سخنان اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران در چگونگی اقتصاد و اجتماع ایران در آستانه انقلاب شاه و مردم و برنامه عمرانی سوم ۴ دی ماه ۱۳۴۱

انقلاب شاه و مردم

درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی

اصلاحات ارضی و الغای رژیم ارباب و رعیتی

سخنان اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران در چگونگی اقتصاد و اجتماع ایران در آستانه انقلاب شاه و مردم و برنامه عمرانی سوم ۴ دی ماه ۱۳۴۱

ما اگر از روی خلوص نیت و صفای قلب و در عین حال با رعایت وجدان و تطبیق کار خود با موازین و احکام حقیقی قرآن عمل کنیم قطعا می‌توانیم به خواست خداوند مملکتمان را به جلو ببریم. امروز دنیا با سرعت به پیش می‌رود و وظیفه ما این است که خودمان را نه فقط به همان سرعت ملل مترقی بلکه سریعتر از آنها پیش ببریم، زیرا اگر سرعت ما حتی به اندازه آنها باشد، فاصله‌ای که در قرن اخیر میان ما و آنان پیدا شده است، هیچوقت پر نخواهد شد. بنابراین باید حتما ما سریعتر جلو برویم تا به دیگران برسیم و همین کار را هم خواهیم کرد، یعنی از هیچ فرصتی غفلت نخواهیم ورزید و از هر دقیقه‌ای استفاده خواهیم کرد و از تجربیات دیگران نیز پند خواهیم گرفت، بدین ترتیب که کاری را که آنان در طول مدتی مدید انجام داده و در حین عمل اشتباهات خویش را تصحیح کرده‌اند تا بالاخره نتایج رضایت‌بخش گرفته‌اند ما با تاییدات خداوند در مدت کوتاه‌تری با استفاده از آخرین تجارب آنان انجام خواهیم داد و بدین وسیله عقب ماندگی خود را جبران خواهیم کرد.

امیدوارم در پرتو افکار و تعالیم عالیه حضرت رسول اکرم به زودی جای خویش را میان خوشبخت‌ترین ملل جهان احراز کنیم. بدیهی است در دنیای امروز که روز به روز در قلمرو علم و دانش جلوتر می‌رود تا به حدی که دانشمندان موشک به کره زهره می‌فرستند و اقمار مصنوعی بر گِرد زمین به گردش در می‌آورند هیچ ملتی نمی‌تواند و نباید قبول کند که افراد آن حتی از سواد خواندن و نوشتن بی بهره باشند. مخصوصا برای کشوری مانند کشور ما این موضوع غیرقابل قبول است. از طرف دیگر امروز دیگر نمی‌توان مردم را قانع به قبول و تحمل یک زندگانی آمیخته با جهل و فقر و بیماری کرد، بلکه باید لااقل حداقل احتیاجاتشان را از این جهات تامین نمود. یقین دارم ارشاد و تعلیم مردم از راه اصول دینی و معنوی بدین هدف عالی کمک خواهد کرد.

درباره اهمیت دادگستری و کار صحیح قوه قضایی هر چه گفته و کرده شود بجا است. امیدوارم در مملکت ما قوه قضایی روز به روز رونق و استحکام بیشتری پیدا کند به طوری که بالمآل وضع و طرز تفکر ما را هم اصلاح نماید، یعنی به همان اندازه که به مجازات گناهکار علاقمندیم، عادت کنیم که تا گناه کسی ثابت نشده باشد او را مقصر نشماریم. متاسفانه در غالب موارد در کشور ما قضیه به عکس این است. البته علت آن تاحدی این است که خیلی اوقات گناهکاران از مجازات فرار کرده‌اند، ولی به خواست خداوند ما همه سعی خود را به کار خواهیم برد که دستگاه قضایی کار خویش را هر چه کاملتر و منزه‌تر انجام دهد و گناهکاران نیز در هر مقامی باشند به کیفر برسند. البته جامعه بی نقص و بی‌مقصر در هیچ جای دنیا وجود ندارد ولی این طرز فکر نیز باید تدریجا در ما پیدا شود که هیچکس گناهکار نیست مگر وقتی که خطای او ثابت شده باشد، نه آنکه قضیه درست بالعکس باشد.

در مورد دانشگاه مسلم است که دستگاهی مانند دانشگاه وقتی که وجود دارد و کار می‌کند باید از هر جهت کامل و آبرومند باشد، و من معتقدم که اجرای قانون کار تمام وقت استادان کمک موثری در این مورد است، زیرا این امر باعث تمرکز افکار استادان و انحصار کار آنان به تعلیم و رسیدگی به حال شاگران می‌شود. آنچه در دانشگاه درجه اول اهمیت را دارد و اساس وجود آن است تقویت پایه علمی دانشجویان است، و این تقویت صورت نمی‌گیرد مگر وقتی که وسایل و عوامل مادی و معنوی آن فراهم شود تا استادان با فکر راحت تر و دقت بیشتری بتوانند به امر تعلیم همت گمارند. شاید ما قدری زود شروع کردیم که در نقاط متعدد ایران دانشگاه ایجاد کنیم و محتملا حق این بود که اول دانشگاه تهران تکمیل شود و بعد به تاسیس دانشگاه در سایر استان‌ها اقدام گردد. البته امیدوارم روزی بیاید که تمام استان‌ها و حتی شهرهای بزرگ کشور دانشگاه داشته باشند، ولی این موقعی خواهد بود که دانشگاه‌های موجود تکمیل شده باشد. آنچه مسلم است این است که به زودی دانشگاه تهران رقیب بزرگی در شیراز پیدا خواهد کرد و امیدوارم در آن موقع رقابت مشروع این دو موسسه علمی باعث توسعه و پیشرفت کار هر دوی آنها بشود و هر کدام را به بالابردن سطح علمی خویش وادارد، و استادن نیز با استفاده از قانون کار تمام اوقاتشان را فقط صرف تدریس و تحقیق کنند. یکی از نکاتی که باید مورد نظر باشد این است که ما همان طور که برای کارمندان دولت خانه می‌سازیم برای استادان دانشگاه نیز خانه بسازیم تا در نتیجه در همان محیط کار خود زندگی و کارکنند و در حقیقت همان طور که قطعا خودشان نیز میل دارند وجودشان را وقف علم و دانش نمایند.

در مورد مطبوعات، شاید به زودی فرصتی دست دهد که مذاکرات مفصل‌تری با نمایندگان مطبوعات کشور بکنیم ولی از هم اکنون پیش خود فکر کنید چه علتی دارد که کشور ما در این منطقه از جهان تنها جایی است که کاملا امن و استوار مانده است؟ البته این علتی دارد واین علت هم به قدری روشن است که قاعدتا نباید احتیاجی به گفتن من داشته باشد. سبب این است که ما سعی می‌کنیم همیشه چند قدم در پیشاپیش تحولات باشیم تا هیچوقت چیزی به ما تحمیل نشود و بالعکس ما خود ابتکار عمل را به دست داشته باشیم. وقتی این طور باشد همیشه از فرصت‌ها و عوامل به نفع مملکت استفاده می‌شود، ولی وقتی که تحولی به ملت تحمیل شود فرصت هرگونه ابتکاری از دست می‌رود. این حقیقتی است که می‌باید هر زمامداری که واقعا به فکر مملکتش است آن را در نظر داشته باشد. در این راه البته روزنامه‌ها منعکس کننده افکار عمومی هستند، ولی نباید به همین اکتفا کنند که افکار عمومی را منعکس سازند بلکه باید خود نیز راهنما و هادی افکار باشند. مسلما شما خود حدود عالیه مصالح مملکت را تشخیص می‌دهید و این حدود را رعایت می‌کنید. البته در داخل این حد باید همه جریانات را مورد رسیدگی قرار دهید و همه معایب را بگویید و در تشخیص معایب و نواقص ذره‌بین چشم دولت و جامعه باشید.

آقایان بازرگانان باید خود را برای شرکت در کنفرانس اقتصادی که به زودی در تهران تشکیل خواهد شد آماده کنند. امیدواریم با استحکام وضع مالی و پولی کشور و وسایل کافی برای تشویق سرمایه گذاری و اطمینان به وجود اجرای برنامه‌ای لااقل چند ساله و ثابت نه تنها سرمایه‌هایی که فرارکرده برگردد بلکه سرمایه‌های بسیاری هم که اکنون بی مصرف مانده است به کار بیفتد. ما در راه بهبود وضع زندگی خود از تمام عوامل مساعد برخورداریم. یعنی ثبات سیاسی و اجتماعی داریم، نقشه کار داریم، و هیچ خطری ما را تهدید نمی‌کند. با اقدامات اصلاحی وسیعی که در تمام شئون مملکت در جریان است کشور ما از لحاظ داخلی و خارجی به صورت صخره استواری در این منطقه از جهان درآمده است که امیدواریم نفع آن هم عاید خود ما و هم عاید سایرین گردد. در هر صورت وظیفه شخصی و ملی آقایان بازرگان است که با فعالیت بیشتر و همکاری زیادتر هم به خودشان و هم به مملکتشان فایده برسانند.

امیدوارم با تثبیت وضع پولی و ارزی اطمینان مردم نیز کاملا برگردد و وسعت بیشتری در امر سرمایه‌گذاری پیداشود. سعی کنید اطلاعات بیشتری درباره وضع اقتصادی در دسترس مردم بگذارید و این وضعیت سالم اقتصادی را بهتر برای ایشان توضیح دهید. می‌بینم که جراید و مطبوعات بین‌المللی کم کم متوجه این حقیقت شده‌اند و وضع اقتصادی استوار ما را منعکس می‌کنند، ولی البته لازم است خود ایرانی‌ها بیشتر و بهتر در جریان این امر باشند. از طرف دیگر باید همه توجه کنند که در یک مملکت دموکراتیک بدون سرمایه گذاری‌های مردم، رشد اقتصادی غیرممکن است و این خود مردم هستند که باید دست به فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی بزنند.

سهم مهمی که در برنامه پنج ساله سوم به شرکت ملی نفت داده شده امکان دست زدن به انجام پروژه‌های بسیار مهمی را به ما می‌دهد که یقینا تاثیر آنی در زندگی مملکت خواهد داشت.

از طرف دیگر ما باید اهمیت خاص به تاسیس یک صنعت جدید در مملکت خود بدهیم که از لحاظ دنیا صنعتی خیلی قدیمی نیست و آن صنایع مشتقات نفت یا پتروشیمی است. چون این صنعت خیلی سابقه ندارد ما نیز از این بابت نسبت به سایر کشورهای پیشرفته چندان عقب نمانده‌ایم و می‌توانیم از تجارب آنها به خوبی استفاده کنیم، و مثل صنایع فولاد یا امثال آن نیست که ما در مورد آنها سابقه عقب ماندگی طولانی داشته باشیم. بنابراین در این مورد مهم ما باید هرچه زودتر عقب افتادگی مختصر خود را جبران کنیم و حداکثر بهره برداری را به عمل آوریم.

در دنیای امروز هیچ جامعه‌ای قابل دوام نیست مگر اینکه خودش را به سطح تمدن پیشرفته ممالک مترقی جهان برساند. خوشبختانه ما در همین راه پیش می‌رویم و به همین جهت است که این امنیت و ثبات کم نظیر در مملکت ما وجود دارد.

مسلما در راه اصلاحات عمیقی که در کشور ما صورت می‌گیرد اکثریت قریب به اتفاق ایرانیان هم فکر هستند و به خواست خداوند همه کارها به خوبی پیشرفت خواهد کرد. دوره بحران اقتصادی با تاییدات الهی انشاءالله بکلی سپری خواهد شد و باید اشخاص هرکدام به فراخور حال خود از سرمایه و ابتکار خود استفاده کنند.

مملکت ما از لحاظ اقتصادی نه فقط ورشکسته نیست بلکه بالعکس یکی از ثابت ترین و بهترین موقعیت‌های ارزی و مالی را دارد.

باید اعتمادی که متزلزل شده بود بازگردد و فعالیت‌های اقتصادی شروع شود. برای ما کارهای اجتماعی و تعاونی مخصوصا خیلی اهمیت دارد زیرا که امروز کار تعاونی کلید حل مسایل مصرف و تولید و توزیع است.

همان طور که به کرات گفته‌ام، کار مردم باید به دست مردم انجام گیرد. البته انجمن‌های شهر از هر جهت مفید و لازم است، ولی باید متوجه بود که انجمن‌های شهر می‌باید کمال توجه را به مسئولیت‌های خود داشته باشند نه اینکه به خاطر فرار از مسئولیت و نداشتن جرات قبول آن بگذارند کارها خراب شود.

برای کشاورزان و روستاییان امروز ایران که حقیقتا آزاد شده‌اند و می‌شوند و با سربلندی قدم در زندگی اجتماعی می‌گذارند پیش بینی‌هایی به منظور کمک بدانها شده است. مخصوصا ایشان دارای تشکیلات تعاونی خواهند بود و کارشان هم آهنگی خواهند داشت. کارگرها را نیز تشویق می‌کنیم تا سندیکای صحیح و سالم و وطن پرست و مفید کارگری ایجاد کنند. هرچه در این راه بهتر و بیشتر قدم بردارند کارشان راحت تر خواهد شد. حتی میل دارم تا روز نوزدهم دی ماه که نمایندگان مالکین جدید ایران در تهران جمع می‌شوند هر قدر ممکن است سندیکاهای کارگری نیز تشکیل شده باشد که نمایندگان آنها آماده کارباشند.در قسمت‌های تعاونی نیز کارگران باید هرچه از دستشان بر می‌آید بکنند که لوازم مورد نیازشان به بهترین شرایطی هر چه بهتر فراهم شود. در امر خانه سازی برای کارگران دستوراتی داده‌ام که عملی خواهد شد. به هر حال کارگران به خاطر مصالح خودشان باید بکوشند و با هم همکاری و اتحاد داشته باشند. می دانم که منافع مملکت را خوب تشخیص می‌دهند و البته هر کاری که می‌کنند باید با رعایت صلاح کشور باشد. با رعایت این نکته می‌باید اقدام به تشکیل سندیکاها کنند تا بدین وسیله تشکیلات کارگری مملکت خیلی بهتر اداره شود و منافع کارگران نیز خیلی بیشتر حفظ گردد.

برای بهبود و بالابردن زندگی طبقه کارگر فکرهای اساسی کرده‌ایم. اساس کار افزایش تولید است تا در نتیجه آن سهم کافی به کارگران برسد که هم زندگی آنها بهتر شود و هم صنایع و اقتصادیات مملکت ترقی کند، و در عین حال کشور بر اثر این ترقی دچار تورم پولی نشود، زیرا بالابردن مزدها به تنهایی عکس‌العملش ترقی قیمت‌ها و ایجاد تورم است. ولی امروزه این راه حل اساسی را پیداکرده‌اند که ترقی درآمد کارگر منوط به ازدیاد محصول و جلوگیری از ضایعات و مسایل دیگری از این قبیل باشد. ما همین کار را انجام می‌دهیم و با برنامه کار مترقی که داریم – و اگر لازم باشد بعضی نواقص آن هم مرتفع خواهد شد - وضع کارگران را کاملا بهتر خواهیم کرد. به طوری می دانیم مملکت ما برای اینکه به پایه ممالک مترقی دنیا برسد ناچار باید در آینده کشوری صنعتی بشود، و باید در نظر داشت که اکثریت جمعیت ایران را بعدها طبقه کارگر تشکیل خواهد داد و بنابراین از همین حالا این طبقه می‌باید خودش را برای آن روز آماده کند، مسئولیت‌هایی را که به عهده اش واگذار خواهد شد احساس نماید و وظایف خود و مصالح مملکت را تواما در نظر داشته باشد و آنها را با هم تطبیق دهد. موقعی مملکت ما می‌تواند صنعتی شود که فرآورده‌های ما قابل رقابت با فرآورده‌های خارجی باشند، چنین چیزی وقتی امکان پذیر خواهد بود که از کار هر کارگر ایرانی حداکثر استفاده بشود. پس از یک طرف باید ماشین‌های مدرن و آخرین سیستم در کشور ما مورد استفاده قرارگیرد و از طرف دیگر باید کارگران روز به روز از لحاظ فنی ترقی کنند تا بتوانند با دیگران رقابت نمایند. ما از تمام وسایل در راه بهتر کردن کیفیت کار کارگران از لحاظ فنی و بیشتر کردن آن از لحاظ کمیت استفاده خواهیم کرد، و خود آنها نیز طبعا باید درین راه منتهای کوشش و همکاری را بکنند تا بالاخره طبقه کارگر ایران را به پای مرفه ترین طبقات کارگر دنیا برسانند.