سفر محمدرضا شاه پهلوی به برزیل آرژانتین و کانادا ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۴ - ۶ خرداد ۱۳۴۴

دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران

درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سفرهای رسمی محمدرضا شاه پهلوی

برنامه عمرانی سوم/سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۵

شاهنشاه و شهبانو در فرودگاه رم از سوی رییس دفتر پرزیدنت ایتالیا و هموندان سفارت شاهنشاهی ایران پیشباز می‌شوند

کاستلو برانکو پرزیدنت برزیل

سفر محمدرضا شاه پهلوی به برزیل آرژانتین و کانادا ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۴ - ۶ خرداد ۱۳۴۴

برزیل

روز ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو در آیین رسمی از فرودگاه مهرآباد تهران رهسپار پاریس شدند تا از آنجا به برزیل پرواز کنند. سفر شاهنشاه و شهبانو ۲۵ روز به درازا خواهد کشید.

ساعت ۸ بامداد هیات دولت، هیات رییس مجلس شورای ملی و مجلس سنا و ژنرال‌های ارتش و نمایندگان سیاسی خارجی برای بودن در آیین پسواز اعلیحضرتین به پهنه جایگاه شاهنشاهی فرودگاه مهرآباد آمدند. در راستای موکب شاهانه به فرودگاه مردم ایستاده بودند و با ابراز شور و شادمانی از تندرستی شاهنشاه پس از رخداد شوم ۲۱ فروردین ماه کاخ مرمر رهبری شده از سوی کنفدراسیون دانشجویان ایرانی فریاد "جاوید شاه" می‌کشیدند و کف می‌زدند. سه راه مهرآباد تاق نصرت زیبایی از سوی کارکنان شرکت واحد اتوبوسرانی در سپاس از اهورای ایران در زنده ماندن شاهنشاه ایران افراشته شده بود. در خیابان شاهرضا و آیزنهاور که خودروی شاهنشاه از آنجا می‌گذشت مردم خیابان را پا گل فرش کرده بودند.

پهنه جایگاه شاهنشاهی پر از دسته‌ها و تاج‌های گل شده بود. سفیر کبیرهای کشورهای ترکیه، فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، برزیل، کانادا، آرژانتین و امریکا با بانوانشان ایستاده بودند. والاحضرت ولیعهد و والاحضرت فرحناز پیرامون آب نما می دودیدن و جست و خیز می‌کردند. پس از انجام آیین احترام نظامی شاهنشاه از سوی گارد جاویدان شاهنشاهی شاهنشاه به پسوازکنندگان بدرود گفتند و گام بر پلکان هواپیما نهادند. سفر شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو با هواپیمای غول‌پیکر جت "کلیپر" پان امریکن که در دماغه آن پرچم شاهنشاهی و پرچم سه رنگ شیر و خورشید نشان ایران در اهتزاز بود با اسکورت هشت جت نیروی هوایی شاهنشاهی آغاز شد.

هواپیمای شاهنشاه و شهبانو نزدیک به نیمروز در فرودگاه آنکارا بر زمین نشست و بزرگان و سران کشوری و لشکری ترکیه به پیشباز اعلیحضرتین آمدند. در سالن ویژه فرودگاه آنکار پرزیدنت ترکیه حضرت جمال گورسل و "اورگوپنو نخست وزیر و هیات دولت ، تیمسار ارتشبد جودت سونای رییس ستاد کل ارتش ترکیه، رییس‌ها و نمانیدگان دو مجلس ترکیه، فرماندهان والارتبه نیروهای هوایی و زمینی، سفیران کشورهای هموند سنتو در آنکارا، دکتر خلعتبری دبیرکل سازمان پیمان مرکزی، دکتر خسروانی سفیرکبیر و شماری از ایرانیانی که در آنکارا زندگی می‌کردند به پیشباز شاهنشاه آمده بودند. پس از انجام آیین احترام و دیدن سان از نیروهای سه گانه ارتش ترکیه، شاهنشاه با پرزیدنت ترکیه و نخست وزیر آن کشور ساعتی گفتگو کردند. سپس در میان ابراز شور و هیجان پسوازکنندگان هواپیمای شاهنشاه و شهبانو از فرودگاه آنکارا به سوی نخست فرودگاه رم و سپس فرودگاه اورلی پاریس به پرواز درآمد.

ساعاتی پس از نیمروز هواپیمای شاهنشاه و شهبانو در فرودگاه "لئونارد داوینچی" رم برزمین نشست. شاهنشاه و شهبانو از سوی سفیران آرژانتین، برزیل و کانادا در رم و سران سفارت کبرای شاهنشاهی در ایتایتا پیشباز شدند. پس از کوتاه زمانی در خاک ایتالیا، هواپیما به سوی فرودگاه اورلی به پرواز درآمد و ساعت ۱۸ و ۵۰ دقیقه روی باند فرودگاه بر زمین نشست. شاهنشاه و شهبانو از سوی رییس تشریفات وزارت امور خارجه فرانسه و سفیرکبیر دولت شاهنشاهی ایران و کارمندان والارتبه سفارت در پاریس پیشباز شدند و با اسکورت رهسپار سفارت کبرای ایران در پاریس گردیدند.

روز سه شنبه ۱۴ اردیبهشت ماه شاهنشاه و شهبانو از فرودگاه پاریس در میان بلندپایگان کشور فرانسه و سفیر کبیر و کارمندان سفارت شاهنشاهی ایران که به پسواز اعلیحضرتین آمده بود از پاریس به سوی مادرید پرواز کردند. در فرودگاه مادرید ژنرال فرانکو رییس دولت و بانو فرانکو، فرناندو کاستیلا وزیر خارجه اسپانیا و هم چنین وزیر هواپیمایی آن کشور و سفیرکبیر ایران در مادرید به پیشباز اعلیحضرتین آمدند. ساعتی به گفتگو در فرودگاه مادرید گذشت، آنگاه شاهنشاه و شهبانو به زمان تهران ساعت ۱۴ و ۴۵ دقیقه فرودگاه مادرید را به سوی ریودوژانیرو پشت سر گذاشتند.

سه شنبه ۱۴ اردیبهشت ماه شاهنشاه و شهبانو در فرودگاه ریو در آیین باشکوهی از سوی پرزیدنت برزیل هومبرتو کاستلو برانکو، هیات دولت، بلندپایگان کشوری و لشکریی برزیل پیشباز شدند. شاهنشاه پس از اینکه از گارد احترام سان دیدند به همراه شاهنبانو و پرزیدنت کاستلو برانکو با خودرو رهسپار کاخ "اپیت " شدند. در سراسر خیابان‌ها از فرودگاه تا کاخ مردم برزیل با پرچم‌های ایران و برزیل و غریو شادی به میهمانان گرامی اشان شور و هیجان خود را نشان دادند.

از سوی پرزیدنت برزیل میهمانی شام باشکوهی به سرفرازی ورود شاهنشاه و شهبانو برپا شد. شاهنشاه در پاسخ به بیانات پرزیدنت کاستلو برانکو فرمودند:

من نیز از کشوری به دیدار سرزمین شما آمده‌ام که مانند مملکت شما خداوند بدان نعمت‌ها و منابع طبیعی فراوان ارزانی داشته است. البته ما در سرزمین خود گذشته‌ای طولانی را در پشت سر گذاشته‌ایم که مایه افتخار ما است، ولی ما امروز همانند شما چشم به آینده دوخته‌ایم و ملت ما با کوششی فراوان دست به کار آن است که در سرزمین پربرکت خود جامعه‌ای بسازد که در عین حفظ بهترین قسمت‌های سنن و مواریث گذشته واقعاً جامعه نمونه دنیای آینده باشد.

شاید دوری جغرافیایی و اشتغالات داخلی کشورهای ما در گذشته باعث شده بود که ما زیاد به احوال یکدیگر آشنایی نداشته باشیم، ولی در دنیای کنونی دیگر فواصل جغرافیایی از میان برداشته شده است، و امور داخلی هر کشور نیز به طوری با وضع کلی جهانی بهم پیوسته است که حتی سرنوشت روزمره هر مملکت به امور سایر ممالک بستگی دارد....در ایران این علاقه از سال‌ها پیش از راه کوشش در شناسایی آثار هنر و ادب و فرهنگ کشور ما و انتشار ترجمه‌های متعدد از آثار نویسندگان و شعرای شما ابراز شده است و می‌بینیم که در کشور برزیل نیز خوشبختانه همین توجه به صورت متقابل اظهار می‌شود.

پس از شام شاهنشاه و شهبانو به شب‌نشینی باشکوه و خیره‌کننده‌ای که در آن ۱۵٬۰۰۰ تن فراخوانده شده بودند، رفتند.

۱۵ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ اعلیحضرت در نشست دیوان عالی برزیل که بالاترین مرجع قضایی برزیل است شرکت نمودند. رییس دیوان عالی برزیل از کوشش‌های شاهنشاه را در راه برقرارساختن عدالت اجتماعی و دادگستری گرامی داشت. سپس شاهنشاه در سخنانی فرمودند:

اعتقاد راسخ من که آن را از بدو سلطنت خودم همواره و در هر فرصت مساعد گوشزد کرده‌ام این است که بدون قدرت کامل دستگاه قضایی یک کشور هیچ پیشرفت واقعی و استوار در آن کشور امکان پذیر نیست ولی من علاوه بر این بدین حقیقت نیز همواره اعتقاد قضایی می‌باید با عدالت اجتماعی تکمیل گردد زیرا مخصوصا در عصر ما که حقوق بشری به صورت اصل جدانشدنی جامعه نوین درآمده است تفکیک این دو از یکدیگر عملی نیست.

ساعت ۱۱ بامداد شاهنشاه در نشست مشترک نمایندگان مجلس برزیل شرکت فرمودند. سناتور "ادتودمورا اندراده" رییس مجلس سنای برزیل گفت:

شاه ایران شاه صلح است. کار او برای اصلاحات ارضی در کشورش نمونه‌ای است از شجاعت و اراده او برای تحقق بخشیدن به ایجاد دوران تازه‌ای از رفاه مردم کشورش.

سناتور کارلوس کوندرایس گفت:امروز خوشحالی ما خوشحالی بزرگی است. خوشحالی یک کودک در حضور یک پادشاه...اعلیحضرت محمدرضا شاه سنگ بنایی است که ملت ایران ثبات خود را در سال‌های پس از جنگ به آن مدیون است. شاهنشاه بارها نشان داده‌اند که تنها یک پادشاه موروثی نیستند بلکه منتخب ملت نیز هستند

شاهنشاه پس از سخنان رییس سنا و نمایندگان دو مجلس برزیل به زبان فرانسه سخنانی درباره پیشرفت‌های ایران، پیوندهای ایران و برزیل و مسایل جهانی ایراد فرمودند:

من از کشوری به دیدار سرزمین شما آمده‌ام که در طول چند هزار سال تمدن و فرهنگ ریشه‌داری را بوجود آورده است، و آنچه بخصوص در این مورد مایه مباهات ما است این است که این فرهنگ و تمدن همواره بر اساس بشردوستی و همکاری با سایر ملل و اقوام جهان استوار بوده است.

طبق منشوری که در شش ماده به رأی ملت گذاشته شد مالکیت‌های بزرگ ارضی در ایران ملغی گردید و زمین‌های زراعتی به صورت قطعات محدود به کشاورزانی که خود در آن‌ها کار می‌کنند با شرایط بسیار سهل واگذار شد. کارگران کشور در سود ویژه کارخانه‌ها شریک شدند و برای مبارزه با بیسوادی سازمان ابتکاری و بزرگی به نام سپاه دانش بوجود آمد که افراد آن برای آموزش افراد به دورترین روستاهای کشور اعزام شده‌اند. موفقیت این سپاه بقدری زیاد بود و به حدی از این آزمایش نتیجه رضایتبخش گرفتیم که من در اکتبر گذشته طی پیامی که به سازمان فرهنگی و جهانی یونسکو فرستادم از وزرای آموزش و پرورش همه دُوَل عضو یونسکو دعوت کردم برای آشنایی با کار آن و استفاده احتمالی از تجارب ما در این زمنیه با تطبیق آن‌ها با شرایط خاص سایر کشورهایی که با مشکل بیسوادی قسمتی از افراد خود دست به گریبان هستند، کنگره‌ای جهانی از وزرای آموزش و پرورش در تهران تشکیل دهند، و خوشوقتم که با قطعنامه‌ای که از طرف یونسکو به اتفاق آراء در تأیید این پیشنهاد صادر شد این کنگره در سپتامبر آینده در تهران تشکیل خواهد شد.

در این مورد کشور شما سهم خاصی دارد، زیرا پیام من به سیزدهمین مجمع عمومی یونسکو در نخستین جلسه آن توسط نماینده برزیل که ریاست جلسه را داشت خوانده شد، و من امیدوارم که شرکت جناب وزیر آموزش و پرورش برزیل در کنگره جهانی سپتامبر تهران نشان شرکت مؤثر و وسیع مملکت بزرگ شما در پیشرفت این نهضت جهانی مبارزه با بیسوادی باشد.

رسانه‌های برزیل از شاهنشاه و انقلاب شاه و مردم بزرگداشت بی همانندی انجام دادند و در پرتیراژترین روزنامه‌ها و مجله‌ها درباره ایران و شاهنشاه و پیشرفت‌های کشور قلم فرسایی کردند.

روز چهارشنبه ۱۵ اردیبهشت ماه شاهنشاه و شهبانو وارد سائوپاولو پایتخت اقتصادی برزیل شدند و از سوی "باروس" فرماندار این شهر و بانو باروس پیشباز شدند. ایرانیانی که در سائوپائولو زندگی می‌کردند و شمارشان نزدیک به ۳۰ تن بود به پیشگاه شاهنشاه باریافتند.

شب هنگام میهمانی از سوی فرماندار سائوپاولو به سرفرازی ورود میهمانان برزیل اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی و علیاحضرت شهبانو برپا شد. پس از شام شب نشینی باشکوهی با بودن چند هزار تن از بزرگان کشوری و لشکری و مردم برزیل برگزار شد.

روز پنج شنبه ۱۶ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه و شهبانو از سائوپاولو رهسپار ریودوژانیرو شدند. شاهنشاه از کارخانه مرسدس بنز دیدن کردند. شهبانو از یک سازمان کودکان ناتوان جسمی دیدن فرمودند. شاهنشاه و شهبانو در میهمانی رسمی شام استاندار "گوانابار" در پاسخ به سخنان ارزنده استاندار درباره ایران فرمودند.

ما در این عصر شاهد پیدایش افکار سیاسی مختلفی بوده‌ایم و به عبارت دیگر ایسم‌های مختلفی نظیر فاشیسم، نازیسم، کمونیسم و غیره دیده‌ایم ... ما در ایران دست به اصلاحاتی زده‌ایم که اولین و بزرگترین هدف آن تأمین و برقراری عدالت اجتماعی است. برای ما حقیقت تسلط بر دیگران نیست، زیرا عقیده ما این است که خداوند هیچ ملتی را برتر از ملت‌های دیگر نیافریده است.

روز آدینه ۱۷ اردیبهشت ماه دانشگاه ملی برزیل در آیین باشکوهی به شاهنشاه ایران دکترای افتخاری حقوق پیشکش کرد. شاهنشاه به هنگام دریافت درجه دکترا فرمودند:

این درست نیست که ممالک ثروتمند روز بروز ثروتمندتر شوند و کشورهای فقیر روز بروز فقیرتر گردند. کشورهای غنی و ثروتمند جهان باید لااقل بخاطر حفظ موجودیت خودشان تمام وسایل و حتی قسمتی از امتیازات خویش را در اختیار سایر کشورها قرار دهند. بگذارید تأکید کنم که کشور من فقیر نیست. ایران ما غنی است، و مصلحت ما ایجاب می‌کند که کار کنیم و مؤسسات فرهنگی و اجتماعی بیشتر بوجود آوریم...من می‌توانم با خوشوقتی و با مباهات به شما اطلاع دهم که اکنون در کشور من کوشش وسیع و همه جانبه‌ای برای پیشرفت فرهنگی در جریان است. تعداد دانشگاه‌های ما و تعداد دانشجویان هر یک از آن‌ها هر سال رو به فزونی است و پیوسته مراکز تحقیق و تتبع تازه‌ای در رشته‌های مختلف علمی و ادبی و اجتماعی و هنری و غیره در آن‌ها ایجاد می‌شود.

در میان هلهله و شادمانی مردم ریودوژانیرو شاهنشاه یک دسته گل بر آرامگاه سرباز گمنام نهادند. سخنگوی وزارت خارجه برزیل گفت دو کشور ایران و برزیل بستن یک قرارداد بازرگانی را بررسی می‌کنند. وی افزود به زودی دوره زبان و ادبیات پارسی در دانشگاه سائوپاولو گشوده می‌شود.

۱۸ اردیبهشت ماه شاهنشاه یک مرکز نوین ورزشی و فرهنگی را که در ریودوژانیرو به نام "مدرسه ایران" نامگذاری شده است گشودند. در دانشگاه‌های برزیل و آرژانتین کرسی‌های زبان و ادبیات پارسی بنیاد نهاده خواهد شد. شجاع الدین شفا رایزن مطبوعاتی دربار شاهنشاهی ایران گفت که این کرسی‌ها در دانشگاه‌های سائوپاولو و دانشگاه برزیل در ریودوژانیرو و دانشگاه سان سالوادور در آرژانتین بنیاد می‌شود. شفا گفت که شاهنشاه دستور داده‌اند که تلاش بیشتری برای افزایش پیوندهای فرهنگی ایران با کشورهای امریکای جنوبی انجام یابد که هوده آن سازمان‌هایی به نام "بنیاد فرهنگی ایران و امریکای لاتین" خواهد بود که در ایران و برزیل و آرژانتین بنیاد نهاده خواهند شد. این بنیاد فرهنگی سرپرستی داد و ستد فرهنگی و آموزش زبان‌های پرتغالی و اسپانیولی در ایران و زبان پارسی را در امریکای لاتین را دارد، افزون بر این برگردان ادبیات ایران را به زبان‌های امریکای لاتین را نیز انجام می‌دهد.

۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه و شهبانو یکشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه برای تماشای یک مسابقه فوتبال به استادیوم ریودوژانیرو رفتند. هزاران تن از تماشاچیان که در استادیوم گردآمده بودند ورود شاهنشاه و شهبانو را گرامی داشتند و با فریادهای شورانگیز هیجان خود را از دیدن میهمانان گرامی خود ابراز داشتند.

شامگاه شاهنشاه میهمانی باشکوهی به سرفرازی پرزیدنت برزیل و بانو و نمایندگان مجلس برگزار کردند

شاهنشاه پیش از ترک برازیلیا در کاخ پرزیدنت با پرزیدنت کاستلو دیدار و رهبران دو کشور به زبان فرانسه با یکدیگر گفتگو کردند. شاهنشاه یک فرش ارزنده ایرانی و یک فرتور که بت سنگ‌های ارزشمند قاب شده بود را به پرزیدنت برزیل پیشکش کردند.

پرزیدنت برزیل نیز یک تابلو نقاشی کار "جانیوا" نقاش بزرگ برزیل را به پیشگاه شاهنشاه پیشکش کردند.

آرژانتین

۲۰ اردیبهشت ماه سفر شش روزه شاهنشاه و شهبانو در برزیل پایان یافت و اعلیحضرتین در میان پسواز باشکوه مردم برزیل از این کشور با یک جت کاراول که از سوی هواپیمایی دولتی آرژانتین به برزیل فرستاده شده بود برای یک هفته به سوی آرژانتین پرواز کردند و در فرودگاه بوئنوس آیرس بر زمین نشستند. پرزیدنت آرتور ایلیا و بانو و بلندپایگان دولت آرژانتین در فرودگاه از اعلیحضرتین پیشباز باشکوهی کردند. در همان هنگام شهردار بوئنوس آیرس کلید شهر را به اعلیحضرت همایون شاهنشاه پیشکش کرد.

شاهنشاه و پرزیدنت ایلیا در دیداری خصوصی درباره پیوندهای دو کشور و کند و کاو و بهره‌برداری از نفت گفتگو کردند.

روزنامه‌های بوئنوس آیرس در آستانه ورود شاهنشاه و شهبانوی ایران فرتورها و نوشتارهای بی شماری به چاپ رساندند. روزنامه‌های کلارین، ال موندو، لاپونزا، لانامیرن نوشتارهای بلندبالایی درباره شاهنشاه و پیشرفت‌های ایران چاپ کردند.

در هتل مدرن پلازا ۷ اتاق برای اعلیحضرتین آماده شده است.

روز سه شنبه ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه پیش از بازدید از کنگره در این روز با پرزیدنت آرتور ایلیا دیدار کردند، در این دیدار وزیران خارجه دو کشور و سفیرکبیر ایران در آرژانتین و سفیرکبیر آرژانتین در ایران نیز بودند.

در کنگره آرژانتین سخنان خردمندانه‌ای پیرامون مسایل سیاسی جهان و پیشرفت‌ها و اصلاحات در ایران ایراد فرمودند:

سال‌ها است که سازمان فرهنگی ملل متحد یعنی یونسکو مشغول اجرای طرح وسیعی به نام «طرح اهم شناخت متقابل ارزش‌های فرهنگی شرق و غرب» است. من در گزارش‌های یونسکو منظماً سهم مؤثر کشور شما را در همکاری برای اجرای این طرح با نظر تحسین می‌خوانم، و خوشوقتم که بگویم ما نیز همواره کوشیده‌ایم تا با کمال علاقه به اجرای چنین طرحی کمک کنیم.

شاهنشاه هم چنین در روز ۲۱ اردیبهشت ماه در دیوان عالی آرژانتین نیز سخنرانی رسایی فرمودند:

روز چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ در پیشگاه شاهنشاه و پرزیدنت آرتور ایلیا و شمار بسیاری از بلندپایگان و سران کشور آرژانتین آیین گشایش "میدان ایران" در کناره جنگل پالرمو گردشگاه زیبای مردم گشایش یافت.

روز چهارشنبه درگفتگوهایی که میان هیات وزیران ایران و آرژانتین انجام یافت برآن شدند که قرارداد نفتی برای سه یا چهار سال بسته شود.

۲۲ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه در یک مصاحبه با رسانه‌های گروهی فرمودند:

سیاست ما در ایران از «ایسم»‌های مختلف جدا است. ما فقط به هوش و قدرت فکری خود متکی هستیم و تصمیم داریم بیاری استعداد و هوش و امکانات خود آنچه را که ملت‌های دیگر در طول سال‌های دراز به دست آورده‌اند در مدتی کوتاه به دست آوریم... به همین علت است که ما از همه گونه افکار چه سوسیالیسم باشد و چه کمونیزم استفاده می‌کنیم. ما تمام این افکار را به شرط احترام به آزادی‌های فردی قبول می‌کنیم، و معتقدیم که اگر دولت‌ها از «ایسم»‌ها دست می‌کشیدند و هم خود را صرف تأمین سعادت ملت خویش می‌کردند قطعاً همه ما به آن چه سعادت بشر نامیده می‌شود زودتر می‌رسیدیم.

در وزارت خارجه آرژانتین یک قرارداد فرهنگی میان ایران و آرژانتین دستینه شد. برپایه این قرارداد دو کشور به گردن گرفتند که رشته‌های فرهنگی میان دو کشور را با افزایش داد و ستد مجله‌ها و کتاب‌های ایرانی و آرژانتینی و هم چنین برگزاری نمایشگاه‌های هنری در دو کشور و دادن بورس‌های تحصیلی به دانشجویان ایرانی و آرژانتینی، برگردان شاهکارهای ایرانی و آرژانتینی و گسترش جهانگردی میان دو کشور غنی‌تر سازند.

منبع

‎