مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ امرداد ۱۳۰۶ نشست ۱۳۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم |
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۶
جلسه: ۱۳۶
صورت مشروح مجلس سه شنبه دهم امرداد ۱۳۰۶ مطابق ۴ صفرالمظفر ۱۳۴۶
فهرست مندرجات:
۱-ارجاع مجدد خبر کمیسیون محاسبات راجع به روضه‌خوانی مجلس به کمیسیون
۲-تصویب مرخصی آقایان خطیبی-مهدوی-جهانشاهی-کی‌استوان-آقا میرزا ابراهیم آشتیانی
۳-طرح خبر کمیسیون بودجه راجع به اعتبار هشت هزار تومان برای قنوات قزوین و تصویب آن
۴-مذاکره نسبت به خبر کمیسیون بودجه راجع به استخدام مهندسین و متخصصین راه‌آهن
۵-قانون اعتبار هشت هزار تومان برای قنوات قزوین
(مجلس دو ساعت و سه ربع قبل از ظهر بریاست آقای پیر نیا تشکیل گردید)
(صورت مجلس روز یکشنبه هشتم امرداد ماه را آقای بنی سلیمان قرائت نمودند)
غائبین با اجازه جلسه قبل
آقایان: حاج علی اکبر امین – عراقی – اسفندیاری – احتشام زاده – لیقوانی – فرشی – عدل – جوانشیر – مفتی – زعیم – شریعت زاده – بهبهانی.
غائبین بی اجازه جلسه قبل
آقایان: اسدی – علی خان اعظمی – نظام مافی – حشمتی – حیدری مکری – بهار – حاج حسن آقا ملک – محمد آخوند – میرزا حسن خان وثوق.
دیر آمدگان با اجازه جلسه قبل
آقایان: شیروانی – پالیزی – نوبخت.
دیر آمدگان بی اجازه جلسه قبل
آقایان: آقا اسد زاده سبزواری – میرزا احمد خان بدر.
رئیس – در جلسه پریروز که بمخارج روضه خوانی رأی گرفتیم اینجا غفلت شد و فراموش کردیم نسبت یه قابل توجه بودن پیشنهاد از مجلس اتخاذ رأی شود چون با اوراق رأی داده‌اید اگر تصویب بفرمائید آن رأی با اوراق بمنزله رأی قابل توجه بودن محسوب شود و این امر دو مرتبه مراجعه شود بکمیسیون این ترتیب مخالفی ندارد؟
جمعی از نمایندگان – خیر صحیح است.
رئیس – صورت مجلس ایرادی ندارد؟
(گفتند – خیر)
رئیس – صورت مجلس تصویب شد.
عده از نمایندگان – دستور. دستور.
رئیس الوزراء – بنده اولا می‌خواهم یک معذرتی بخواهم و آن این است که نمیدانم هوای این اطاق چه اثری دارد که وقتی آدم می‌آید در این محل یک قدری حال عصبانی پیدا می‌کند بنده در جلسه قبل گمان می‌کنم که پس از مذاکرات آقای ارباب یک چند کلمه معترضه در جزو عرایضم عرض کردم که شاید بی مورد بوده است ولی عجالتاً استدعائی که از مجلس می‌شود این است که خیلی وقت کم است انشاء الله یکی دو جلسه اضافی مقرر خواهند فرمود که این کارها بگذرد چون کارهائی که دولت دارد و خیلی لازم است باید تکلیفش معلوم شود یکی اضافات وزارت فوائد عامه است یکی امر مهندسینی است که برای ساختمان راه آهن لازم است یکی راجع بذوب آهن است و کنترات مسیو مارتین که الان سه ماه است معطل است و این کار از کمیسیون هم گذشته است مارتین الان مدت سه ماه است بی کنترات است یعنی بی کنترات که نیست ولی محل برای مخارجش نیست یکی هم اضافات وزارت امور خارجه است که نظر به بعضی مأموریت‌ها و اینها خیلی ضرورت دارد لایحه دیگر راجع بیکنفر مهندس نقشه کش است که تقدیم کرده‌ام و شاید از کمیسیون هم گذشته باشد که آنهم اهمیت دارد یکی هم اضافات وزارتمعارف است اینها هفت فقره کار است که ما داریم و در مجلس است و همه اش هم ضروری است و دولت استدعا می‌کند که توجهی بفرمائید که این کارها زودتر تکلیفش معلوم بشود حالا دیگر هر کدام از این هفت فقره کار را در مرحله اول می‌گذارید آن بسته بمیل خود آقایان وکلا است.
رئیس – چند فقره خبر کمیسیون عرایض و مرخصی رسیده است قرائت می‌شود.
(بترتیب ذیل خوانده شد)
خبر مرخصی آقای خطیبی.
آقای خطیبی تقاضای یک ماه مرخصی نموده‌اند کمیسیون مرخصی ایشان را از روز حرکت تصویب و راپورت آنرا تقدیم می‌دارد.
رئیس – آقایانی که مرخصی یک ماهه آقای خطیبیی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد.
خبر مرخصی آقای مهدوی:
آقای مهدوی تقاضای دو ماه مرخصی نمدند کمیسیون مرخصی ایشان را از روز حرکت تصویب و راپورت آن را تقدیم می‌دارد.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – گر چه بنده با اینهمه مرخصی گرفتن‌ها نمیدانم چه باید کرد و راجع به آقای آیت الله زاده اصفهانی هم بنده در جلسه اسبق عرایضی کردم و خیلی هم خجلم ولی چکنم باید بگویم آقای مهدوی فرمودند که من می‌روم کمیسیون عرایض برای همین کار حالا هم بنده از ایشان استدعا می‌کنم که قبول بفرمایند و این دو ماه را از روزی که مجلس تعطیل می‌شود ابتدای مرخصی شان قرار دهند.
مهدوی – بنده قبول می‌کنم.
رئیس – آقای افسر.
افسر – چون خودشان قبول کردند بنده دیگر عرضی ندارم خواستم موافقت کنم.
رئیس – آقایانیکه مرخصی آقای مهدوی را از تاریخ فردا تا دو ماه تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد.
خبر مرخصی آقای جهانشاهی:
آقای مصدق جهانشاهی برای سه جلسه یکشنبه اول و سه شنبه سوم و پنجشنبه پنجم امرداد تقاضای مرخصی نمودند کمیسیون مرخصی ایشان را تصویب و راپرت آن تقدیم می‌شود.
رئیس – آقای پور تیمور.
پورتیمور – بنده مخالفتی نداشتم ولی می‌خواستم عرض کنم که در چند روز پیش آقای آقا سید یعقوب یک شرحی راجع بمرخصی‌ها عرض کردند و اگر باین ترتیب بخواهند مرخصی بگیرند مجلس از اکثریت می‌افتد و بنده همچو گمان می‌کنم که آقای اعضاءکمیسیون مرخصی یک شرم حضوری آنها را گرفته است که هیچکدام را نمی‌توانند رد کنند و عقیده بنده این است که من بعد رجوع نمایند به کمیسیون قانون استخدام که هیچ مرخصی‌ها را نگاه نکنند که اقلاً هر روزه این قدر خبر مرخصی به مجلس نیاید.
رئیس- این خبری که ملاحظه میفرمائید راجع به گذشته است رأی می‌گیریم بمفاد این خبر آقایان موافقین قیام فرمایند
(اکثر قیام کردند)
رئیس – تصویب شد.
خبر مرخصی آقای کی استوان:
آقای کی استوان تقاضای سه ماه مرخصی نمودند کمیسیون مرخصی ایشان را از روز حرکت تصویب و راپورت آن تقدیم می‌شود.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – گمان می‌کنم خود آقای کی استوان هم بعد از این صحبت‌ها و استدعای بنده قبول بفرمایند که دو ماه از اول تعطیل مجلس باشد گمان می‌کنم خودشان هم قبول بفرمایند و بنده پیشنهاد می‌کنم که از اول نعطیل مجلس باشد حالا هر طور جریانش هست مقام ریاست مقرر فرمایند که همانطور بشود.
مرتضی قلی خان بیات – پیشنهاد کنید.
آقا سید یعقوب – چشم پیشنهاد می‌کنم.
(پیشنهاد خود را نوشته تقدیم نمودند)
رئیس – آقای آقا سید یعقوب پیشنهاد کرده‌اند که دو ماه باشد از تاریخ فردا آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان برخاستند)
رئیس – تصویب شد.
خبر مرخصی آقای آقا میرزا ابراهیم آشتیانی:
آقای آقا میرزا ابراهیم آشتیانی تقاضای سه ماه مرخصی نمودند کمیسیون دو ماه مرخصی ایشان را از روز حرکت تصویب نمود و راپرت آن تقدیم می‌شود.
رئیس – آقای بیات.
مرتضی قلیخان بیات – بنده عرضی ندارم.
رئیس – آقای سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – گر چه آقای بیات زود از میدان در رفته ولی بنده عرض خودم را می‌کنم و از میدان در نمی‌روم و همان پیشنهاد را درباره آقای آقا میرزا ابراهیم آشتیانی می‌کنم که دو ماه از اول تعطیل باشد. رئیس – رأی می‌گیریم بمرخصی دوماهه آقای آشتیانی از فردا آقایان موافقین قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد بقیه اش را می‌گذاریم برای آخر جلسه آقای روحی.
روحی – عرضی ندارم.
عده از نمایندگان – دستور.
رئیس – پیشنهاد راجع بدستور رسیده است قرائت می‌شود.
(اینطور قرائت شد)
سه جلسه پی در پی تقاضای جزو دستور شدن راپورت کمیسیون بودجه راجع به هشت هزار تومان مخارج قنوات قزوین را نموده‌ایم و نظر به سختی کار آب در شهر قزوین و نظر بگذشتن موقع در صورت تعطیل یک ماهه مجلس شورای ملی نظر باین مقدمات تقاضا می‌شود امروز در درجه اول دستور لایحه فوق را جزو دستور قرار بدهند
ثابت و بعضی از نمایندگان.
رئیس – تقاضای دیگر.
(اینطور قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که در درجه اول لایحه متخصصین راه آهن در دستور گذاشته شود
مرتضی قلی بیات.
رئیس – آقای ثابت.
ثابت – بنده در دوره قبل و در این دوره تا بحال بواسطه خرابی اوضاع قزوین مکرر به دولت‌های گذشته و دولت حاضره عرض اهالی را رساندم و تکرار آن صحبت‌ها را حالا نمی‌خواهم بکنم که از طرف دو لتها کمتر مساعدت در این باب می‌شود برای اینکه یکی از بلوک قزوین بلوک دشتابی است که باندازه آن جا اوضاعش خراب است که بنده گمان می‌کنم اگر بهمین ترتیب یکی دو سال هم بگذرد آن جا یک زمین هائی می‌شود بایر و لم یزرع عجالتاً مطلبی که از طرف دو لت مساعدت شده است و در کمیسیون بودجه هم تصویب شده است و اهمیت آن در نظر گرفته شده این است که اهالی قزوین را از حیث آب می‌خواهند قدری راحت کنند اهالی قزوین برای آب خوراکی شان دچار زحمت شده‌اند و باید بروند از بیرون شهر آب اگر گیرشان بیاید بیاورند کمیسیون بودجه متوجه این نکته شده و خبری تقدیم کرده حالا استدعا می‌کنم از آقایان که این خبر را در درجه اول جزو دستور قرار بدهند که رأی داده شود و اهالی قزوین از این بی آبی راحت شوند.
رئیس – آقای بیات.
مرتضی قلیخان بیات – عجالتآً خوب است باین پیشنهاد رأی گرفته شود اگر مجلس رأی داد مطرح می‌شود و الا پیشنهاد بنده مطرح بشود.
رئیس – مخالفی دارد؟
(گفتند – خیر)
رئیس – ماده واحده قرائت می‌شود.
(اینطور قرائت شد)
ماده واحده – وزارت مالیه مجاز است از اضافه عایدات سنه ۱۳۰۵ مبلغ ۸۰۰۰ تومان برای قنوات قزوین بشرح ذیل مصرف نماید.
برای قنات خیابان ۵۰۰۰ تومان
برای قنات سیاه و قنات آخوند ۳۰۰۰ تومان
جمع ۸۰۰۰ تومان
رئیس – آقای دکتر مصدق.
دکتر مصدق – بنده خیلی متأسف هستم که با این لایحه هشت هزار تومان که حقیقتاً بهر جهتی از
جهات باشد واقعاً باید موافقت کنم مخالف هستم ولی مخالفت بنده اساساً اصولی است و مربوط باین لایحه هم نیست بنده باید این مخالفت را در دو جلسه قبل راجع بلایحه که مربوط بصحیه بوده و مطرح شد کرده باشم ولی متأسفانه چون خبر کمیسیون حاضر نبود و بنده نخوانده بودم این بود که مخالفت نکردم و آن لایحه همانطور بدون مخالفت گذشت یعنی بنده اظهاری نکردم ولی چون در آن لایحه عرایضی نکردم حالا در این لایحه مخالفت اصولی می‌کنم و نظر خودم را عرض می‌کنم.
بودجه را اینطور تعریف می‌کنند: پیش بینی عایدات و مخارجی است که باید در مدت معینی که یک ساله است وصول شده و تأدیه شود چونکه گفتیم بودجه پیش بینی عایدات و مخارج است ممکن است که در این پیش بینی بعد از اینکه بموقع عمل گذاشته شد یک عوائدی زیادتر از آنچه که پیش بینی شده و وصول شود و یک مخارجی هم بیش از آنچه که پیش بینی شده خرج شود البته وضعیت هر سنه مالیه را بعد از خاتمه عمل آن سنه باید سنجید که آیا بودجه آن سنه به نفع مملکت تمام شده یا بضرر مملکت بعبارت اخری عایدات بیش از آنچه که پیش بینی شده وصول شود ومخارج کمتر بشود و یا بر عکس ولی هیچ تصور نمی‌کنم که مملکتی باشد که اگر یک اضافه عایداتی داشته باشد آنها را در نظر بگیرد و بگوید اضافه عایدات داریم ولی اضافه مخارج را در نظر بگیرد و صرف نظر کند در هیچ مملکتی همچو چیزی دیده نشده است هر مملکتی در آخر دورة عمل وضعیات آن سنة مالیه را می‌بیند اگر عایدات زیادتر شد و بیش از مخارج شد می‌گوید این سنه بنفع مالیه مملکت است واگر مخارج بیشتر شده است می‌گوید بضرر مالیه تمام شده است ولی هیچ ممکن نیست که مملکتی اگر عایداتش زیاد شد آن را در نظر بگیرد ولی مخارج اگر زیادتر شد آن را در نظر نگیرند و بگویند ما این جا نفع داریم و از آن مخارج صرف نظر می‌کنیم در دو جلسه قبل بنده این جا یک پیشنهادی کردم راجع بجریان مالیه که حوالجات وزارتمالیه را قبل از امضای وزیر مالیه کمیسیون تصدیق کند و نظرم این بود که پس از تصدیق کمیسیون صورت حوالجات بمجلس فرستاده شود این پیشنهاد بنده نه از این راه بود که بنده اعتماد نداشتم بدولت یا بوزیر مالیه خیر از این نظر نبود بلکه این هم پیشنهاد اصولی بود که اگر ما قانون محاسبات را اجرا کنیم طبیعتاً این پیشنهاد هم اجرا می‌شود زیرا یکی از مواد قانون محاسبات این است که حوالجات را قبل از امضای وزیر آنها باید تصدیق بکنند مقصود بنده این بود که یک وقتی از حدود اعتبارات تجاوز نشود و طوری نشود که بعد یعنی در آخر دوره عمل ما به بینیم که ده کرور یازده کرور چنانکه مکرر در مجلس گفته شد که اداره ارزاق از اعتباری که مجلس تصویب کرده تجاوز کرده است و قریب یازده کرور کسر دارد مقصود بنده این بود اگر یک وقتی تجاوز کرد مجلس مطلع بشود و جلوگیری کند که بالاخره آن پیشنهاد بنده از مجلس نگذشت حالا هم خیلی زیاد عرض نمی‌کنم و از موضوع خیلی خارج نمی‌شوم موضوع روی این لایحه اضافات هزارو سیصد و پنج است محلی که برای این لایحه معین شده اضافه عایدات سال ۱۳۰۵ است یعنی می‌گویند در سال ۱۳۰۵ یک اضافه عایداتی داریم ولی ابداً آن قروض ۱۳۰۵ را در نظر نمی‌گیرند حالا خواه آن فرض با تصویب مجلس باشد خواه بدون تصویب وقتی که ما موازنه کنیم و بسنجیم باید هم عایدات ۱۳۰۵ را در نظر بگیریم هم مخارج ۱۳۰۵ را باید هر دو حساب بشود اگر زیاد آمد آنوقت اضافه عایدات موجود است چطور ما می‌توانیم بگوئیم که در سنة ۱۳۰۵ عایدات اضافی داریم ولی آنچه را که اداره ارزاق و انبار تجاوز کرده است و قرض مملکت است اگر از روی
قواعد بودجه بخواهیم کار کنیم باید عایدات و مخارج هزار و سیصد و پنج را در نظر بگیریم و پس از موازنه و وضع مخارج اگر عایدات زیاد شد و خرج کم آنوقت خرج کنیم این قاعده بودجه ایست که در همه جا معمول است ولی اگر هم قاعدة بودجة نباشد و بگوئیم که خیلی خوب ما این قروض خودمان را خواهیم داد ولی عجالتاً این اضافه عایدات فعلی را ما بیک مصرف دیگری می‌خواهیم برسانیم و فایده این کار از برای مملکت زیادتر است خوب این هم یک موضوع و یک اصلی است و اگر ما بخواهیم روی این اصل حرف بزنیم باید این مسئله در نظر گرفته شود که این یک میلیون و نیم را بیک مصرفی برسانند که لااقل ثروت ملی ما را زیاد کند نه اینکه روز بروز بر فقر و فلاکت مردم بیفزائیم هر کس که بخواهد ثروت خودش را زیاد کند لابد یا مخارج خودش را کم می‌کند یا عایدی خودش را زیاد می‌کند یک مملکتی هم وقتی که بخواهد ثوت ملی خودش را زیاد کند یا واردات خود را کم کند در موضوع صادرات تصور می‌کنم دولت فعلاً نتواند اقدام مفیدی بکند چون صادرات هر مملکتی یک مال التجاره ایست که در هر بازاری بسته بنظر خریدار است و سلیقة خریدار مال التجاره را تشخیص می‌دهد و هر قدر مال التجاره ارزانتر و مطابق سلیقة خریدار باشد مشتریش بیشتر می‌شود و صادرات مملکت از این را ه زیادتر می‌شود و اگر امروز دو لت بخواهد اقدام کند در تکثیر زراعت پنبه و فرش که از این مملکت خارج می‌شود و جزء صادرات مملکت ما هست البته خیلی مفید است ولی نتیجه اش عملی نیست و باید خود مردم این اقدامات مفیده را بکنند ولی دولت برای اجرای این مقصود کاری را که باید اقدام کند این است که سعی کند واردات کم بشود البته اگر یک مملکتی وارداتش کم شد بر ثروت ملیش افزوده خواهد شد همچنانکه اگر صادراتش زیاد شود باز ثروتش زیاد خواهد شد واردات مهمی که در این مملکت هست دو قسمت است که اگر باین دو واردات دولت یک توجهی بکند خیلی مفید است یکی قند است اما راجع به قند که نتیجه اش آنی است آنچه را که اطلاع دارم و تحقیقات کامله کردم و مطابق تحقیقات متخصصین عرایض خود را خدمت آقایان محترم عرض می‌کنم و البته هر نظری که دارند خواهند فرمود ما امروز از ممالک خارجه سالی ۲۲ میلیون من قند می‌خریم که در واقع آن مصرف کنندگان قند سالی بیست و دو میلیون تومان اکر یک من یک تومان حساب کنیم پول می‌دهند چهاردخه میلیون این پول مطابق احصائیه سال قبل بخارجه داده می‌شود و هشت میلیون در داخله از بابت کرایه و مخارج گمرکی و غیره داده می‌شود که می‌شود ۲۲ میلیون تومان بنابراین ما ۱۴ میلیون تومان در سال پول قند بخارجه می‌دهیم مطابق تحقیقات از متخصصین که یکی از آنها معاون محترم وزارت فوائد عامه هستند و تحقیق کرده‌اند و در اینجا تشریف دارند در هر هزار خروار زمین مزرع صد هزار خروار چقندر می‌دهد اگر ما هزار خروار زمین مزورع را زراعت چقندر بکنیم در کرج و کمال آباد نزدیک طهران می‌توانیم صد هزار خروار چقندر داشته باشیم و یک کارخانه قند متوسط چنانچه دولت ترکیه خریده است به ششصد هزار تومان ما اگر بخواهیم یک قدری بزرگ تر و بهتر باشد دویس هزار تومان اضافه بدهیم می‌توانیم با هشتصد هزار تومان یک کارخانه قند سازی وارد ایران بکنیم که سالی سه ماه هم کار می‌کند یعنی سه ماه زمستان را زیرا در اوقات دیگر چقندر خراب می‌شود و در سال نود روز یا صد روز در یک کارخانه قند سازی کار می‌کنند این کارخانه روزی هزار خروار چقندر لازم دارد در صد روز می‌شود صد هزار خروار خرواری دو تومان هم قیمت آن را حساب کنیم می‌شود دویست هزار تومان و یک کارخانه قند روزی هشتاد خروار ذغال سنگ می‌خواهد که روزی
هشتاد خروار در مدت صد روز می‌شود هشت هزار خروار و اگر ذغال را خرواری سه تومان هم حساب کنیم از همین معدن آویک نزدیک کرج (و حال آنکه کمتر هم می‌شود و در سر معدن ذغال را خرواری پانزده قران هم می‌شود خرید فقط کرایه گران است) بیست و چهار هزار تومان می‌شود چقندر هم تقریباً عرض کردم دویست هزار تومان می‌شود اگر این مبالغ را که عرض کردم در سال خرج یک کارخانه قند سازی بکنیم و قیمت خود کارخانه را هم هشتصد هزار تومان حساب کنیم که مبلغ هفتاد و شش هزار تومان هم حقوق مهندس و سایر مخارج آن خواهد بود و آ“وقت کلیة خرج آن باستثناء قیمت کارخانه در سال سیصد هزار تومان می‌شود و اگر این مقدار را خرج کنیم از یک چنین کارخانه سالی یک میلیون و نیم قند عاید می‌شود و این یک میلیون و نیم قند را اگر یکمن پنچقران هم حساب کنیم ما می‌توانیم سالی هفتصدو پنجاه هزار تومان از یک کارخانه که سیصد هزار تومان خرج آن بکنیم بهره و فایده ببریم آقای معاون وزارت فوائد عامه این جا هستند خودشان تحقیقات کرده‌اند و مقالاتی هم در این زمینه نوشته‌اند حالا هم بنده تصور می‌کنم اگر ما از این یک میلیون و نیم اضافه عایدات که همه اش را می‌خواهیم خرج کنیم لااقل بقدر خرید یک کارخانه قند سازی از مخارج غیر ضروری صرف نظر کنیم و همان مبلغ از این محل موضوع کنیم خیلی بموقع و خوب است مثلاً آقای وزیر معارف تشریف دارند خدمتشان عرض می‌کنم که اکر ما اطفال مان را در همین مدارس که فعلاً هست درس بدهیم ضرری بمملکت نمی‌رسد ولی اگر پدر اطفال چیزی نداشته باشند که اطفال شان را بمدرسه بفرستند آن برای مملکت ضرر دارد و ما باید از آن مخارج وو چیزهائی که حقیقتاً خیلی ضروری نیست صرف نظر کنیم و یک کارخانة قند سازی در این مملکت وارد کنیم و برای امتحان هم که باشد این رشته را تعقیب کنیم اگر موفق شدیم دیدیم و منفعتی برای مملکت دارد این مسئله را تعقیب کنیم و دیگر سالی چهارده میلیون هم پول قند بخارجه ندهیم و قند نخریم واگر هم اینطور نشد همینطور که حالا داریم راه می‌رویم راه برویم و بنده تصور می‌کنم امروز که بحمد الله امنیت هست باید مردم هم استعداد داشته باشند و تمول داشته باشند که بتوانند از این امنیت استفاده کنند واقعاً اگر مردم چیزی نداشته باشند امنیت هم برای آنها فرق نمی‌کند و علی السویه است بلکه یک مردمان بی چیزی که از فقر خودشان را می‌کشند میل دارند که امنیت نباشد و یک کسی آنها را بکشد که گناهش هم بگردن خودشان نباشد بنا براین بنده استدعا می‌کنم که آقایان محترم باین عرایض بنده توجه فرموده و موافقت فرمایند و این قندی که این قدر ازش تعریف و تمجید می‌کنند اگر حقیقتاً مفید است (تحقیق کنند از متخصصین فنی) یک مبلغ از این پول را صرف تأسیس کارخانه قند سازی کنند و یک قدری از این واردات جلوگیری کنند و بقیه را هم بیک مخارجی که امروز خیلی ضروری است مصرف کنند.
رئیس – آقای یاسائی.
یاسائی – فرمایشاتی که آقای دکتر فرمودند غالباً یک مطلب اصولی بود که نمایندگان محترم همه عقیده دارند بآنها و معتقدند که باید نسبت بامور اقتصادی مملکت یک اهتمام بیشتری بشود و مخصوصاً باید سعی کنیم در تقلیل واردات مملکت یک فرمایشاتی هم راجع به بودجه مملکتی فرمودند که بودجه عبارت از عایدات پیش بینی شده و مخارج پیش بینی شده است از برای مدت یکسال و باید ما برگردیم به سنة ۱۳۰۵ و به بینیم در مقابل عایدات ما قروضی هم داریم یا نه؟ این فرمایشات همه صحیح است ولی عایدات پیش بینی شده و مخارج پیش بینی برای یکسال مخصوصاً قسمت مخارج آن یک چیز ثابتی نخواهد بود و ممکن است که یک خرجی برای یک مرتبه پرداخته شود که باصطلاح ما می گوئیم اعتبار یعنی یک مبلغی
را مجلس یکمرتبه رأی می‌دهد که بیک وزارتخانه برای یک خرج مخصوصی بپردازد البته آن مبلغ هم پرداخته می‌شود ولی این مبلغ جزو بودجه سالیانه همان سال منظور می‌شود اما این قبیل مخارجی که در این لایحه پیشنهاد شده جزو بودجه سالیانه همه سال نخواهد بود بلکه برای یک مرتبه تصویب می‌شود که در ظرف یکماه یا دو ماه حواله شود و پرداخته شود ولی چزو بودجه نمی‌آید در دو دوازدهم‌ها هم منظور نمی‌شود یکقسمت فرمایشی فرمودند که ما باید حساب قروض ۱۳۰۵ را بکنیم البته دولت که می‌گوید من در حدود سه کرور تومان اضافه عایدی دارم بدیهی است مجلس که یک تصویباتی کرده است و یک قوانینی راجع بمخارج گذارده است و باید آن مخارج پرداخته شود دولت آنها را در نظر گرفته است و می‌گوید اضافه عایدی داریم و یک خرج تازة برای آن اضافه پیشنهاد می‌کند منتهی این خرج تازه را بطور اعتبار پیشنهاد می‌کند که برای یک مرتبه داده شود و تقریباً می‌شود گفت مربوط به بودجه عمومی نخواهد بود و این سه کرور یک اعتباراتی است که بهر وزارت خانة یک مقدار مخصوص اعتبار داده می‌شود که برای مخاج مخصوصی که لازم است خرج نمایند مثلا ما صدو چهل هزار تومان از این اضافه عایدی مان را تخصیص می‌دهیم بوزارت معارف برای ساختن اونیورسیته این البته برای یکمرتبه است یا دویست هزار تومان می‌دهیم بوزارت داخله برای ساختن محسبهای نظمیة مرکز که یک صورت آبادی داشته باشد یا مخصوصاً محبسهای ایالات و ولایات که خیلی خراب است البته آنهم برای یک مرتبه است و مربوط به بودجة سالیانه نیست و همینطور که عرض کردم اگر یک اضافة عایدات مسلمی نبود دولت پیشنهاد نمی‌کرد و اگر یک قروض مسلمی هم داشته باشیم که مجلس شورای ملی تصویب کرده باشد و دولت تعهد کرده باشد و بایستی پرداخته شود البته پرداخته می‌شود ولی آنها از مازاد این سه کرور تومان است چون بنده اطلاع دارم که اضافه عایدات سیصد و چهار و سیصد و پنج از سه کرور هم بیشتر است راجع بمخارج ادارة ارزاق اشاره فرمودند مخارج ادارة ارزاق یک وجوهی است که پرداخته شده و مربوط به این سه کرور نیست یک وجوهی از خزانه بارزاق پرداخته شده که یک قسمتش موجود است و جنس است و غله است که بتدریج فروخته می‌شود و مصرف می‌شود و پولش بر می‌گردد یک مبلغش هم کامیون و اتوبوس است که الان حاضر است و جزو ثروت عمومی است یک قسمت هم هست که بمردم داده شده است مثل آن مبلغی که یکدفعه هم عرض کردم که بارباب حیدر علی و فرخ خان و میرزا علی انارکی و محمد آقا خان که چهار نفر دلال هستند داده شده است مبلغ سیصدو پنجاه هزار تومان بتوسط اینها باعراب داده شده است که می‌گویند شاید بتوان مسترد داشت یک مبلغ دیگر هم قرضی است که از ارزاق بادارات مالیه داده‌اند مثل اینکه هشتاد و پنج هزار تومان بآذربایجان داده‌اند و هفتاد و پنج هزار تومان بخوزستان داده‌اند و مبلغی به بلدیه خراسان داده‌اند و اینها البته بتدریج مسترد می‌شود و بخزانه بر می‌گردد و مربوط باضافه عایدی سه کرور نیست که دولت پیشنهاد کرده است فرمودند که خوب است این اضافات بیک مصرف مفیدتری برسد این را هم همه تصدیق می‌کنیم که مخارج مهم و اهم در مملکت هست که می‌شود از حیث تربیت یکی را مقدم داشت بر دیگری ولی تصدیق می فرمائید که این وضع بودجه گذرانی مجلس باعث شده است که کمیسیون بودجه هم دقت ومطالعه در بودجه‌ها نمی‌کند ما خودمان در کلیة بودجه‌های مصوبه ۱۳۰۴ یک اعتراضات و ایراداتی داریم یک دوائر و مؤسسات زیادی هست که باید بتدریج آنها حذف بشود و اگر بودجة تفصیلی را کمیسیون رسیدگی کند و بمجلس بیاید بعقیدة بنده شاید پنج شش کرور صرفه جوئی می‌توانیم بکنیم این عقیدة بنده و یک عده ایست که می‌شود از تشکیلات
فعلی مملکتی این مبلغ صرفه جوئی کرد و مخارج غیر لازم را زد البته در آنوقت ممکن است همه با حضرت مستطاب عالی موافقت بفرمایند که آن صرفه جوئی‌ها بمصرف یک امور اقتصادی که مولد ثروت است برسد این فرمایشاتی که حالا فرمودید تصور می‌کنم اگر تأمل بفرمائید در موقعی که بودجة عمومی می‌آید بفرمائید انسب است شاید یک عدة دیگری هم موافقت کنند و پیشنهاد کنند که یک صرفه جوئی هائی بشود و یک دوائری حذف شود مثل ادارات شرقی و غرب و شمال وزارت داخله یا مثل دوائر زیادی وزارتمالیه یا خیلی از وزارتخانه‌های دیگر ولی عجالتاً که یک پیشنهادی از طرف دولت شده است راجع بقنوات قزوین (که همان طوری که آقای ثابتی توضیح دادند اهالی شهر قزوین دچار بی آبی هستند و دارد شهر باین مهمی از عمران و آبادی می‌افتد و قنواتش همه مخروبه شده است و یک مساعدت مخصوصی باید با آنجا بشود) دیگر مقتضی نبود که حضرت مستطاب عالی یک مسائل عمومی و کلی را راجع باین هشت هزار تومان در برابر این مطلب بگذارید وبیاناتی بفرمائید در هر حال تصور می‌کنم این مذاکرات حضرت عالی هم یک توجهی باید بهش بشود فرمودند ما باید سعی بکنیم که از واردات کاسته شود و از مخارج کم بشود و یک حسابهائی هم فرمودند که اگر پولی صرف کارخانة قند سازی بکنیم چقدر پول چقندر می‌شود یا چقدر صرف ذغال سنگش می‌شود و چه مخارجی دارد اینها تمام بجای خودش صحیح است ولی تصدیق می فرمائید که اگر این مبلغ هشت هزار تومان را ما رأی ندهیم کارخانه درست نمی‌شود و کافی نیست و خوب بود این فرمایشات را در موقع دیگر می‌فرمودید البته ما همه با عقیدة حضرت مستطاب عالی موافق هستیم که باید یک فکری برای تقلیل واردات مملکتی و ایجاد مؤسسات نافع و عام المنفعه بکنیم که منابع ثروت ما استخراج بشود و موجب مزید ثروت عمومی بشود چه از حیث تزئید صادرات و چه از حیث تقلیل واردات که ما خودمان یک موادی را که مایحتاج مملکت است در درجه دوم و سوم در مملکت خودمان عملی بیاوریم که محتاج بواردات زیاید نباشیم این نکات همه در جای خودش صحیح است و تصور نمی‌کنم هیچیک از آقایان نمایندگان هم مخالف با نظریه جنابعالی باشند ولی هیچکدام از این مطالب مربوط به هشت هزار تومان نبود و خواهش می‌کنم که آقایان هم موافقت بفرمایند که از نقطة نظر رعایت اهالی قزوین این هشت هزار تومان تصویب شود و یک لوایح مهم تری هم که هست زودتر بگذرد.
عدة از نمایندگان – مذاکرات کافی است.
دکتر مصدق – اجازه می فرمائید یک توضیحی عرض کنم؟ در حدود نظامنامه است.
رئیس – بفرمائید.
دکتر مصدق – بنده قبلاً هم عرض کردم که نظر بنده باین هشت هزار تومان نبود نظر بنده باعتباراتی است که بعد می‌آید.
رئیس – پیشنهاد آقای ثابت قرائت می‌شود.
(این قسم قرائت شد)
مطابق تحقیقات محلی قنات شاه و آخوند هر یک هزار تومان بیشتر مخارج ندارد و قنات خمار تاش که از قنوات عام المنفعه قزوین است ممکن است از همین محل تعمیر و دائر شود.
لهذا پیشنهاد می‌کنم بعد از لفظ قنات آخوند اضافه شود (و خمارتاش)
ثابت – ابراهیم.
ثابت – نظر پیشنهاد دهندگان که یکیش هم خود بنده هستم این است که در تمام شهر آب پیدا بشود و از حیث آب راحت شوند از جملة قنوات قزوین که عدة زیادی از اهالی شهر از آن مشروب می‌شوند قنات خمار تاش است و اگر چنانچه از این محل سهمی بآنجا داده نشود اهل آن قسمت از شهر در محظور و سختی می‌افتند و شاید تولید یک فسادی هم در این ضمن
بشود و لازم است یک سهمی هم برای آن قنات منظور شود در این لایحه.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – بنده می‌خواستم عرض کنم که این اعتباری است که مجلس بدولت می‌دهد و دولت هم در این جا باید نظر نمایندگان محلی را نگاه کند هر جا که اهمیتش بیشتر است آن جا عمل کند.
ثابت – اجازه میفرمائید؟
حاج آقا رضا رفیع – اجازه میفرمائید؟
رئیس – عضو کمیسیون هستید؟
حاج آقا رضا رفیع – بلی.
رئیس – بفرمائید.
حاج آقا رضا رفیع – عرض کنم که این پیشنهاد را بنده می‌توانم قبول کنم ولی از خود ایشان بنده استدعا می‌کنم مسترد بدارند برای خاطر اینکه اگر مسترد ندارند و قابل توجه شود این کار امروز نمی‌گذرد و می‌ماند برای جلسات بعد و برای خود شما بهتر است که مسترد نمائید.
ثابت – اجازه میفرمائید؟
رئیس – اگر برای توضیح است که نمی‌شود ولی اگر می‌خواهید استرداد کنید ممکن است.
ثابت – چون صورت قنوات دیگر را نوشته‌اند اینهم باید نوشته شود والا ممکن است بطور کلی بنویسند برای مصرف قنات قزوین.
رئیس – چون برای اخذ رأی عده کافی نیست ممکن است مذاکره شود.
مهدوی – اجازه میفرمائید؟
رئیس – بفرمائید.
مهدوی – بنده تصور می‌کنم اگر از طرف کمیسیون قبول شود دو مرتبه به کمیسیون بر نمی‌گردد و حالا هم منشی کمیسیون قبول می‌کند و رأی قطعی گرفته می‌شود دیگر ارجاع بکمیسیون نباید بشود.
رئیس – آقای ثابت.
ثابت – چون در آن ورقه اسم برده شده است قنات شاه و قنوات آخوند و قنات خیابان اگر بنا باشد همةاینها در صورت قانون نوشته شود دیگر سهمی بقنات خمارتاش داده نمی‌شود پس بهتر این است یا این لفظ اضافه شود یا آنها هم نوشته نشود.
رئیس – رأی می‌گیریم.
دکتر طاهری – بنده چون منشی کمیسیون هستم در غیاب مخبر قبول می‌کنم این پیشنهاد را.
حاج آقا رضا رفیع – خوب است پس بگیرید.
مهدوی – لازم نیست رأی قطعی گرفته می‌شود.
رئیس – می‌خواهید این موضوع را بگذاریم برای بعد از تنفس.
ثابت – بنده پیشنهاد خودم را مسترد می‌کنم.
رئیس – رأی می‌گیریم بمادة واحده با اوراق آقایانی که تصویب می‌کنند اوراق سفید خواهند داد
(اخذ و شماره آراء بعمل آمده و ۸۴ ورقة سفید تعداد شد)
رئیس – عده حضار ۸۹ با ۸۴ رأی تصویب شد.
اسامی موافقین
آقایان: ضیاء – وزیری – علی خان حیدری – زوار – آقا شیخ عبدالرحمن صالحی – خطیبی – آقا سید حسین آقایان – یاسائی – نوبخت – روحی – معتضد استر آبادی – پالیزی – ارباب کیخسرو – پورتیمور – معظمی – سهراب خان – کازرونی – میرزا جواد خوئی – امیر اسد الله خان عامری – مولوی – آقا علی زارع – یحیی خان زنگنه اعظمی – میرزا عبد الحسین – میرزا حسن خان ابراهیمی – ثابت – دکتر رفیع امین – محمد تقی خان اسعد – ملک آرائی – میر ممتاز – وکیلی طباطبائی – جهانشاهی – حق نویس – اسکندر خان مقدم – میرزا ابراهیم خان قوام – ذوالقدر – افسر – فرهمند – دکتر لقمان -
دکتر طاهری – آقا سبزواری – نجومی – افشار – سید کاظم یزدی – امیر حسینخان – بنی سلیمان – افخمی – محمود رضا – فهیمی – غلامحسین میرزا – فرمند – میرزا ابراهیم آشتیانی – شیخ الاسلام ملایری – عصر انقلاب – ثقت الاسلام بروجردی – ثقت الاسلامی – کلالی – دو لتشاهی – مهدوی – طباطبائی دیبا – عباس میرزا – محمد ولی میرزا – موقر – حاج غلامحسین ملک – حاج آقا رضا رفیع – مرتضی قلیخان بیات – شریعت زاده – آقا سید یعقوب – مدرس – آقا سید احمد بهبهانی – حاج میرزا مرتضی – میرزا سید مهدی معتمد – عمادی – حاج آقا حسین زنجانی – عبدالامیرخان نگهبان – میرزا هاشم آشتیانی – هاشم آقا ملک مدنی – دشتی – میرزا صادقخان خواجوی – دادگر – میرزا حسن آیت الله زاده – امام جمعه اهر – میرزا عبدالباقی – میرزا احمد خان بدر.
رئیس الوزراء – بنده استدعا می‌کنم لایحة مهندسین راه آهن را مقدم بفرمائید و جزو دستور بگذارید.
رئیس – آقای زوار پیشنهاد کرده‌اند که لایحة راجع بوزارت خارجه مقدم باشد.
زوار – بنده راجع بمهندسین راه آهن موافقم که مقدم باشد بعد از آن لایحة اضافات وزارت امور خارجه مطرح شود.
افسر – هر کدام را دولت مقدم میداند آن را مقدم باید داشت.
رئیس – خبر کمیسیون بودجه راجع بمهندسین راه آهن طبع و توزیع شده است مذاکرات راجع بکلیات است آقای عمادی موافقید؟
عمادی – نسبت بلایحه راه آهن در بعضی موادش بنده عرایضی دارم.
رئیس – فعلاً مذاکرات راجع به کلیات است
عمادی – بنده در کلیات عرضی ندارم.
رئیس – آقای دشتی.
دشتی – در مقدمة که برای این لایحه نوشته‌اند ذکر کرده‌اند که از نقطة نظر تسریع در ساختمان راه آهن این لایحه را تقدیم کرده‌اند بنده هم در تسریع لایحه ساختمان راه آهن مخالفتی ندارد ولی لایحه کاملاً مفید تسریع نیست. برای تسریع در ساختمان راه آهن باید مهندسین ساختمان را بیاورند بایران در صورتیکه بعضی از فقرات این لایحه مربوط به مهندسین نقشه برداری است و بعقیدة بنده نقشه برداری تسریعی لازم نیست برای اینکه راه آهن را لابد از دو طرف شروع خواهند کرد و این دو طرف هم نقشه برداری کامل شده است و در این ضمن که دو طرف را ساختمان می‌کنند ممکن است مهندسین سابق مان که شش دسته هستند ادامه بدهند به نقشه برداریشان و بقیة راه را نقشه برداری کنند بنابراین لزومی ندارد که ما تسریع در نقشه برداری کنیم قسمت اول مادة اول که نه نفر بر مهندس امریکائی را می‌خواهند استخدام کنند برای نقشه برداری است فقرة ششم مادة اول باز راجع به نقشه برداری است و این لایحه برای تسریع امر راه آهن است در مقدمه اش که اینطور تصریح کرده‌اند ولی اغلب فقرات آن راجع است به نقشه برداری در صورتیکه نقشه برداری لزومی ندارد یک مسئلة دیگر که باعث مخالفت بنده است این است که دو لت خودش نمی‌تواند متصدی ساختمان راه آهن باشد و بصرفه نزدیک نیست و نافع نیست و بهتر اینست که ساختمان راه را مخصوصاً بکمپانی‌های خارجه بمناقصه بدهد فقط چیزی که در این مورد دولت می‌گوید این است که ما ابتداء خودمان می‌خواهیم یک قسمت از این راه را بسازیم و به بینیم چقدر خرج بر می‌دارد که میزان در دست ما بیاید و بعد از آنکه میزان دست مان آ، د آنوقت ممکن است بمناقصه گذاشت اولاً این نقاطی را که می‌خواهد بسازد میزان برای تمام نقاط نیست برای اینکه قسمت هائی که می‌خواهند بسازند مختلف است زمین صاف دارد کوهستانی هم دارد و اینها ابداً شباهتی بهم ندارند زمین
مسطح کمتر خرج دارد تا زمین کوهستانی و میان معین دست نمی‌آید علاوه بر این اگر ما آمدیم و راه را ده یا بیست فرسخ ساختیم و میزانی هم برایش معین شد که در هر فرسخی فرضاً صد هزار تومان خرج دارد اینرا لابد کمپانیهای خارجه می‌فهمند ودر حدود آن مخارج یعنی آن مقداری که ما در یک فرسخ کردیم مناقصه را قبول می‌کنند در صورتیکه بطور حتم برای دولت زیاد تر از آن مقداری که برای کمپانی تمام می‌شود تمام خواهد شد در هر صورت برای ما خیلی گران تمام می‌شود و این میزان که ما می‌سازیم یک میزانی بدست کمپانی می‌دهد که در حدود آن میزان مناقصه را قبول می‌کند در هر صورت ما می‌خواستیم این را بفهمیم که این لایحه راجع بساختمان است یا راجع به نقشه برداری؟ اگر راجع به نقشه برداری است پس چرا در مقدمه ذکری از تسریع در ساختمان شده است؟ یکی دیگر از عرایض بنده این است که در ملیت این مهندسین یک تشتت فوق العاده قائل شده‌اند از آمریکا و سویس و آلمان و هلند و بلژیک یعنی تقریباً از تمام دنیا مهندس خواسته‌اند و بنده نمیدانم که این چه لزومی دارد باید دولت تشخیص بدهد که کجا مهندس و متخصص بهتر و بصرفه نزدیک تر است و منافعش بیشتر است از آن جا بخواهند از جمله نه نفر بر مهندس نیمچه مهندس از امریکا خواسته‌اند که حقوق آنها در ماهی از سیصد دو دلار تجاوز نخواهد کرد با این گرانی فوق العادة که در امریکا موجود است اغلب عملجات در ماه دویست دویست و پنجاه الی سیصد دو دلار حقوق می‌گیرند آنوقت در واقع و حقیقت برای ما مهندس نمی‌فرستند یعنی نیمچه مهندس خوب برای مانخواهند فرستاد که ما بتوانیم از وجود آنها استفاده کنیم ما در کمیسیون بودجه این حرف را زدیم و دو لت توجهی نکرد و آن این بود که گفتیم مهندسین آلمانی هم بصرفه نزدیک ترند هم متخصص فنی شان بیشتر است چه الزامی دارد از امریکا بیاورند؟ گفتند برای تناسب این مهندسین با مستر پلند که رئیس راه آهن است البته معاون پلند با بعضی رؤسای درجة اول که متصل با او در تماس هستند مانعی ندارد که امریکائی باشند ولی بر مهندس یعنی نیمچه مهندس که زیر دست مهندسین باید کار کنند این چه لزومی دارد که باید امریکائی باشند چرا سر مباشر از آلمان و هلند نوشته‌اند؟ اینجا یک بام و دو هوا قائل شده‌اند؟ در بعضی جاها بر مهندس امریکائی قائل شده‌اند برای تناسب با مستر پلند در صورتیکه مهندسین درجة اول هم نیستند و در بعضی جاها مهندس را از سایر ممالک دیگر خواسته‌اند مثل این است که دولت خواسته است تمام سفارتخانها را راضی کند از این سفارتخانه چند تا و از آن یکی چند تای دیگر …
یکنفر از نمایندگان – گوشت قربانی است.
دشتی – در وقتیکه لایحة استخدام دوازده نفر متخصص امریکائی مطرح شد یک نفر را بعنوان معاونت می‌گفتند برای مستر پلند در مرکز لازم است باشد یعنی این نقشه‌های کوچک کوچک و تیکه‌ها را که می‌آورند جمع کند و بهم بچسباند و بالاخره نقشة کامل راه آهن را درست کند با این حال باز در این لایحه دو مهندس دیگر می‌خواهند استخدام کنند یکی به اسم معاون مستر پلند و یکی هم بعنوان عهده داری نقشه‌ها اینرا در کمیسیون از دولت توضیح خواستیم توضیح کافی ندادند مثل اینکه یک نفر مهندس لازم دارند که این نقشه جات کوچک و تیکه تیکه را کلاسه کند و مرتب و منظم کند در صورتیکه معاون مستر پلند باید این کارها را انجام دهد معاون مستر پلند چه خواهد کرد که حالا لازم شده است بروند یک نفر مهندس بلژیکی بیاورند که نقشه‌های نامنظم را منظم کند و کلاسه کند در قسمتهای مواد بعدش هم لایحة دولت خیلی مبهم و پیچیده بود ولی کمیسیون بودجه آنها را اصلاح کرد مثلاً راجع به کرایه منزل و خرج سفر و غیره اینها را کمیسیون اصلاح کرد
و با اینکه کمیسیون اصلاح نمود معذلک مقنع نیست برای اینکه بنده یک عرضی می‌کنم برای خرج ایاب و ذهاب مهندس از اروپا در صورتیکه حاج امین اصفهانی در کمیسیون بودجه بود گفتند خرج مسافرت از طهران تا پاریس یکصد و شانزده تومان است ما آنجا پیشنهاد کردیم که یکصدو شانزده تومان را یکصدو پنجاه تومان فرض می‌کنیم که رفتن و برگشتن آن سیصد تومان باشد ولی باز دولت قبول نکرد و اصرار داشت که حتماً چهارصد تومان باشد و هم چنین راجع به امریکا خرج متوسطش چهارصد تومان است که رفتن و برگشتن آن هشتصد تومان می‌شود و باز دولت قبول نکرد و اظهار کرد که باید همینطور که نوشته شده باشد و هم چنین راجع به منزل و کرایه و خرج سفر دولت یک مخارج زیادتری قائل شده بود مثل اینکه آنها یک مردمان فوق العادة هستند و ابداً زندگیشان مربوط به زندگی ما نیست فوق بشرند و از برایشان این طور حقوق معین کردند علاوه بر خرج سفر و کرایه منزل و فلان مخارج طباخ و غیره هم معین کرده بودند که بعضی را کمیسیون بودجه زده است و بعضی دیگر هست که در موقعش بنده عرض خواهم کرد.
رئیس – آقای یاسائی.
یاسائی – آقای دشتی در کمیسیون بودجه هم این فرمایشات را فرمودند و حالا هم تکرار می‌فرمایند وقتی که دولت لایحه را آورد بمجلس برای کشیدن خط آهن و مجلس هم اجازه داد در آنجا دولت پیشنهاد کرده بود که ساختمان راه آهن را به کمپانیهای خارجی واگذار کند و دولت می‌خواست بطور مناقصه آنرا به کمپانیها واگذار کند خود ما بالاخره مخالفت کردیم و گفتیم نتیجة مناقصه معلوم نیست ممکن است پیشنهادات مناقصه از طرف یک کمپانیهائی برسد که از نقطة نظر صرفه جوئی ناگزیر باشیم قبول کنیم در صورتیکه صلاح ما نباشد که ساختمان راه آهنمان را واگذار به آنها کنیم بالاخره مذاکرات زیادی در مجلس شد تا روزی که گذشت این بود که بنا شد خود دولت مباشرت کند بساختمان راه آهن و لوازمی را که می‌خواهند آنرا بمناقصه بگذارند و تهیه کند ومهندسی هم که برای اینکار می‌خواهد استخدام نماید اینطور قانون از مجلس گذشت و مجلس اجازه نداد که دولت ساختمان راه آهنرا چه جزاً و چه کلاً به یک کمپانی خارجی بطور مناقصه واگذار کند این نظر آنوقت ما بود ولی حالا شاید ما عقیده پیدا کرده باشیم که اگر ساختن راه آهن را به کمپانیهای خارجی واگذار کنیم سریعتر ساخته شود چنانچه راجع به ریل در دورة پنجم ما قانونی گذراندیم که خودمان کارخانة آهن ذوب تهیه کنیم و آهن استخراج و متخصص هم برای این کار استخدام نمائیم و وسائل استخراج معدن آهن را فراهم نمائیم و ریل بسازیم و آن ریل را کار کنیم بعد فهمیدیم که عملی نیست و ناگزیر شدیم که آن قسمت قانون را در قانونی که بعد گذراندیم نقص کنیم و اجازه دادیم که دولت ریل را هم مثل سایر لوازمات بخرد آنوقت این را فکر داشتیم شاید فکر آقای مدرس بودکه حتماً آهن ذوب کنی باید در این مملکت بیاید و یل ساخته شود و بعد راه آهن کشیده شود شاید آن فکر از روی مطالعه نبود و خودشان هم تصدیق کردند که با این ترتیب عمی نیست باید ریل خرید و هر وقت کارخانه دائر شد و توانست ریل بدهد آنوقت البته خریده نمی‌شود این قانون که اخیراً گذراندیم که ساختن راه آهن را اجازه بدهیم که دولت بسازد شاید چندان از روی مطالعه نبود و حالا که ما فکر می‌کنیم می بینیم که اگر ما این کار را به کارخانه‌های خارجی واگذار کنیم بهتر است زیرا آن کارخانه وسائل را حاضر دارد و ممکن است یک صرفه جوئی بیشتری بکند پس بموجب آن قانون دولت ناچار شد خودش یک تهیه هائی به بیند و یک زمینه هائی تهیه کند و شاید یک خساراتی هم متوجه شده که اگر بخواهیم از مفاد آن قانون عدول کنیم و از حالا بگوئیم دولت ساختن راه آهنرا واگذار کند به کمپانیهای خارجی چون دولت یک کارهائی کرده
است شاید قابل جبران نباشد ولی اگر دولت موافقت کند از حالا با قید اینکه خساراتی که بموجب آن قانون متوجه شده است ممکن باشد تدارک آن خسارات بشود و از حالا قرار گذارده شود که ساختمان راه آهن را بطور مناقصه به کمپانیهای خارجی واگذار کنیم که زود تر ساخته شود بنده هم موافقم. ولی مادام که دولت این نظریه را اظهار نمی‌کند ما هم ناچاریم از نظریه دولت متابعت کنیم. ولی نماینده دولت در کمیسیون بودجه اظهار کرد که ما ناگزیریم برای امتحان چند فرسخی راه آهن بکشیم که یک زمینه برای مناقصه بعد بدست بیاید که اصلا خط آهن در ایران چه در قسمت کوهستانی و چه در قسمت صحرا چه جور خرجش می‌شود. برای اینکه یک تفاوت بیتی است بین اجرت عمله و لوازم راه آهن در ایران با سایر ممالک بجهت اینکه در ایران مزد عمله ارزان است ولی لوازم ساختمان که از خارج باید وارد شود گران و رویهمرفته باید یک مقداری خط آهن بکشند و یک امتحانی بکنند به بینند که خط آهن در ایران چه قدر مخارج دارد. شنیدم کمپانی یولی به دولت پیشنهاد کرده بود و اظهار عقیده کرده بود که خط آهن در ایران فرسخی چهارصد هزار تومان خرج دارد شاید هم همینطور باشد بالاخره ما که عمل نکرده‌ایم و امتحان نکردیم. پس بهتر این است که به لایحه این متخصصین را بدهیم که دولت مهندسینی را که برای نقشه کشی یا برای ساختمان راه آهن است استخدام کند و چند فرسخ از طرف جنوب و چند فرسخ از طرف شمال شروع به ساختن بکند و لوازم هم تهیه کند و بالاخره یک ملاک و ماخذی برای مناقصه‌ها بدست بیاید زیرا یک ملکی را وقتی یک شخصی بخواهد اجاره بدهد یک حدی برای اجاره اش در نظر می‌گیرد و بعد بمزایده می‌گذارد به بینند بیشتر اجاره می‌کنند یا کمتر ما الان آن حد در نظرمان معین نیست و ما نمیدانیم که راه آن در ایران فرسخی صد هزار تومان خرج دارد دویست هزار تومان خرج دارد قسمت کوهستانی با صحرائی چقدر فرق دارد اینها را باید معین کنیم یعنی یک چند فرسخی خط آهن بکشیم که یک اطلاعاتی پیدا کردند با یک صرفه جوئی بیشتری حاضر می‌شوند برای ساختن راه آهن اما اینکه فرمودند نقشه برداری مگر چه قدر خرج دارد. بنده عرض می‌کنم که مستر پلند را ایشان هم تصدیق دارند که یک شخص متخصصی است او اظهار کرده است که در مدت یک سال نقشه برداری این خط شاید تمام نشود و اگر چنانچه عدة مهندسینی که به او می‌دهند کمتر از این زودیها کار از پیش نمی‌رود اگر عده را زیادتر کنیم البته کار زودتر انجام می‌گیرد اگر از روز اول مهندس بیشتری استخدام کرده بودیم مثلا صد نفر ممکن بود تا حالا تمام شده باشد بالاخره هر چه عدة مهندس و نوچه مهندس افزوده شود البته از مدت کاسته می‌شود و هر چه از مهندس بکاهیم بر مدت افزوده می‌شود ولی ما طرفدار این هستیم که زودتر نقشه‌ها تهیه شود و کشیدن راه آهن شروع شود این عقیدة متخصص است که طرف اعتماد همة ما است راجع به قسمتهای دیگری هم که فرمودند از جمله (خرج سفر و اینها) خودشان اگر مراجعه بکنند به لوایح کنتراتی که از مجلس گذشته است خرج سفرهائی که برای متخصصین معین شده خیلی بیشتر از این است و ما خرج سفر را جهت اروپا دویست تومان معین برای ایاب و دویست تومان برای ذهاب معین کردیم در صورتیکه گمان می‌کنم کم هم باشد و حتی برای امریکائیها هم که پانصد تومان معین نمودیم برای ایاب و پانصد تومان برای ذهاب گمان می‌کنم کافی نباشد و بالاخره اگر بلیط درجة دویم هم بگیرد شاید خرجش بیش از این باشد.
کازرونی – شما رفته‌اید؟
یاسائی – بنده که در خارج تحقیق کرده‌ام این خرج سفر کافی نیست ولی حالا چون کمیسیون بودجه رأی داد و دولت هم
موافقت کرده است این بود که راپرت داده شده سایر قسمتهائی هم که فرمودند عرض می‌کنم تمام اینها بنظر متخصص این کار تهیه شده است یک نکتة دیگری فرمودند که چرا از ملل مختلفه (آلمانی، فرانسوی، و غیره) استخدام می‌شود آنچه که بنده اطلاع دارم مستر پلند اظهار کرده است که همه متخصصین باید از آمریکا باشند ولی به جهاتی دولت اینطور طلاح دانسته که آن قسمتی که بیشتر مربوط به نقشه برداری است از آمریکا باشد ولی قسمتهای دیگر که راجع بامور ساختمانی و پل سازی است از ملل اروپا باشند مثلاً برای پل سازی از آلمان و برای قسمتهای دیگر از هر کجا که هست می‌آورند این اشکالی ندارد.
بعضی از نمایندگان – مذاکرات کافی است.
کازرونی – بنده اخطار نظامنامة دارم.
رئیس – بفرمائید.
کازرونی – بر طبق صریح قانون لوایح بایستی بیست و چهار ساعت قبل طبع و توزیع شده باشد این برای اینست که نمایندگان قبل از وقت مطالعه کرده باشند و کورکورانه حرف نزنند و این لایحه بیست و چهار ساعت قبل طبع و توزیع نشده است …
بعضی از نمایندگان – دیروز توزیع شده است.
کازرونی – آقایان: اجازه بفرمائید به بعضی‌ها صبح داده شده حاضرم ثابت کنم از یک یک آقایان سؤال کنید بنده بی جا که عرض نمی‌کنم و استدعا می‌کنم آقایان حرارت بخرج ندهند مطلب دوم اخطار بنده این است که لایحه باید به کمیسیون فوائد عامه برود و نرفته است بنده یکی از اعضای کمیسیون فوائد عامه هستم اگر آقایان این را هم انکار بفرمایند نمیدانم! بنده عرض می‌کنم که نرفته است سوم رفتن آن به کمیسیون خارجه است …
بعضی از نمایندگان رفته است.
کازرونی – شاید فردا برود ما که خبر نداریم و راپرتش بما داده نشده است و نظر کمیسیون خارجه بمجلس نیامده است باید بیست و چهار ساعت قبل راپرت کمیسیون خارجه توزیع شده باشد بنده دیگر نمیدانم آخر شما اگر خودتان احترام نظامنامه را نگاه ندارید دیگران هم همیشه اوقات قانونی را که می‌آورند بطور مفاجاتی است دیگر نمیدانم:
کی استوان – راپورت بکمیسیون خارجه داده شده است.
کازرونی – کی؟ کجا؟ چاپ نشده منتشر شده است.
رئیس – این خبر (کمیسیون بودجه) دیروز تقریباً یک ساعت بظهر توزیع شده است اما قسمت راجع به کمیسیون خارجه داده شده است و قرائت می‌شود مطلبی هم ندارد که بیست و چهار ساعت قبل توزیع شده باشد قرائت می‌شود.
کازرونی – کمیسیون فوائد عامه چطور؟
(خبر کمیسیون خارجه بشرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون امور خارجه لایحه نمره ۳۹۵۱ دولت را تحت مطالعه و شور قرار و با راپورت نمره ۹۰ امرداد کمیسیون بودجه مطابقه داده و با راپورت مزبور موافقت نموده و به اکثریت آراء تصویب نمود.
رئیس – قسمت راجع بکمیسیون فوائد عامه هم چون فقط در این لایحه تقاضای خرج شده بود به این لحاظ بود که اکتفا کردیم به دو خبر کمیسیون بودجه و خارجه آقایان مذاکرات را کافی میدانند؟
بعضی از نمایندگان – بلی کافی است.
کازرونی – بنده با کفایت مذاکرات مخالفم.
رئیس – بفرمائید.
بعضی از نمایندگان – مخالفت کردید.
کازرونی – آن دفعه اخطار نظامنامة داشتم راجع به کفایت مذاکرات حالا مخالفم استدعا می‌کنم توجه بفرمائید اینکه عرض می‌کنم بنده مخالفم با کفایت مذاکرات علتش این است که از این مذاکراتی که شده است بنده تا بحال چیزی نفهمیدم رفقای بنده هم همینطور
اجازه بدهید که یک قدری بیشتر صحبت بداریم و یک لایحة را حقیقتاً از روی عصبانیت نگذرانیم والا همانطور می‌شود که آقای یاسائی در ضمن بیاناتشان فرمودند که دیروز چنین رأی دادیم و بعد تردید کردیم بعد ایشان تردید را هم تردید کردند ممکن است این رأی امروز هم فردا درش تردید شود همان طور که آقای یاسائی زمینه بدست دادند و بنده دیدم که همة فرمایشات روی شاید و اگر و فلان است پس بهتر این است که بیشتر مذاکره بکنیم.
بعضی از نمایندگان – رأی بگیرید.
رئیس – رأی گرفته می‌شود به کفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد رأی می‌گیریم به شور در مواد آقایانیکه شور در مواد را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر برخاستند)
رئیس – اکثریت است مادة اول قرائت می‌شود
(بمضمون ذیل قرائت شد)
مادة اول – مجلس شورای ملی بوزارت فوائد عامه اجازه می‌دهد مهندسین و متخصصین ذیل را برای مدت دو سال استخدام نماید.
۱ – نه نفر مهندس آمریکائی که در دستجات نقشه برداری مشغول خدمت شوند حقوق این نه نفر در سال از سی دو هزار دولار تجاوز نخواهد کرد.
۲ – یک نفر مهندس راه آهن آمریکائی برای معاونت مستر پلند با سالی هفتهزارو پانصد دولار
۳ – یک نفر مهندس ساختمان راه آهن آمریکائی که حداکثر حقوق آن سالیانه هفتهزار و پانصد دولار خواهد بود.
۴ – یکنفر مهندس طراح پل و پل سازی از آلمان که حداکثر حقوق آن پنجهزار تومان در سال خواهد بود
۵ – شش نفر مهندس راه آهن از سوئیس یا آلمان برای ساختمان و غیره که مجموع حقوق سالیانه آنها از بیست و چهار هزار تومان تجاوز نخواهد کرد.
۶ – یکنفر مهندس که نقشه‌های فنی را عهده دار شود از بلژیک که حقوق سالیانة آن از سه هزار تومان تجاوز نخواهد کرد.
۷ - سه نفر مهندس بندر باختلاف رتبه از هلاند و آلمان که حقوق سالیانه آنها از دوازده هزار و چهارصد تومان تجاوز نخواهد کرد.
۸ – دوازده نفر سر مباشر متخصص از آلمان سوئیس امریکا و فرانسه که حقوق سالیانة آنها در حدود چهل هزار تومان خواهد بود.
رئیس – آقای آ قا سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – بنده خیلی تقدیس می‌کنم نظر آقای تقی زاده را که می‌فرمودند لوایح فوری یک ضرری برای ما دارد بدبختانه در دورة ششم یک ترتیبی شده است که تمام لوایح فوری شده است انحلال عدلیه فوری راه آهن فوری! وزارت داخله می‌خواهد خراب کاری کند یا تشکیلات بدهد فوری! وزارت معارف الحمد الله‌چیز فوری ندارد حقیقتاً این فکر فوری برای مجلس شورای ملی خوب نیست بواسطه خاطر اینکه دولتی هست دولت هدایت که حقیقتاً بنده به آن معتقدم میاید یک لایحه فوری می‌آورد و من چون به آن معتقدم مجبورم به لوایح آن رأی بدهم چه کار کنم؟
یا باید اول بله را نگوئیم یا حالا که گفتیم باید بایستیم و رأی بدهیم لوایح بطور دو فوری می‌آید آنوقت ما گیر می‌افتیم آن لایحة که در کابینة سابق راجع براه آهن آمده بود فوری بود آن فکری را هم که امروز آقای یاسائی فرمودند دولت در آنجا داشت ولی چون دولت آن لایحه را بطور فوری آورده بود ما چون دل خوشی از دولت نداشتیم این بود که آمدیم آن لایحه را در نظر
گرفتیم و ماده را زیرو رو کردیم و بکلی خراب کردیم حالا گرفتار شده‌ایم الان می‌خواهیم شروع کنیم به کشیدن راه آهن حالا که می‌خواهیم این کار را بکنیم باید مثل جامعة ملل از تمام دنیا نماینده داشته باشیم و چهل و هشت نماینده دعوت کنیم و همة دول باید شرکت کنند که ما می‌خواهیم راه آهن بکشیم! جامعة ملل از ۴۸ دولت تشکیل شده است اینجا هم باید ۴۸ نفر باشند و باید یک کاری بکنیم و بتمام ملل بگوئیم که آی خبردار ایران می‌خواهد راه آهن بکشد در کمیسیون بودجه که این لایحه مطرح شد ده نفر بودیم چهار نفر رأی ندادند و شش نفر رأی داد بنده و آقای دشتی وشیروانی و بامداد رأی ندادیم و شش نفر دیگر رأی دادند بنده در آنجا این مخالفت‌ها را کردم آقای وزیر معارف هم توضیحاتی دادند بنده عرض می‌کنم چه چیز است که از تمام دول اروپا و امریکا باید متخصص و مهندس بیاوریم؟ و اگر یک دول دیگری هم بود ما خبر می‌دادیم که تو هم یک نفر را روانه کن چه شده است ؟! ایشان یک فلسفة گفتند دو فکر است که سبب شده که این کار را کرده‌ایم اگر ما بخواهیم تمام متخصصین را از یک دولت بیاوریم شاید آنوقت اطلاق چیز می‌شود نمیدانم کلنی گفتند؟ پس بهتر این است که ما میگوئیم بین المللی می‌کنیم که از همة دول یک نفر داشته باشیم حالا آقایان فکر کنید که اگر بخواهیم بین المللی کنیم از امریکا و آلمان و بلژیک و فرانسه که آوردیم لابد سوئد و نروژ و دانمارک هم ممکن است سفیرشان وزیر خارجه را به بیند آنها هم باید بیایند آنوقت ملاحظه کنید دار الترجمة که برای اینها باید دائر کنیم چه می‌شود و چقدر خرج دارد ؟! آخر اینها باید بروند توی راه‌ها با آن عملجات کرد و لری که باید در تحت اوامر این بر مهندس و سر مباشر باشند کار کنند مترجم را هم که از مدرسه امریکائی می‌آورند آنهم خودش یک عبارات پیچیده و قلمبة می‌گوید که تمام عباراتش مسجع و مقنی است و زبان او زبان لرد و کرد نیست یک مترجم هم او می‌خواهد آنوقت به بیند این پولی که ما تهیه کرده‌ایم برای راه‌آهن چون دولت می‌خواهد امتحان کند به بیند که دو فرسخ راه را می‌توانیم بکشیم یا نه؟ بنده عرض می‌کنم والله نمی‌تواند بنده غلط کردم آن رأی را دادم بنده عرض می‌کنم خوب است همان اعلان مناقصه بدهیم و حتی من معتقدم که باید نقشه کشی را هم باید به مناقصه گذاشت خودتان آقای رئیس الوزراء یک شخص تجربه کرده هستید در اروپا هم کار کرده‌اید میدانید که کمپانیهای اروپائی و امریکائی کار را آسان می‌کنند و مخارج را کمتر آدم دارند برای هر چیزی لوازمی دارند. ما یک ماده گذاراندیم که لوازم را اعلان مناقصه بدهید. حالا عرض می‌کنم که همه چیز را اعلان مناقصه بدهید. ما اول فکر می‌کردیم که اگر اعلان مناقصه بدهیم یا روس می‌برد یا انگلیس خیر این فکر بی ربطی بود. بیائید اعلان مناقصه بدهید حتی نقشه برداریشرا هم اعلان مناقصه بدهید و الا خدا شاهد است (شاید بنده در دوره هفتم نباشم) خواهید دید که این پول در همین مقدمات تلف می‌شود. خوب آقایان شاید چون لایحه در نظرشان نباشد عرض می‌کنم ماده اول نوشته است: نه نفر مهندس امریکائی که در دسته جات نقشه بردار مشغول خدمت شوند. حقوق این نه نفر در سال از سی و دو هزار دولار تجاوز نخواهد کرد سه هزار و چهار صدو پنجاه دولار برای هر یک نفر که در واقع سه هزار و پانصد تومان می‌شود و گفته‌اند چون از آمریکا می‌آید خیلی عظمت دارد و باید انقدر حقوق داد این مهندسین متخصصین عالیمقام که نیستند خودشان هم تصدیق دارند مثل پهلوان و نوچه پهلوان و بر نوچه پهلوان بعد در آن ماده که از برای مخارج و مصارف آنها دولت ناچار است بکند یک صحبت‌های غریبی در کمیسیون می‌کردند و حالا نمی‌خواهم حرفهای کمیسیو نرا اینجا بزنم یکنفر از نمایندگان می‌گفت که ما نمی‌توانیم آنهائی را که از خارج میاوریم
مجبور کنیم که زندگانیشان را مثل ایرانی درست کنیم گفتم خیلی خوب پس باید حمام متحرک منزل متحرک آشپزخانه متحرک و تمام چیزهای برای یکنفر سر مباشر تهیه کنیم آنوقت ببینند این پول عایدات انحصار قند و شکر به یک وجب راه آهن خواهد رسید؟ بنده عرض می‌کنم خیر نخواهد رسید. این است که بنده استدعا می‌کنم از آقای رئیس الوزرا که این فوریتی را که ما می‌خواهیم همین جا جایش است. بیائید یکماده بطور فوریت پیشنهاد کنید که دولت بعد از تجربیاتی که کرده دیده است که باید کارهای راه آهن را بمناقصه بگذارد و گمان می‌کنم مجلس هم بایک شادمانی و با یک حس اقتصادی قبول کند و اعلان مناقصه هم برای تمام چیزها حتی نقشه برداری به تمام دنیا بدهیم و الا اگر ما بخواهیم همه چیز را تجربه کنیم نمی‌شود. آقای یاسائی چیز غریبی فرمودند که این کار را در مقام تجربه بگذاریم خوب است در سایر چیزها تجربه کنید در وزارت داخله تجربه کنید. در سایر جاها تجربه کنید ولی در این مسئله بنده عقیده دارم که اگر این جور اجازه بدهید این پول را خرج کنند و تجربه کنند در فرسخ اول دولت می‌ماند برای اینکه این مخارج سنگینی را که دولت در نظر گرفته کاملا این پول را از بین می‌برد این بود مخالفت من با این لایحه.
وزیر معارف – اگر چه دولت این لایحه را با قید فوریت تقدیم مجلس کرده است ولی در عین این حال در حدود و سائلی که داشته است دقتهای لازم را مبذول داشته است. علت اینکه تقاضا کرده است که بفوریت طرف توجه شود دو چیز است. یکی پیش آمدن تعطیل مجلس و دیگر تعیین تکلیف برای مستر پلند و سایر مهندسینی که برای راه آهن آورده‌ایم. در جواب بیانات آقای آقا سید یعقوب البته یک جمله را اجازه می‌دهند عرض کنم فرمودند دولت در چندی قبل اظهار عقیده کرد و ایشان چون آن لایحه با قید عجله و فوریت بود و درست مطالعه نکرده بودند و یا اینکه یک نظریات خوشی به کابینه سابق نداشتند پیشنهاد دولت را رد کردند و موافقت نکردند و امروز معلوم شده است که این رویه رویه خوبی نبوده بنده عرض می‌کنم که اگر امروز هم با یک وحدت و شدتی با این پیشنهاد امروزی دولت مخالفت کنید شاید بعد از چندی باز پشیمان بشوید و بگوئید آنروز کار خوبی نبود
کازرونی – ممکن هم هست نشود.
وزیر معارف – ممکن است. امکان دو طرف دارد. اولا در تمام طول این خط از خور موسی تا بندر جز دولت این طور در نظر گرفته است که در یکی دو نقطه اش مصلحت نیست که به کمپانیهای خارجی بدهد ولی در باقی قسمتهایش شاید مانعی نباشد و شاید ضرورت نداشته باشد که دلایل این موضوع را هم در اینجا عرض کنم. بنابراین لایحه (با مطالعاتی که شده است و مشاورات طولانی که با مستر پلند شده است و مذاکرات طولانی و مفصلی که در هیئت دولت شده است) اینطورتنظیم شده است و تصور می‌کنم که آقایان موافقت بفرمایند و بعد انشاالله بسلامتی بعد از یک ماه که مجلس مفتوح می‌شود راه مطالعه بیشتری در این باب باز است. و دولت از تقدیم این لایحه دو مقصد در نظر دارد یکی اینکه بر حسب قانونی که از مجلس گذشته است باید تسریع شود در امر نقشه برداری از جنوب به شمال که دو نقطه منتهی الیه آن خور موسی به طهران و طهران تا بندر جز است. در موقعیکه دستجات مهندسین را اعزام داشتند تصور می‌شد که در یک مدت معینی اینها موفق خواهند شد که تمام طول این خط را نقشه بردارند ولی در ضمن عمل معلوم شد که آن مدتی که معین شده است برای نقشه برداری در صورتیکه اکتفا کنیم بهمان مهندسین سابق آن عده کافی نیست بنا براین یکی از دو طریق را باید اتخاذ کرد یا باید اضافه برای آن مدت قائل شد یا باید یک عده مهندسی علاوه بر آن عده
انتخاب و استخدام کرد که به کمک آن عده در آنموقع یا زودتر این عمل نقشه برداری تمام شود. نظر دولت این است که تسریع در این قسمت بکند نقشه را بردارند و نقشه برداری این خط هم هیچ مانعه الجمع نیست با اینکه فردا یک قسمت از این خط یا تمام این خط را به یک کمپانی ساختمانی بمناقصه بدهد. باین جهت در این لایحه قسمت تسریع در نقشه برداری را دولت پیشنهاد کرده است و در نظر گرفته است که نه نفر کمک مهندس از آمریکا . . .
کازرونی – برای ساختن راه؟
وزیر معارف – ساختمان غیر از نقشه برداری است معمار غیر از بنا است اینها مسائل فنی است و این جا جای مشورت در امور فنی نیست و بالاخره حساب کردند که نه نفر مهندس دیگر لازم است که برای کمک بادستجات مهندسین سابق تهیه شوند که زودتر نقشه این راه برداشته شود و این نه نفر را معین کرده‌اند از امریکا استخدام شوند البته آقایان تصدیق می‌فرمایند که مهندس هم مثل عالم‌های دیگر به یکی از علوم است و درجات دارد البته یک مهندس خیلی عالیمقامی است مثل یلند که باید بیست هزار تومان یا زیادتر در سال به او پول داد و یک مهندس است که درجه اش پائین تر است و باید کمتر داد. این استدلالی را که آقای دشتی فرمودند (که عملجات در آنجا در ماه دویست سیصد دلار می‌گیرند و چطور شده است که ما می‌توانیم از آنجا مهندس بیاوریم که در سال سه هزار یا سه هزار و پانصد دلار بگیرد) وارد نیست. اولا مسئول این کار خود پلند می‌گفت در آنجا مایک عده جوان هائی داریم که از مدرسه بیرون آمدند و یکی دو سال هم در عمل تجربیاتی کرده‌اند ما این جور مهندس می‌خواهیم بیاوریم نه یک مهندسی که پانزده سال در ساختمان خط آهن فیلادلفی کار کرده باشد ما آنجور مهندس می‌خواهیم چرا؟ بواسطه اینکه ما اینها را برای این کار می‌خواهیم که زیر دست مهندس نقشه بردار باشند و اینها برای این کار کافی هستند و حالا اگر چنانچه یکعده مهندسی که بدرد کار بخورند با پول کمتری بخواهیم استخدام کنیم این صحیح نیست. و حتما باید رفت یک مهندسینی آورد که ده هزار دلار پانزده هزار دلار بیست هزار دلار در سال به آنها بدهیم این یک مطلبی است بنابراین اگر می‌گویند برای این کار هم مهندس عالیمقام بخواهید ما اصراری نداریم. در هر حال اگر ما بخواهیم تسریع شود در امر نقشه برداری باید نه نفر کمک مهندس به مستر پلند بدهیم و او هم می‌گوید که باید نه نفر کمک مهندس بمن بدهید و الا اگر بخواهید که با همان دستجات سابق کار کنید تسریعی در امر نمی‌شود در صورتیکه دولت معتقد است که باید تسریع شود و البته مجلس شورای ملی هم به تسریع این امر نظر موافق دارد باین جهت نه نفر مهندس معاون و کمک خواسته با مسولیت خودش و سایر قسمتها هم از روی این اصل است و خیال می‌کنم که در هر قسمتی از این قسمتها که توضیحات بیشتری آقایان بخواهند ممکن است بفرمایند آقای رئیس الوزرا حاضر هستند و بنده هم به آن اندازه که اطلاع دارم و در جریان بوده‌ام حاضرم جواب عرض کنم ولی همینقدر عرض می‌کنم که یک ماه تمام در هفته دو جلسه سه جلسه دقتهای کامل در این لایحه شده و تمام اطراف کار سنجیده شده است. یک قسمت از این لایحه راجع به شروع ساختمان است. اینرا هم عرض کنم از قسمت شمال از بندر جز بسمت طهران تا یکماه قبل تقریبا یا بیست روز قبل که بنده اطلاع دارم بیش از یکصد و پنجاه کیلو متر نقشه برداری شده است و حاضر است که می‌توان شروع به ساختن خط آهن کرد و در قسمت جنوب هم از خور موسی به سمت طهران در حدود سیصد و پنجاه کیلو متر نقشه بر داشته شده است و عقیده مستر پلند و نظر دولت این است که برای پنجاه روز دیگر تقریبا شروع شود به ساختمان اولیه راه آهن که عبارت
از تسطیح راه است یعنی آن جاهائی که باید سنگ بریزند می‌ریزند و محکم می‌کنند و بعضی جاها هم که تپه دارد باید تپه‌ها را بر دارند و راه را حاضر کنند برای گذاشتن ریل. این ساختمان اولیه است. یک قسمت از این لایحه برای استخدام یک عده مهندس است برای نقشه برداری که مرحله اولیه است و برای شروع به ساختمان که مرحله دوم است و البته اگر چنانچه مساعدت با این قسمت بشود برای پنجاه روز دیگر شروع می‌شود به این قسمت و چنانچه نشود البته به تاخیر خواهد افتاد اعلان مناقصه عمومی هم برای لوازمات تا آخر این هفته حاضر خواهد شد و بمعرض افکار عمومی گذارده می‌شود و در تمام ممالکی که این قبیل کار خانه جات را دارند اعلان خواهد شد که در صد کیلو متر شمال و سیصد و پنجاه کیلومتر جنوب که نقشه برداری شروع شود و مقدار زیادی هم لوازم حفر و کندن زمین است مثل بیل و کلنک و غیره که آنرا هم خریدش پیش بینی کرده‌اند بنابراین با این قسمت لازم نمیدانم که بیشتر توضیح بدهم دولت این لایحه را تقدیم مجلس کرده است.
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است.
رئیس – پیشنهاد‌ها قرائت می‌شود. پیشنهاد دکتر رفیع خان امین.
(بنحو ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم کلیه مستخدمین فنی راه آهن ازیک ملت استخدام شود و از آن ملتی استخدام شوند که برای ایران مقرون بصرفه می‌باشد.
رئیس – آقای دکتر رفیع خان
دکتر رفیع خان (امین) – در این لایحه که راجع به استخدام متخصصین فنی بمجلس آمده است مستخدم از شش ملت مختلف اسم برده شده است و شاید در بدو امر هم بنظر چنان نیاید که بهتر است برای ما که از ملل مختلف باشند و حتما دولت یک نظریه هائی داشته است که خودش را ذیحق دانسته که این لایحه را اینطور تنظیم کند. ولی بنده گمان می‌کنم که اگر قدری دقت شود معایب این اختلاف ملل بودن معلوم شود. باید بدانیم که این متخصص را که برای راه آهن می‌آورند در هر مورد باید نشر مساعی بکنند تا برای ما راه آهن درست شود و از آنطرف هم همه میدانیم که ساختمان دماغی ملل مختلفه از هم خیلی خیلی فرق دارد یعنی طرز تفکر یکنفر بلژیکی با طرز تفکر یکنفر امریکائی بهمان اندازه با هم فرق دارد که طرز تفکر یکنفر ایرانی افریقائی و نباید فرض کرد که چون همه شکل هم هستند و شاپو بسر هستند باید حتما دارای یک اخلاق و یک فکر بوده باشند. بسر هستند باید حتما دارای یک اخلاق و یک فکر بوده باشند.
و همه میدانند که اختلاف نظر در یک امر چقدر اهمیت دارد. البته دولت فرض کرده است که از لحاظ سیاسی شاید بهتر باشد که از ملل مختلف باشند ولی این صلاح نیست از نقطه نظر سیاسی داخلی ما و این نظریه است که بیشتر خوش بینانه است در واقع اشکالات در موقع عمل دیده می‌شود. این بود که بنده پیشنهاد کردم که همه اینها از یک ملت باشند برای اینکه ساختمان دماغیشان یکی باشد و در یک کاری که باید نتیجه مثبت بدهد باید با هم موافقت کنند و همه آقایان تصدیق دارند که اخلاق ملی خیلی مدخلیت در طرز کار دارد گرچه آنها در تحت اوامر ما هستند و باید کار کنند ولی مابین خودشان یک خورده حسابهائی دارند و مخصوصا جنگ‌های بین المللی بیشتر اهمیت به آن داده است.
غیر ممکن است که یک نفر آلمانی با یک نفر بلژیکی بتواند تولید مساعی کند و این صدمه اش به راه آهن ما وارد می‌شود. این بود که بنده پیشنهاد کردم که از یک ملت باشند و بدیهی است که باید از ملتی هم باشند که برای خزانه مملکت ما مقرون بصرفه باشد و همان طور که آقای آقا سید یعقوب فرمودند باید بطور مناقصه باشد تا حداقل معلوم شود.
رئیس – آقای بیات.
مرتضی قلیخان (بیات) – اگر آقای دکتر توجه بفرمایند
وقتی که بنا شد راه آهن شروع نشود مجلس تصویب کرد که از امریکا مستخدم برای این کار بیاوریم و از همین نظر مستر پلند کنترات شد و آمد و مشغول عملیات شد بعد هم یکعده دیگر از مهندسین که کنترات کردند و آوردند همه امریکائی بودند و در این لایحه آن نظریاتی که آقای دکتر فرمودند تمام ملاحظه شده یک قسمت آن نقشه برداری است قسمت نقشه برداری را الان سه چهار دسته مشغول کارند همانطور که آقای وزیر معارف اظهار فرمودند چون می‌خواهند دستجات را زیاد کنند و عملیات را سریعتر کنند این نه نفر برمهندس را پیشنهاد کرده‌اند که در تحت نظر آنها زودتر عملیات خاتمه یابد پس در قسمت نقشه برداری کلیتاً مهندسین یا امریکائی یا ایرانی خواهند بود که اینها قسمت نقشه برداری را عهده دار خواهند بود و این از نقطة نظر صرفه هم همینطور که ملاحظه میفرمائید این نه نفر را از یک طبقة غیر مهمتری در نظر گرفته‌اند که البته مقرون بصرفه است که در تحت نظر این عده متخصصین که همین حالا مشغول کارند خدماتشان را انجام دهند اما قسمتهای دیگر قسمتهای اساسی و مهم می‌بایستی از یک نسخ و یک رشته فکر باشد همین ملاحظه درش ملحوظ شده است مثلاً معاونی که برای مستر پلند معین شده است از امریکا است همینطور مهندسین نقشه کشی از امریکا هستند ولی یک قسمتهائی هست که از نقطة نظر فنی شاید یک ممالک دیگری باشند که بیشتر تخصص داشته باشند مثلاً در پل سازی بندی یا بندر اینها یک چیزهائی نیست که مربوط بکلیه عمل باشد و امریکائی بکند در قسمت بندر یک متخصصی است در یک مملکت دیگر که بهتر اطلاع دارد او را می‌گذارند برای این کار و در قسمت پل سازی از یک مملکت دیگری که بهتر اطلاع دارد استخدام می‌کنند از این نقطة نظر بود که در هر نقطة که متخصص برای یک قسمت مخصوصی بهتر بوده از آن نقطه پیشنهاد کرده‌اند و آن نظری را که فرمودند ممکن است یک اصطکاکی بین اینها باشد بیهیچوجه اینطور نیست چون رؤسای اینها از یک سنخ هستند.
وزیر معارف – قسمت ۷ و قسمت ۸ در طبع یک اشتباهاتی پیدا کرده است اینجا بطور عطف است و مقصود بطور عطف نیست بطور تردید است قسمت ۷ سه نفر مهندس بندر باختلاف رتبه از هلاند یا آلمان قسمت ۸ دوازده نفر سر مباشر از آلمان یا سویس با آمریکا یا فرانسه. این مختصر را هم البته آقای دکتر رفیع اجازه می‌دهند که بایشان عرض کنم راجع به پیشنها د ایشان اصولاً باید فکر کرد که آیا مصلحت مملکت هست که در حدود پنجاه یا شصت یا صد نفر متخصص عالیمقام از یک مملکتی بیاورد یا نیست؟
بعضی از نمایندگان – خیر.
رئیس – رأی گرفته می‌شود بقابل توجه بودن پیشنهاد آقای دکتر رفیع خان آقایانیکه قابل توجه میدانند قیام فرمایند
(عدة قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد پیشنهاد آقای دشتی.
(بشرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم فقرات ۱ و ۶ و ۸ از ماده اول حذف شود.
رئیس – آقای دشتی.
دشتی – هم در مقدمة لایحة که دو لت بمجلس تقدیم کرد و هم در مقدمة خبر کمیسیون تصریح شده است در تسریع نقشه برداری در صورتیکه در نقشه برداری هیچ تسریع لزوم ندارد برای اینکه شما میفرمائید نقشه برداری شده است قسمت دیگرش هم یکسال دیگر بشود چه اهمیت دارد شما می‌خواهید از دو طرف شروع کنید شما که نمی‌خواهید تمام نقاط مملکت را یک مرتبه شروع کنید اینهائی که نقشه برداری شده است شروع کنید بعد بجاهای دیگر بپردازید تسریع در نقشه برداری اینطور که
اینجا نوشته شده است بعقیدة بنده لزوم ندارد خود دولت هم در لایحه ضمناً اعتراف کرده است ولی معذلک مهندسین را طوری کرده است که بنده مخالف هستم از این جهت بنده پیشنهاد کردم که فقرة اول که نه نفر بر مهندس امریکائی برای نقشه برداری می‌خواهند حذف شود چون الان ما شش دسته نقشه بردار داریم که بنده خودم دیده‌ام و در روزنامه درج کرده‌ام و الان مشغول کارند و البته در ظرف یک سال اینها این کار را انجام می‌دهند یکی دیگر فقرة ۶ است که می‌نویسد یکنفر مهندس که نقشه‌های فنی را عهده دار شود این معنی ندارد یکنفر مهندس را سه هزار تومان بدهند که نقشه‌ها را مرتب کند بالاخره مستر پلند معاون دارد مهندس دارد دیگر احتیاج ندارد که یکنفر دیگر را بیاورند بالاخره باید هیئت دولت در نظر بگیرد این عدة که برای راه آهن جلب می‌شوند اگر از یک طرف منفعت دارد از یک طرف هم بجهات عدیده مضر برای مملکت است چون در تمام سواحل خلیج فارس یا جاهای سرحدی بازارها را ورشکست کرده‌اند قاچاق پدر مردم را درآورده است شما باید در صرفه جوئی نهایت دقت را داشته باشید مهندس باسم اینکه عهده دار نقشه باشد یعنی چه؟ بنده که نمی‌فهمم مستر پلند نمی‌تواند نقشه هائی را که در عهده اش است مرتب کند که مجبور شوند یکنفر مهندس بلژیکی استخدام کنند با فلان مبلغ؟ یکی دیگر مسئله دوازده نفر سر مباشر است بنده که هیچ نفهمیدم از دولت هم پرسیدم آقای معاون وزارت فوائد عامه فرمودند سر مباشر متخصص است یعنی یک مدرسة در آلمان هست برای مباشر ت که مباشر تهیه می‌کند سر مباشر یعنی سر عمله بعد از این که شما مهندس ساختمان دارید مهندس درجه دوم دارید دیگر اینها را می‌خواهید چه کنید؟ ممکن است اینها را از ایرانیها استخدام کنید زیرا اینها متصل در راه هستند و باید به بینند مطابق دستور مهندس راه ساخته شده است یا خیر و بعقیدة بنده ممکن است که از همین شاگردان مدرسة دارلفنون تهیه کنند و هیچ لزومی ندارد که از آلمان استخدام کنند.
وزیر معارف – یکی از اعتراضات آقای دشتی این بود که در مقدمة لایحة دولت ذکری از تسریع نقشه برداری نشده است بنابراین این نه نفر که برای کمک نقشه برداری خواسته‌اند بیمورد است بصرف اینکه در مقدمة لایحه یک جمله ذکر نشده باشد در عین اینکه در این خبر هم هست این دلیل نمی‌شود مطلبی را که در این لایحه هست رد کنند ….
دشتی – خلاف واقع است.
وزیر معارف – خلاف واقع باشد التفات بفرمائید بعلاوه توضیحاتی که از طرف دولت داده می‌شود برای لزوم آنچه که در این لایحه نوشته شده است گمان می‌کنم کمتر از این نباشد که یک سیاهی رابروی سفیدی بگذارند می‌فرمایند دلیل برای تسریع نقشه برداری چیست؟ علاقه مندی همه به اینکه هر چه زودتر باید وسائل ایجاد خط آهن در این مملکت فراهم شود بعلاوه اجرای قانون. قانون مدت معین کرده است برای اینکار اگر مراجعه بفرمائید تصدیق خواهید کرد قسمت دیگر را که فرمودند من نفهمیدم بنده در کمیسیون توضیحات کاملی در این باب دادم حالا هم تکراراً عرض می‌کنم راجع به قسمت شش از مادة اول یکنفر مهندس که نقشه‌های فنی را عهده دار شود خیال کرده‌اند یک چیز زائدی است مهندسینی که برای نقشه برداری معین شده‌اند اینها به دستجات تقسیم می‌شوند هر دسته تکفیل می‌کنند نقشه برداری یک قسمت را و کارش که تمام شد او را باید بمرکز بفرستد آنچه که در آنجا بمرکز اعاده می‌شود مطابق اصول مهندسی و قواعد عامی یک علائم و آثار و خطوطی است که در روی یک صفحه کاغذ ترسیم شده است این دسته مهندسینی که ما بین خور موسی و خرم آباد هستند فرض بفرمائید نقشه برداری کرده‌اند اینها ارتباطی ندارند با آن دستة که مابین بندر جز و
طهران مشغول کارند این قطعات نقشه را که حاضر کردند پس از آن که تمام طول خط را دستجات مختلفه نقشه برداری کردند این نقشه‌ها غیر از ورق کاغذ است که پهلوی هم بچسبانند اشتباه از این جا است آقا تصور می‌فرمایند که وقتی آن نقشه‌ها را که یکقسمت از خرم آباد تا بروجرد و یک قسمت از بروجرد تا عراق است اینها را وقتی آوردند مثل ماغذ صحافی همینطور باید پهلوی هم بچسبانند این طور نیست.
دشتی – بنده هم میدانم.
وزیر معارف – پس گوش بدهید تا عرض کنم بعد از اینکه نقشه‌های قسمتهای مختلفه برداشته شد یکنفر مهندس عالیمقام می‌خواهد که مطلع باشد از کیفیت نقشه برداری و قواعد علمی که تمام اینها را بر طبق قواعد علمی بر روی مقیاس معینی در روی یک صفحه دیگر ترسیم کند بنابراین این یکنفر مهندس می‌خواهد و به این جهت است که در اینجا قید شده است که یکنفر مهندس که نقشه‌های فنی را عهده دار شود آقا می‌فرمایند (معاون پلند) یک لفظ بجای چند لفظ معین در عالم الفاظ ممکن است اما یکنفر بجای صد نفر در عالم عمل نمی‌شود جنابعالی مدیر محترم یک روزنامة هستید شما هم داعی ندارید که باقی اعضاء واشخاصی را که استخدام کرده‌اید استخدام کنید یکنفر معاون بیاورید که دفتردار و منشی و معاون و مصحح و مطبعه چی و مترجم و تمام اینها بشود. چرا؟ برای اینکه یکنفر معاون آورده‌اید اشتباه از اینجا است معاونی که برای مستر پلند معین شده است برای کمک کردن بکارهای کلی است که وظیفه داراست مستر پلند مقام ریاست کلیة ساختمان خط آهن را دارد پس بنابراین اگر باین منطق باشد ما یک نفر آورده‌ایم دیگر مهندس و نقشه بردار لازم ندارد نقشه کشی خودش بکند مهندس خودش باشد بر مهندس خودش باشد بالا مهندس خودش باشد تونل را خودش بزند اینطور نیست او یکنفر آدمی است که مطلع است و متخصص است او را آورده‌ایم که در تحت نظر او و تحت دستورالعملهای علمی و فنی که او می‌دهد این راه آهن ساخته شود این اصلش عملی نیست چون روز بروز هر قدر توسعه عمل و کار برای خط آهن پیدا شود طبعاً کارها و وظایف رئیس کل زیاد می‌شود این که درش تردید نیست وقتی که کارش زیاد شد یکنفر معاون می‌خواهد که کمکش بکند و نمی‌شود بمعاونش گفت که تو بیا نقشه کش هم بشو تونل را هم سوراخ کن پس مسئلة معاونت ریاست کل متخصص راه آهن یک موضوعی است و موضوع تهیه نقشه و نقشه برداری و ترسیم نقشه جات بر روی یک صفحه چیز دیگر اما اینکه فرمودند قسمت دوازده سر مباشر یعنی چه؟ در ساختمان بنائی‌های خودمان یک اصلاحاتی داریم عمله داریم مباشر داریم سر مباشر داریم یا عمله داریم سر عمله داریم و یکنفر هم داریم که باز ریاست می‌کند بر آن مباشرین و سر عمله‌ها سر مباشر معنایش این است یعنی آن کسی است که سمت ریاست دارد بر اینهائی که جنبة مباشری را دارند نسبت باین کارهائی که در این ساختمان خواهد شد و بعلاوه این سر مباشر که اینجا گفته می‌شود اینها باید از جمله مهندسینی باشند که بتوانند دستوراتی که از مافوق بآنها داده می‌شود به مادون خود برسانند و کمال مواظبت را بکنند که آن دستوراتی که داده شده کاملاً بموقع عمل و اجرا گذاشته شود آقا تصور فرموده‌اند که باصطلاح خودمانی این سر عمله که در اینجا هست آن کسی است که مواظب باشد که آن عمله بیل بزند و نخوابد این مقصود نیست باید یک کسی باشد که مطلع بقواعد علمی باشد که اینجا را اینطور بکن اینطور تونل بزن و اینطور پل بساز اینها برای این است.
رئیس – رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای دشتی آقایانیکه موافقند قیام فرمایند.
(عدة قلیلی قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد پیشنهاد آقای عمادی گویا دیگر موضوع ندارد …
عمادی – راجع به متخصصین ایرانی است
(پیشنهاد ایشان بترتیب ذیل خوانده شد)
قسمت هشت از ماده اول بترتیب ذیل نوشته شود:
۸ – دوازده نفر سر مباشر از افراد داخلی که متخصص این امر باشند معین شود.
عمادی – مقصود بنده این است که بعد از اینکه یک مهندسینی هستند که دستور هندسی را می‌دهند خوبست این دوازده نفر سر مباشر از داخلة مملکت خودمان باشند که همینقدر نقشه را که مهندس داده است بر طبق آن رفتار کنند این یک امر سهلی است و لازم نیست که از ممالک دیگر بیاوریم از این جهت بنده این پیشنهاد را کردم.
رئیس الوزراء – بنده برای اطمینان خاطر آقایان این است چند کلمه عرض کنم سر مباشر به آن معنی که آقای دشتی یا آقا می‌گویند نیست ما قریب صد تا صدو پنجاه تا یا بیشتر سر مباشر لازم خواهیم داشت و همةاینها ایرانی خواهند بود این دوازده نفر کارگر استاد در حقیقت برای این هستند که تعلیماتی که از مقام ما فوق بهشان داده می‌شود همانطورکه آقای وزیر معارف گفتند بفهمد و یکی دیگر هم این است که ساختمان راه آهن آجر و کلی نیست یک کارهائی است که باید با ماشین آلات بشود که عملجات ما بلد نیستند یکنفر باید سر آنها باشد که اینها را یادشان بدهد والا سر مباشر به‌آن معنی که آقایان می‌گویند شاید دویست نفر لازم داشته باشیم و همه هم ایرانی خواهند بود.
عمادی – بنده استرداد می‌کنم.
رئیس – پیشنهاد آقای فیروز آبادی.
(اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم که سه نفر مهندس بندر تبدیل به یکنفر مهندس بندر.
رئیس – آقای فیروز آبادی.
فیروز آبادی – عرض می‌شود که همة ملت ایران آرزو دارند که صاحب خط آهن بشوند ولی با این پیشنهادهائی که می‌شود همه دارند مأیوس می‌شوند.
بعضی از نمایندگان – اینطور نیست.
فیروز آبادی – خوب این عقیده بنده است تا بحال هیچ کاری از پیش نرفته یکی کرور پول رفته است عنقریب باقیش هم خواهد رفت این راه آهنی را که در طهران ملاحظه میفرمائید یکنفر مهندس بلژیکی آمد و در عرض چهار ماه نقشه اش را کشید و بدستشان داد و رفت اینجا وقتی عاملیت در کار باشد یک فرسخ و صد فرسخ فرق نمی‌کند وقتی یک نفر بناء یک عمارتی را می‌سازد البته صد تا عمارت دیگر هم می‌تواند بسازد هیچ فرقی نمی‌کند دیگر این همه مباشر و سر مباشر و مهندس لازم نیست ما که نمی‌خواهیم فوراً نقشه برداشته شود فرض کنید چند فرسخ را این مهندسینی که هستند نقشه بر می‌دارند تا مشغول کار درست کردن شدند قسمت دیگرش را شروع می‌کنند ما اگر بخواهیم به اینطور پیش برویم صاحب خط آهن نخواهیم شد حالا البته جواب هم به بنده داده می‌شود ولی خوب است آن جواب دهنده بوجدان خودش رجوع کند و به بیند با این ترتیب آیا ما صاحب خط آهن خواهیم شد؟ ما که پول زیادی نداریم و ثروت زیادی نداریم بنابراین بنده این پیشنهاد را کردم دیگر بسته است بنظر آقایان.
رئیس – آقای حاج آقا رضا رفیع.
رفیع – اولا نماینده محترم باید فکر کنند که آیا ما راه آهن لازم داریم یا نداریم وقتی که ما رأی دادیم که لازم داریم آن کسی را که آورده‌ایم هر چه می‌گوید باید دولت پس از دقتهای لازمه بیاورد بمجلس شورای ملی ما هم مطالعات خودمانرا بکنیم و رأی بدهیم شما میفرمائید سه نفر مهندس لازم نیست و یکنفر لازم است شما که بهتر از او نمیدانید او متخصص است و اینطور گفته است
گفته می‌شود که ما در کشیدن تعجیل نداریم خیر تعجیل داریم و زودتر از هر چیز باید راه آهن کشیده شود این نقشه بردارها وقتی که زیاد شدند البته این کارها را زودتر تمام می‌کنند بالاخره وقتی نقشه‌های ما زودتر کشیده شد البته بعمل نزدیکتر شده‌ایم شما هم باید موافقت بفرمائید که این عده زیادتر بشود و راه آهن هم کشیده خواهدشد اینها مقدمات است و باید در مقدمات یک مقداری خرج کرد یک خانة که شما می‌خواهید بسازید اگر یک مخارج مقدماتی در آنجا کردید نباید بگوئید هر چه داشتیم تمام شد وقتی عمارت شروع شد آنوقت نگرانی رفع می‌شود البته آقا هم موافقت خواهند فرمود که زودتر این لایحه بگذرد.
رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای فیروز آبادی آقایان موافقین قیام فرمایند
(چند نفر قیام نمودند)
رئیس – قابل توجه نشد آقای حقنویس پیشنهاد کرده‌اند فقره سوم و هشتم حذف شود.
حقنویس – پس می‌گیرم
رئیس – پیشنهاد آقای ثقت الاسلامی.
(اینطور خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده اول نمره ۱ عوض نه نفر بر مهندس امریکائی نوشته شود نه نفر بر مهندس از دول غیر همجوار.
ثقت الاسلامی – مقصود از این نه نفر بر مهندس امریکائی آن اشخاصی است که هیچ چیز بلد نیستند چنانچه برای مالیه آورده‌اند و بولایات فرستادند که متأسفانه غیر از دلاکی و سر مردم را تراشیدن و مملکت را خراب کردن چیز دیگر بلد نیستند (نمایندگان اینطور نیست) پس حالا که ما مجبوریم بر مهندس بیاوریم از دول غیر همجوار باشد بهتر است بجهت اینکه با ثلث آن پولی که به آن امریکائیها خواهیم داد از بلژیک و سویس و آلمان می‌توانیم بیاوریم مگر این راه آهن ما غیر از راه آهنی است که در بلژیک و آلمان هست؟ ما یک نفر معاون برای مستر پلند می‌آوریم سالی هفت هزار و پانصد دلار لازم ندارد وبنده عقیده‌ام این است که سالی چهار هزار تومان باشد بعلاوه می‌خواستم عرض کنم که ما یک مهندسی داریم که امتحان داده است و چندین هزار کیلومتر در روسیه و ایران راه آهن ساخته است و آن مسیو ترسکینسکی است حالا عوض اینکه ما بتواینم از وجود ترسکینسکی استفاده کنیم …
(خندة نمایندگان)
یکنفر از نمایندگان – ترسنسکی.
ثقت الاسلامی – او را فرستاده‌اند در یک جای دور و درازی و در آنجا عوض سر عمله کار می‌کند و ماهی چهارصد و پنجاه تومان حقوق می‌گیرد در صورتیکه می‌توانستند او را بیاورند معاون مستر پلند کنند یا مستر پلند را معاون او بکنند و تمام کارها را بکند اینجا می‌نویسد یکنفر مهندس ساختمان آقای وزیر معارف فرمودند برای نقشه برداری است اگر این نقشه بردار است پس مهندس ساختمان لازم نداریم در نمرة چهار نوشته (یکنفر طراح پل و پل سازی) این که یکنفر مهندس متخصص لازم ندارد مهندس طرق و شوارع هم می‌تواند این کار را بکند (خندة نمایندگان) پس هر کسی که اسمش متخصص شد و اسم خودش را مهندس راه آهن گذاشت و به او اطلاق شد که این شخص مهندس است او هم باید بتواند پل بسازد و هم باید بتواند تونل بسازد و هم خط را درست کند در قسمت شش می‌نویسد یک نفر مهندس که نقشه‌های فنی را عهده دار شود ..
رئیس – آقا: در پیشنهادتان توضیح بدهید.
ثقت الاسلامی – بنده راجع به تمام ماده عرض دارم.
رئیس – باشد برای موقع دیگر.
رأی گرفته می‌شود باین پیشنهاد آقایان موافقین قیام فرمایند.
(کسی قیام نکرد)
رئیس – رد شد پیشنهاد آقای دشتی.
(اینطور خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم نه نفر بر مهندس از آلمان استخدام شود.
رئیس – آقای دشتی.
دشتی – آقای وزیر معارف در جوابهائی که دادند مثل اینکه تازه ایشان از مدرسة عالی مهندسی بیرون آمده‌اند و بنده از پشت کوه دماوند آمده‌ام و بطور جدل حرف می‌زنند مسائل و لوایح دولتی که مطرح می‌شود حقیقتاً یکعده می‌خواهند بحث شود و مطلب واضح شود والا بنده هم میدانم که یکنفر مهندس بلژیکی را برای صحافی نمی‌آورند بنده عرض کردم که مستر پلند معاون می‌خواهد چه کند و خودش و معاونش چه خواهند کرد؟ شما میفرمائید باید تنظیم نقشه‌ها را بکند و در قسمت پیشنهادی که حالا عرض کردم باز تکرار می‌کنم فرمودند چه ضرر دارد در صورتیکه بما با یک مبلغ قلیلی مهندس می‌دهند؟ بنده بهمین دلیل عرض می‌کنم که مهندس با این حقوق بما نمی‌دهند چون از گرانی امریکا ما هم بی اطلاع نیستیم و میدانیم که در امریکا قیمت عمله چه قدر است و میدانیم که از امریکا بشما با این مبلغ عملةخوب هم نخواهند داد و از قراریکه نمایندة دولت در کمیسیون اظهار می‌کرد مستر پلند پیشنهاد نکرده بود که اینها از امریکا بیایند و دولت خودش خواسته بود که از امریکا بیاورد بنده نمیدانم چه لزومی دارد که اینها از امریکا بیایند بنابراین این پیشنهاد را کردم.
وزیر معارف – بنده هیچوقت در مقام صحبت حاضر نبوده‌ام که نیش بزنم و خودم را محتاج به نیش زدن نمی‌دانستم از دورة چهارم و پنجم و این اواخر که بنده افتخار عضویت مجلس را داشته‌ام همة آقایان میدانند که بنده اهل نیش زدن نبوده‌ام بنده مقصودم این نبود که شما از پشت کوه دماوند بیرون آمده‌اید و بنده از مدرسة مهندسی آلمان و فعلاً در این زمینه هم نیستیم که بخواهیم مناظره بکنیم که بنده مهندسی میدانم یا شما نمیدانید ولی البته یک مقدار اطلاعات علمی است که بنده دارم و قابل انکار نیست ئ علاوه بر آن اطلاعاتی علمی تحصیلاتی که در ریاضیات عالیه و قسمتهای مهندسی تحصیل کرده‌ام و تصدیقنامه هم دارم خود این مدتی که در این لایحه بحث میکرده‌ایم و مشاوره با مستر پلند میکرده‌ایم یک اطلاعاتی پیدا کرده‌ام شما هم البته اطلاعاتی دارید بنده عین آن اطلاعات خودم را بدون هیچ نظر سوئی عرض می‌کنم حالا هم میدانم مقصود همین بود که ایشان ضمناً یک بی لطفی به بنده بفرمایند علی ای حال راجع به این قسمت مهندسینی که در اینجا نوشته شده است امریکائی باشند محتاج بتوضیح زیادی نمیدانم و همینقدر عرض می‌کنم که نظر دولت این بوده است و نظر خود مستر پلند هم این بود که این نه نفر مهندس یا نیمه مهندس یا بر مهندس یا نوچه مهندس (یا هر چه می‌خواهید اسمش را بگذارید) از امریکا باید باشد و یک جملة دیگری گفتند که نمایندة دولت در کمیسیون بودجه اظهار کرده است که مستر پلند گفته است از هر جا بخواهید بیاورید ولی دولت در نظر گرفته است که از امریکا بیاورد بنده که چنین عرضی را نکرده‌ام آقای معاون وزارت فواید عامه را نمیدانم بلکه عرض می‌کنم که مطلب بکلی معکوس است آنچه که بنده در کمیسیون توضیح دادم این است که این لایحه را مستر پلند تنظیم کرده و خودش را هم که برای توضیحات در هیئت دولت خواسته بودند همین قسمتهائی که در اینجا تصریح شده است که فلان قسمت از امریکا باشد عین توضیحات مستر پلند است نهایت در یکی دو قسمتش دولت موافقت نکرد و گفت از یک جای دیگر باشد ولی در یک قسمتهای دیگری اشاره شده بود که از ملت دیگر باشد نه اینکه تماماً از امریکا باشد و دولت همه را از امریکا بیاورد این بود که بطور تردید در اینجا
نوشته شده است از فلان مملکت یا فلان مملکت و مقصود این است که از بین این ممالکی که در این جا نوشته شده است خارج نخواهد بود نه اینکه اجباری باشد که از هر چند مملکتی که در اینجا نوشته شده است از همه جا بیاورند ممکن است بعضی را از آلمان بعضی را از هلاند بیاورند یا اینکه خیر دلائلی برای او اقامه بشود و تمام این قسمت هائی که در این جا ذکر شده است از یک جا بیاورند در هر حال بنده دیگر نمیدانم که بیش از این محتاج به توضیح هست یا نیست؟
دشتی – بنده پیشنهاد خود را مسترد می‌دارم.
رئیس – پیشنهاد آقای دیبا.
(بشرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌نمایم قلم ۳ بترتیب ذیل اصلاح شود:
یکنفر مهندس ساختمان از امریکا الی آخر.
رئیس – آقای دیبا.
دیبا – این پیشنهاد بنده خیلی مختصر است و اصلاح عبارتی است اینجا نوشته شده (یک نفر مهندس ساختمان راه آهن آمریکائی) مقصود این است که رفع ابهام بشود.
وزیر معارف – مقصود هم همین بوده است بنده قبول می‌کنم.
رئیس – پیشنهاد آقای کازرونی
(بشرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم قسمت پنج اینطور نوشته شود:
دو نفر مهندس راه آهن از سویس یا آلمان که مجموع حقوق سالیانة آنها از هشت هزار تومان تجاوز نکند.
رئیس – آقای رفیع پیشنهاد کرده‌اند جلسه بطور تنفس تعطیل شود و امروز چهار بعد از ظهر تشکیل شود آقای حاج آقا رضا.
حاج آقا رضا (رفیع) – عرض می‌کنم این مسئله بین آقایان مسلم است که چند فقره کار هست که باید بگذرد و بعضی عقیده دارند که فردا و پس فردا هم جلسه باشد که کارها تمام شود بنده برای اینکه آقایان فردا و پس فردا راحت باشند این بود که این پیشنهاد را کردم که اگر امروز عصر تمام شد بسیار خوب والا فردا هم جلسه بشود و کارهامان را تمام. حالا بسته است بنظر آقایان.
رئیس – آقای ارباب.
ارباب – بنده هیچوقت نمی‌توانم بگذارم بین امروز عصر و فردا صبح وقتی ما ما کار داریم چه امروز و چه فردا کارهای مملکتی را ما نباید فدای راحتی خودمان بکنیم لهذا بنده عقیده‌ام این است که آقا پیشنهاد خودشان را پس بگیرند و فردا صبح حلسه منعقد شود.
رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای رفیع آقایان موافقین قیام فرمایند
(چند نفری برخاستند)
رئیس – تصویب نشد.
خطیبی – یک پیشنهادی برای روز چهارشنبه بنده کرده بودم.
رئیس – آخر جلسه تکلیفش معلوم می‌شود آقای کازرونی.
کازرونی – در قسمت سه می‌نویسد یکنفر مهندس ساختمان راه آهن که اصلاح شد و قبول فرمودند در قسمت پنج هم باز می‌نویسد شش نفر مهندس راه آهن از سویس یا آلمان برای ساختمان و غیره در هر صورت در هر دو قسمت می‌نویسد برای ساختمان راه آهن حالا اگر یک فرقی در بین هست که در اینجا ذکری نشده است خوبست اقلا قائل نباشند که ما اشراقاً چیزی ملتفت شویم در هر صورت بنده که متظاهر بموافقت دولت بودم میل داشتم لوایحی که از طرف دولت می‌آید در خارج یک مطالعاتی کرده باشم که در اینجا بر خلاف تظاهر اولی متظاهر بمخالفت نباشم لیکن در مقابل
ادای وظیفه مجبورم که یک چیزی را که درش مطالعه نکرده‌ام مخالفت کنم که عند الوجدان مسؤل نباشم در هر حال بنده عرض می‌کنم که این رویه غیر مطلوبی است که تمام لوائح را از ما انتظار دارند که از دو فوریت هم بالاتر تصویب کنیم و رأی بدهیم خوبست این رویه موقوف شود و یک توجه بیشتری داشته باشند و اینطور نباشد که همانروزی که گفتند فردا مجلس تعطیل می‌شود لایحه بیاورند به مجلس این چیزها خوب نیست و گمان می‌کنم صلاح نباشد کم کم دارد امور مجلس فلج می‌شود.
وزیر معارف – راجع به قسمت ۳ که فرمودند یک نفر مهندس ساختمان راه آهن از امریکا قید شده است و در قسمت دیگر ۶ نفر و توضیحات کافی برای ایشان داده نشده است بنده خیلی مختصراً می‌خواهم توضیح بدهم مهندسین بقطعات و دستجات مختلفه از حیث مشاغلشان تقسیم می‌شوند مقصود این است که آن کسی که سمت معاونت مستر پلند را پیدا می‌کند مهندس نقشه بردار نباید باشد بر مهندس نباید باشد چیزهای دیگر نباید باشد یک نفر مهندسی باید باشد که در ساختمان راه‌آهن تجربه و علم داشته باشد تا بتواند معاون باشد و اما اینکه در آخر نطقشان یک جملة فرمودند که دولت می‌خواست زودتر بیاورد یا دیرتر بیاورد عرض می‌کنم دولت مدتی است مشغول است در زمینه این لایحه و اساس خط آهن و تهیه اعلان مناقصه و غیر ذلک اقداماتی می‌کند و از طرف دولت قصوری نشده است و مقصود دولت هم این نبوده است که مجلس را تحت منگنه و فشار بگذارد این نظر را دولت نداشته و ندارد قضایای مملکتی است تقدیم مجلی می‌کند اگر مجلس ضرورت و فوریت آنرا تشخیص داد تصویب می‌کند والا نمی‌کند و غیر از این هم دولت نظری نداشته و نخواهد داشت.
رئیس – عده برای رأی گرفتن کافی نیست دو فقره هم پیشنهاد شده است
(بشرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم الان جلسه ختم و جلسه برای فردا صبح روز چهارشنبه مقرر شود
زوار.
پیشنهاد می‌کنم فردا صبح چهارشنبه منعقد شود
کیخسرو.
افسر – بنده مخالفم.
رئیس – بفرمائید.
زوار – توضیح نداده چطور مخالفت می‌کنید؟
افسر – باید رئیس تشخیص بدهد.
رئیس – مخالف مقدم است.
زوار – ایشان چه می دانند که من چه می‌خواهم بگویم؟
افسر – بعقیدة بنده این لوایح و این مطالب ولو اینکه روز چهارشنبه و پنجشنبه هم جلسه تشکیل شود نمی‌گذرد با این پیشنهاداتی که می‌شود و مرخصی هائی که کمیسیون عرایض می‌دهد آخر وقت که می‌شود عده کافی نیست و ما هم موفق نمی‌شویم عقیدة بنده این است که باید مجلس رأی بدهد که از دهم صفر تا دهم ربیع الاول تعطیل باشد یعنی پنجروز بر مدت کار مجلس بیفزائیم و غیر از این باشد گمان نمی‌کنم با یک جلسة فردا کارها بگذرد این است عقیدة بنده و پیشنهاد می‌کنم اینطور شود.
رئیس – آقای زوار.
زوار – اولا خیلی مایل هستم که مقام ریاست به بنده توضیح بدهند که چطور است که اول کسی که پیشنهاد می‌دهد حرف نزند و توضیح ندهد و می‌فرمایند مخالف مقدم است؟ دیگر اینکه آقایان تصدیق می‌فرمایند که الان هیچکدام ما حواس اینکه یک کلمه حرف بزنیم نداریم بدلیل اینکه هوا را ملاحظه کنید یک برگ تکان نمی‌خورد بنده با اینکه در این لایحه کاملاً موافقم که بگذرد حقیقتاً نمیدانم چطور باید رأی بدهم این بود که این پیشنهاد را کردم و البته آقایان هم
تصدیق می‌فرمایند که کارهای مملکتی مقدم بر تعطیل مجلس است و تصدیق می‌فرمایند که باید اینطور شود.
رئیس – آقای ارباب.
ارباب کیخسرو – موضوع فقط قسمت راه آهن نیست یک قسمتهای دیگر هم جزو دستور است که معطل مانده یک قسمت راجع به خود مجلس است و بنده مکرر از مقام ریاست خواهش کردم که جزء دستور بگذارند و آن لایحه تفریغ بودجه ۱۳۰۴ است که مکرر وزارتمالیه صورت آنرا خواسته است و این یک چیز بدی است که مجلس صورت حساب خودش را ندهد بهر صورت تصور نشود که ما یک رأئی داده‌ایم که مجلس تعطیل شود و دیگر نمی‌توانیم حاضر شویم خیر مجلس رأی می‌دهد و در هر موقعی هم که کار داشته باشیم فوق العاده حاضر می‌شویم و کار می‌کنیم بنابراین فردا هم می آئیم و مذاکره می‌کنیم اگر یک قسمتهای لازمی گذشت فبها والا پس فردا هم میآئیم بعد هم می آئیم تا کارها بگذرد بعلاوه در مسئله روضه خوانی هم که در جلسة گذشته رأی داده شده است یک اختلافی پیدا شد و بنا شد مجدداً بکمیسیون مراجعه شود کمیسیون محاسبات هم رأی خود را داده است و این مسئله هم باید بگذرد در هر صورت استدعا می‌شود که فردا هم جلسه شود اگر کارها تمام شد چه بهتر والا بعد هم میآئیم.
رئیس – (خطاب بآقای زوار) راجع بسؤالی که فرمودید مادة ۱۰۸ نظامنامه را نگاه کنید جواب شما را می‌دهد آقای بیات.
مرتضی قلیخان (بیات) – بنده عقیده‌ام این است که کمیسیون عرایض یک تکلیفی در این مواقع معلوم کند از یک طرف مرخصی‌های دو ماهه و سه ماهه و چهار ماهه از آنطرف هم در اول و آخر و وسط جلسه هی اجازه است که داده می‌شود و در موقع رأی باید معطل شویم که دو نفر سه نفر از بیرون بیایند تا رأی بگیریم بنده عقیده‌ام این است که کمیسیون عرایض یکقدری توجه کند و امن مرخصی‌های وسط و آخر مجلس را ندهد که مجلس بتواند کار کند اگر مرخصی است که یکمرتبه بدهند و اگر تعطیل است که سالی یکماه مجلس تعطیل می‌شود و اگر چیزهای دیگر است که بایستی ملاحظة کار مجلس را هم کرد.
رئیس – رأی می‌گیریم بپیشنهاد آقایان ارباب کیخسرو و زوار که جلسه ختم شود و فردا صبح تشکیل شود آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد بقیه مذاکرات می‌ماند برای فردا چهار قبل از ظهر
(مجلس نیمساعت بعد از ظهر ختم شد)
قانون
اجازه مصرف هشت هزار تومان برای قنوات قزوین از محل اضافه عایدات ۱۳۰۵
مصوب جلسه دهم امرداد ماه یکهزارو سیصد و شش شمسی
ماده واحده – وزارتمالیه مجاز است از اضافه عایدات سنه ۱۳۰۵ مبلغ هشتهزار تومان برای قنوات قزوین بشرح دیل مصرف نماید.
برای قنات خیابان ۵۰۰۰ تومان،
برای قنات شاه و قنات آخوند ۳۰۰۰ تومان
جمع ۸۰۰۰ تومان
این قانون که مشتمل بر یکماده است در جلسه دهم امرداد ماه یکهزارو سیصدو شش شمسی بتصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی: حسین پیر نیا