سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ بیانات صدر هیات رییسه جمهوری ارمنستان شوروی در میهمانی رسمی در ایروان ۱۱ مهر ۱۳۴۷
| برنامه عمرانی چهارم | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر | کنفرانس جهانی حقوق بشر - تهران ۲ تا ۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۴۷ |
سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ بیانات صدر هیات رییسه جمهوری ارمنستان شوروی در میهمانی رسمی در ایروان ۱۱ مهر ۱۳۴۷
حضرت صدر هیأت رئیسه جمهوری ارمنستان، دوستان محترم، حضار گرامی،
ما ایرانیها از دیرباز با کشور شما آشنایی داریم و خوشبختانه این بار در مسافرت به کشور بزرگ همسایه خودمان، فرصت دیدار از جمهوری شما نیز دست داده‌است. باید اذعان کنم که از هنگام ورود ما به خاک جمهوری شما، میهمان‌نوازی را به حد اعلا رسانده‌اید.
در عین حال به ما فرصت داده‌اید که کارهای بزرگی را که در کشور شما شده‌است، از نزدیک ببینیم. امروز صبح ما مرکز علمی و مطالعاتی ایروان را دیدیم و توانستیم در آنجا به خوبی تاریخچه‌ای از روابط دو کشور را مرورکنیم. این روابط بسیار قدیمی است، زیرا بیش از ۲۶ قرن است که تاریخ ایران با تاریخ ارمنستان ارتباط نزدیک دارد. طبعاً این ارتباط تاریخی با روابط کاملاً فرهنگی توأم بوده‌است که بد نیست نمونه‌هایی از آن را نقل کنم.
وجه مشخص آن روابط، آشنایی نزدیک دو ملت با تاریخ یکدیگر است. در قرن پنجم میلادی، درست پانصد سال پیش از فردوسی، مورخ معروف ارمنی، موسی خورنی، داستان رستم پهلوان نامی ایران و همچنین داستان ضحاک را در کتاب خود نقل کرده‌بود. داستان شاهزاده‌خانم ارمنستان که در زمان خسروپرویز به ایران آمد، بارها موضوع اشعار زیبای فارسی قرار گرفته‌است که مهمترین آنها خسرو و شیرین نظامی است.
در قرن هفدهم بسیاری از ارامنه به ایران مهاجرت کردند و در نواحی مختلف کشور ما، به خصوص در نزدیکی اصفهان و در شهر جلفا که به یاد جلفای ارمنستان ساخته‌شد، سکونت گزیدند. اولین کتاب فارسی در ایران توسط همین ارامنه در قرن هفدهم انتشار یافت. باید بگویم که ما این صادرات خوب شما را به کشور خودمان اخیراً جبران کردیم، زیرا بسیاری از ارامنه در سالهای اخیر دوباره به ارمنستان بازگشتند و امشب دیدیم که چگونه در میان آنان مردمانی هنرمند و ستارگانی برجسته وجوددارند که من با خوشوقتی سخنان و ترانه‌های آنان را با لهجه خوب فارسی شنیدم و لذت بردم. در خیلی از اشعار شما من‌جمله در آثار بزرگترین شعرای گذشته ارمنستان، اشعار فارسی وجوددارد که حاکی از عمق روابط ادبی دو ملت است. اولین ترجمه روسی گلستان در سال ۱۸۵۷ توسط یک نفر ارمنی به نام نازاریان در مسکو به چاپ رسید. البته بعد از آن تقریباً آثار تمام شعرای بزرگ ما از قبیل فردوسی، خیام، سعدی و حافظ به ارمنی ترجمه شد. در مقابل آثاری از شعرا و نویسندگان بزرگ ارمنی نیز به فارسی ترجمه و منتشر شده که از جمله آنها باید از ترجمه قصه معروف و عالی آخرین بهار سعدی، اثر شاعر ملی و وزیر فرهنگ جمهوری شوروی ارمنستان نام برد که ترجمه آن مکرر در رادیو و تلویزیون ما نقل شده‌است.
در اینجا با فرصت کوتاهی که در دست بود، توانستیم ببینیم چه پیشرفتهایی در رشته‌های الکترونیک و الکتروتکنیک نصیب شما شده‌است.
برای ما موجب خوشوقتی است که ملتی مانند ملت ارمنستان توانسته‌است آنچنان پیشرفت کند که محصولات آن در بازارهای بین‌المللی جایزه طلا بگیرند. ضمناً اطلاع یافتیم که مراکز دیگری در این رشته در دست تأسیس است. همچنین درمورد شهرسازی و ساختمانهای تازه با برنامه‌های شما آشنا شدیم. همه اینها نوید آینده بهتری را به شما می‌دهد. البته همانطور که گفتم این پیشرفتها با همکاری سایر ملل شوروی نصیب شما شده‌است.
درمورد ایران و ارمنستان، دوستی بین ایران و شوروی امکان داده‌است که روابط بین ما و شما که همسایه دیوار به دیوار ما هستید، بیش از پیش توسعه یابد. مثلاً سدی که بر روی رودخانه مرزی دو کشور ساخته‌می‌شود برای هر دو کشور ما مفید خواهدبود.
امکانات ما در آینده برای همکاری، مسلماً باز هم بیشتر خواهدشد. ولی همه می‌دانیم که برای یک چنین آتیه خوبی بیش از هر چیز احتیاج به صلح داریم و همه باید در تأمین این منظور بکوشیم. بنابراین سخنان خود را با آرزوی صلح و امید همکاری میان ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و دوستی با جمهوری شما، کشور شما و ملت شما پایان می‌دهم.