سفرهای رسمی رضا شاه پهلوی

نسخهٔ قابل چاپ دیگر پشتیبانی نمی‌شود و ممکن است در زمان رندر کردن با خطا مواجه شوید. لطفاً بوکمارک‌های مرورگر خود را به‌روزرسانی کنید و در عوض از عمبکرد چاپ پیش‌فرض مرورگر خود استفاده کنید.

رضا شاه پهلوی - ایران نوین

اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی

درگاه رضا شاه پهلوی

رضا شاه پهلوی - دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران

سرود ملی ایران در بازدید رسمی رضا شاه بزرگ از ترکیه و ورود به آنکارا نواخته می‌شود ۲۷ خرداد ماه ۱۳۱۳

شاهنشاه ایران دست اتاتورک نشان دوستی دو ملت را می‌فشارند

رژه ارتش ترکیه در برابر رضا شاه بزرگ و اتاتورک

رضا شاه بزرگ در میان سران ارتش ترکیه

رضا شاه بزرگ و آتاتورک در مانور ارتش ترکیه

رضا شاه بزرگ و آتاتورک در مانور هواپیماهای ارتش ترکیه

اعلیحضرت همایون رضا شاه و آتاتورک در ازمیر

آتاتورک میهمانی باشکوهی به افتخار رضا شاه بزرگ در کازینو ازمیر می‌دهد همسر آتاتورک در کنار رضا شاه بزرگ ۴ تیر ماه

رضا شاه بزرگ و آتاتورک در راه بازگشت از ازمیر

در روز ۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۱۳ محمدعلی فروغی دعوت حضرت مصطفی کمال رییس جمهور ترکیه را از اعلیحضرت شاهنشاه ایران به آگاهی مجلس شورای ملی رسانید:^[۱]

«

... چندی قبل حضرت غازی مصطفی کمال رئیس جمهور دولت ترکیه رسماُ از اعلیحضرت اقدس شاهنشاه پهلوی دعوت کردند و اعلیحضرت همایونی هم این دعوت را با کمال مسرت اجابت فرمودند و بنابراین در ماه آینده یعنی در ماه خرداد بخاک ترکیه از راه آذربایجان ورود خواهند فرمود و تقریباُ دو هفته الی هیجده روز این مسافرت طول خواهد کشید و دیدن رسمی بین این دو رئیس معظم مملکتین بعمل خواهد آمد و یقین است که این ملاقات‌ها و این دیدوبازدیدها موجب تشیید و تحکیم روابط حسنه و موجب مزید نتایج مطلوبه است چون استحضار خاطر آقایان از این موضوع لازم بود عرض شد...

»

رئیس مجلس شورای ملی نیز افزود: "شاهنشاه ما برای هر امری مصمم می‌شوند میدانیم که آن امر با اصلاح مملکت توأم است و در این مورد نیز مسلم می‌باشد روابط بین دو ملت دوست همجوار یعنی ایران و ترکیه که خیر و صلاح هر دو مملکت می‌باشد با این مسافرت تأکید و تشیید می‌شود. مسافرت- (یعنی مفارقت ایشان) برای هر مدت کمی هم باشد بر ما شاق و دشوار است (صحیح است) ولی آزموده‌ایم که تا امری حائز ضرورت و واجد اهمیت نباشد طرف توجه ایشان واقع نمی‌شود. دعای خیر و احساسات شاه پرستانه خودمان را بدرقه موکب ایشان قرار داده بقا و عظمت ایشان را آرزو داریم

۱۲ خرداد ماه ۱۳۱۳ اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی به دعوت مصطفی کمال آتاتورک رییس جمهور ترکیه، با خودرو رهسپار آذربایجان شدند تا از راه تبریز - ماکو - ترابوزان به خاک ترکیه وارد شوند. باقر کاظمی وزیر امور خارجه، شکوه‌الملک رییس دفتر مخصوص، سمیعی رییس تشریفات، سرتیپ افخمی، ژنرال جهانبانی و ژنرال کوپال، ژنرال حسن ارفع، ۳ تن ناخدای نیروی دریایی و چند تن دیگر از بزرگان کشوری و لشکری در رکاب شاهنشاه بودند. در درازای راه از به هر استانی که خودروی اعلیحضرت و همراهان وارد می‌شدند، استاندار، فرمانده ارتش و ژاندارمری به پیشباز آمدند.^[۲]

۱۵ خرداد ماه ۱۳۱۳ اعلیحضرت در راه سفر خود به ترکیه از نمایشگاه کالاهای کشاورزی و صنعتی آذربایجان دیدن کردند. در این بازدید پس از شنیدن گزارش بنیان نمایشگاه و استقبال بازرگانان و صنعتگران و کارخانه داران، شاهنشاه فرمودند:

«

آذربایجان افراد شایسته و با استعداد زیاد دارد و من خیلی خوشوقتم که می‌بینم مردم به این نوع کارهای اقتصادی و اموری که سبب پیشرفت تجارت است توجه کرده‌اند. گمان می‌کنم که در همه ایالات و ولایات بتوان چنین نمایشگاه‌هایی ترتیب داد و مردم سایر شهرها باید به آذربایجانی‌ها تاسی کنند. این نمایشگاه بهترین هدیه‌ای است که آذربایجانی‌ها به من داده‌اند علاقه مرا به این کارها هرگز فراموش نکنید.

»

۲۲ خرداد ماه ۱۳۱۳ اعلیحضرت رضا شاه از مرز ایران وارد خاک ترکیه شدند. در مرز ایران و ترکیه در سوی کشور ایران گردان ارتش ایستاده بودند و سرود ملی ایران و ترکیه نواخته شد. سپس همگان پیاده به آن سوی مرز در کشور ترکیه رفتند. ژنرال ارتش ترکیه علی سعید پاشا آیین پیش‌باز را به جای آورد و سرود ملی ترکیه و ایران نواخته شد. پس از انجام این آیین باشکوه، اعلیحضرت رضا شاه بزرگ و کسانی که در رکاب ایشان بودند با دیگر همراهان از کشور ترکیه رهسپار ارزروم شدند. در درازای راه تا ارزروم ژنرال‌های ترکیه، جنگ‌ها با روسیه که در آن منطقه رخ داده بود را بازگو کردند. سفر از ارزروم به ترابزون ادامه یافت در ترابزون، توفیق روشتو بی ^[۳] وزیر امور خارجه، فرمانده ارتش و فرمانده نیروی دریایی ترکیه به پیش‌باز اعلیحضرت رضا شاه بزرگ آمدند. در بندر ترابزون ناو جنگی یاووس ^[۴] لنگر انداخته بود. رضا شاه بزرگ و همراهان بر روی کشتی یاووس رفتند، زمانی که اعلیحضرت بر روی عرشه کشتی آمدند، سرود ملی ایران نواخته شد و ۲۱ توپ برای بزرگداشت ورود اعایحضرت همایونی رضا شاه بزرگ به ترکیه شلیک شد. با این کشتی رضا شاه بزرگ و همراهان راهی شهر زیبای سمسون ^[۵] در کناره دریای سیاه شدند. با پهلو گرفتن ناو جنگی یاووس، از دیگر کشتی‌ها برای خوش‌آمد توپ شلیک شد و از همه کارخانه‌ها نوای سیرن و سوت به نشان خوش‌آمد شنیده شد. پس از این پیش‌باز باشکوه که قلب همه را فشرد، رضا شاه بزرگ با ترن رهسپار آنکارا شدند.

۲۶ خرداد ماه ۱۳۱۳ اعلیحضرت رضا شاه وارد آنکارا پایتخت ترکیه شدند و از سوی حضرت مصطفی کمال رییس جمهور ترکیه مورد پیش باز قرارگرفتندو سرود ملی ایران ^[۶] نواخته شد. برای نخستین بار پروتکل استاندارد بین‌المللی دیدار سران کشورها از یکدیگر، برای کشور ایران نیز به انجام رسید و شاهنشاه ایران با سرود ملی افتخارآمیز ایران و پرچم سه رنگ شیر و خورشید نشان ایران در کنار رییس جمهور ترکیه، ایران نوین سربلند را شناساندند.

۲۷ خرداد ماه ۱۳۱۳ رژه ارتش ترکیه در برابر اعلیحضرت رضا شاه بزرگ و مصطفی کمال پرزیدنت ترکیه انجام شد.

۲۹ خرداد ماه ۱۳۱۳ رضا شاه بزرگ به پارلمان ترکیه تشریف‌فرما شدند و نمایندگان برپا خاستند و چندین دقیقه با کف زدن و هلهله ورود اعلیحضرت را خوش‌آمد گفتند. سخنگوی پارلمان ترکیه کیازیم پاشا ^[۷] پشت تریبون قرار گرفت و گفت " برای ارج گذاری به اعلیحضرت رضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران، قانونی در این روز تصویب خواهد شد که همانند مردم ایران که از سال ۱۳۰۴ می‌بایستی نام و نام فامیل برای خود برگزینند،^[۸] مردم ترکیه نیز می‌بایستی که دارای نام فامیل شوند. قانون سجل احوال ترکیه با کف زدن‌های پیوسته تصویب شد و غازی مصطفی کمال از این روز مصطفی کمال آتاتورک یا پدر ترکیه نامیده شد.

۳۰ خرداد ماه ۱۳۱۳ تلگراف رییس پارلمان ملی کبیر ترکیه در مجلس شورای ملی از سوی حسین دادگر رییس مجلس شورای ملی خوانده شد. ^[۹]

عین تلگراف رئیس مجلس کبیر ملی ترکیه

حضرت میرزا حسین خان دادگر رئیس مجلس شورای ملی ایران

بمناسبت تشریف فرمائی اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران به ترکیه مجلس کبیر ملی ترک به اتفاق آراء تصویب نمودند که خود را ترجمان احساسات ملت ترک قرار داده به اظهار امتنان و شادمانی مجلس برادر ما ایران اسلام و محبتهای قلبی و آرزوی ملت ترک را در رفاهیت و سعادت ملت نجیب ایران ابلاغ نماید مرا مأموریت دادند که این احساسات را تبلیغ و با ایفای این وظیفه پر افتخار احترامات فائقه خود را بر آن بیفزایم.

رئیس مجلس ملی کبیر ترکیه – کاظم

۳۱ خرداد ماه ۱۳۱۳ اعلیحضرت رضا شاه بزرگ و کمال آتاتورک با ترن رهسپار ازمیر شدند. پاسی از نیمه شب گذشته، در میان راه ترن در ایستگاه اوشک درنگ کرد. مردم هلهله‌کنان به پیش‌باز رضا شاه بزرگ و آتاتورک آمدند و گرد ترن را گرفتند، در میان پیش بازکنندگان، آتاتورک ملایی را با عمامه و عبا دید، پرسید که او در میان مردم و اینجا چه می‌کند، آتاتورک دستور داد که ملایان تنها در مسجدها پروانه دارند که عبا بر تن و عمامه یا دستار بر سر بگذارند و بیرون از مسجد می‌باید با لباس سیویل میان مردم بیایند.

۳ تیر ماه ۱۳۱۳ نیروی هوایی ترکیه در پیشگاه اعلیحضرت رضا شاه نمایش‌های جالبی اجرا کردند که مورد توجه ویژه شاهنشاه قرارگرفت. اعلیحضرت رضا شاه پس از پایان مانور هواپیماهای ترکیه، تاج گلی بر آرامگاه مادر مصطفی کمال پاشا نهادند و سپس در آیین ویژه نظامی که از سوی واحدهای ارتش ترکیه برگزار شده بود عملیات نظامی و رژه گروه‌های ارتش را تماشا فرمودند.

۴ تیر ماه ۱۳۱۳ آتاتورک رییس جمهور ترکیه میهمانی با شکوهی به افتخار ورود اعلیحضرت رضا شاه پهلوی در کازینو ازمیر برپا کرد. سپس اعلیحضرت رضا شاه بزرگ و آتاتورک رهسپار شهر چاناق قلعه^[۱۰] نزدیک تنگه داردانل شدند و به کارزار جنگ جهانی اول تشریف‌فرما شدند، جایی که مصطفی کمال بر ارتش استرالیا و انگلستان و فرانسه پیروز شد. از چاناق قلعه سفر با قایق به سوی استانبول انجام یافت. برای درنگ رضا شاه بزرگ در استانبول کاخ دولماباغچه آماده شده بود. آپارتمانی که رضا شاه بزرگ در کاخ به آن برای چندروز درنگ در استانبول وارد شدند، هرگاه که آتاتورک از آنکارا به استانبول می‌رفت در آنجا می‌ماند و در همان تختی که رضا شاه بزرگ در درازای درنگشان در استانبول خوابیدند، خوابید و این رهبر ارجمند ترکیه در همان تخت در روز ۱۹ آبان ماه ۱۳۱۷ چشم از گیتی فروبست.

در روزهای پسین ارتش ترکیه، نیروی زمینی و هوایی از برابر اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی و آتاتورک رژه نظامی رفتند. در بیست و ششمین روز سفر اعلیحضرت رضا شاه بزرگ و آتاتورک بدرود گفتند و معظم‌له به دیدار خود از ترکیه ادامه دادند.

۸ تیر ماه ۱۳۱۳ اعلیحضرت رضا شاه از موزه استانبول و مسجد ایاصوفیه بازدید فرمودند، سپس به کنسولگری ایران در استانبول تشریف فرما شدند و ایرانیان مقیم استانبول به پیشگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران رضا شاه پهلوی بار یافتند. دختران دانش آموز ایرانی یکی از سرودهای ملی ایران را گروهی خواندند. آنگاه بازرگانان ایرانی در ترکیه شرفیاب شدند و شاهنشاه به آنان فرمودند:

«

احساسات من نسبت به ملت ترک، احساس یگانگی و برادری است و شما هم که در این کشور به سر می‌بَرید باید چنین احساسی داشته باشید.

»

۱۴ تیر ماه ۱۳۱۳ نمایندگان مجلس شورای ملی ابراز گرایش به رفتن به مرز ایران و ترکیه برای پیش‌باز از اعلیحضرت رضا شاه پهلوی نمودند. ^[۱۱] حسین دادگر در پاسخ گفت:

بنده هم محض مزید استحضار خاطر محترم آقایان عرض می‌کنم که البته هم احساسات قلبی ماو هم بالخصوص برای هیئت دولت وظیفه و تکلیف این بود که در موقع مسافرت موکب ملوکانه مشایعت و در موقع تشریف فرمایی استقبال کنیم. لکن آقایان محترم سلیقه و عقاید اعلیحضرت همایونی را خوب میدانند و میدانیم که از هیچ نکته غفلت نمی‌فرمایند از این جهت قبل از عزیمت مخصوصاُ به هیئت دولت فرمودند من راضی نیستم نه مشایعت و نه استقبال کنید و البته میدانید که عقیده اعلیحضرت همایونی این است که بهترین طریق اظهار احساسات نسبت بوجود مقدس ایشان این است که کارکنان مملکت بوظائف خودشان مشغول باشند و البته مشایعت و استقبال بلکه استقبال به تنهایی یک هفته اقلا اوقات را مشغول خواهد نمود و اعلیحضرت همایونی راضی نشدند که ما یک هفته امور وظایف خودمان را معطل بگذاریم و به تشریفات بپردازیم . از این نظر که رسیدگی به کارهای مملکتی بهتر بود این امر را فرمودند و همانطور که آقای رئیس فرمودند از آنجایی که امر مبارک شاهنشاه اطاعتش واجب تر است ما هم از استقبال صرف نظر می‌کنیم این قسمت را برای استحضار خاطر آقایان عرض کردم البته احساسات ما و احساسات ملت بجای خودش است هرکس در جای خودش هر طور که میل دارد ابراز می‌کند ولی ما از استقبال مطابق امر صریح ملوکانه ممنوع هستیم .

۲۰ تیر ماه ۱۳۱۳ سفر سی و هشت روزه اعلیحضرت رضا شاه به ترکیه پایان یافت. آرمان سفر اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی به ترکیه همکاری نزدیک نظامی و اقتصادی و سیاسی با کشور همسایه بود. با اینکه قراردادی میان دو کشور همسایه ایران و ترکیه بسته نشد، کشور ایران با ترکیه دوستی نزدیکی به سبب دوستی ژرف و نزدیک رضا شاه بزرگ و مصطفی کمال آتاتورک پیدا کرد و کشور ایران دیگر از دیدگاه سیاسی در منطقه در مبارزه علیه استعمارگران تنها نبود.

در روز ۲۴ تیر ماه ۱۳۱۳ وزیر امور خارجه آقای باقر کاظمی درباره سفر اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی و دست‌آوردهای این سفر برای دو ملت ایران و ترکیه سخنانی ایراد کرد. ^[۱۲]