قانون اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات
قانون اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات - مصوب ۲۶ تیر ۱۳۳۵ مجلس شورای ملی و ۶ امرداد ۱۳۳۵ مجلس سنا.
فصل اول - امور اجتماعی ده و بخش
ماده ۱ - به منظور ایجاد هماهنگی در بهبود امور اجتماعی و عمران دهات و ترقی سطح زندگانی و رفاه کشاورزان و ساکنین دهات کشور از تاریخ‌تصویب این قانون امور اجتماعی و عمران دهات کشور به عهده انجمنهای ده و بخش و شهرستان است که تحت راهنمایی و نظارت بنگاه اموراجتماعی و عمران دهات وظایف خود را انجام می‌دهد.
ماده ۲ - امور اجتماعی و عمرانی که اجرای آن به عهده انجمن ده خواهد بود به قرار زیر است:
تهیه آب آشامیدنی و قابل شرب کردن آن به وسیله ساختمان آب انبار یا حوض تصفیه یا لوله‌کشی از دهانه قنات و غیره - باسواد کردن اشخاص به‌وسیله تأسیس آموزشگاه - اصلاح و توسعه معابر ده - احداث جاده بین دهات - ساختمان و مرمت حمام دوش - ساختمان مستراح مطابق بهداشت- غسالخانه - رختشویخانه - ساختمان و نگاهداری پلهای ده - نظافت ده و سنگفرش یا آسفالت معابر - تشکیل صندوقهای تعاونی و روستایی -کمک دسته‌جمعی به دفع آفات عمومی حیوانی و نباتی - ساختمان و مرمت مسجد - کمک به عجزه و ایتام مستحق - تأسیس و ایجاد مراکز برق و‌ترویج صنایع محلی.
ماده ۳ - امور اجتماعی و تعاونی که اجرای آن به عهده انجمن بخش است و از محل صدی 15 درآمد انجمنهای ده و سایر درآمدها به عمل خواهد‌آمد از این قرار است:
ساختمان جاده به منظور اتصال دهات به مرکز بخش و پلهای آن - ساختمان بیمارستان - دبیرستان و دبستان کشاورزی و حرفه‌ای - تأسیس‌کتابخانه‌های عمومی تأسیس داروخانه مرکزی و آزمایشگاه و تأسیس شرکتهای تعاونی و ایجاد صندوقهای روستایی و کمک مالی بدون سود یا با سود‌کم به انجمنهای دهاتی که برای انجام امور محوله به خود درآمد کافی ندارند - استخدام ماما و پزشکیار و دامپزشک سیار به منظور اعزام به دهات تابعه- راهنمایی انجمنهای ده در امور عمرانی و اجتماعی.
تبصره - وزارت فرهنگ و بهداری و راه و کشاورزی و سازمان برنامه و سایر مؤسسات دولتی علاوه بر مقررات فوق هر یک در حدود قانون‌وظایف خاصه خود را انجام خواهند داد.
ماده ۴ - انجمن شهرستان مکلف است با تشکیل جلسات مرتب نسبت به انجام و پیشرفت عملیات تعاونی و اجتماعی آن شهرستان مراقبت کامل‌نموده و در اجرای برنامه‌های عمرانی و اجتماعی انجمنهای ده و بخش با تشخیص ضروریات و احتیاجات اولیه و اوضاع و احوال محل اظهار نظر‌نماید.
فصل دوم - سازمان
ماده ۵ - در هر ده انجمنی به نام انجمن ده در هر دو سال از پنج نفر به شرح زیر تشکیل می‌شود:
- ۱ - یک نفر از طرف مالک یا مالکین (در صورتی که ده مشاع و دارای مالکین متعدد باشد. انتخاب نماینده مالکین مانند انتخاب کدخدا و طبق‌همان مقررات خواهد بود.)
- ۲ - کدخدای ده.
- ۳ - یک نفر از زارعین ساکن ده که اشتغال به امر زراعت داشته باشد به انتخاب اکثریت
زارعین.
- ۴ - دو نفر از زارعین که معتمد محل باشند با توافق مالک و زارع.
تبصره - هر گاه یکی از اعضاء انجمن از طرف مالک بر طبق مواد ۳۳ و ۳۵ قانون ازدیاد سهم کشاورزان و یا قوانین دیگر از ده اخراج یا مستعفی و یا‌فوت شده باشد و یا پنج جلسه متوالی بدون عذر موجه در انجمن حاضر نشود طبق مقررات این ماده دیگری به جای او انتخاب خواهد شد.
ماده ۶ - انجمن امور اجتماعی بخش از اشخاص زیر با حضور اکثریت حاضر در محل انجمن تشکیل می‌شود و عدم حضور بعضی از آنها در محل‌مانع از تشکیل انجمن نخواهد بود.
بخشدار یا قائم‌مقام او رئیس کشاورزی یا نماینده وزارت کشاورزی - رئیس فرهنگ یا نماینده وزارت فرهنگ - رئیس بهداری یا نماینده وزارت بهداری- رئیس راه یا نماینده وزارت راه - رئیس یا نماینده بانک کشاورزی - نماینده بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات - هفت نفر از نمایندگان‌انجمنهای ده.
تبصره ۱ - در اولین جلسه انجمن بخش هفت نفر مزبور به طور قرعه از بین رؤسای انجمن ده برای مدت دو سال انتخاب خواهد شد.
تبصره ۲ - در موقع طرح برنامه اصلاحی و یا مسائل مربوط به هر ده دعوت نماینده اختصاصی انجمن آن ده برای استحضار و راهنمایی الزامی‌است ولی عدم حضور این نماینده مانع از رسیدگی و اتخاذ تصمیم نیست.
ماده ۷ - انجمن امور اجتماعی شهرستان از اشخاص زیر با حضور اکثریت حاضر در محل تشکیل می‌شود: فرماندار - رئیس کشاورزی - رئیس‌فرهنگ - رئیس بهداری - رئیس راه - رئیس بانک کشاورزی - نماینده بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات.
دو نفر از مالکین کشاورز آن شهرستان به انتخاب فرماندار برای دو سال.
نمایندگان انجمنهای بخش بدین طریق که در هر جلسه موضوعات مربوط به هر بخش که مطرح است به انتخاب انجمن بخش دو نفر شرکت خواهند‌کرد.
ماده ۸ - هیأت مدیره بنگاه امور اجتماعی دهات از سه نفر که به پیشنهاد وزیر کشور و تصویب هیأت وزیران برای مدت سه سال از بین کارمندان‌رسمی دولت انتخاب می‌شوند تشکیل و یک نفر از آنها ریاست هیأت مدیره و مدیریت عامل بنگاه را عهده‌دار خواهد بود.
تبصره ۱ - این هیأت دارای یک نفر عضو علی‌البدل خواهد بود که به کیفیت فوق انتخاب و در غیاب هر یک از اعضاء هیأت مدیره وظایف او را‌عهده‌دار خواهد شد. عضو علی‌البدل سمت معاونت مدیر عامل را خواهد داشت.
تبصره ۲ - دو نفر بازرس بنا بر پیشنهاد وزارتین دارایی و کشور و به موجب تصویبنامه هیأت وزیران برای مدت دو سال انتخاب خواهند شد.
ماده ۹ - بنگاه اصلاح امور اجتماعی دهات دارای استقلال مالی و شخصیت حقوقی است.
ماده ۱۰ - برای هدایت و راهنمایی بنگاه اصلاح امور اجتماعی دهات هیأتی به نام شورای عالی اجتماعی دهات به ریاست وزیر کشور یا معاون او‌از اشخاص زیر تشکیل می‌شود:
معاونین وزارتخانه‌های کشور - کشاورزی - فرهنگ - بهداری - راه و مدیر عامل سازمان برنامه یا قائم‌مقام او - مدیر عامل بانک کشاورزی یا قائم‌مقام‌او - مدیر عامل بنگاه اصلاح امور اجتماعی که سمت دبیر شورا را دارد و سه نفر از مطلعین در امور اجتماعی و عمرانی دهات یا نماینده سازمانهای‌ملی یا بین‌المللی و مانند آن به پیشنهاد هیأت مدیره بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات و تصویب وزیر کشور ماده ۱۱ - انجمنهای ده و بخش دارای شخصیت حقوقی می‌باشند.
فصل سوم - درآمد
ماده ۱۲ - از تاریخ تصویب این قانون پنج درصد سهم مالکانه (تمام دهات کشور اعم از خالصه - موقوفه و غیره) از کلیه محصول املاک مزروعی و‌جریبانه و علفچر و عواید مرتع و قلمستان و بیشه و جنگلهای خصوصی و باغات میوه و مال‌الاجاره و آسیا و آبدنگ و دکان و یخچال و غیره در موقع‌برداشت هر محصول از طرف مالک در مقابل رسید به انجمن ده تحویل و به مصرف اجراء این قانون خواهد رسید.
تبصره - پنج درصد بهره مالکانه موضوع این قانون مشمول پرداخت مالیاتهای بر درآمد و مزروعی نمی‌گردد.
ماده ۱۳ - علاوه بر مالکین دهات که به شرح مندرج در ماده ۱۲ صدی پنج درآمد خود را به منظور اصلاح امور اجتماعی ده می‌پردازند اشخاصی که‌در دهات دارای اعیانی از هر قبیل باشند و عایدات اعیانی آنها سالانه از سی هزار ریال تجاوز نماید نسبت به مازاد سی هزار ریال صدی پنج بابت‌مصارف اجرای این قانون باید بپردازند.
تبصره - در قراء و قصباتی که شهرداری دایر شده و یا بشود از آن چه که عوارض شهرداری به آن تعلق می‌گیرد پنج درصد امور اجتماعی دریافت‌نخواهد شد.
ماده ۱۴ - در اراضی که به وسایل مکانیزه کشت و زرع بشود دارای زارع سهم بر نباشد صدی چهل از کل محصول به عنوان سهم مالکانه محسوب و‌صدی پنج از این صدی چهل کسر می‌شود که بر طبق مقررات این قانون به مصرف امور اجتماعی کارگران در محل سکونت آنها خواهد رسید.
ماده ۱۵ - در مورد ایجاد و احداث دهاتی که سابقه کشت و زرع ندارد و یا در حال حاضر به کلی متروک و یا بر اثر حوادث فوق‌العاده و پیشامدهای‌غیر منتظره به کلی مسلوب‌المنفعه شود چنانچه مالک یا مالکین تمام وسایل لازمه برای اسکان و رفاه زارعین را با اطلاع قبلی انجمن شهرستان فراهم و‌در نتیجه ده مسلوب‌المنفعه آباد و واحد جدیدی به دهات کشور اضافه نمایند مالک یا مالکین تا ده سال پس از بهره‌برداری از پرداخت صدی پنج وجوه‌مربوط به امور اجتماعی معاف خواهند بود.
کمکهای فنی هم که بنگاه امور اجتماعی و عمران در این قبیل موارد می‌نماید به رایگان خواهد بود.
ماده ۱۶ - در املاک مفروز به شرط آن که قسمت مفروز کمتر از دو دانگ اصل ملک نباشد و مسکن زارعین هر قسمت در همان اراضی باشد‌می‌توان بنابر تقاضای مالک یک انجمن تشکیل داد و مالک می‌تواند این سهم مفروز را یک ده مستقل تلقی و نام آن را به فرماندار مربوطه اطلاع دهد.
ماده ۱۷ - هر گاه عواید ملکی کلاً یا جزاً به اجاره نقد و یا جنس و یا نقد و جنس توأماً واگذار شده باشد مستأجر موظف است به نمایندگی مالک‌مقررات این قانون را اجراء و معادل مقادیر و مبالغی که بنابراین قانون به عهده مالک است به انجمن تسلیم نموده و از مال‌الاجاره کسر نماید چنانچه پنج‌درصد سهم انجمن از پنج درصد مال‌الاجاره تجاوز کند پرداخت مازاد بر عهده مستأجر است.
در صورتی که در سند رسمی اجاره نسبت به پرداخت سهم انجمن امور اجتماعی قراری گذارده شده باشد طبق آن رفتار خواهد شد.
ماده ۱۸ - درآمد صدی پنج درآمد مالکانه حاصل از فروش اجناس و صیفی و تره‌بار و درآمدهای غیر زراعتی باید منتهی در ظرف یک هفته پس از‌وصول به حساب مخصوصی که از طرف انجمن ده در نزدیکترین شعبه یا نمایندگی بانک کشاورزی یا شعبه بانک ملی ایران و یا هر بانک مجاز دیگری‌باز شده ریخته شود اگر در حوزه‌ای چنین شعباتی دایر نباشد وجوه منظور به شخص معتمدی که از طرف انجمن ده معرفی می‌شود تحویل و ورقه‌بستانکار انجمن تسلیم می‌گردد تا آن وجوه در دفاتر مخصوصی که برای این منظور نگاهداری خواهد شد وارد و ثبت گردد.
تبصره ۱ - تصرف غیر قانونی در اموال و دارایی انجمنها مشمول مقررات ماده ۱۵۲ قانون مجازات عمومی است.
تبصره ۲ - منظور از مخارج که در این ماده ذکر شده مخارج حمل و نقل و عوارض میدان‌داری است.
ماده ۱۹ - وجوه انجمن و اموال منقول و مستحدثاتی که از محل درآمدهای اجتماعی ایجاد می‌شود تحت نظارت و سرپرستی انجمن ده قرار داشته‌افراد ده به هیچوجه حق شخصی نسبت به اموال مذکور ندارند. تأسیساتی که از محل وجوه مذکور احداث می‌گردد باید به منظوری که احداث شده‌مورد استفاده قرار گیرند و درآمد حاصله از تأسیساتی که در دهات به وسیله این قانون تحصیل می‌گردد به حساب درآمد انجمن همان ده گذارده خواهد‌شد.
ماده ۲۰ - انجمن ده موظف است از مجموع درآمد خود صدی پانزده به انجمن بخش و صدی پنج به بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات‌برای انجام وظایفی که به عهده دارند پرداخت نماید هشتاد درصد بقیه باید به مصرف مقاصد منظور در این قانون مربوط به همان ده برسد.
ماده ۲۱ - به منظور تسهیل انجام عملیات مورد نظر در این قانون بانک کشاورزی می‌تواند حداکثر تا پنج برابر درآمد عادی یکساله صندوق اموراجتماعی به انجمنهای ده و بخش با حداقل سود ممکنه و برای مدت تا ده سال وام بپردازد.
اعطای این وام به صندوق انجمن ده منوط به موافقت انجمن بخش و به انجمن بخش منوط به موافقت بنگاه امور اجتماعی و عمران دهات است که‌ضامن استرداد وام نیز خواهند بود.
ماده ۲۲ - سازمان برنامه در حدود برنامه مصوب خود برای اجرای امور مذکور در این قانون که با قانون برنامه هفت‌ساله تطبیق کند کمکهای مالی و‌فنی لازم را بر طبق آیین‌نامه مقررات مالی خود به بنگاه امور اجتماعی و عمران دهات خواهد نمود. ماده ۲۳ - اگر مالک یا نماینده او یا مستأجر و یا متولی موقوفه از پرداخت پنج درصد اصلاح امور اجتماعی و عمران امتناع کند بخشدار به وسیله‌دادگاه بخش اقدام به وصول خواهد نمود و دادگاه مکلف است موضوع را خارج از نوبت رسیدگی کرده حکم صادر و اجراء نماید حکم دادگاه قطعی‌است این قبیل دادخواستها از هزینه دادرسی معاف می‌باشند.
فصل چهارم - مواد متفرقه
ماده ۲۴ - تعهدات و موافقتنامه‌هایی که در حدود مقررات و قوانین کشور تاکنون در مورد امور عمرانی و اجتماعی بین وزارت کشور و سازمانهای‌مختلف دولتی و ملی و خصوصی و بین‌المللی و مانند آن منعقد گردیده و همچنین طرحها و موافقتنامه‌هایی که در جریان بوده یا بعداً تنظیم و منعقد‌می‌گردد به وسیله بنگاه اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات تعقیب و اجرا خواهد شد.
ماده ۲۵ - بنگاه امور اجتماعی و عمران دهات می‌تواند کمکهای مالی که ممکن است از طرف اشخاص یا سازمانهای مختلف ملی و بین‌المللی و‌مانند آن به منظور کمک به پیشرفت این قانون و بهبود وضع اجتماعی کشاورزان و بالا بردن سطح فرهنگ و بهداشت و زندگی آنان اهداء شود قبول‌نموده و بر طبق مقررات و موافقتنامه‌هایی که بین اهداکننده و وزارت کشور با بنگاه امور اجتماعی و عمران دهات امضاء می‌شود به مصرف برساند.
ماده ۲۶ - وزارت دارایی مکلف است سهم عمرانی دهات را که جزء مالیات سال ۱۳۳۴ املاک مزروعی مطابق ماده ۱۱ قانون مالیات بر درآمد‌مصوب دهم مرداد ۱۳۳۴ کمیسیون مشترک مجلسین وصول نموده و می‌نماید سهم هر ده را به بانک کشاورزی محل خود به حساب انجمن همان ده که‌موافق این قانون تشکیل می‌گردد تسلیم نماید وجوه مزبور مطابق ماده ۲۰ به مصرف خواهد رسید.
ماده ۲۷ - مالکین مکلف هستند اراضی مورد احتیاج برای جاده‌های اصلی یا فرعی را مجاناً در اختیار دولت و یا انجمنها بگذارند. بهای عادله‌اعیانی و مستحدثاتی که در اثر ایجاد جاده‌های اصلی از بین می‌رود باید به مالکین پرداخت گردد.
ماده ۲۸ - انجمنهایی که به موجب این قانون تشکیل می‌شود قائم‌مقام انجمن و شوراهای سابق بوده و کلیه دارایی و وجوه موجود در بانک و‌سپرده نزد اشخاص خارج به انجمن فعلی منتقل خواهد شد.
ماده ۲۹ - در شهرستانهایی که فاقد سازمان بخش است و چنین سازمانی به وجود نیامده انجمن شهرستان قائم‌مقام انجمن امور اجتماعی و عمران‌بخش خواهد بود.
ماده ۳۰ - بنگاه امور اجتماعی و عمران کشور مکلف است آخر تیر ماه هر سال گزارش کامل عملیات سال قبل را که حاوی کلیه اقدامات عمرانی و‌اجتماعی و آمار وصولیها و هزینه‌های انجمنها خواهد بود به وزارت کشور تسلیم و برای استحضار عموم طبع و منتشر نماید.
ماده ۳۱ - وزارت کشور مکلف است آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون را در ظرف شش ماه از تاریخ تصویب تقدیم کمیسیونهای مربوطه مجلسین‌نماید این آیین‌نامه‌ها تا تصویب کمیسیونهای مجلسین موقتاً قابل اجرا خواهد بود.
ماده ۳۲ - قانون بنگاه عمرانی کشور مصوب ۱۳۳۴٫۵٫۱۱ کمیسیون مشترک مجلسین و همچنین موادی که در قانون سازمان عمرانی کشور و ازدیاد‌سهم کشاورزان مصوب ۱۳۳۴٫۵٫۵ کمیسیون مشترک مجلسین و یا قوانین دیگر که با این قانون مغایرت دارد از تاریخ تصویب این قانون ملغی است.
تبصره - قانون اصلاح امور اجتماعی و عمران دهات تا پایان سال ۱۳۳۷ به طور آزمایش اجرا خواهد شد.
ماده ۳۳ - وزارت کشور - دادگستری - فرهنگ - بهداری - کشاورزی مأمور اجرای این قانون می‌باشند.
قانون فوق که مشتمل بر سی و سه ماده و یازده تبصره است در جلسه روز سه‌شنبه بیست و ششم تیر ماه یک هزار و سیصد و سی و پنج به تصویب‌مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت
قانون بالا در جلسه ۱۳۳۵٫۵٫۶ به تصویب مجلس سنا رسیده است.