سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در آیین گشایش کنگره بزرگداشت سالروز آزادی زنان ایران و آغاز سال جهانی زن ۱۴ دی ماه ۱۳۵۳
| سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بر پایه تاریخ | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران | کشف حجاب زنان ایران |
سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در آیین گشایش کنگره بزرگداشت سالروز آزادی زنان ایران و آغاز سال جهانی زن ۱۴ دی ماه ۱۳۵۳
کنگره بزرگداشت چهلمین سال آزادی اجتماعی زنان ایران، و در عین حال بزرگداشت سال بین‌المللی زن را که در این هفته در سراسر جهان آغاز شده است با خوشوقتی بسیار می‌گشاییم.
برای ملت ایران و بخصوص برای زنان ایرانی این بزرگداشت آئین غرورانگیزی است، زیرا ملت ما امروز بخوبی احساس می‌کند که به بسیاری از هدف‌هایی که سازمان ملل متحد برای سال بین‌المللی زن تعیین کرده است دست یافته و گاه نیز از آن‌ها فراتر رفته است. در این کنگره بزرگ که نمایندگان همه طبقات بانوان ایرانی در آن شرکت دارند و چهل سال پس از اقدام مترقیانه و شجاعانه رضاشاه کبیر در رفع حجاب زنان تشکیل شده است، شایسته است تحولاتی که در این مدت در زندگی زن ایرانی روی داده است مورد ارزیابی قرار گیرد، تا در پرتو این ارزیابی بهتر بتوان مراحل آینده این تحول و نقش بزرگ و در عین حال مسئولیت بزرگ جامعه زنان کشور را در ایران پیشرو و سعادتمند فردا مشخص کرد. همه می‌دانیم که چهل سال پیش زنان ایران در یک زندگی کاملاً قرون وسطایی به سر می‌بردند، و در جامعه‌ای که حتی اکثریت قریب به اتفاق مردان آن نیز بر اثر یک دوران ممتد انحطاط مادی و معنوی کشور، اسیر جهل و بیسوادی و نابسامانی‌های مختلف بودند، بدیهی است که زن ایرانی از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی محروم بود. برای درک عمیق این واقعیت کافی است تذکر داده شود که حتی پس از انقلاب مشروطیت ایران که بسیاری از افکار و اصول آزادیخواهانه جهان مترقی را به جامعه ایرانی راه داد، در قسمتی از قانون انتخابات مجلس شورای ملی عیناً چنین تصریح شده بود:
«کسانی که از حق انتخاب کردن محرومند عبارتند از: نسوان، کسانی که فاقد رشدند و تحت قیمومت شرعی هستند، ورشکستگان به تقصیر، متکدیان و اشخاصی که به وسایل بیشرمانه تحصیل معاش می‌نمایند، مرتکبین قتل و سرقت و سایر مقصرین که مستوجب حدود قانونی اسلامی شده‌اند.»
در چنین شرایطی بود که در هفده دیماه ۱۳۱۴ به فرمان رضاشاه کبیر قدم اول در مبارزه با این بی‌عدالتی تاریخی، با رفع حجاب زنان ایران برداشته شد. از آن تاریخ پای دختران ایرانی به مدارس و حتی به دانشگاه باز شد و درهای ادارات دولتی و سایر سازمان‌ها به روی آن‌ها گشوده شد، بطوری که وقتی در هشتم اسفند ۱۳۴۱ بر اساس روح و مفهوم اصول انقلاب ششم بهمن، فرمان اعلام تساوی حقوق زنان و مردان ایرانی در امر انتخابات توسط من صادر شد، بانوان ایرانی شایستگی و رشد لازم را برای احراز این حق کاملاً دارا بودند. تنها بدین ترتیب بود که یک اصل فراموش شده مقدمه قانون اساسی، به موجب آن هر یک از افراد مملکت در اخذ تصمیم و نظارت در امور عمومی محقّ و سهیم اند برای نخستین بار به مرحله تحقق درآمد. امروز تنها پس از گذشت یازده سال از آن تاریخ، زنان ایران در پرتو قوانین مترقی متعددی که برای تأمین حقوق حقه آنان وضع شده و با برخورداری از امکانات و شرایط مساعدی که برایشان فراهم آمده است در همه شئون و مشاغل مملکتی حتی در نیروهای مسلح دوش به دوش مردان کار می‌کنند، و ارقامی که در کنگره نقل شد نمونه‌هایی از این حقیقت است. اگر در نظر آوریم که اکنون بیش از دو میلیون دختر ایرانی در مدارس کشور مشغول تحصیل اند روشن خواهد شد که در آینده نیروی زنان کشور چه نقش بزرگی در حیات ملی جامعه ایرانی به عهده خواهند داشت. همانطور که گفتیم قوانینی که تا کنون در این زمینه وضع شده است و قوانینی که در همین مورد در آینده وضع خواهد شد، مسلماً از مترقی‌ترین قوانین نوع خود در سراسر جهان است، ولی به همان اندازه که وضع قوانین عالی اهمیت دارد توجه به حسن اجرای آن‌ها هم ضروری است. این واقعیت بخصوص در کشوری مانند ایران که از بالاترین رشد اقتصادی جهان برخوردار است و بدین جهت می‌باید از تمام عوامل و امکانات انسانی و طبیعی خود حداکثر بهره برداری را بکند اهمیت حیاتی دارد. با توجه به افزایشی که در سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی طی دوره عمرانی پنجم پیش بینی شده است، در این مدت در حدود دو میلیون و یکصد هزار شغل تازه بوجود خواهد آمد و تقاضا برای نیروی انسانی هفتصد و بیست و یک هزار نفر، بیش از عرضه آن خواهد بود. برای رفع قسمتی از این کمبود لازم است از بخش عظیم نیروی زنان استفاده بیشتر به عمل آید و برای آمادگی آنان از نظر ورود به بازار کار امکانات لازم مخصوصاً در زمینه آموزشی در اختیار ایشان قرار گیرد. طبعاً باید بدین نکته توجه شود که کار آن قسمت از زنان کشور که به فعالیت اقتصادی اشتغال دارند غالباً دارای بازدهی کافی نیست. بنابراین باید برای بالا بردن بازدهی کار زنان، آنان را به سوی فعالیت‌های مولّد با بازدهی بیشتر رهنمود شد. همچنین برای بالا بردن نسبت مشارکت زنان در سازندگی مملکت می‌باید به ارتقاء سطح دانش و تخصص آن‌ها و ایجاد امکانات بیشتر برای سوادآموزی و آموزش حرفه‌ای و ایجاد فعالیت‌های جنبی تولیدی زنان کشور توجه شود. برای زنانی که مسئولیت‌های خانه و خارج از خانه را در کنار یکدیگر قبول می‌کنند باید تسهیلات بیشتر در نظر گرفته شود و مشاغلی نیمه وقت برای استفاده از نیروی زنان خانه دار فراهم گردد تا این گروه زنان فرصت یابند در عین سرپرستی و اداره خانه خود در بازسازی اجتماع نیز سهم شایسته خویش را داشته باشند. با توجه به این واقعیت که امروزه زنان ایران از استقلال اقتصادی، حق کار، حق دریافت اجرت مساوی در مقابل کار مساوی، حق عدم تبعیض در امکانات آموزشی و امکانات استخدامی برخوردارند، باید کلیه شرایط لازم فراهم شود تا آنان در زمینه‌های استعداد خود هر چه بیشتر بسیج شوند و آمادگی لازم برای قبول مسئولیت‌های بزرگتر پیدا کنند. کافی نیست که ما فقط به عنوان نمونه و به تعداد محدود زنانی در مشاغل حساس داشته باشیم، زیرا این توده عظیم زنان کشور هستند که باید بطور دسته جمعی نقش خویش را در سازندگی جامعه ایرانی و پیشبرد آن به سوی دوران تمدن بزرگ ایفا کنند و با آشنایی کامل به اهمیت این وظیفه خطیر، خود را برای انجام و اجرای چنین وظیفه‌ای آماده سازند. برای تأمین هر چه بیشتر این هدف و به منظور تجهیز و مشارکت وسیع زنان در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور مقرر می‌داریم در صورتی که هنوز قوانین و مقررات و روش‌های اجرایی وجود داشته باشد که به نحوی موجب تبعیض و زیان زنان باشد این قوانین و مقررات و روش‌ها البته به نحوی منطقی و بررسی شده، مورد تجدید نظر قرار گیرد و اصلاحات لازم در آن‌ها به عمل آید. برای آنکه نیروی عظیم زنان به نحو سازنده‌ای در امر توسعه اقتصادی مملکت بسیج شود باید به توسعه و تعمیم سوادآموزی در بین زنان و آموزش حرفه‌ای مناسب بدانان توجه خاص گردد، برنامه‌های خاص آموزشی برای مطلع ساختن زنان از حقوق قانونی و امکانات موجود در اجتماع برای اعمال این حقوق تنظیم و اجرا گردد، فرصت‌های مدیریت و رهبری و آموزش اداری و کسب مهارت‌های فنی بین زنان افزایش یابد تا آنان برای قبول مشاغل بزرگ آماده شوند و به اهمیت نقش فعال و سازنده خود در اجتماع وقوف یابند و تساوی حقوق را به مفهوم رشد آزاد و کامل شخصیت خود درک نمایند. به مردان جامعه باید احترام به مقام زن و همکاری در امور خانواده را هر چه بیشتر آموخت تا از بار سنگین مسئولیت زنانی که همراه ایفای نقش مادر و همسر در بهسازی جامعه همکاری می‌نمایند کاسته شود.
بدیهی است به موازات این امر بانوان نیز باید فراموش نکنند که وقتی شوهر اختیار می‌کنند به نام شوهر خود در می‌آیند و بنابراین باید تمام آن مفهومی را که در این واقعیت دربردارد از نظر مسائل خانوادگی و اجتماعی و توجه به مسئولیت‌های خطیر خود در این باره عمیقاً درک کنند. وسایل ارتباط جمعی، مطبوعات و کتب درسی باید توجه داشته باشند تصویری که از زن ایرانی به دست می‌دهند، متناسب با شأن و مقام زن دوران انقلاب ایران باشد و از امکانات خود برای بالا بردن مقام زن و شناساندن ارزش انسانی او استفاده کنند، اکنون که مسائل مربوط به زنان در جامعه امروزی ایران مورد بررسی کلی قرار گرفت لازم می‌دانم به مناسبت سال بین‌المللی زن نکات چندی را در مورد این مسائل در جامعه جهانی نیز تذکر دهم. در این زمینه اساسی‌ترین مطلبی که می‌باید متذکر شد این است که با وجود مفاد صریح منشور سازمان ملل متحد و اعلامیه جهانی حقوق بشر که در آن‌ها اصل تساوی کامل زنان در کنار مردان در همه زمینه‌ها تأمین شود، متأسفانه هنوز در بسیاری از نقاط جهان کماکان نابرابری‌های فراوان و اساسی بخصوص در زمینه‌های آموزش و کار میان زنان و مردان وجود دارد و عملاً میان اصولی که بطور رسمی مورد قبول قرار گرفته‌اند، با اجرای عملی آن‌ها فاصله زیادی دیده می‌شود. این وضع نه تنها از نظر عدالت انسانی و اصول اخلاقی غیر قابل قبول است، بلکه از نظر مادی و اقتصادی نیز زیان بخش است، زیرا زنان که نیمی از جمعیت تمام جهان را تشکیل می‌دهند نیروی انسانی عظیمی هستند که شرکت مؤثر آن‌ها در فعالیت‌ها، لازمه هرگونه توسعه و ترقی است و هر نوع تبعیض که مانع این شرکت مؤثر گردد عملاً مانع بهبود وضع اجتماعی و اقتصادی و سیاسی جهان خواهد بود. بنابراین نه تنها حق و منطق، بلکه حساب مادی و اقتصادی نیز ایجاب می‌کند که با از میان رفتن تبعیضات سنتی در تقسیم کار، زنان در جامعه جهانی بیش از پیش به صورت یک عامل نیرومند تعادل و هماهنگی در آیند. فراموش نکنیم که مسائلی که از قبیل حقوق بشر، جمعیت، تنظیم خانواده، مبارزه با بیسوادی و فقر که سرنوشت جامعه بشری به آن‌ها پیوسته است اصولاً جز با شرکت قاطع و مؤثر زنان قابل حل نیست. خوشبختانه سازمان زنان ایران در طوف فعالیت خود تمام این اصول را در نظر داشته و وظیفه خویش را تا آن جا که امکان داشته به صورت رضایت بخشی انجام داده است. امروز که آئین چهلمین سالروز نهضت آزادی زنان ایران و در عین حال سال بین‌المللی زن برگزار می‌شود، از این سازمان انتظار دارم در تحقق هدف‌های مترقیانه خود و هدف‌های سال بین‌المللی زن با آماده کردن زنان ایران برای حداکثر استفاده از امکاناتی که در اختیار آنان قرار گرفته است و خواهد گرفت کوششی باز هم بیشتر و گسترده تر مبذول دارند، زیرا در ایران مترقی و پیشرو امروز، هر عامل انسانی می‌باید نقش شایسته خود را به بهترین و مؤثرترین صورت ممکن در راه تأمین ترقی و عظمت و سعادت جامعه امروز و فردای ایران و جهان ایفا کند.