شرکت ملی صنایع مس ایران

تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز

درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

برنامه عمرانی ششم/ سال ۲۵۳۷ شاهنشاهی خرداد ماه تا امرداد ماه

مس ایران غنی‌ترین ثروت ملی کشور پس از نفت

در روز ۲۰ تیر ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی، اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر در پیامی روز ۲۰ تیر ماه را روز صنایع مس ایران نامیدند

کان مس سرچشمه کرمان

کان مس طارُم قزوین

کان مس میدوک کرمان

کان مس سونگون ورزقان آذربایجان

کان مس سونگون ورزقان زیر برف زمستان

شرکت ملی صنایع مس ایران و روز صنایع مس ۲۰ تیر ماه

به مناسبت صدور فرمان همایونی دایر بر تعیین «روز صنایع مس ایران» در ۲۰ تیر ماه

قانون تشکیل شرکت سهامی معادن مس سرچشمه کرمان در سی‌ام اسفند ماه ۲۵۳۰ شاهنشاهی (۱۳۵۰ شمسی) به توشیح همایونی رسید و فرمان همایونی دایر بر اجرای اساسنامه شرکت ملی معادن مس سرچشمه کرمان درست در تاریخ ۲۰ تیر ماه ۲۵۳۱ شاهنشاهی (۱۳۵۱ شمسی) شرفصدور یافت. بدین سان شرکت سهامی معادن مس سرچشمه کرمان که یک شرکت صد در صد ایرانی است درست در روز ۲۰ تیر ماه چهار سال پیش برای بهره‌برداری و استخراج معادن مس سرچشمه کار خود را آغاز کرد. در پایان چهارمین سالروز فعالیت شرکت سهامی معادن مس سرچشمه کرمان در روز ۲۰ تیر ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی ، شاهنشاه آریامهر که همواره با اندیشه‌های خلاقه و رهبری‌های اندیشمندانه خود در راه پیشرفت‌های همه‌جانبه و گسترش صنعت به ویژه صنایع ملی کشور گام برداشته‌اند، مقرر فرمودند که از این پس روز ۲۰ تیر ماه هر سال به عنوان «روز صنایع مس ایران» نامگذاری شود.

شرکت ملی صنایع مس ایران - کشور ایران با دارا بودن ۳۷ میلیارد تن ذخایر ثابت شده یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از دیدگاه کان‌های معدنی است بزرگترین معدن‌های مس در ایران، معدن مس سرچشمه در ۱۶۰ کیلومتری جنوب غربی کرمان و بزرگترین تولید کننده مس در دنیا و بزرگتر معدن روباز در جهان و خاورمیانه به شمار می‌آید. مس ایران، غنی‌ترین ثروت ملی کشور پس از نفت می‌باشد. همانگونه که اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در سخنان خود در روز ۲۰ تیر ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی فرمودند: " مطالعات زمین شناسی در ایران نه تنها وجود یک کمربند کانی مس را که از جنوب شرقی تا شمال غربی کشیده شده ثابت کرد بلکه کانسارهای مس دیگری نیز در شمال و شرق ایران نشان داده است.این ثروت ملی می‌تواند اثر مهمی در اقتصاد جامعه فردای ایران داشته باشد، لذا اکتشاف و بهره برداری از این منابع سرشار ملی می‌بایستی توسعه یابد."

معدن مس سونگون ورزقان یکی از بزرگترین معدن‌های مس ایران است که دارای بیش از یک میلیارد تن ذخیره کان سنگ مس است. دیگر معدن بزرگ مس ایران، معدن مس میدوک کرمان (همان معدن مس لاچاه) است که در ۱۲۲ کیلومتری شمال غربی معدن مس سرچشمه قرار گرفته است. استان قزوین پس از استان‌های کرمان با ۲۴ معدن مس، زنجان با ۱۲ معدن، سمنان ۱۰ معدن، آذربایجان‌شرقی ۱۰ معدن و خراسان با ۹ معدن دارای بیشترین معادن مس در کشور می‌باشند.

قانون تشکیل شرکت سهامی مس سرچشمه کرمان در روز ۲۴ اسفند ماه ۱۳۵۰ از مجلس شورای ملی و ۲۸ اسفند ماه ۱۳۵۰ از مجلس سنا گذشت. این قانون در تاریخ ۳۰ اسفند ماه ۱۳۵۰ به توشیح اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر رسید. بر پایه این قانون به دولت اجازه داده می‌شود به منظور استخراج و بهره‌برداری از معادن مس سرچشمه کرمان و تولید محصولات پر عیار شده سنگ مس ومس فلزی و فرآورده‌ها و محصولات فرعی وابسته و توزیع و فروش محصولات مزبور شرکتی به نام شرکت سهامی معادن مس سرچشمه کرمان‌وابسته به وزارت اقتصاد تشکیل دهد.

کان مس سرچشمه در ۱۶۰ کیلومتری جنوب غربی کرمان و ۵۰ کیلومتری جنوب رفسنجان و در ناحیه مرکزی رشته کوه زاگرس قراردارد . کان مس سرچشمه بزرگترین تولیدکننده مس ایران است و یکی از بزرگترین گردایه‌های صنعتی معدنی جهان می‌باشد. ذخیره زمین‌شناسی معدن بیش از یک میلیارد و دویست میلیون تن سنگ سولفوری با عیار متوسط ۰٫۷ درصد برآورد شده است. معدن مس سرچشمه از دیدگاه زمین‌شناسی بر روی کمربند جهانی مس قرار داشته و پهنه گسترش آن از جنوب خاوری تا شمال باختری به صورت یک محدوده بیضوی با ابعاد ۲۳۰۰×۱۲۰۰ متر و ژرفای ۱۶۱۲ متر می‌باشد. ساختار معدنی در این منطقه بصورت چندبافتی ( پروفیری ) بوده و نوع سنگ منطقه از نوع گرانودیوریت و زمان تشکیل آن حدود ۲۵ میلیون سال پیش می‌باشد. بخش‌های تولیدی مجتمع مس سرچشمه عبارت از معدن، تغلیظ، ذوب، پالایشگاه و ریخته گری‌ها و لیچینگ است. کانسار مس سرچشمه از نوع پرفیری است. این معدن یکی از بزرگترین معادن روباز جهان به شمار می‌رود و ذخیره زمین‌شناسی آن، بالغ بر یک میلیارد و دویست میلیون تن سنگ سولفوری با عیار متوسط ۷/۰ درصد برآورد شده‌است.یازده کان مس نیز در منطقه سبزوار پیدا شده است بخشی از این کانه‌های بزرگ در بخش ششتمد، روداب، جغتای، جوین و خوشاب است. کان مس بخش ششتمد بیش از ۳۵ هزار تن ذخیره دارد.

در اجرای قانون تشکیل شرکت سهامی معادن مس سرچشمه کرمان، اساسنامه شرکت سهامی معادن مس سرچشمه کرمان در روز ۳۰ خرداد ماه ۱۳۵۱ به تصویب کمیسیون‌های امور استخدامی، دارایی و اقتصاد مجلس سنا و شورای ملی رسید و در روز ۲۰ تیر ماه ۱۳۵۱ از سوی شاهنشاه آریامهر توشیح شد.

قانون اصلاح بعضی از مواد قانون تشکیل شرکت سهامی معادن مس سرچشمه کرمان و تغییر نام آن به شرکت ملی صنایع مس ایران روز یکشنبه چهارم خرداد ماه ۱۳۵۴ از مجلس شورای ملی و در نشست روز دوشنبه بیست و ششم‌خرداد ماه یک هزار و سیصد و پنجاه و چهار شمسی از مجلس سنا گذشت.

روز ۲۷ خرداد ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی اساسنامه شرکت ملی صنایع مس ایران به تصویب کمیسیون‌های پارلمانی رسید.

لایحه اجازه اعتبار سنوات آتی کارخانه تصفیه و ریخته‌گری مس و بازیابی فلزات طلا و نقره مربوط به طرح احداث کارخانه‌ذوب مس به مجلس داده شد که به استناد تبصره ۲ ماده ۲۰ قانون برنامه و بودجه در روز ۱۵ بهمن ۲۵۳۶ شاهنشاهی به تصویب کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی رسید.

روز صنایع مس ۲۰ تیر ماه

به مناسبت روز ملی صنایع مس معینیان رییس دفتر مخصوص شاهنشاه آریامهر، منوچهر تسلیمی وزیر بازرگانی، عبدالمجید مجیدی وزیر مشاور و رییس سازمان برنامه و بودجه و شماری از معاونان و مدیران کل و رییس‌های اداره‌های گوناگون از تاسیسات صنایع مس در سرچشمه کرمان بازدید کردند. در آیین که مجتمع منابع مس سرچشمه در کرمان برگزار شد پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به مناسبت روز ملی صنایع مس خوانده شد:

پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر در روز صنایع مس ایران ۲۰ تیر ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی

فرا رسیدن چهارمین سالروز تأسیس شرکت سهامی معدن مس سرچشمه کرمان مایه خوشوقتی ما است.

به این مناسبت مقرر می‌داریم که از این پس روز بیستم تیر ماه هر سال، روز صنایع مس ایران نامگذاری شود.

نخستین روز ملی صنایع مس ایران را برای پیشرفت روزافزون این صنعت در کشور را آرزومندیم.

نیازی به تذکر این واقعیت نیست که صنعت مس از صنایع مؤثر و مهم اقتصاد ملی و سازنده بسیاری از کالاهای واسطه‌ای است، و از این راه در تحکیم بنیاد صنعتی کشور نقش برجسته‌ای دارد. فراوانی ذخایر معدنی این ماده‌ی پر ارزش در کشور ما نویدبخش آن است که با بهره‌برداری صحیح این صنعت در آینده به صورت یکی از منابع مهم درآمد ملی در آید.

مسلم است که برای تأمین این منظور باید این طرح عظیم صنعتی با استفاده از تجارب کارشناسان و مهندسان کارآزموده به بهترین صورت ممکن مورد اجرا قرار گیرد. پیشرفت سریع و همه جانبه عملیات نصب کارخانه‌های ذوب مس و پرعیار کنی و سایر تأسیسات مجتمع مس با استفاده از تکنولوژی پیشرفته و در سطح استانداردهای بین‌المللی، از شرایط اساسی اجرای صحیح این طرح است.

در راه حسن انجام این برنامه عظیم، توفیق خدمتگزاران شرکت ملی صنایع مس ایران را خواستاریم و امیدواریم کارنامه فعالیت آنان در سال تازه‌ای که حیات این صنعت آغاز شده‌است، کارنامه‌ای از هر جهت مثبت و سازنده باشد.

پس از پیام همایونی تقی توکلی رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت ملی صنایع مس ایران گزارش رسایی از فعالیت‌های این شرکت داد.

پروژه‌های شرکت صنایع مس ایران

روز ۲۰ تیر ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی مهندس تقی توکلی مدیر عامل شرکت ملی صنایع مس ایران، پس از پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به مناسبت دومین روز مس در یک مصاحبه تلویزیونی با رسانه‌های گروهی برنامه‌های آینده شرکت ملی صنایع مس ایران و کارخانه‌های مس سرچشمه را روشن کرد و گفت:

ذخیره اصلی معدن تا ژرفای ۲۰۰ متر ۴۵۰ میلیون تُن سنگ معدن مس با عیار ۱٬۲ و تا ژرفای ۵۰۰ متر به دو برابر افزایش می‌یابد و تاکنون ۸۵۰ میلیون تن سنگ مس در کان‌های سرچشمه پیش بینی شده است. کَند و کاوها تا ژرفای هزار متر ادامه خواهد یافت. بهره برداری از کان‌های سرچشمه برای ۶۰ آینده پیش بینی شده است. تولید مس در آغاز بهره‌برداری از سال ۲۵۳۷ شاهنشاهی سالانه ۱۵۰ هزار تن و افزایش آن در برنامه ششم از ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تن خواهد بود.

مهندس توکلی چند پروژه جنبی صنایع مس ایران را روشن ساخت و افزود که چند پروژه تبدیلی مس نیز به زودی آماده خواهد شد و خواهیم توانست از صدور مس به فرم مواد اولیه به خارج خودداری نماییم. کارخانه تولید پولک سکه برای بانک مرکزی ایران یکی از این پروژه‌هاست. قرار است کارخانه‌ای با گنجایش ۲۰۰۰ تُن در سال ساخته شود که بازده آن به ۴۰۰۰ تُن پولک سکه در سال افزایش پذیر باشد. آلیاژ پولک‌های ساخته شده با ترکیب ۷۵٪ مس و ۲۵٪ نیکل خواهد بود. پیش بینی شده است تا در آینده این کارخانه بتواند هر گونه پولک سکه‌ای را بزند.

دومین پروژه، راه اندازی کارخانه تولید ورق، لوله و میله مسی است. با پیاده شدن این پروژه، شرکت ملی مس ایران خواهد توانست نه تنها نیازهای کالاهای مسی بازار داخلی را فراهم سازد، بلکه از ۹۵٪ واردات مسی هم بی نیاز خواهد شد.

مهندس توکلی درباره برنامه‌های جستجو و یابش صنایع مس ایران گفت که هم اکنون چهار گروه زمین شناس دو گروه در کرمان، یک گروه در آذربایجان و یک گروه در یزد در پی یافتن کان‌های مس می‌باشند. برنامه‌ها چنین سازمان یافته است که شرکت ملی صنایع مس ایران در درازای سه سال، همه کارهای یابش (اکتشاف) از گام نخست تا گام پایانی یعنی پیش بینی هر معدن را به گردن بگیرد و با نگرش به برنامه‌های شرکت در زمینه تولید مس که در پایان برنامه ششم بیش از ۴۰۰ هزار تن خواهد بود، ایجاد معدن‌های نوین در کوتاهترین زمان بایسته (ضروری) است.

دومین سالروز بنیاد نهادن شرکت ملی صنایع مس ایران

شاهنشاه آریامهر به مناسبت دومین سالروز بنیاد شرکت ملی صنایع مس ایران و آغاز هفتمین سال فعالیت مجمتع مس سرچشمه پیامی فرستادند که در آیین باشکوهی در مجتمع مس سرچشمه از سوی محمدرضا امین وزیر صنایع و معادن خوانده شد.

پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در سالروز بنیان صنایع مس ایران ۲۰ تیر ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی

دومین سالروز تاسیس شرکت ملی صنایع مس ایران موجب خوشوقتی ما است به خصوص اینکه پس از شش سال کوشش و فعالیت مجتمع مس سرچشمه امسال به مرحله بهره‌برداری خواهد رسید. مطالعات زمین شناسی در ایران نه تنها وجود یک کمربند کانی مس را که از جنوب شرقی تا شمال غربی کشیده شده ثابت کرد بلکه کانسارهای مس دیگری نیز در شمال و شرق ایران نشان داده است.

این ثروت ملی می‌تواند اثر مهمی در اقتصاد جامعه فردای ایران داشته باشد، لذا اکتشاف و بهره برداری از این منابع سرشار ملی می‌بایستی توسعه یابد. معدن مس سرچشمه که یکی از معادن بزرگ مس جهان به شمار می‌آید از جمله معادنی است که در این کمربند کانی مس قراردارد و از این معدن در حال حاضر روزانه شصت هزار تن سنگ معدن استخراج می‌گردد. این معدن و معادن اطراف آن می‌توانند سنگ معدن لازم را برای توسعه ظرفیت کارخانجات مجتمع سرچشمه از صد و پنجاه هزار به دویست هزار تن در سال تامین نمایند.

با آغاز بهره‌برداری از این معدن، ایران در زمره ممالک صادرکننده مس قرار خواهد گرفت و با گسترش دامنه عملیات اکتشاف و بهره برداری در سرچشمه و سایر معادن مس ایران در شمار یکی از مهمترین کشورهای تولید کننده و صادر کننده مس در جهان خواهد شد. اقتصاد مس ایجاب می‌کند که صنایع جنبی و تبدیلی به منظور تولید انواع فرآورده‌های نیمه نهایی و نهایی مس و محمولات وابسته ایجاد و هماهنگ با گسترش دامنه عملیات بهره برداری از این منابع ملی توسعه یابد.

با توجه به افزایش سریع مصرف مس در داخل کشور و نقشی که صنعت مس می‌بایستی در صادرات ایران ایفا کند گسترش دامنه عملیات به پانصد هزار تن مس خالص در سال باید به مورد اجرا گذاشته شود. گسترش این صنعت باید به نحوی باشد که نه تنها پیشرفته‌ترین تکنولوژی مورد بهره برداری قرار گیرد بلکه با فراهم آوردن موجبات جذب این تکنولوژی زمینه برای ایجاد صنعتی که کاملا متکی بر فکر مهندسین و کارشناسان ایران و به مهارت کارگران ایرانی باشد بوجود آید.

کوشش مهندسین و کارگران در پیشرفت عملیات مجتمع مس سرچشمه در معدن و در نصب و راه اندازی کارخانه‌های تغلیظ ذوب و تصفیه مس و سایر تاسیسات ما به خوشوقتی ما است و در این راه توفیق بیشتر خدمتگزاران شرکت ملی صنایع مس ایران را خواستاریم.

تاریخچه

با نگاهی به گذشته ذخائر و معادن مس سرچشمه کرمان می‌توان گفت که توجه به ذخائر ملی و معادن کشور، و بهره‌برداری از آن‌ها طبق اصول فنی و با استفاده از وسایل و لوازم تکنیکی امروزی کم و بیش مقارن با اجرای اصول انقلاب سازنده ایران آغاز شد. چرا که تا آن زمان به استثنای ذخائر نفتی و معادن نفت که مورد بهره‌برداری قرار گرفته و یکی از سرمایه‌های بزرگ ملی کشور را تشکیل می‌داد، سایر منابع و معادن ایران در سطح گسترده مورد بهره‌برداری قرار نگرفته و حتی این منابع و معادن درست شناخته نشده بود.

معدن‌های مس سرچشمه کرمان سه چهار سال پیش از اجرای منشور انقلاب شاه و ملت مورد توجه قرار گرفت و هماهنگ با دگرگونی‌های همه سویه کشور و با اجرای آن زمینه نیازین برای بهره‌برداری کامل و در سطح وسیع از آن آغاز گردید و اکنون درست چهار سال تمام از سال ۱۳۵۱ می‌گذرد که فعالیت شبانه‌روزی برای فراهم ساختن مقدمات و شروع بهره‌برداری از این قسمت از ذخائر ملی کشور ما ادامه دارد و بنا به سخنان مهندس توکلی مدیر عامل شرکت سهامی معادن مس سرچشمه کرمان حداکثر تا دو سال دیگر بهره‌برداری کامل و وسیع با استفاده از آخرین وسایل و تجهیزات فنی و تکنیکی از این معادن سرشار و صنایع ثروت ملی آغاز می‌شود.

منطقه مس سرچشمه در فاصله ۱۸۰ کیلومتری غرب کرمان در ارتفاع تقریباً سه هزار متری از سطح دریا قرار دارد. کوه‌های بلند و بهم پیوسته آن در تمام طول سال زیر ضربه بادهای سرد و توفنده تَن می‌شوید. در دامنه تپه‌ها و کوه‌های این منطقه نهرهای آب به رنگ زنگاری جاری است و در تپه‌های کم ارتفاع‌تر آثار کوره‌های باستانی ذوب مس هنوز بجای مانده است. جایی که امروز به نام «سرچشمه» معرفی شده است در گذشته کنار یک روستا به همین نام در ژرفای دره آبگیری وجود داشت که آب آن سبز متمایل به آبی بود و به نام «زنگار» خوانده می‌شد. واژه «زنگار» در قدیم به زنگ‌زدگی فلزات گفته می‌شد و برای زنگ فلزات بکار می‌رفته است. در نزدیکی معدن مس نیز دهکده‌ای وجود داشت به نام «زنگالو» و از نشانه‌ها چنین بر می‌آید که در این منطقه از هزار سال پیش پدران ما وجود ذخائر غنی مس را شناخته بودند و ایرانیان قدیم به وجود مس در این منطقه پر برکت پی برده بودند. به ویژه که آثاری از کوره‌های ذوب متعلق به هزاران سال پیش در کوه‌های اطراف این معدن پیدا شده که از آن‌ها برای ذوب سنگ‌های مس با عیار زیاد استفاده می‌شده است.

برخی اشیای مسی کشف شده که در موزه ایران باستان قرار دارند، متعلق به هزاره پنجم پیش از میلاد است و با در نظر گرفتن این که شکل استقرار معدن مس سرچشمه در طبقات سطحی زمین بوده و استخراج آن آسان‌تر است و با توجه به وجود کوره‌های ذوب مس در این جا، شاید بتوان گفت که سرزمین گرانقدر ایران نخستین زادگاه صنعت مس در جهان به شمار می‌رود. اما این گنجینه گران‌بها که احتمالاً سرشارترین ذخیره مس دنیا و پس از نفت غنی‌ترین ثروت ملی ایران است، سال‌ها و بلکه قرن‌ها در بوته فراموشی مانده است. به تازگی کارشناسان ایرانی متوجه وجود مس در ناحیه «سرچشمه» کرمان شدند و به دنبال آن، سرانجام طرح استخراج و ذوب این فلز پر ارج ریخته شد. اکتشاف و مطالعات لازم درباره بهره‌برداری از معادن مس سرچشمه کرمان به سال ۲۵۲۵ شاهنشاهی (۱۳۴۵ شمسی) نخست از سوی یک شرکت خصوصی با امکانات محدود به نام (شرکت صنایع مس کرمان) با همکاری و مشارکت یک شرکت انگلیسی به نام «سلکشن تراست» شروع و کارهای اجرایی آن در آبان‌ماه ۲۵۲۶ شاهنشاهی (۱۳۴۶ شمسی) آغاز گردید و شرکت نامبرده دست به کار استخراج مس در منطقه شد و این آغاز یک رؤیا بود. رؤیایی شیرین و جذاب که سرانجام با مشارکت ملت ایران و سرمایه‌گذاری دولت به حقیقت پیوست چرا که بواسطه عظمت ذخایر موجود و لزوم سرمایه‌گذاری بسیار بزرگ، امکان بهره‌برداری از این منابع غنی مس برای این شرکت خصوصی فراهم نشد و کمپانی سلکشن تراست ناچار به کارهای خود خاتمه داد و واگذاری معادن مس و کلیه عملیات انجام شده را به دولت پیشنهاد کرد. دولت هم امتیاز بهره‌برداری و کلیه حقوق و کارهای انجام شده را از شرکت صنایع مس کرمان خریداری نمود و یک شرکت دیگر به نام (شرکت سهامی معادن مس سرچشمه کرمان) بنیاد نهاد که قانون تشکیل این شرکت در سی‌ام اسفند ماه ۲۵۳۰ شاهنشاهی (۱۳۵۰ شمسی) به توشیح ملوکانه رسید

بن مایه‌ها

‎