قانون امتیاز انحصاری تاسیس کارخانه‌های عصاره‌گیری سس به آقایان حسنعلیخان هدایت و عزت‌الله‌خان هدایت
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
قانون امتیاز انحصاری تاسیس کارخانه‌های عصاره‌گیری سس به آقایان حسنعلیخان هدایت و عزت‌الله‌خان هدایت - مصوب اول بهمن ماه ۱۳۰۴ شمسی
ماده اول - دولت ایران امتیاز انحصاری تأسیس کارخانه‌های عصاره‌گیری از گیاه موسوم به سوس (Reglisse) را در ایالات شمالی و غربی وجنوبی ایران به آقای حسنعلیخان هدایت و عزت‌الله خان هدایت که هر دو تبعه مسلم ایران هستند و در این قرارداد به نام صاحبان امتیاز مذکورمی‌شوند واگذار می‌نماید.
ماده دوم - مدت این امتیاز ده سال و ابتدای آن بعد از تصویب مجلس شورای ملی از تاریخ مبادله امتیازنامه خواهد بود.
ماده سوم - صاحبان امتیاز مکلف هستند کارخانه‌های عصاره‌گیری را در شمال در ظرف یک سال و نیم و در غرب در ظرف دو سال و نیم و درجنوب در ظرف سه سال و نیم از تاریخ امضاء و مبادله این امتیازنامه تأسیس نمایند.
ماده چهارم - برای تأمین اجرای مقررات این امتیاز صاحبان امتیاز ملزمند که توأم با امضاء و مبادله این امتیازنامه مبلغ سه هزار و نهصد تومان وجه‌نقد یا سند معتبر که مالیه قبول کند ودیعه بگذارند تا در صورت عدم اجرای مقررات ماده سوم به ترتیب مذکور در ماده پنجم به دولت علیه تأدیه نمایند.
ماده پنجم - عدم تأسیس هر یک از کارخانه‌های مذکوره در ظرف مدت‌های معینه در ماده سوم موجب الغاء امتیاز نسبت به قسمت مربوطه به آن‌مدت و ضبط و یا دریافت بلاعوض ثلث وجه ودیعه خواهد بود. بنا بر این چنانچه پس از انقضاء سه سال و نیم از تاریخ مبادله امتیازنامه هیچ یک ازکارخانه‌های مزبوره تشکیل نیافته باشد این امتیاز به کلی از درجه اعتبار ساقط و کلیه وجه‌الضمانه مجاناً و بلاعوض به دولت تعلق خواهد گرفت وبالعکس هر موقعی که یکی از کارخانه‌های سه‌گانه در ظرف مهلت مربوطه به آن تأسیس شود ثلث وجه ودیعه مسترد و در صورت ضمانت نسبت به‌ثلث وجه بلااثر خواهد بود.
تبصره - موارد (فرس‌ماژور) از اجرا شرط الغاء فوق‌الذکر مستثنی است.
ماده ششم - اتباع داخله می‌توانند استفاده‌های معموله که تا کنون از سوس به عمل می‌آورند ادامه دهند و این امتیاز به هیچ وجه مانع عملیات آنهانخواهد بود ولی عصاره‌گیری از علف مزبور به وسیله کارخانجات تا انقضاء مدت مذکوره در ماده دوم منحصر به صاحبان امتیاز خواهد بود و دیگران ازاقدام به آن ممنوع می‌باشند.
ماده هفتم - صاحبان امتیاز می‌توانند مطابق قوانین ایران و با اطلاع وزارت فواید عامه برای موضوع این امتیاز به تشکیل شرکتی مبادرت نمایندمشروط بر این که مرکز شرکت مزبوره در ایران بوده و همواره مطیع مقررات قوانین ایران باشد در این صورت شرکت مزبوره از هر حیث قائم مقام‌صاحبان امتیاز خواهد بود.
ماده هشتم - ماشین آلات و ادوات مربوطه به این کارخانه برای مدت این امتیاز در موقع ورود به خاک ایران پس از اجرای تفتیشات لازمه از تأدیه‌حقوق گمرکی معاف خواهند بود و برای استفاده از این معافیت صاحبان امتیاز باید صورت آلات و ادواتی را که می‌خواهند وارد نمایند قبلاً به وزارت‌فواید عامه تقدیم بدارند تا بر طبق آن احکام لازمه به عهده اداره گمرک صادر شود.
ماده نهم - از روز به کار افتادن یکی از کارخانه‌های مذکور در ماده سوم تا مدت پنج سال مواد مربوطه به گیاه سوس که در کارخانه‌های مزبوره تهیه‌شده باشد در موقع خروج از ایران از تأدیه حقوق گمرکی معاف خواهند بود.
ماده دهم - صاحبان امتیاز یا شرکت قائم مقام آنها موظفند که حقوق دولت را یک سال بعد از تأسیس هر یک از کارخانه‌های خود همه‌ساله سه‌درصد عملکرد کارخانه را قبل از این که هیچ گونه خرج از آن کسر شده باشد یا ده یک عایدات خالص سالیانه آن را به دولت کارسازی دارند ولی هر گاه‌در آتیه مالیات‌های قانونی وضع شود که به این کارخانه‌ها اطلاق شده و میزان آن از سه درصد یا ده درصد مذکور در فوق تجاوز نماید صاحبان امتیازفقط ملزم به تأدیه مالیات مزبور خواهند بود.
ماده یازدهم - عایدات خالص عبارت است از کلیه عملکرد کارخانه پس از وضع مخارج لازمه اداری و قیمت مواد اولیه و وجوه لازمه برای تعمیر ومرمت کارخانه. انتخاب سه درصد عایدات غیر خالص یا ده درصد عایدات خالص به اختیار دولت است.
ماده دوازدهم - صاحبان امتیاز مکلفند که برای محاسبات کارخانه خود دفاتر منظمی ترتیب داده و همه‌ساله صورت حساب (بیلان) دخل و خرج‌خود را به دولت تقدیم دارند به علاوه مفتشین دولت که دارای حکم کتبی باشند می‌توانند در موقع لزوم قبل از آن که صورت حساب (بیلان) محاسبات‌کارخانه تهیه شده باشد به دفاتر صاحبان امتیاز مراجعه نموده در صورتی که در آن سال دولت اخذ ده‌درصد عایدات خالص را تصمیم نموده باشد مبالغی‌را که خارج از میزان مذکور در ماده (۱۱) به خرج منظور شده باشد حذف نمایند.
ماده سیزدهم - انتقال این امتیاز به هر نحوی از انحاء به اتباع خارجه یا شرکتهای خارجی ممنوع و موجب الغاء امتیاز خواهد بود ولی در صورتی که‌موافق ماده (۷) شرکتی تشکیل شود اتباع خارجه هم می‌توانند از سهام شرکت مزبوره خریداری نمایند مشروط بر این که هیچ وقت مجموع سهامی که‌به خارجه منتقل می‌شود به اندازه‌ای نرسد که اکثریت آراء مجمع عمومی شرکت را به اتباع خارجه بدهند.
تبصره - در هر حال شرکاء غیر ایرانی نباید به هیچ وجه دارای اکثریت آراء مجمع عمومی باشند و الا این امتیاز ملغی خواهد بود.
ماده چهاردهم - هر گاه اختلافاتی راجع به مواد این امتیازنامه بین دولت علیه و صاحبان امتیاز یا شرکت قائم مقام آنها تولید شود موضوع اختلاف‌به دو نفر حکم که یکی از طرف وزارت فوائد عامه و دیگری از طرف صاحبان امتیاز در ظرف یک ماه تعیین خواهند شد مراجعه می‌گردد حکمین مزبورقبل از شروع به رسیدگی حکم ثالث را انتخاب می‌نمایند رأی حکمین و در صورت عدم توافق نظر آنها حکم ثالث قطعی خواهد بود و به موجب حکم‌هیأت وزراء عظام به موقع اجرا گذارده می‌شود.
تبصره - هر گاه تا مدت یک ماه و نیم یکی از طرفین حکم را معین و معرفی ننمود حق طرفی که حکم را تعیین نموده ثابت خواهد بود.
ماده پانزدهم - برای به دست آوردن علف اصل‌السوس رضایت مالکین اراضی شرط و به عهده صاحبان امتیاز یا شرکت قائم مقام آنها است که‌ترضیه مالکین اراضی را به عمل آورند.
این قانون که مشتمل بر پانزده ماده‌است در جلسه اول بهمن ماه یک هزار و سیصد و چهار شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی - سید محمد تدین