامتی مزاج که نمیشود کار کند و امتداد بدهد خدمت خودش را و علت مزاج اگر باشد بنده نمیتوانم رأی بدهم واگر رفع کسالت مزاج شود آن وقت ما بیشتر میتوانیم از ایشان استفاده کنیم اگر واقعا علت مزاج است هیچ نباید در این خصوص مذاکره کرد باید رأی داد.
رئیس ـ حالا رأی گرفته میشود به راپورت کمیسیون عرایض کسانی که راپورت کمیسیون عرایض را راجع به مرخصی سه ماهه آقای تقی زاده همانطور که کمیسیون تصویب کرده است تصویب مینمانید قیام نمایند.(با اکثریت تصویب شد.)
(استیضاح آقای آقا شیخ ابراهیم زنجانی قرائت شد مشعر بر اینکه بنده در خصوص آوردند مستشار های خارجه برای وزارت خانه که یکی از فصول پروگرام است از وزراء استیضاح مینمایم.)
اسدالله میرزا ـ این مسئله به قدری مهم است که بده اجازه خواسته ام دو کلمه عرض کنم ابتدائی که مجلس افتتاح شد میدانند که از خارج و داخل تمام نظرشان متوجه به مجلس شد و همه امیدوار بودند که به واسطه این مجلس اقدامات صحیحه و اصلاحات اساسی خواهند کرد و این مملکت ترقی خواهد کرد و از خارج هم روزنامه ها میامد و پیش بینیها میکردند که کار این مملکت به زودی پیشرفت خواهد کرد و مخصوصا وقتی که پروگرام وزراء به مجلس آمد و در آنجا بود که مستشارها از خارجه بیاورند چه قدر مایه امیدواری شد و از آن روز تا حال بدبختانه میبینیم چه قدر سعی ها کردند که هم داخله را برگرداندند و هم خارجه را داخله همین طور که آقایان فرمودند نمیدانم چه اشخاصی از برای ازدیاد نفوذ خودشان و کم کردن نفوذ مملکت هر چه توانستند سعی کردند و اذهان مردم را نسبت به مجلس مسموم کردند و بنده میبینم کم کم اعتماد مردم به مجلس کم میشود و به عقیده بنده لازم است یک هیئتی از طرف مجلس مامور شوند و بروند و ببینند و در بین مردم دعوت نمایند رفع شبهه شود و اذهان مردم را در این مورد پاک کنند برای اینکه اشخاص کاملی را که میدانم اطمینان به ما و این مجلس داشتند حالا میایند و به گوش ما میگویند شما چه کار میکنید و مجلس چه میکند و بعضی اظهارات را میکنند که هیچ مناسبت ندادر و اما در باب مستشارها هر روز ما منتظریم که لایحه وزراء در باب مستخدمین خارجه پیشنهاد شود در این باب مباحثات کرده شد و قرار شد در این لایحه پیشنهاد شود کار به جائی رسیده است که دوستان برای ما مینویسند که ما از ترتیب داریم مایوس میشویم زیرا که ما از ساعت اول منتظر بودیم که از خارجه مستخدمین بیاورند و ادارات را منظم نمایند و تا این ساعت ابدا اقدامی نکرده اند و در واقع این پیشنهاد را بنده خیلی اهمیت میدهم که زودتر به وزراء اخطار شود که بیایند و جواب بگویند.
رئیس ـ اقایانی که اجازه خواسته اند همان روزی که استیضاح میشود سئوالات خودشان را بنمایند.
(راپورت کمیسیون فوائد عامه راجع به امتیاز راه شوسه مشهدسر و بار فروش قرائت گردید از ماده پنجم شروع به شور و اخذ رأی گردید.)
ماده پنجم راپورت قرائت شد پس از مذاکرات و اصلاحات لازمه به عبارت ذیل تصویب گردید.
اتباع خارجه به هیچ قسم مداخله و شرکت در این قرار داد نباید داشته باشند.
یعنی ساسانی حق هر نوع بیع و شری و نقل و انتقال و اجاره و وثیقه دادن و شرکت در این راه را به اتباع خارجه یا کسی که در حمایت از خارجه باشد ندارد و هر گاه یکی از شرکا تبعه یکی از دول خارجه شد حق شرکت از او سلب خواهد شد به این معنی که سهم خود را باید به یکی از تبعه داخله به قیمت عادله انتقال دهد ولی شرکت با تبعه داخله را مجاز است.
ماده ششم: بعد از اصلاح این طور تصویب شد ساسانی مجاز است که هر قسم عراده از قبیل چهار چرخه و غیره در این راه به کار بیندازد و اگر دیگران خواسته باشند عراده از هر قبیل راه بیندازند ذهابا و ایابا مبلغ پنج هزار دینار باید به ساسانی بپردازند ذهابا دو هزار و پانصد دینار ایابا دو هزار و پانصد دینار.
ماده هفتم: بعد از حذف یک جمله به عبارت ذیل اخذ رأی و تصویب شد.
مدت این امتیاز از تاریخ امضای آن لغایت ۱۸ سال شمسی تمام است.
ماده هشتم: صاحب امتیاز باید بعد از انقضا مدت امتیاز خط راه را دائر و آباد و عراده و آن چه متعلق به راه و ملزومات عراده رانی است تعمیر شده و بی عیب به کار گزاران دولت واگذار نموده تحویل بدهد و دو توقف گاه که در محل مقصد و مرکز ساخته و بعد از ختم مدت به دولت واگذار نماید.(با جزئی مذاکره تصویب گردید.)
ماده نهم: هرگاه در زمانی امتیاز ساسانی کارگزاران دولت علیه خواسته باشند امتیاز راه اهن این خط را به یکی از اتباع دول خارجه یا داخله بدهند یا خود دولت بخواهد بسازد ساسانی حق خواهد دشات که آنچه را برای ساختن راه خرج کرده از قیمت عراده و غیره از روی ثبت و صورت دفتر تجارت خود به تقسیم ۱۸ ساله مدت امتیاز از دولت یا از کسی که میخواهد این امتیاز با بگیرد دریافت داشته راه و عراده های خود را واگذار نماید یعنی باید خرجی که از برای ساختن راه و عراده نموده است نه هیجده قسمت نموده هر چند سالی که از مدت امتیاز گذشته است حقی نخواهد داشت و هر چند سالی که باقی مانده است باید به همان نسبت به او بپردازند.
ماده دهم: هر گاه ساسانی از تاریخ امضای قرارنامه الی شش ماه شروع به کار نکرد و تا دو سال راه را نساخت و تمام نکرد که همه جا عراده رو باشد قرارنامه منفسخ خواهد شد.
ماده یازدهم: ساسانی وقتی میتواند اخذ حق العبور نماید که راه از هر حیث تمام شده باشد و اتمام راه وقت مصدق خواهد شد که از طرف مامورین وزارت فوائد عامه بازدید شده و راپورت آن به وزارت خانه رسیده تصدیق نامه در دست صاحب امتیاز بوده باشد بدون داشتن این تصدیق نامه دیناری به اسم حق العبور از مترددین اخذ نخواهد داشت.
ماده دوازدهم: ساسانی متعهد است عمله جاتی که در این راه خواهد داشت تبعه دولت علیه باشند.
ماده سیزدهم که کمیسیون تصویب کرده بود به این امتیاز نامه الحاق شود هر گاه در طول مدت امتیاز در حسن ترتیب و دوران راه از طرف صاحب امتیاز قصوری شود و خرابی در راه به هم رسد که ساسانی در اصلاح آن مسامحه نماید کارگزاران دولت خود آن اصلاحات را مرمت نموده مصارف مزبوره را به اضافه خرج مامور از صاحب امتیاز دریافت خواهند کرد.
(مواد فوق بدون مذاکره تصویب شد.)
رئیس ـ رأی گرفته میشود در کلیه این امتیاز راه شوسه بین مشهدسر و بار فروش که به موجب این مواد ۱۳ گانه دولت به ساسانی واگذار نماید هر کس کلیه این مواد و امتیاز را تصویب مینماید قیام نماید.
(اغلب قیام نمودند و با اکثریت پذیرفته و از مجلس گذشت.)
راپورت کمیسیون استقراض داخلی راجع به پیشنهادی که از طرف آقای تقی زاده و آقای آقا شیخ علی راجع به عدم شرکت اتباع خارجه در سهام استقراض داخلی قرائت گردید کمیسیون چون نقطه نظر نمایندگان را مداخله خارجه در محل تادیه این استقراض دانسته بود پس از مذاکرات لازمه و دقیقه برای جلوگیری از این مطلب تصویب کرده بودند که این ماده به قانون استقراض داخلی الحاق شود صاحبان سهام به هیچ عنوان حق دخل و تصرف در محل تادیه قرضی نخواهند داشت در این موضوع مذاکرات بسیار شده و محل اختلاف آراء نمایندگان گردید بالاخره چون این مسئله خیلی شایان دقت و قابل توجه بود برای اینکه کاملاً ملاحظه جوانب و اطراف این مسئله شده باشد رأی در این موضوع موکول به جلسه آتیه گردید.
راپورت هیئت منتخبه به جهت تفتیش وزارت مالیه قرائت گردید مشعر بر اینکه این هیئت حسب المقرر روز یک شنبه ۱۸ جمادی الثانی قبل از ظهر به وزارت مالیه رفتند با تصویب معاون وزارت مالیه نخست به اطاق محاسبات کل رفته ده جلد دفاتر روز نامه جات محاسبات خود را که به وضع جدید مرتب شده بود تا جائی که ثبت بود بسته و علامت گذارده
بعد از آن به شعبه اعانه مالیه که در تحت ریاست آقای حاجی وکیل الرعایا است رفته یک جلد روزنامه و یک جلد دفتر را که از تاریخ ۱۱ ربیع الثانی الی ۱۴ جمادی الثانی و به ترتیب جدید بود بسته و تقاضای دفتر و روزنامه قبل از آن تاریخ شد دفتری را ارائه دادند به وضع سیاق بر طبق آن تقاضای روزنامه او که روزی عمل اعانه به ایشان رجوع شده است شد امتناع داشتند بالاخره چون روزنامه ابراز لیاقت دفتر مزبور هم خارج از ترتیب سایر دفاتر بود تقاضا شد که آن دفت مطابقه شود نخست امتناع و بالاخره برای اینکه راپورت امتناع ایشان به مجلس داده نشود اظهار رضایت نمودند آن دفتر اخذ و بسته(یعنی علامت گذاشته)و به معادن وزارت مالیه سپرده شد روز دوشنبه نیز هیئت مزبوره به مالیه رفته اولاً چون در صورتی که آقای وکیل الرعایا داده بودند هفتاد هزار تومان وجه داده ظل السلطان به بانک ملی سیصد هزار تومان وجه اعانه مقبلی معزز الملک الوالا جمع خرج کرده بودند المثنی تلگراف مورجه پنجم شعبان را که ظل السلطان به هیئت مدیره کرده وجه مزبور به به علاوه سیصد هزار تومان متقبلی تقدیم ملت نموده بودند از تلگراف خانه خواسته شد تا در موقع عده محسوب داشتن آن در جزو اعانه معین میشود ثانیاً آن قسمتی که از دفتر اعانه از حاجی وکیل الرعایا اخذ و به معاون وزارت مالیه سپرده شده بود مواجعه و یادداشت شد که بعد از ملاحظه تمام محاسبات یا صورت مقابله و راپورت آن تقدیم شود ثالثا صورت عایدات ضرابخانه که از مدیر محاسبات کل خواسته شده بود ضبط شد تا در موقع رسیدگی شود رابعا چون حاجی وکیل الرعایا بعد از رفتن هیئت مفتشه به مجلس و هیئت وزراء نوشته بود تا یک هفته محاسبات جمعی ایشان گرفته شود والّا از قرار ماهی یک هزار تومان حقوق اخذ خواهند کرد.
تعیین تکلیف به هیئت تفتیشیه رجوع شده و بعد از خواستن علت جواب را به بعد از خواندن عریضه مشارالیه در مجلس موکول نمودند.
اسدالله خان ـ برای اطلاع خاطر آقایان نمایندگان محترم لازم است عرض کنم آنهائی که اطلاع از علم دفتر داری دارند میدانند که وضع رسیدگی در ابتدا این است در هر جائی که رجوع میکنند به دفتر از همان جا دفتر را میبندند و مقصود این است که تا انجائی که ثبت شده است یک خطی را علامت میگذارند و رئیس آن اداره زیر خط را امضاء مینماید این برای آن است که معلوم باشد که بعد از این تاریخ آنچه ثبت میشود داخل در حساب قبل از آن تاریخ نیست و اینکه در راپورت نوشته شده است که صورتی که به سیاق نوشته شده بود ممکن نبود بسته شود چون آن یک خطوطی است راست همان طوری که مکرر دیده شده است راست همان طوری که مکرر دیده شده است که بالای آن خالی است و پائین آن هم خالی و یمین و یسار آن هم خالی است و هیچ ممکن نیست جائی را علامت گذارد که آنچه بعد از آن علامت نوشته میشود راجع به قبل نباشد.
وکیل الرعایا ـ اینجا بعضی مطالب است که معلوم میشود این هیئت تفتیش فقط کارشان تفتیش در شعبه اعانه بوده است بنده هر چه از ظل السلطان گرفته ام معلوم است بنده هیچ چیزی را نمیتوانم در دنیا چیز بشمارم الا شرف را و از تمام چیزها میگذرم الا شرف بنده یک ایرانی هستم با شرفترین مردم و حاضرم رفع این اتهامی که به بنده زدند یعنی ادعا نمایم چون این یک تهمتی است که به بنده زدند و عرض میکنم برای اینکه بدانید درست کار کرده ام استدعا میکنم و به نظر انصاف به عرایض بنده گوش بدهید الان ماهی هشتاد هزار تومان از عایدات ضرابخانه شما محل پیدا کرده ام که هر ماهه با گاری می آید یک صد و دو هزار تومان از جزیره هرمز که تا امروز دو قرانش را ندیده بودید و به یک کاغذ بیکلر بیگی و معین التجار آن هم به ده دوازده هزار تومان میگذشت گرفته ام و به اندازه دو کرور از گلوی بیرون کشیده ام بنده از حلق آنها بیرون کشیده ام و به دولت دادم یک روز نشستیم در خانه و نوشتیم پای مردم فلان الدوله دو هزار تومان فلان السلطنه پنج هزار تومان فلان الملک سه هزار تومان بعد یک آدم وطن خواهی مثل من بدبخت پیدا شد و از روی آن سیاهه هفتصد و چهل هزار تومان وجوه اعانه جمع کرد اینها را کسی سند نسپرده بود که حالا از من حساب بخواهید تمام سیاهه و کاغذ بود من این قدر را توانستم گرفتم شما هم بروید باقی او را وصول کنید من این پولهائی را که از این اشخاص و از این محلها گرفته ام لابد اینها هم با من دشمن شده اند و باید بگویند که فلان کس فلان مقدار پول خورده مثل اینکه یکی میگوید فلان کس در خاک سرخ یک صد و بیست لیره گرفته است و راپورت میدهند که ما رفتیم به دفتر رسیدگی کنیم جواب دفتر شخصی است مگر من نوکر شما بوده ام مگر طلبی که از من داشته اید منتهی بدبخت شدم و این قدر از خدمت را به ملت کرده ایم و این قدر دشمن پیدا کرده ام شما چرا قبض المثنی تلگراف ظل السلطان را میخواهید کاغذی را که از رئیس به هیئت مدیره نوشته و در صندوق اهنی ضبط است و در آن ده تا به دولت گفته است آن را چرا نمیخواهید بدبخت آن کسی است که میخواهد برای پیشرفت مملکت خود این قدر دشمن از برای خودش پیدا کند و آخر سزایش این باشد در هر حال بنده از مجلس در خواست میکنم یک هیئتی را انتخاب کنند مثل اینکه بنده یک سال است شبانه روزی بیست و چهار ساعت وقتشان را صرف نمایند تا معلوم شود که کار کن کیست و بنده اگر چون این تهمتی است که به بنده زده شده است تا روز سه شنبه جبران این هتک شرف خود را میخواهم و هیچ حاضر نخواهم بود این قسم اظهارات را بشنوم شما چه حقی دارید بروید به اطاق من دفتر شخصی مرا تفتیش کنید مگر من نوکر شما بودم مگر من اجیر شما بودم.
رئیس ـ ده دقیقه تنفس است.
(در این موقع جلسه علنی ختم شد و بعد از تنفس ثانیاً به تقاضای وزراء جلسه خصوصی تشکیل و نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد.)