رضا شاه بزرگ - راه‌آهن سراسری ایران
| رضا شاه پهلوی - ایران نوین | اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی | رضا شاه بزرگ - راه‌ها و پل‌ها و بندرهای ایران |
روز راه‌آهن ۲۳ مهر ماه - در روز ۲۳ مهر ماه ۱۳۰۶ اعلیحضرت رضا شاه پهلوی و والاحضرت ولیعهد در آیین پرشوری و با بودن هیات دولت، نمایندگان مجلس و شماری از بزرگان کشوری و لشکری نخستین کلنگ راه آهن سراسری را در جای گمرک تهران بر زمین زدند. جایی که ایستگاه راه آهن تهران در آنجا ساخته شد. در این زمان در شهر تهران ۲۰۰٬۰۰۰ تن زندگی می‌کردند.
دولت نخست‌وزیر رضا خان پهلوی و فرمانده کل قوا لایحه قانون انحصار قند و چای را به مجلس برد و در روز ۹ خرداد ماه ۱۳۰۴ قانون انحصار دولتی قند و شکر و چای به تصویب رسید. بر پایه این قانون: خرید و فروش و صدور کلیه چای و قند و شکر و هر چه از قند و شکر ساخته می‌شود که وارد خاک ایران می‌شود منحصر به دولت است و به هیچ کس و به هیچ دولت و به هیچ شرکتی اعم از داخله و خارجه قابل انتقال نیست. با درآمد دولت از دریافت مالیات قند و شکر و چای، کشیدن راه آهن سراسری ایران سرمایه گذاری شد. با این قانون سنت کهن قاجاری که از بیگانگان وام گرفته شود، شکسته شد. هم چنین سنت قاجاری که امتیاز به بیگانه بدهد تا پروژه‌ای سرمایه‌گذاری شود نیز به پایان رسید. پروژه کشیدن راه‌آهن نخستین پروژه‌ای بود که ایرانیان، آن را با پول خود و با تصویب قانون پروانه ساختن خط‌های راه آهن اصلی و مهم کشور به انجام رساندند.[۱]
با اراده آهنین اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران و پدر ایران نوین راه‌آهن سراسری ایران از جنوب تا شمال ایران کشیده شد. این راه دشوار با هزینه‌ای نزدیک به سه میلیارد ریال با سرمایه و دست ایرانی ساخته و پرداخته شد و بانگ لکوموتیوهایی که دشت‌ها و کوه‌ها و جلگه‌ها و دره‌ها را درنوردید، پیام دریای مازندران را به خلیج فارس رساند، این بانگ گوش جان ایران پرستان را به نوازش درآورد و این راه‌آهن، بندر شاهپور در کناره خلیج فارس را به بندر شاه در کناره دریای مازندران پیوند داد. در روز ۲۳ مهرماه ۱۳۰۶ نخستین کلنگ ساختمان راه‌آهن سراسری در تهران جایی که ایستگاه راه‌آهن تهران ساخته شد، برزمین زده شد و از همان زمان ساختمان راه‌آهن از سه سوی، شمال، جنوب و مرکز آغاز گردید. راه‌آهن سراسری در ۲۷ امرداد ماه ۱۳۱۷ به پایان رسید و دو خط شمال و جنوب به یکدیگر پیوستند. راه‌آهن سراسری در روز سوم شهریورماه ۱۳۱۷ در آیین ویژه‌ای به دست رضا شاه بزرگ گشوده شد و بهره‌برداری از آن آغاز گردید. راه‌آهن سراسری ایران یکی از شاهکارهای بزرگ صنایع و ساختمانی می‌باشد و درازای آن بیش از ۱۳۹۴ کیلومتر است. بیش از ۲۵۱ پل بزرگ و ۴۰۰۰ پل کوچکتر و ۲۴۵ تونل و ۹۰ ساختمان ایستگاه راه‌آهن در راستای راه‌آهن بنا گردید که همه آنها بسیار زیبا و باشکوه می‌باشد. بیش از ۵۵٬۰۰۰ کارگر، راه‌آهن سراسری ایران را ساختند. بیش از ۲۰ میلیون متر مکعب خاک جا به جا شد و بیش از ۴۰۰۰ دینامیت ترکانده شد. بیش از ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ متر مکعب سنگ‌های طبیعی و سنگ‌های ساختمانی و بیش از ۵۰۰ تن سیمان بکار برده شد. ۴۶ ایستگاه راه‌آهن که دارای چندین ساختمان بودند، با سالن مسافران، تعمیرگاه برای لکوموتیو و واگن‌ها، تانک‌های آب برای لکوموتیو و دستگاه‌های مولد الکتریسیته برای روشنایی ساخته شدند.
تاریخچه راه آهن سراسری کشور
در سال ۱۳۰۳ کمپانی مهندسی هنری اولن [۲] نخستین ارزیابی و بررسی برای ساختمان راه‌آهن در ایران را به دستور نخست‌وزیر رضا پهلوی را به انجام رسانید. در روز ۲۰ بهمن ماه ۱۳۰۴ قانون اجازه ساختن خطوط آهن اصلی و مهم مملکت[۳] به تصویب رسید که هزینه آن از مالیات قند و شکر و چای فراهم می‌شد و برای آهن ذوب آهن کارشناسانی از امریکا و آلمان به ایران فراخوانده شوند. در ۲۸ دی ماه ۱۳۰۵ پلند مهندس کارشناس راه‌آهن که از زمانی پیش به فرمان اعلیحضرت رضا شاه مامور بررسی راه‌آهن سراسری ایران شده بود به پیشگاه اعلیحضرت باریافت و گزارش بررسی‌های خود را به آگاهی معظم له رسانید. در روز ۴ اسفند ماه ۱۳۰۵ قانون اجازه ساختمان راه‌آهن مابین خورموسی و بندر محمره و بندر جز به تصویب مجلس شورای ملی رسید. مجلس شورای ملی به دولت پروانه داد که راه‌آهن مابین خورموسی و بندر محمره و بندر جز از راه همدان - تهران در راستای خطی کشیده شود که از سوی مهندسین کمپانی‌های امریکایی و آلمانی تعیین می‌گردد.
در روز ۲۹ امرداد ۱۳۰۶ آگهی مناقصه برای کشیدن راه آهن سراسری ایران از سوی دولت به چاپ رسید. چند سال پس از این تاریخ در سال ۱۳۰۷ نخستین قرارداد برای ساختمان فاز نخست راه‌آهن به کمپانی امریکایی و آلمانی به نام سندیکا برای راه‌آهن در ایران [۴] داده شد. در این سندیکا از سوی امریکاییان کمپانی هنری اولن و از سوی آلمانی‌ها کنسرسیوم فور باو آسفورونگن این پرزین [۵] شرکت داشتند. کمپانی‌های کنسرسیوم آلمانی؛ یولیوس برگر برلین [۶] ، فیلیپ هولزمن فرانکفورت [۷] ، زیمنس باو یونیون برلین [۸] بودند. [۹] قراردادی که به سندیکا داده شد برای ساختن ۱۵۰ کیلومتر راه آهن در دو انتهای شمالی و جنوبی راه آهن ایران بود. این قرارداد ساختن دو ۱۵۰ کیلومتر در پایان شمالی و پایان جنوبی برای پیش بینی ساختن هزینه راه آهن سراسری ایران بود. کمپانی امریکایی هنری اولن پس از دو سال بخشی از ۱۵۰ کیلومتر راه آهن در جنوب را ساختند ولی به سبب دشواری‌هایی که با دولت ایران پیش آمد، کار ساختن راه‌آهن را نیمه کاره گذاشتند و از قرارداد بیرون رفتند. آلمانی‌ها از دریای مازندران سر پایانی در شمال ایران آغاز کردند و تا شهر "شاهی" راه‌آهن را ساختند. با این آزمون آشکار شد که ساختن راه‌آهن در ایران بسیار دشوار است، بنابراین دولت برآن شد که مهندسان دیگر را نیز برای پروژه راه‌آهن سراسری ایران استخدام نماید.
۱۵ مهر ماه ۱۳۰۶ اعلیحضرت رضا شاه بزرگ از اداره قورخانه (زرادخانه - اسلحه سازی) بازدید فرمودند. در این روز اعلیحضرت از وزارت فواید عامه دیدن کردند و از همانجا تلفنی نخست‌وزیر را خواستند و دستوراتی درباره آغاز ساختمان راه آهن در روز ۲۳ مهر ماه دادند.
۲۳ مهر ماه ۱۳۰۶ اعلیحضرت رضا شاه پهلوی و والاحضرت ولیعهد در آیین پرشوری و با بودن هیات دولت، نمایندگان مجلس و شماری از بزرگان کشوری و لشکری نخستین کلنگ راه آهن سراسری را در جای گمرک تهران بر زمین زدند. جایی که ایستگاه راه آهن تهران در آنجا ساخته شد. در این زمان در شهر تهران ۲۰۰٬۰۰۰ تن زندگی می‌کردند.
۱۰ فروردین ماه ۱۳۰۸ به سندیکای راه‌آهن پروانه داده شد که هشتاد کیلومتر در شمال و ۹۱ کیلومتر در جنوب بساند که خط جنوبی به دزفول برسد. قیمت ساختمان دو راه‌آهن در شمال و جنوب بیش از ۷٬۶۸۰٫۸۰۰ تومان خواهد بود.[۱۰]
کمپانی دانمارکی کمپ ساکس [۱۱] از سال ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۱ هزار کیلومتر راه آهن در کشور ترکیه را ساخت. آوازه کمپانی کمپ ساکس و مهندسین و کار ارزنده آنان در ترکیه نیز به گوش دولت ایران رسید و دولت ایران با این کمپانی به گفتگو نشست. علی منصور وزیر فواید عامه، یورگن ساکسیلد رییس کمپانی کمپ ساکس را به تهران فراخواند. علی منصور "کمیسیون راه‌آهن" را برگزار کرد و ساکسیلد پیشنهاد خود را برای ساختن راه‌آهن سراسری ایران در برابر این کمیسیون به نمایش گزارد و فازهای کار را روشن ساخت. پیشنهاد چنین بود که با بستن قرارداد پیمانکاری ساختن راه‌آهن سراسر ایران با کمپانی دانمارکی کمپ ساکس، کمپانی تضمین می‌کند که راه‌آهن سراسری در درازای ۶ سال به پایان برسد، کمپانی کمپ ساکس راه‌آهن را نمی‌سازد بلکه اندازه‌گیری‌ها را انجام می‌دهد و گذرگاه راه‌آهن را تعیین می‌نماید. کمپانی ۱۰۰۰ کیلومتر راه‌آهن که باید ساخته شود را به ۵۰ بخش ۲۰ کیلومتری می‌نماید. کمپانی کمپ ساکس ساختن راه‌ها و تونل‌ها را به مناقصه می‌گزارد. هیچ شرکت دیگری نتوانست پیشنهادی که با پیشنهاد کمپ ساکس برابری کند به دولت ایران بدهد. برتری بستن قرارداد با کمپ ساکس برای دولت ایران این بود که آن سوی قرارداد تنها یک کمپانی بود و دولت کنترل بیشتر و آسان‌تر بر روی پروژه داشت. سرانجام قرارداد در روز ۸ اردیبهشت ماه سال ۱۳۱۲ با کمپانی کمپ ساکس بسته شد تا پروژه ساختن راه‌آهن سراسری ایران را به پایان برسانند. [۱۲]
کمپانی کمپ ساکس در تهران دفتری بازکرد و بیش از سد مهندس و کارگر آزموده از دانمارک، سویس و نروژ که در ترکیه راه‌آهن ساخته بودند نیز به تهران وارد شدند و به کمپانی پیوستند. کمپانی کمپ ساکس با سرمهندس کمپانی یورگن ساکسیلد [۱۳] برنامه‌ریزی و ساختن راه‌آهن ایران و نوشتن مناقصه‌ها را آغاز کرد. از آنجا که در آن زمان با ورشکستگی بورس نیویورک در گیتی بحران اقتصادی به راه افتاده بود، بسیاری از کمپانی‌های ساختمانی درجه یک به این آگهی‌های مناقصه با قیمت‌های پیشنهادی بسیار خوبی پاسخ دادند. از سوی دیگر در ایران سختی‌هایی پیش آمد و بزرگترین دشواری در جنوب ایران روی داد، به هنگامی که کمپانی کمپ ساکس خواست که از کمپانی اولن که در جنوب ایران بخشی از راه‌آهن را ساخته بودند و همچنین ماشین‌های راهسازی و کارگران را از آنان تحویل بگیرند دریافتند که مهندس کارول [۱۴] امریکایی را پیدا نمی‌کنند زیرا که مهندس کارول از سوی آدم‌ربایان ربوده شده بود. مهندس ساکسیلد به اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ تماس گرفت و ربوده شدن مهندس کارول را به آگاهی معظم‌له رسانید. رضا شاه بزرگ بی‌درنگ به ایل آدم‌ربا هشدار دادند که ارتش شاهنشاهی این دشواری را از میان برخواهد داشت. روز پسین آدم‌ربایان مهندس کارول را آزاد کردند. مهندس ساکسیلد برای اینکه دوباره دچار چنین سختی نشوند، با سران ایل به گفتگو نشست و از آنان خواست که در درازای ساختن راه‌آهن سراسری امنیت را برقرار سازند و دستمزد هم بگیرند.
اندازه‌گیری‌ها و برنامه گزینش جاده برای راه آهن و سرپرستی ساختمان راه‌آهن را کمپانی کمپ ساکس در دست داشت و کمپ ساکس با دیگر کمپانی‌های ایرانی، ایتالیایی و آلمانی، فرانسوی، انگلیسی، سوئدی، بلژیکی و یونانی قرارداد بست. در کنار مهندسین خارجی ۵۵۰۰۰ کارگر ایرانی در ساختن راه آهن سراسری ایران یاری کردند. در کنار کارگران ایرانی بزرگترین گروه ۲۰۰۰ کارگر ایتالیایی بودند که برای خوراک آنها کارخانه اسپاگتی سازی در ایران به راه انداخته شد. هر کدام از این ۵۰ بخش ۲۰ کیلومتری راه‌آهن یک سرمهندس ناظر داشت. در راه‌آهن جنوب از تهران به بندر شاهپور مهندس دانمارکی مورگنز بالش [۱۵] سرپرست دیگر مهندسان ناظر بر بخش‌های ۲۰ کیلومتری بود. مهندس نوی‌هاوس از سویس [۱۶] و مهندس لادیسلاوس فون ربچه ویچ از اتریش [۱۷] مهندسین سرپرست ساخت تونل‌ها و پل‌ها بودند. مهندس ربچه ویچ پس از بازگشت به اتریش استاد ساختن راه‌آهن در دانشکده فنی وین شد و با تجربه‌هایی که در ایران از دیگر مهندسان آموخت، روش ساختن تونل در اتریش را دگرگون ساخت [۱۸] که امروزه در سراسر گیتی بکار می‌رود.
همه برنامه‌ها و گام‌هایی که باید برداشته می‌شد چون پل‌ها، تونل‌ها، ساختمان ایستگاه‌های راه‌آهن می‌بایستی که از سوی وزارت فواید عامه تصویب شود ولی از آنجا که در وزارت فواید عامه کارشناسی راه‌آهن وجود نداشت که بتواند ارزیابی نماید و پروانه ساخت را بدهد، مهندس هاری هاکلین [۱۹] از کشور سوئد استخدام شد.[۲۰]
در آغاز بیشتر وزیران با ساختن راه‌آهن سراسری موافق نبودند زیرا که هر وزیری می‌بایستی که بخشی از بودجه وزارتخانه خود را برای ساختن راه‌آهن به وزارت فواید عامه بدهد، ولی کم کم با پرداخت دستمزد به مهندسین و کارگران و پولی که آنان برای زندگی کردن و خوردن و پوشیدن می‌پرداختند، اقتصاد ایران شکوفا شد و بسیاری از بازاریان از این گردش پول و کالا سود بردند، از سوی دیگر بازرگانان و فروشگاه‌داران و مردم و سپس وزیران دریافتند که پروژه راه‌آهن سراسری را که رضا شاه بزرگ برای رفاه مردم ایران بر کرسی نشاند، چه گوهری ارزنده ای است که در ایران ساخته می‌شود. پس از سه سال که از پروژه می‌گذشت وزیر طرق علی منصور به گناه رشوه‌خواری دستگیر شد و کار به دادگاه کشید ولی منصور بی‌گناه و سربلند و پیروز از دادگاه بیرون آمد.[۲۱] علی منصور سپس در کابینه وزیر صنایع شد و مجید آهی فرماندار فارس وزیر طرق شد. [۲۲]
۴ مهر ماه ۱۳۰۸ سی و نه تن از دانشجویان راه‌آهن که برای تکمیل تحصیلات خود عازم اروپا بودند به پیشگاه اعلیحضرت رضا شاه شرفیاب شد. برای پرداخت هزینه‌های ساخت راه آهن و ایستگاه‌ها مجلس شورای ملی بیش از ۲۰ قانون اعتبار این هزینه‌ها را از ۲ آبان ماه ۱۳۱۰ تا ۱۲ امرداد ۱۳۱۲ تصویب کرد.
راه آهن شمال
در روز دوشنبه ۱۳ آبان ماه ۱۳۰۸ راه آهن شمال گشایش یافت. در این روز اعلیحضرت همایونی و همراهان ساعت هفت و سی دقیقه بامداد ساری را پشت سر نهاده و در ایستگاه راه‌آهن در سر پل تجن فرود آمدند. حکمران و رییس اداره‌های دولتی نیز در رکاب همایونی بودند. شاهنشاه نخست به چادر ویژه‌ای که از سوی سندیکای راه‌آهن برای پذیرایی برپا شده بود وارد شدند و پس از کوتاه زمانی درنگ به بازدید پل رود تجن که ساختمان آن به پایان رسیده بود رفتند. مهندس‌الدوله سپاهی بازرس سرپرستی و بازرس راه‌آهن به پرسش‌های شاهنشاه پاسخ گفت. اعلیحضرت رضا شاه بزرگ از همه بخش‌های راه‌آهن و ترن بازدید فرمودند. سپس اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ و والاحضرت ولیعهد و وزیر دربار و پیشکار والاحضرت ولیعهد در کوپه ویژه ترن نشستند و همراهان نیز در ۴ کوپه دیگر جای گرفتند. ترن در ساعت هشت و نیم به سوی بندر جز به راه افتاد. شماری از نمایندگان مجلس شورای ملی، سفیر ترکیه، و برخی از سفیرهای دولت‌های دیگر نیز در رکاب شاهانه بودند. فیلم‌هایی از رضا شاه بزرگ و ولیعهد و همراهان برداشته شد که شادمانی شاهنشاه ایران را در چهره ایشان نشان می‌داد. [۲۳]
برای شرکت در جشن گشایش راه‌آهن شمال مسیو کنت شولنبرگ سفیر آلمان در ایران و مسیو شوبرت کنسول دولت چکسلواکی رهسپار مازندران شدند. مسیو واسنیو مدیر آژانس هاواس نیز برای شرکت در آیین اسب دوانی ترکمن سحرا و شرکت در جشن گشایش راه آهن شمال نیز راهی مازندران شد.
راه‌آهن جنوب
روز ۱۵ دی ماه ۱۳۰۸ ساعت هشت بامداد راه آهن جنوب به دست اعلیحضرت رضا شاه در صالح‌آباد نزدیک به شهر دزفول گشوده شد.[۲۴]
۷ دی ماه ۱۳۰۸ اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ برای گشودن راه آهن خوزستان رهسپار جنوب کشور شدند. سردار اسعد وزیر جنگ، حاج آقا رضا رفیع، دکتر امیراعلم پزشک ویژه شاهنشاه، امیرنظام رییس تشریفات سلطنتی، شکوه‌الملک رییس دفتر مخصوص، سرتیپ یزدان پناه رییس امنیه و گروهی از نمایندگان مجلس شورای ملی در رکاب اعلیحضرت بودند. نمایندگان در رکاب همایونی خلیل فهیمی، حسین موقر، احمد اعتبار، مهدوی (رییس التجار) عزیزالله فولادوند، امیر حسین ایلخان، جواد بوشهری، مرتضی قلی خان بیات، دیوان بیگی افخمی، اورنگ شیخ الملکی، محمود ناصری، پور محسن عراقی، خان محمد (سالار فاتح) بودند. اعلیحضرت همایونی نزدیک به ساعت ۱۸ روز ۸ دی ماه به شهر قم فرود آمدند. بزرگان شهر و رییس اداره‌های دولتی تا چند فرسخی به پیشواز آمده بودند. اعلیحضرت رضا شاه بزرگ و همراهان شب را در قم ماندند و روز ۹ دی ماه قم را پشت سر نهادند و روانه جنوب کشور شدند. موکب همایونی و همراهان روز ۱۰ دی ماه وارد ملایر و پس از خوردن ناهار در ملایر رهسپار بروجرد شد. بسیاری از رییس‌های اداره‌های دولتی، دانش‌آموزان، ملایان، بازرگان و بزرگان شهر و مردم در نیم فرسخی بروجرد چشم به راه ورود اعلیحضرت همایونی با هلهله و شادمانی و غریو "زنده باد شاهنشاه" به پیشواز مرکب شاهانه آمدند. اعلیحضرت همایونی پس از مهربانی به پیشوازکنندگان به ویژه به دانش آموزان از چگونگی درس خواندن دانش آموزان آگاه شدند و در میان هلهله مردم وارد بروجرد شدند و شب را در آنجا ماندند. روز ۱۱ دی ماه ساعت ۷ بامداد اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی و همراهان روانه خرم‌آباد شدند و شب را در خرم‌آباد ماندند و بامداد روز ۱۲ دی ماه رهسپار دزفول شدند. شاهنشاه ایران برای اینکه از جاده‌ها و ساختمان‌های نوین راه لرستان بازدید نمایند، در درازای میان راه خرم آباد به دزفول ناهار خوردند و پس از نیمروز روانه دهکده "جایدر" در پلدختر در لرستان شدند و ساعت ۱۶ مرکب شاهانه با همراهان در جایدر فرود آمدند و شب را در آنجا ماندند. اعلیحضرت همایونی رضا شاه بزرگ و همراهان ساعت ۷ بامداد روز ۱۳ دی ماه از جایدر رهسپار دزفول شدند و ساعت ۱۶ وارد صالح آباد، ایستگاه راه آهن دزفول به اهواز است در چادر ویژه‌ای که پیشتر برپا شده بود فرود آمدند و رییس اداره‌های دولتی و خان‌ها و شیخ‌ها که برای پیشباز در صالح آباد مورد مهربانی شاهانه قرارگرفتند و ساعت ۱۷ و ۱۵ دقیقه وارد دزفول شدند. روز ۱۵ دی ماه ۱۳۰۸ موکب همایونی از دزفول به صالح آباد دو فرسخی شهر اهواز که راه آهن جنوب تا آنجا کشیده شده است ساعت ۸ و نیم بامداد در چادر ویژه فرود آمد و اعلیحضرت شاهنشاه رییس اداره‌های استان خوزستان را به پیشگاه شاهانه پذیرفتند. رییس راه آهن نقشه راه را نشان اعلیحضرت رضا شاه بزرگ داد. سپس همه رییس‌های اداره‌های دولتی ناصری و دزفول و بازرگانان به پیشگاه شاهانه باریافتند و ساعت ۹ و نیم پس از خوردن چای و شیرینی در آیینی باشکوه اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی با قیچی طلا نوار را پاره کردند و راه آهن جنوب را در میان هلهله و کف زدن‌ها گشودند. پس از آن با ترن ویژه به سوی شوش برای درنگی دو روزه به راه افتادند و پس از دو ساعت در میان هلهله و شادمانی مردم وارد شوش شدند. روز ۱۶ دی ماه اعلیحضرت شاهنشاه و همراهان ناهار را در شوش خوردند و از خرابه‌های شوش و برجای ماندنی‌های ایران باستان دیدن فرمودند. پس از دو روز در شوش مرکب شاهانه با تشریفات ویژه وارد اهواز (ناصری) شد و رییس اداره‌های دولتی و مردم و بزرگان کشوری و لشکری در ایستگاه راه آهن چشم به راه رسیدن شاهنشاه بودند. برای شرفیابی مردم به پیشگاه زمانی داده شده بود و مردم گروه گروه به دیدار اعلیحضرت رضا شاه بزرگ شتافتند. روز پنجشنبه ۱۹ دی ماه اعلیحضرت شاهنشاه و همراهان با ترن ویژه از اهواز رهسپار بندر شاهپور شدند. در بندرشاهپور برای ورود رضا شاه بزرگ جایگاه ویژه‌ای تدارک دیده شده بود. با ورود اعلیحضرت رضا شاه بزرگ به بندر شاهپور گشایش بندر شاهپور انجام یافت . ساختمان بندر و اسکله بسیار مورد توجه شاهنشاه قرارگرفت. اعلیحضرت شب را در بندرشاهپور ماندند و روز آدینه ۲۰ دی ماه به اهواز بازگشتند.
راه‌آهن جنوب میان بروجرد و صالح‌آباد در کنار رود دز از میان کوه‌ها و صخره‌های پولادین ساخته شد. در این راه ۱۵۰ کیلومتری بیش از ۱۵۰ تونل که رویهم رفته درازای آنان ۶۰ کیلومتر می‌شود کنده شد تا راه‌آهن بتواند از میان کوه‌های سخت و دره‌های تنگ بگذرد. پیش از این حتی یک راه کاروان‌رو به این سرزمین آباد نشده کشیده نشده بود. از این روی نخستین دشواری کشیدن "راه کمکی" بود که کارشناسان و کارگران و ابزار و مواد مورد نیاز ساختمان راه‌آهن را از راه ترابر کنند. نزدیک به ۵۰،۰۰۰ کارگر ایرانی در ساختن راه‌آهن به کار گرفته شدند و از سوی کارشناسان کمپانی‌های اروپایی آموزش دیدند. "راه کمکی" از کنار ساحل رود دز کشیده شد. با دیدن راه‌آهن که از میان صخره‌های سر به فلک کشیده و سخت ساخته شده است، تنها از پردلی و استواری پروژه‌سازان راه آهن می‌گوید. پل‌های بی شماری بر روی آب‌های جنوب ساخته شدند. حتی در جاهای بی آب و علف و دور از زندگی ساختن ایستگاه راه‌آهن از نیازهای راه‌آهن است.
اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ در روزهایی که در اهواز بودند بخش های راه‌آهن را بازدید و بررسی کردند و به دستور شاهانه دو تن مهندس از سوی وزارت فواید عامه با هواپیما به خوزستان فرستاده شدند تا پل رودخانه کارون و دیگر قسمت های آن را بررسی کنند و گزارش خود را به پیشگاه اعلیحضرت بدهند.
۱۰ اسفند ۱۳۱۲ پل راه‌آهن‌رو بر روی رود کارون در شهر اهواز گشایش یافت. ساختمان پل راه‌آهن کارون در تاریخ ۱۰ اسفند ماه ۱۳۱۰ آغاز شده بود. درازای این پل ۱۰۵۰ متر و پهنای آن ۶ متر می‌باشد و به سبب رنگ سیاه بدنه و پایه‌های آن به آن پل سیاه نیز می‌گویند. این پل راه‌آهن بندر شاهپور را به راه‌آهن سراسری خرمشهر - تهران - شمال ایران می‌پیوندد. این پل آهنی که برای رد شده راه‌آهن ساخته شده است را می‌توان به سد دگرگون کرد، زیرا که می‌توان پایه‌های آهنی پل را در بتون قرارداد ، به پل کارون، پل سد نیز می‌گویند. بررسی‌ها برای ریختن شالوده پل کارون همزمان با برنامه‌ریزی برای بنای بندر شاهپور در سال ۱۳۰۷ انجام شد. [۲۵]
راه آهن سراسری ایران از اهواز می‌گذرد و اهواز را به بهبهان، شادکان، آبادان و خرمشهر و دیگر شهرهای خوزستان و ایران می‌پیوندد. با کشیده شدن راه آهن جنوب بندر خرمشهر، بندر ماهشهر و بندر شاهپور با بهترین و پیشرفته‌ترین ساختار بنا شدند. راه‌آهن جنوب از ناحیه‌های راه‌آهن تهران، اراک، لرستان، زاگرس و جنوب می‌گذرد.
ایستگاه‌های راه‌آهن جنوب از تهران : تهران ۲- خیری پور ۳- رود شور ۴- ری ۵- شهریار ۶- ورامین ۷- کوهپنگ ۸- کویر ۹- باغیک ۱۰- سواریان ۱۱- راهگرد ۱۲- نانگرد ۱۳- مشک آباد ۱۴- ملک آباد ۱۵- اراک ۱۶- سمنان ۱۷- شازند ۱۸- نورآباد ۱۹- سپید چشمه ۲۰- هامون ۲۱- ملایر ۲۲- کشور ۲۳- ازنا ۲۴- بالارود ۲۵- دورود ۲۶- قارون ۲۷- سپید دشت ۲۸- چم سنگر ۲۹- تنگ هفت ۳۰- تنگ پنج ۳۱- شهبازان ۳۲- مازو ۳۳- دو کوه ۳۴- اندیمشک ۳۵- اهواز
راه‌آهن تهران - جنوب در شهر اهواز دو راهه می‌شود، یک راه به خرمشهر و خط آهن دیگر به بندر شاهپور و بندر ماهشهر می‌رسد. در راستای خط راه‌آهن تهران - اهواز در بخش استان لرستان بیش از ۱۱۴ تونل ساخته شده است و شمار بسیاری از آنان بیش از ۲ کیلومتر درازا دارند.
مهندسان کشیدن راه‌آهن، تونل و پل‌های راه‌آهن
پل راه‌آهن صخره‌های آهنین جنوب ایران به هم می‌پیوندد
ایستگاه راه‌آهن در کنار رود دز
ایستگاه راه‌آهن در صالح‌آباد خوزستان
پل راه‌آهن‌رو رودخانه کارون آوازه یافته به پل سیاه ۱۴ تیر ماه ۱۳۱۲ گشوده شد
بندر شاهپور ایستگاه پایانی راه‌آهن سراسری در جنوب ایران
نمایی از بوشهر
در سال ۱۳۱۶ پس از چهار سال که ساختن راه‌آهن سراسری آغاز شده بود، خط راه‌آهن تهران - دریای مازندران به پایان رسید. رضا شاه بزرگ همه ساله برای مسابقه اسب دوانی به شمال ایران می‌رفتند، برای نخستین بار رضا شاه بزرگ این درازراه (مسافت) را با راه‌آهن پیمودند. برای اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی تکنیک بکار برده شده در راه‌آهن گفته شد، واگن‌ها، علامت‌ها، معظم‌له در واگنی که نشسته بودند یک دسته قرمز در کنار پنجره دیدند و پرسیدند که این چه می‌باشد؟ به آگاهی اعلیحضرت رسانده شد که این ترمز در زمان خطر است. اعلیحضرت همایون که همواره همه چیز را کنترل می‌کردند از جای برخاستند و ترمز را کشیدند و ترن بازایستاد. نگهبانانی که در واگن‌های جلویی بودند پنداشتند که به ترن یورش برده شده، از درها با تپانچه‌های خود بیرون پریدند، اعلیحضرت از دیدن اینکه راه‌آهن درست کار می‌کند و کارمندان درست آموزش دیده‌اند بسیار شادمان شدند و ترن دوباره به راه افتاد.
۶۵ لکوموتیو بخاری و واگن از کشور آلمان از کمپانی‌های فریدریش کروپ [۲۶] ، هنشل اوند زون [۲۷] و ماشینن فابریک اسلینگن [۲۸] خریداری شد. [۲۹]
آموزش و تحصیلات مهندسین و کارگران راه آهن ایران نیز در کشور آلمان در مدرسه رایشس بان سنترال شوله [۳۰] انجام شد. راه آهن سراسری ایران از روز نخست بهره‌برداری به کوشش مهندسین و کارگران ایرانی به کار افتاد و شهرهای ایران و مردم ایران را به یکدگر پیوند داد. پس از ۵ سال و ۴ ماه یعنی ۸ ماه زودتر از پایان قرارداد، راه آهن سراسری ایران آماده بهره‌برداری شد.
۶ آبان ماه ۱۳۰۹ اعلیحضرت رضا شاه بزرگ با راه آهن سراسری که تهران - ساری آن برای بهره‌برداری آماده شده بود به ساری سفر کردند.
۱۲ امرداد ۱۳۱۴ مجلس شورای ملی قانون تشکیلات موسسه راه‌آهن دولتی ایران به تصویب مجلس شورای ملی رسید. ۱۶ امرداد ماه فرمان اعلیحضرت رضاه شاه بزرگ دایر بر اجرای تشکیلات راه آهن دولتی ایران همراه با قانون تشکیلات موسسه راه آهن دولتی در ۹ ماده شرف صدور یافت.
۴ اردیبهشت ماه ۱۳۱۵ اعلیحضرت رضا شاه پهلوی، علیاحضرت ملکه پهلوی، والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی و والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی با واگن سلطنتی راه آهن از فیروزکوه تا شاهی سفر کردند و بدین سان ۱۳۰ کیلومتر دشوارترین بخش راه آهن شمال که از شکم و دامنه کوه‌ها می‌گذرد گشودند.
۱۴ اردیبهشت ماه ۱۳۱۵ راه آهن شمال ایران در آیین باشکوهی گشایش یافت.
در پاییز سال ۱۳۱۵ رضا شاه بزرگ برای گشایش پل راه‌آهن رو ورسک به سواد کوه تشریف فرما شدند. پل ورسک در دره ورسک از شاهکارهای مهندسی گیتی می‌باشد که دو کوه بلند و بزرگ سنگی را به یکدیگر پیوند می‌دهد. راه آهن سراسری شمال و جنوب از روی این پل رد می‌شود و این دو بخش راه آهن را به یکدیگر پیوسته می‌سازد. درازای پل ورسک ۸۶ متر و بلندای آن تا دریا ۱۷۴۴ متر و بلندای آن تا کف دره ۱۱۰ متر با دهانه ۶۶ متر می‌باشد. راه آهن مسافری تهران - ساری و ساری - تهران تا به امروز چندین بار از روی پل ورسک می‌گذرند. در روز گشایش پل ورسک اعلیحضرت رضا شاه بزرگ به مهندس اتریشی به نام والتر اینگر دستور داد، زمانی که نخستین راه آهن از روی پل رد می‌شود، وی و خانواده اش زیر پل بیایستند. پل ورسک از ارزنده‌ترین برجای ماندنی‌های مهندسی ایران به شمار می‌آید که با تضمین هفتاد ساله از سوی مهندسین آلمانی و اتریشی ساخته شد.
قرارداد ساختن راه آهن شمال با شرکت کامپساکس بسته شده بود. رییس سرپرستی ساختمان پل با مهندس رابسویچ از اتریش و سرپرست مهندسان محاسب پل ورسک هانس اتو ناتر [۳۱] بود.
بندر شاه، بندر گز، بندر نوشهر نیز از سال ۱۳۰۷ ساخته شدند.[۳۲]
سه کیلومتری پس از پل ورسک، بلندی‌های گدوک دو پل دیگر نیز ساخته شده است که به سه خط طلا آوازه یافت. این سه پل بالای یکدیگر قراردارند.
ساختمان پل ورسک
کارگران ریل‌ها را بر پل ورسک می‌نهند
۳۰ بهمن ماه ۱۳۱۵ با پیوستن راه آهن شمال به تهران آیین باشکوهی در ایستگاه راه آهن تهران بر پا شد. در این آیین شاهنشاه ایران رضا شاه بزرگ آخرین پیچ و مهره خط آهن شمال را سفت کردند و با بریدن نوار سه رنگ پروانه بهره‌برداری از خط آهن شمال به تهران را دادند.
درازای راه آهن شمال ۳۸۲ کیلومتر می‌باشد. راه آهن شمال از تهران در بیش از ۳۰ ایستگاه بزرگ و کوچک می‌ایستد. بلندترین جای راه آهن شمال گردنه گدوک به بلندای ۲۱۱۲ متر از دریا می‌باشد. راه آهن شمال دارای ۹۵ تونل به درازای نزدیک به ۲۷ کیلومتر می‌باشد. بلندترین تونل راه آهن شمال و هم چنین راه آهن سراسری تونل گدوک به درازای ۲۸۸۷ متر می‌باشد.
ایستگاه‌های راه آهن شمال ایران از تهران:
۱- شهر ری ۲- بهرام ۳- ورامین ۴- پیشوا ۵-ابردژ ۶- کویر ۷- گرمسار ۸- بن کوه ۹- کبوتر دره ۱۰- سیمین دشت ۱۱- محمود آباد ۱۲- زرین دشت ۱۳- مهاباد ۱۴- فیروزکوه ۱۵- گدوک ۱۶- دوگل ۱۷- ورسک ۱۸- سرخ آباد ۱۹- دوآب ۲۰- پل سفید ۲۱- زیرآب ۲۲- شیرگاه ۲۳- شاهی ۲۴- گونی بافی ۲۵- ساری ۲۶- نوبخت ۲۷- نکا ۲۸- رستم کلا ۲۹- امیر آباد ۳۰- اشرف ۳۱- تیرتاش ۳۲- گلوگاه ۳۳- بندر گز ۳۴- بندر شاه ۳۵- گرگان
پل راه‌آهن بر روی حبله‌رود فیروزکوه
پل راه‌آهن شیرگاه (خارخون)
پل راه‌آهن تالار
راه آهن از دره تالار با گذر از ۵۰ تونل و پل‌های بسیار از کوه البرز بالا می‌رود
پل تالار مهندسین سازنده از بالا بر پل می نگرند
پل راه‌آهن تالار و پل راه‌آهن ورسک
راه‌آهن شمال پس از تالار از روی پل ورسک می‌گذرد
راه‌آهن از پل گدوک وارد ایستگاه گدوک می‌شود
پل سه خط طلایی راه شمال ایران پل دوآب، پل تالار و پل گدوک
راه‌آهن در ایستگاه فیروزکوه
راه آهن سراسری ایران
۴ شهریور ماه ۱۳۱۷ در این روز اعلیحضرت اعلیحضرت رضا شاه بزرگ و ولیعهد ایران محمدرضا پهلوی در آیین باشکوهی که مهندسان سازنده راه آهن و دیگر مسولان بودند شرکت کردند تا پیوستن راه آهن شمال و جنوب در ایستگاه چشمه سپید در نزدیکی اراک را جشن بگیرند. اعلیحضرت رضا شاه پهلوی با محکم کردن آخرین پیچ و مهره راه آهن و قطع نوار سه رنگ در "سفید چشمه اراک" راه‌آهن سراسری ایران را گشودند و در این روز نخستین ترن از بندرشاهپور به سوی تهران روی ریل‌های نوین راه آهن سراسری روانه شد. درازای راه آهن ایران از بندرشاه تا بندر شاهپور ۱۳۹۴ کیلومتر می‌باشد و از دیدگاه دگرگونی آب و هوا و پستی و بلندی به پنج منطقه کوهستانی، صحرایی و غیره بخش می‌شود. هزینه ساختمان این راه بیش از ۲۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال یا ۲۵ میلیون پوند انگلیسی شد که از پول ایرانی یعنی مالیات قند و شکر و چای فراهم شد. در این روز اعلیحضرت رضاشاه فرمودند:
| « | امروز یکی از روزهای پرافتخار ملت ایران است و بسیار جای خوشوقتی است که راه آهن سراسری کشور اکنون به پایان رسیده است امروز یکی از روزهای بزرگ تاریخ حیات ملت ایران به شمار می‌رود، زیرا آرزوی هشتاد ساله ایرانی طی هفده سال همراه به اصلاحات گوناگون به منصه ظهور رسیده است. | » |
در این آیین مهندس یورگن ساکسیلد مورد مهربانی اعلیحضرت رضا شاه بزرگ قرارگرفت. اعلیحضرت به وی فرمودند: "آقای ساکسیلد کمپ ساکس کمپانی است که با درستکاری، وفاداری و با وجدان کاری و کوشش بی همانند این پروزه بزرگ را به پایان رساند. من درباره کار انجام شده بسیار خرسندم و از همه کسانی که در ساختن راه‌آهن ایران شریک بوده‌اند، کمپانی‌های ساختمانی و کارمندانشان و هزاران کارگر پرکار، شکیبا و درستکار ایرانی و همه کارشناسان خارجی برای کار بی مانندشان سپاسگزارم."
دولت‌های انگلستان، شوروی، سوئد، چکسلواکی، بلژیک، ایتالیا، امریکا، ترکیه، مصر، ژاپن، عراق، لبنان و سوریه تلگرام‌های تهنیت به دولت و ملت ایران برای پایان کار ساختمان خط آهن سراسری ایران، گشایش و بهره برداری از آن را فرستادند.
۱۵ خرداد ماه ۱۳۱۶ نخست وزیر از تندیس اعلیحضرت رضا شاه پهلوی که در پهنه روبروی ایستگاه راه آهن تهران قرارداده شده بود، در آیین ویژه‌ای پرده‌برداری کرد.
۱۶ اسفند ماه ۱۳۱۶ اعلیحضرت رضا شاه پهلوی نخستین کلنگ ساختمان راه آهن گرمسار را بر زمین زدند و ساختمان راه آهن مشهد آغاز گردید.
۸ آبان ماه ۱۳۱۷ ساختمان راه آهن شمال غرب کشور (تهران - میانه) به فرمان اعلیحضرت رضا شاه پهلوی آغاز گردید.
۹ آذر ماه ۱۳۱۷ ساختمان راه آهن قم - یزد آغاز شد.
۲۵ خرداد ماه ۱۳۱۸ راه آهن تهران - سمنان گشوده شد. این خط ۱۱۳ کیلومتر درازا دارد و ۷۴ میلیون ریال برای ساختن آن هزینه شده است. ساختن راه آهن تهران - سمنان در پانزده ماه به پایان رسید.
۱۷ اسفند ماه ۱۳۱۸ راه آهن تهران - قزوین گشوده شد. درازای این خط ۱۵۰ کیلومتر و هزینه ساخت آن ۶۰ میلیون ریال بوده است.
۱۲ مهر ماه ۱۳۱۹ راه آهن قزوین - زنجان گشایش یافت.
- قانون کیفر بزه‌های مربوط به راه‌آهن - مصوب ۳۱ فروردین ۱۳۲۰ مجلس شورای ملی
۲ خرداد ماه ۱۳۲۰ راه آهن تهران - شاهرود گشوده شد.
۳ اسفند ۱۳۳۳ نخستین پیچ و مهره اتصالی ریل راه‌آهن شاهرود به مشهد در شاهرود ار سوی وزیر راه بسته شد و بی‌درنگ کارگران ریل‌گذاری را آغاز کردند.
سخنگوی وزارت راه به آگاهی رساند که درآمد راه آهن سراسری ایران در تیر ماه ۱۳۴۰ بیش از ۳۳۴٬۲۱۹٬۷۰۰ ریال بود و در سنجش با تیر ماه ۱۳۳۹ بیش از ۲۲٬۵۵۳٬۷۰۰ ریال افزایش داشته است.
۱۱ امرداد ۱۳۳۴ کمیسیون برنامه مجلس شورای ملی با فراهم‌آوردن هشتاد میلیون ریال از دویست میلیون ریال وام، آمده در بند پنج برنامه‌های فوری راه‌آهن مصوب اسفند ۱۳۳۳ موافقت کرد.
۲۵ شهریور ۱۳۳۴ نخستین کلنگ ساختمان ایستگاه مرکزی راه‌آهن مشهد به وسیله وزیر راه برزمین زده شد. راه‌آهن میان تهران و آمل هفده سال قبل بنا به امر اعلیحضرت رضا شاه کبیر آغاز و کم کم بخش بزرگی از آن بجز شصت کیلومتر میان آبگرم و آمل ساخته شده بود، در شهریور ۱۳۲۰ و اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی ساختمان آن و دیگر کارهای عمرانی کشور بازایستاد، در این روز ساختمان این راه‌آهن دوباره از سرگرفته شد و هزینه آن نزدیک به سیصد میلیون ریال برآورد گردید.
۲۹ مهر ۱۳۳۴ برنامه جایگزینی خط راه‌آهن اندیمشک - اراک و خرید ۵۳۰ واگن به تصویب کمیسیون برنامه مجلس شورای ملی رسید.
۱۰ آبان ۱۳۳۴ قرارداد خرید هفتاد دستگاه لکوموتیو دیزل از کمپانی جنرال موتورز امریکا میان نمایندگان راه‌آهن دولتی ایران و جنرال موتورز بسته شد.
۲۰ آبان ۱۳۳۴ نخستین کلنگ ساختمان ایستگاه راه‌آهن تبریز بر زمین زده شد. همچنین تلفن بی‌سیم تهران و بوشهر در مراسمی گشوده شد. روز پسین راه جدید تهران - مشهد در گرمسار گشوده شد.
۲ اسفند ۱۳۳۴ دومین قرارداد ایران با بانک صادرات و واردات امریکا درباره چهارده میلیون دلار وام به ایران به امضا رسید. این اعتبار برای فراهم کردن لکوموتیوهای جدید و دراز کردن راه‌آهن میان بخش کوهستانی اندیمشک و اراک به دولت ایران داده شد.
۱۴ اسفند ۱۳۳۴ قرارداد خرید ابزار ارتباطی راه‌آهن جنوب بسته شد.
۱ اردیبهشت ۱۳۳۵ نخستین بخش لکوموتیوهای دیزل برای راه‌آهن دولتی ایران از چهارده میلیون دلار وام بانک صادرات و واردات امریکا خریداری شد.
۱۴ اردیبهشت ۱۳۳۵ ریل‌گذاری راه‌آهن تهران - مشهد تا ایستگاه بیهق در شاهرود پایان یافت.
۱۶ خرداد ۱۳۳۵ از سوی سازمان برنامه ۴۷ میلیون ریال برای ریل‌گذاری راه‌آهن مشهد و همچنین ۱،۷۰۰،۰۰۰ ریال برای آسفالت خیابان‌های بیرجند به وزارت راه داده شد.
۲۱ خرداد ۱۳۳۵ وزارت راه به آگاهی رساند که ریل‌گذاری راه‌آهن تهران - مشهد تا ایستگاه فردوسی پایان یافته و ریل‌گذاری به سوی مشهد آغاز شده است.
۳۱ امرداد ۱۳۳۵ راه‌آهن مشهد به ایستگاه خیام در ۱۸ کیلومتری نیشابور و ۸۱۰ کیلومتری تهران رسید. با ریل‌گذاری ۱۱۶ کیلومتر دیگر کار ساختمان راه‌آهن تهران - مشهد به پایان می‌رسد.
۳۰ مهر ۱۳۳۵ در آیینی ایستگاه راه‌آهن مراغه گشوده شد. ساختمان راه جدید تهران - ساوه به درازای ۱۲۷ کیلومتر پایان یافت و مورد بهره‌برداری قرارگرفت.
۱۰ دی ۱۳۳۵ نخستین ترن مسافربری از تهران به سوی مراغه به راه افتاد و بهره‌برداری از این راه‌آهن آغاز شد.
۱۶ دی ۱۳۳۵ نخستین ترن مسافربری تهران - مشهد وارد مشهد شد. درازای این راه‌آهن ۹۲۶ کیلومتر است.
۱۱ اردیبهشت ۱۳۳۶ شاهنشاه با ترن سلطنتی از تهران رهسپار مشهد شدند و در میان هلهله و شادی مردم روز پسین مورد پیشباز قرارگرفتند و با سفت کردن پیچ و مهره راه‌آهن تهران - مشهد را گشودند.
۴ شهریور ۱۳۳۶ برای خرید هشتصد و پنجاه هزار تراورس بتونی، میان راه‌آهن دولتی ایران و یک کمپانی فرانسوی قراردادی به مبلع دو میلیون و دویست و شش هزار دلار برای دو سال بسته شد.
۸ اسفند ۱۳۳۶ راه‌آهن تهران - مراغه به تبریز پیوست و بهره‌برداری از آن آغاز شد.
۱ اردیبهشت ۱۳۳۷ شاهنشاه برای گشودن راه‌آهن تهران - تبریز با ترن سلطنتی رهسپار تبریز شدند. ۴ اردیبهشت شاهنشاه با سفت کردن آخرین پیچ راه‌آهن تبریز و بریدن نوار سه رنگ، راه‌آهن تهران - تبریز را گشودند و در این هنگام نخستین ترن مسافربری تهران وارد ایستگاه تبریز شد.
۲۵ خرداد ۱۳۳۷ راه‌آهن نوین تبریز - جلفا در آیینی با گذر نخستین ترن مسافری گشایش یافت.
۱۸ شهریور ۱۳۳۷ دکتر اقبال به همراه کابینه خود از سپاهان رهسپار نطنز و کاشان شدند. در کاشان ریل‌گذاری راه‌آهن کاشان - سپاهان در بودن ایشان و وزیران آغاز شد. این راه‌آهن از یک سو کاشان را به سپاهان و از سوی دیگر سپاهان را به یزد پیوند می‌دهد.
۳ اسفند ۱۳۳۸ موافقت‌نامه اجرایی بکاربردن کمک بلاعوض امریکا برای ساختن راه‌آهن شرفخانه - قطور در تهران به امضا رسید. این راه‌آهن کشور ایران را به ترکیه می‌پیوندد.
۲۵ اردیبهشت ماه ۱۳۳۹ بهره‌برداری از پل سیاه کارون در اهواز که راه‌آهن از روی آن می‌گذرد آغاز شد.
۲ آبان ماه ۱۳۳۹ کار ریل‌گذاری راه‌آهن بندرشاه - گرگان پایان یافت و آماده بهره‌برداری شد.
۲۷ دی ماه ۱۳۳۹ وزارت راه نیز به آگاهی رساند که در آذر ماه گذشته درآمد راه‌آهن ایران بیش از ۳۲۵،۹۰۰،۰۰۰ ریال بود و نسبت به سال گذشته ۲۹،۳۰۰،۰۰۰ ریال افزایش داشته است.
۱۴ بهمن ماه ۱۳۳۹ درازای راه‌آهن دولتی ایران که در سال جاری مورد بهره‌برداری قرارگرفته بود به ۳،۵۱۷ کیلومتر رسید. وزارت راه به آگاهی رساند که در سال جاری افزون بر نگاهداری و بازسازی راه‌های کشور، ۴۶۰ کیلومتر راه نوین اسفالت و ۴۵۲ کیلومتر راه درجه یک ساخته و نزدیک به سی و دو پل بزرگ در مسیر این راه‌ها بنا شد. افزون برآن از ۱،۱۵۴ کیلومتر شاهراه سراسری خرمشهر - بندر پهلوی بیش از دویست کیلومتر آن ساخته شد و از ۸۹۲ کیلومتر شاهراه غربی همدان، خسروی، کرمانشاه، سقز، شاه‌آباد، نزدیک به ۱۰۰ کیلومتر آن ساخته شد. اسفالت ۶۲٪ راه تهران - ساوه نیز به پایان رسید.
۷ امرداد ماه ۱۳۴۰ سخنگوی وزارت راه به آگاهی رساند که درآمد راه آهن سراسری ایران در تیر ماه ۱۳۴۰ بیش از ۳۳۴٬۲۱۹٬۷۰۰ ریال بود و در سنجش با تیر ماه ۱۳۳۹ بیش از ۲۲٬۵۵۳٬۷۰۰ ریال افزایش داشته است.
۲۹ فروردین ماه ۱۳۴۱ هیات دولت دریافت ۸٬۱۳۷٬۰۰۰ دلار وام از امریکا برای ساختمان راه آهن ایران از قره تپه تا قطور را پذیرفت.
۲۶ آذر ماه ۱۳۴۱ آیین نامه ساختمانی وزارت راه و راه آهن سراسری ایران به تصویب هیات وزیران رسید.
۱۳ شهریور ماه ۱۳۴۲ آیین نامه گذرگاه‌های راه آهن دولتی ایران از تصویب هیات وزیران گذشت.
۱ اسفند ماه ۱۳۴۲ با افزایش بودجه اداره کل ساختمان وزارت راه، قانون راجع به ساختمان خطوط فرعی راه‌آهن دوکوهه دپوی تهران و منظریه قم از مجلس شورای ملی گذشت.
۱۶ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ ساعت ۹ بامداد ترن شاهنشاه و شهبانو در میان هلهله و غریو شادی "جاوید شاه" وارد ایستگاه گرگان شد. در ایستگاه استاندار مازندران، رییس‌های اداره‌ها و نمایندگان مردم به پیشباز آمده بودند. شاهنشاه پس از ورود ایستگاه نوین راه آهن گرگان را گشودند.
۱۰ خرداد ماه ۱۳۴۳ ساعت ده بامداد قرارداد وام ۷٬۸۴۰۰۰۰ دلار برای ساختمان راه آهن ۸۰ کیلومتری شرفخانه - قطور در استان آذربایجان میان مهندس اصفیا مدیر سازمان برنامه و جولیوس هولمز سفیر کبیر امریکا دستینه شد. این هشتاد گیلومتر از نزدیکی "قره تپه" در ایران آغاز و از راه شاپور، بابکان، سرای، زری، رازی به مرز ترکیه خواهد رسید. درازای زمان بازپرداخت وام ۳۵ سال می‌باشد و بهره آن ۳٫۵٪ در سال خواهد بود. دولت ترکیه نیز با دریافت وامی از دولت امریکا راه آهن ترکیه را تا مرز ایران خواهد کشید و بزودی راه آهن سراسری ایران - ترکیه آماده بهره‌برداری خواهد بود.
۱۱ مهر ماه ۱۳۴۳ بیش از ۲۵۰۰۰ متر مربع از زمین‌های راه آهن جنوب که به ۹۲۰ تکه بخش شده بود به کارکنان راه آهن جنوب کشور داده شد.
۴ شهریور ماه ۱۳۴۴ راه آهن نوین شرفخانه - قطور راه آهن سراسر ایران را به شبکه راه آهن اروپا پیوند می‌دهد. با به پایان رسیدن راهسازی و ساختمان راه‌آهن شرفخانه - قطور که بی گمان یکی از جالب‌ترین برنامه‌های عمرانی منطقه آذربایجان می‌باشد، خط آهن سراسری ایران تا شبکه راه آهن اروپا از راه کشور همسایه ترکیه کشیده خواهد شد. راه آهن شرفخانه - قطور همان دنباله راه آهن تهران - تبریز است که شهرهای مهم کشور را به قطور که شهر مرز میان ایران و ترکیه می‌باشد پیوند می‌دهد که شش ماه زودتر از زمان پیش‌بینی شده به پایان خواهد رسید. درازای این راه آهن ۲۴۴ کیلومتر است. مهندس علی تبریزیان سرپرست قطعه ۴ گفت: قطعه ۴ نزدیک به ۱۸ کیلومتر می‌باشد که ساختن آن به کمپانی آریکان واگذار شده بود. بلندای این راه آهن از دریا ۱۴۵۰ متر است. در این پروژه شرکت آریکان یک میلیون متر مکعب کوهبری سنگی و ۳۰۰ هزار متر مکعب خاک جا به جا کرده است. قطعه چهار این راه آهن دربرگیرنده ۴ تونل و ۱۳۵ پل می‌باشد. بزرگترین تونلی که این کمپانی در فطعه ۴ ساخته است به درازای ۴۱۹ متر و کوچکترین تونل ۹۷ متر می‌باشد.
۲۵ شهریور ماه ۱۳۴۴ ایستگاه نوین راه‌آهن تبریز با بیانات تیمسار صفاری استاندار آذربایجان شرقی و مهندس پزشکی رییس ناحیه راه‌آهن و کشتیرانی آذربایجان در روز ۲۵ شهریور ماه روز آغاز بیست و پنجمین سال بر تخت شاهنشاهی ایران نشستن همایونی گشوده شد.[۳۳] پروژه ساختمان ایستگاه تبریز در سال ۱۳۳۸ به دست مهندسین ایرانی ریخته و پیاده شد. ایستگاه نوین راه‌آهن تبریز مرز ایران را به ترکیه و از آنجا به اروپا پیوند می‌زند. این پروژه در خاورمیانه همانند ندارد و از بودجه عمرانی سازمان برنامه از سوی وزارت راه و زیر سرپرستی اداره کل ساختمان راه‌آهن انجام یافته است.
۵ مهر ماه ۱۳۵۰ در پیشگاه شاهنشاه آریامهر و جودت سونای پرزیدنت ترکیه، راه آهن ایران - اروپا گشایش یافت. [۳۴] شاهنشاه آریامهر برای شرکت در آیین گشایش این راه به شهر وان در ترکیه تشریف فرما شدند. در این سفر آقایان امیرعباس هویدا نخست وزیر، اسداله علم وزیر دربار شاهنشاهی، شالچیان وزیر راه، سام وزیر کشور، میرفندرسکی قایم مقام وزیر امور خارجه، تیمساز سپهبد شفقت ژنرال آجودان شاهنشاه، هرمز قریب رییس کل تشریفات شاهنشاهی، آتابای معاون وزارت دربار شاهنشاهی، انوشیروان کاظمی رییس اداره سنتو در وزارت امور خارجه، امیر بختیار قایم مقام رییس کل تشریفات شاهنشاهی، تیمسار بدره ای معاون گارد شاهنشاهی، سفیران ترکیه، پاکستان، امریکا و انگلیس در دربار شاهنشاهی در رکاب شاهنشاه بودند.
۱۶ فروردین ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی - همه خط های راه‌آهن سراسری ایران استاندارد و مدرنیزه می‌شود. خط کمربندی راه‌آهن کشیده خواهد شد. سمپوزیوم راه‌آهن دولتی ایران با شرکت متخصصان فنی کشورهای انگلستان، فرانسه، آلمان، سوئیس، شوروی و ژاپن و هندوستان تشکیل شد. این سمپوزیوم تا تاریخ ۱۸ فروردین ماه جاری در محل ایستگاه مرکزی راه‌آهن تهران ادامه خواهد یافت. سمپوزیوم بین‌المللی راه‌آهن برای تهیه ویژگی‌ها و چگونگی استاندار و مدرنیزه کردن چهار هزار و ۵۲۵ کیلومتر خطوط موجود راه‌آهن سراسری ایران و همچنین خطوطی که در برنامه‌های عمرانی آینده در کشور ایجاد می‌شود، تشکیل شده است. در سمپوزیوم راه‌آهن دولتی ایران دو کمیته مختلف تشکیل شده است: در یک کمیته مشخصات فنی دستگاه‌های ارتباطی و علائم الکتریکی راه‌آهن و در کمیته دیگر مشخصات لازم برای برقی کردن خطوط راه‌آهن توسط متخصصین مربوط مورد بررسی قرار می‌گیرد و پس از گفتگوها و تبادل نظرهای لازم، مشخصات فنی کلی که قابل اجرا برای خطوط جدید راه‌آهن ایران باشد تهیه می‌شود. در حال حاضر راه‌آهن ایران برنامه‌های وسیع گسترش شبکه خطوط آهن و مدرنیزه کردن خطوط موجود را در دست اجرا دارد که برقی کردن راه‌آهن تبریز- جلفا و ادامه تکمیل خط آهن تهران- اصفهان، زرند- کرمان- بندرعباس و دو خطه و برقی کردن راه‌آهن تهران- بندر شاهپور و خرمشهر- اهواز و همچنین دو خطه و برقی کردن راه‌آهن تهران- تبریز از آن جمله است. احداث خط کمربندی راه‌آهن در اطراف تهران و ایجاد گارمانوری و دو خطه و برقی کردن خط آهن تهران- مشهد نیز در برنامه‌های راه‌آهن قرار دارد. سایر برنامه‌های راه‌آهن برای توسعه بشکه راه‌آهن سراسری کشور عبارت است از: ایجاد راه‌آهن دو خطه برقی در مسیرهای کرمان- بم، زاهدان- میرجاوه، اصفهان- اهواز، مشهد- سرخس و همچنین ایجاد راه‌آهن سراسری کناره خلیج فارس از اهواز به بندر شاهپور و بندرعباس و امتداد آن تا بندر چابهار.
۲۰ خرداد ماه ۲۵۳۵ با اجرای قانون بازرگانی شدن راه آهن دولتی ایران نه تنها هیچگونه تغییری در پرداخت مزایا و حقوق کارکنان این مؤسسه داده نخواهد شد، بلکه وضع آنان از جهات مختلف بهتر هم خواهد شد. امروز پاکدامن، معاون وزارت راه و ترابری و سرپرست راه‌آهن دولتی ایران به خبرنگار ما گفت: در جلسه گذشته مجلس شورای ملی لایحه بازرگانی شدن راه‌آهن دولتی ایران تقدیم شد. بر اساس این لایحه، راه‌آهن دولتی ایران منحل می‌شود و شرکت سهامی راه‌آهن ایران با وظایف و مسئولیت‌های تازه‌ای شروع بکار می‌کند. با بازرگانی شدن راه‌آهن هیچگونه تغییری در وضع کارمندان این دستگاه از نظر حقوقی و شغلی پدید نخواهد آمد. وی افزود: کارمندان شرکت راه‌آهن نیز همچون دیگر شرکت‌های دولتی، مانند شرکت مخابرات، ذوب‌آهن، معاملات خارجی و غیره، رسمی و طبق ضوابط قانون استخدام کشوری خواهند بود و از نظر شغلی و حقوقی نه تنها در وضع آنها دگرگونی ایجاد نخواهد شد، بلکه چون مؤسسه راه‌آهن که به صورت یک شرکت بازرگانی در خواهد آمد و بودجه انتفاعی خواهد داشت، کارمندان آن مزایا بیشتری نیز ممکن است با توجه به مشاغلی که دارند دریافت کنند. آقای پاکدامن در پایان سخنان خود گفت: هیچگونه نگرانی برای کارمندان و کارگران راه‌آهن دولتی ایران پس از اجرای قانون شرکت راه‌آهن وجود ندارد.
قوانین فراهم ساختن اعتبار و پرداخت هزینه‌های راه‌آهن سراسری ایران
۶ اسفند ماه ۱۳۰۶ قانون ویژه ساختن درآمد راه آهن جلفا به تبریز برای خرید ابزار و بازسازی و ساختن بناهای مورد نیاز راه آهن به تصویب رسید.
۱۱ خرداد ۱۳۰۹ قانون دویست هزار تومان اعتبار از محل وجوه انحصار قند و شکر برای نگاهداری و اداره‌کردن خطوط راه‌آهن
۳۱ فروردین ماه ۱۳۱۰ قانون پنج میلیون و دویست و پنجاه هزار تومان اعتبار بابت مخارج تکمیل راه‌آهن جنوب و مصارف مربوطه به راه‌آهن شمال در سال ۱۳۱۰
۳۰ خرداد ماه ۱۳۱۰ مجلس شورای ملی قانون اجازه تخصیص عایدات راه‌آهن رشت و پیله‌بازار به مخارج آن موسسه تا مدت پنج سال را تصویب کرد.
۶ مهر ماه ۱۳۱۰ قانون راجع به اعتبارات اضافی سنوات ۱۳۰۵ الی آذر ۱۳۰۹ اداره راه‌آهن و کشتیرانی آذربایجان
برای پرداخت هزینه‌های ساخت راه آهن و ایستگاه‌ها مجلس شورای ملی چندین قانون اعتبار این هزینه‌ها را تصویب کرد:
۲ آبان ماه ۱۳۱۰ قانون سه میلیون و پانصد هزار تومان اعتبار اضافی برای خرید مصالح ساختمان راه‌آهن در سال ۱۳۱۰
۲۸ اسفند ماه ۱۳۱۰ قانون هفتاد و دو میلیون و پانصد هزار ریال اعتبار برای مخارج مربوطه به راه‌آهن در سال ۱۳۱۱
۲۲ شهریور ماه ۱۳۱۱ قانون شش میلیون و ششصد هزار ریال اعتبار بابت خرید لوازم و مصالح اضافی راه‌آهن جنوب
۲۱ مهر ماه ۱۳۱۱ قانون راجع به مخارج مربوط به راه‌آهن زاهدان میرجاوه و لوله آب میرجاوه
۲۶ آبان ماه ۱۳۱۱ قانون ده میلیون ریال اعتبار اضافی جهت ادامه عملیات ساختمان راه‌آهن جنوب و تکمیل قسمتهای موجوده
۱۱ دی ماه ۱۳۱۱ قانون نوزده میلیون و یکصد هزار ریال اعتبار اضافی برای عملیات ساختمانی و مخارج مربوطه به راه‌آهن شمال
۵ اردیبهشت ماه ۱۳۱۲ قانون اجازه پرداخت سی ملیون ریال بابت مخارج دو ماهه فروردین و اردیبهشت ۱۳۱۲ راه‌آهن و سیمان سازی
۱۸ خرداد ماه ۱۳۱۲ قانون یک صد و هفتاد و پنج میلیون ریال اعتبار برای مخارج مربوطه به راه‌آهن در سال ۱۳۱۲
۱۸ تیر ماه ۱۳۱۲ قانون دوازده میلیون و نهصد و بیست هزار ریال اعتبار جهت مخارج مربوط به راه آهن در سال ۱۳۱۲
۲ مهر ماه ۱۳۱۲ قانون اجازه پرداخت پانصد هزار ریال قرضه به اداره راه آهن و کشتیرانی آذربایجان
۹ مهر ماه ۱۳۱۲ قانون راجع به عواید بهره‌برداری راه‌آهن
۱۸ آبان ماه ۱۳۱۲ قانون یک صد و پنجاه هزار لیره اعتبار برای خریداری واگون و لکوموتیو راه آهن
۱۸ آبان ماه ۱۳۱۲ قانون راجع به عایدات و مخارج قسمتهای راه آهن شمال و جنوب و آذربایجان و زاهدان
۲۲ اسفند ماه ۱۳۱۲ قانون یک صد و هشتاد میلیون ریال اعتبار برای مصارف ساختمانی راه آهن در سال ۱۳۱۳
۳ تیر ماه ۱۳۱۳ قانون تخصیص چهارصد هزار لیره از وجوه ذخیره مملکتی به احتیاجات راه‌آهن و تاسیس دستگاه فانوس‌ها و علایم بحری در سال ۱۳۱۳
۱۲ امرداد ماه ۱۳۱۴ قانون اجازه پرداخت دویست هزار لیره جهت مخارج مربوط به راه‌آهن
۵ تیر ۱۳۱۷ مجلس شورای ملی قانون اجازه پرداخت یک صد و هفتاد میلیون ریال برای هزینه راه‌آهن در سال ۱۳۱۷ را برای پرداخت هزینه‌ها تصویب کرد و در
۱۰ مهر ماه ۱۳۱۷ قانون اجازه پرداخت پانصد هزار لیره از اندوخته کشور برای هزینه راه‌آهن و بندر شاهپور به تصویب رسید
۱۰ مهر ماه ۱۳۱۷ مجلس شورای ملی با پرداخت پانصد هزار لیره از اندوخته کشور برای هزینه راه آهن بندرشاهپور موافقت کرد.
۹ بهمن ماه ۱۳۱۷ قانون سیصد هزار لیره اعتبار اضافی برای هزینه‌های ارزی راه‌آهن و بندر شاهپور
۲۵ خرداد ماه ۱۳۱۸ راه آهن تهران - سمنان گشوده شد. این خط ۱۱۳ کیلومتر درازا دارد و ۷۴ میلیون ریال برای ساختن آن هزینه شده است. ساختن راه آهن تهران - سمنان در پانزده ماه به پایان رسید.
۱۷ اسفند ماه ۱۳۱۸ راه آهن تهران - قزوین گشوده شد. درازای این خط ۱۵۰ کیلومتر و هزینه ساخت آن ۶۰ میلیون ریال بوده است.
قوانین فرستادن دانشجو در رشته راه آهن به اروپا و پرداخت هزینه آنان از پول مردم ایران
۲۰ خرداد ماه ۱۳۰۷ قانون اجازه پرداخت مخارج تکمیل ساختمان راه‌آهن و مخارج اعزام محصل به اروپا برای فراگرفتن معلومات راجع به راه‌آهن و معادن و ذوب‌آهن به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
۹ تیر ۱۳۰۸ قانون اجازه اعزام سی نفر محصل برای تحصیل عملی راه‌آهن به اروپا از سوی مجلس شورای ملی تصویب شد. روز ۴ مهر ماه ۱۳۰۸ دانشجویان راه آهن که برای فراگیری علوم مهندسی درباره راه آهن روانه اروپا بودند به پیشگاه اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی شرفیاب شدند. برای این دانشجویان پیشتر کت و شلوار و کراوات فراهم شده بود.
۴ مهر ماه ۱۳۰۸ سی و نه تن از دانشجویان راه آهن که برای تکمیل تحصیلات خود عازم اروپا بودند به پیشگاه اعلیحضرت رضا شاه شرفیاب شد.
۱۱ مهر ماه ۱۳۰۸ قانون اجازه انتخاب کسری محصلین اعزامی هذه‌السنه ۱۳۰۸ برای فنون راه‌آهن از بین محصلین ایرانی مقیم خارجه
۱۱ خرداد ۱۳۰۹ قانون دویست هزار تومان اعتبار از محل وجوه انحصار قند و شکر برای نگاهداری و اداره‌کردن خطوط راه‌آهن
۱۳ خرداد ۱۳۰۹ قانون اجازه پرداخت اضافه مخارج محصلین راه‌آهن و معادن
۳ تیر ۱۳۰۹ قانون اجازه پرداخت دوازده هزار تومان کسر مخارج محصلین عملی راه‌آهن
۲۶ مهر ۱۳۰۹ قانون اجازه اعزام سی شاگرد به خارجه برای تحصیلات فنون عملی راه‌آهن به مدت دو سال
۱۱ دی ماه ۱۳۱۱ قانون راجع به مخارج تحصیل نود نفر محصلین فنون علمی و عملی مربوطه به راه‌آهن از سوی مجلس شورای ملی تصویب شد و اعتبار مربوط به تحصیل این دانشجویان فراهم شد.
۲۱ خرداد ۱۳۱۲ قانون تمدید مدت تحصیلی سی نفر محصلین فنون عملی راه‌آهن به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
قوانین استخدام مهندسین و کارشناسان خارجی
۲۴ آبان ماه ۱۳۰۵ مجلس شورای ملی با استخدام ۱۱ تن مهندس از امریکا برای راه آهن ایران موافقت کرد.
۳۱ تیر ۱۳۰۹ قانون اجازه استخدام مسیو وان‌در هولست بلژیکی برای مهندسی اداره راه‌آهن ایران به مدت شش ماه
۸ مهر ۱۳۰۹ قانون اجازه استخدام حجمه سوزوکی مهندس ژاپونی به سمت مهندس اداره راه‌آهن ایران برای مدت شش ماه
۵ اردیبهشت ماه ۱۳۱۰ قانون اجازه استخدام سه نفر متخصص آمریکایی برای خدمت در راه‌آهن جنوب به تصویب مجلس شورای ملی رسید
۲۴ امرداد ماه ۱۳۱۰ قانون اجازه استخدام ۶۷ نفر مهندسین و اعضای فنی راه‌آهن از اتباع ممالک خارجه برای مدت دو سال به تصویب مجلس شورای ملی رسید
- - قانون اجازه استخدام دو نفر مهندس دانمارکی و یک نفر مهندس نروژی برای ساختمان بنادر و بهره‌برداری خطوط راه‌آهن - مصوب ۱۸ خرداد ۱۳۱۲ مجلس شورای ملی
- - قانون اجازه استخدام دو نفر مهندس سوئدی برای اداره مرکزی راه‌آهن - مصوب ۸ شهریور ۱۳۱۲ مجلس شورای ملی
- قانون اجازه استخدام دو نفرمهندس سوئدی برای تصدی کارخانجات تعمیر راه‌آهن - مصوب ۲۴ تیر ۱۳۱۳ مجلس شورای ملی
- قانون اجازه استخدام هاری هاکلین مهندس راه‌آهن سوئد – مصوب ۲۰ شهریور ۱۳۱۴ مجلس شورای ملی
- قانون اجازه استخدام نوزده نفر مهندسین و متخصص خارجی برای ساختمان راه‌آهن – مصوب ۱۰ خرداد ۱۳۱۸ مجلس شورای ملی
- قانون اجازه استخدام هیجده نفر مهندسین و متخصصین کارمندان خارجی ساختمان خطوط راه‌آهن – مصوب ۸ شهریور ۱۳۱۸ مجلس شورای ملی
- قانون اجازه استخدام ۲۷ نفر مهندسین و متخصصین کارهای ساختمانی راه‌آهن - مصوب ۲ تیر ۱۳۱۹ مجلس شورای ملی
- قانون راجع به اجازه استخدام آقایان مهندس والتر نیهوس و مهندس لیب کریستین- مصوب ۱۴ دی ۱۳۳۷ مجلس شورای ملی و ۱۸ بهمن ۱۳۳۷ مجلس سنا
پیوست قانون اجازه استخدام ۲۷ تن مهندسین و کارشناسان راه آهن
| شماره ترتیب | تبعیت | سمت | میزان حقوق | میزان ارز | میزان هزینه مسافرت | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | هورمستاد گوستاف | سوئد | مهندس ایستگاه | ۳۵۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۵۰ لیره |
| ۲ | گرانلی هانس | سوئد | مهندس ایستگاه | ۳۵۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۶۰ لیره |
| ۳ | تانکوال استن | سوئد | مهندس ایستگاه | ۳۵۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۶۰ لیره |
| ۴ | رومبنس هوگو | لتونی | مهندس ریل‌گذاری | ۴۵۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۴۵ لیره |
| ۵ | گوستاو بیر | آلمان | مهندس محاسب فنی | ۴۰۰۰ ریال | ۲۰ درصد | |
| ۶ | ویلهلم ساپف | آلمان | سرمهندس کل ساختمان راه‌آهن | ۱۴۰۰۰ ریال | ۵۰ درصد | |
| ۷ | وامپفلرورنر | سویس | مهندس قطعه | ۵۵۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۶۰ لیره |
| ۸ | گورت گیلنستن | سوئد | مهندس قطعه | ۵۵۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۶۰ لیره |
| ۹ | جومساس انکارت | نروژ | معاون مهندس قطعه | ۳۵۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۵۰ لیره |
| ۱۰ | گونتر برک اتو | سوئد | مهندس قطعه | ۵۵۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۶۰ لیره |
| ۱۱ | اریه ساموئل | فلسطین | محاسب فنی | ۳۰۰۰ ریال | ۲۰ درصد | |
| ۱۲ | لوف آرتور | سوئد | مهندس قطعه | ۴۰۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۵۰ لیره |
| ۱۳ | سیرمس کارلیس | لتونی | معاون مهندس قطعه | ۳۵۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۴۵ لیره |
| ۱۴ | اریک لیونکویست | سوئد | مهندس برای اداره مرکزی | ۵۰۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۶۰ لیره |
| ۱۵ | کریستوفر فراسکیونلیسن | نروژ | مهندس قطعه | ۶۰ لیره | ۵۰ درصد | ۶۰ لیره |
| ۱۶ | ویلهلم فرانس | آلمان | رییس تاسیسات فنی اداره مرکزی | ۵۵۰۰ ریال | ۳۰ درصد | |
| ۱۷ | گیولاسنتکرانی | هنگری | مهندس محاسب برای اداره مرکزی | ۳۵۰۰ ریال | ۲۰ درصد | |
| ۱۸ | ویلی پروشاسکا | چک اسلواکی | مهندس قطعه ۱۱ سمنان – مشهد | ۵۰۰۰ ریال | ۳۰ درصد | |
| ۱۹ | کنزلر | سویس | مهندس قطعه ۱۱ تهران – آذربایجان | ۵۵۰۰ ریال | ۳۰ دلار | |
| ۲۰ | روبرخت والتر | سویس | مهندس حوزه ۲ تهران – آذربایجان | ۷۵۰۰ ریال | ۴۰ دلار | ۸۰ لیره |
| ۲۱ | لوکزینکر | سویس | مهندس حساب پل‌ها | ۷۵۰۰ ریال | ۳۰ دلار | ۶۰ لیره |
| ۲۲ | برونو ورنلی | سویس | مهندس قطعه ۱۲ گرمساز – مشهد | ۴۵۰۰ ریال | ۳۰ دلار | ۶۰ لیره |
| ۲۳ | وسکولی اگوست | سویس | قطعه ۱۲ تهران – آذربایجان | ۵۵۰۰ ریال | ۳۰ درصد | ۶۰ لیره |
| ۲۴ | کارل امیل السن | دانمارک | رییس دایره فنی اداره مرکزی | ۶۵۰۰ ریال | ۵۰ درصد | |
| ۲۵ | کارل فردریک نیلسن | دانمارک | مهندس اداره مرکزی | ۵۵۰۰ ریال | ۵۰ درصد | |
| ۲۶ | هانریک کلینگر | آلمان (اتریش) | مهندس قطعه ۱۰ آذربایجان | ۵۵۰۰ ریال | ۵۰ درصد | |
| ۲۷ | ادوین ودین | سوئد | مهندس قطعه ۹ آذربایجان | ۶۰۰۰ ریال | ۵۰ درصد |
- جدول: دوره ۱۲ - جلد ۱ - صفحه ۴۸۸ الی ۴۹۰
فرتورها
منبع
- ↑ قانون اجازه ساختن خطوط آهن اصلی و مهم مملکت
- ↑ Henry Ulen, Railway Constructing Company
- ↑ قانون اجازه ساختن خطوط آهن اصلی و مهم مملکت
- ↑ Syndicat pour Chemin de fer en Perse
- ↑ Konsortium fuer Bauausfuehrungen in Persian
- ↑ Julius Berger - Berlin
- ↑ Philip Holzmann - Frankfurt
- ↑ Siemens - Bauunion - Berlin
- ↑ قانون اجازه واگذاری نقشه‌برداری مفصل خط راه‌آهن به سندیکای متشکله از کمپانی امریکایی و کمپانی‌های آلمانی
- ↑ روزنامه اطلاعات شنبه ۱۰ فروردین ماه ۱۳۰۸
- ↑ Kampsax
- ↑ Jorgen Saxild, En dansk Ingeniors Erindringer, Lindhardt og Ringhof, 1971, Denmark, ISBN:877560102
- ↑ Jorgen Saxild
- ↑ Caroll
- ↑ Morgens Balch
- ↑ Neuhaus
- ↑ Ladislaus von Rabcewicz
- ↑ Neue Oesterreichische Tunnelbauweise
- ↑ Harry Hacklin
- ↑ قانون اجازه استخدام هاری هاکلین مهندس راه‌آهن سوئد
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ بهمن ۱۳۱۴ نشست ۳۹
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ دی ۱۳۱۴ نشست ۳۸
- ↑ بازدیدهای داخلی رضا شاه پهلوی
- ↑ بازدیدهای داخلی رضا شاه پهلوی
- ↑ روزنامه اطلاعات پنجشنبه ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۰۸
- ↑ Friedrich Krupp
- ↑ Henchel & Sohn
- ↑ Machinenfabrik Esslingen
- ↑ قانون یک صد و پنجاه هزار لیره اعتبار برای خریداری واگون و لکوموتیو راه آهن
- ↑ Reichsbahnzentralschule
- ↑ Hans Otto Nater
- ↑ روزنامه اطلاعات پنجشنبه ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۰۸
- ↑ بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر
- ↑ گشایش راه آهن ایران - ترکیه از سوی آریامهر شاهنشاه ایران و جودت سونای پرزیدنت ترکیه در شهر وان ۵ مهر ماه ۱۳۵۰