ذوب آهن آریامهر
| درگاه رضا شاه پهلوی | اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی | رضا شاه بزرگ - راه‌آهن سراسری ایران |
| معدن‌های آهن بافق، نیاز یک قرن کارخانه ذوب آهن آریامهر را برآورده می‌سازد |
ذوب آهن آریامهر - در روز ۲۳ اسفند ماه ۱۳۴۶ اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران با دست‌های خود نخستین لوحه زرین بنیادگذاری کارخانه ذوب آهن را در درون جعبه‌ای در دل زمین جای دادند. بر روی لوحه زرین چنین نقش بسته بود:
- به یاری ایزد توانا
- ما محمدرضا پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران
- نخستین کارخانه ذوب آهن ایران را به نام آریامهر بنیاد نهادیم
- یکهزار و سیصد و چهل و شش خورشیدی
داشتن کارخانه ذوب آهن یکی از آرزوهای اعلیحضرت رضا شاه بزرگ بود زیرا که کارخانه ذوب آهن نخستین و بنیادی‌ترین گام در جهت گسترش پای‌ساخت‌های کشور ایران بود. از کشور ایران در درازای ۱۳۰ سال سلطنت بیگانه مغول قاجار بر کشور ایران، ویرانه‌ای با بیمارهای گوناگون و مردمی بیسواد بر جای مانده بود. بیشتر مردم ایران کشاورزانی بودند که بر روی زمین‌هایی کار می‌کردند که خانواده قاجار مغول آن زمین‌های کشاورزی ایران را میان خود تقسیم کرده بودند و خود را مالکان بزرگ می‌نامیدند. این فئودال‌های قاجاری مالک زمین و جان رعیت‌ها یا برزگران ایرانی بودند. در چنین کشوری رضا شاه بزرگ نخستین شاهنشاه ایرانی، پس از حمله تازی با رای مردم ایران و تصویب مجلس شورای ملی، شاهنشاه ایران شد. همین مجلس شورای ملی نمایندگان ملت ایران سرانجام سلسله منفور مغول قاجار را منقرض کردند و پادشاهی را به رضا شاه پهلوی دادند و بنیان ایران نوین آغاز گردید.
کارخانه ذوب آهن صنعت مادر
۳ دی ماه ۱۳۰۶ قانون کوتاه کردن زمان مناقصه ابزار و ساختمان ذوب آهن به تصویب رسید. در روز ۱۱ دی ماه از سوی دولت آگهی مناقصه ذوب آهن در ایران به چاپ رسید. ۱۴ دی ماه از سوی وزارت خارجه آگهی مناقصه کارخانه ذوب آهن ایران در روزنامه‌های برجسته آلمان، فرانسه و انگلستان به چاپ رسید. پیش از این پروژه ذوب آهن و بنیان کارخانه ذوب آهن در شمال کشور برای ساختن ریل راه‌آهن برنامه ریزی شده بود. این کار با تصویب ساختمان راه آهن میان محمره (خرمشهر) و بندر خورموسی (بندر شاهپور) از سوی مجلس شورای ملی آغاز شد. از بودجه ۴،۵ میلیون تومانی که برای این کار ویژه شده بود، کارشناس آلمانی استخدام شد تا درباره بنیان ذوب آهن در ایران بررسی‌های مورد نیاز را انجام دهد. آهن مناسب برای کارخانه ذوب‌آهن و ساختن ریل‌های راه‌آهن در نزدیکی‌های سمنان پیدا شد ولی ذغال سنگ یافت نشد. کارخانه ذوب آهن به ذغال سنگ برای سوزاندن و پدید آوردن گرما برای ذوب آهن نیاز دارد، ولی ذغال سنگ مورد نیاز نزدیک به ۱۰۰ مایل دورتر از کارخانه بود، افزون بر آن، بیم آن می‌رفت که در درازای پانزده سال اگر کارخانه با گنجایش صد در صد کار بکند، معدن ذغال سنگ خالی از سنگ‌های کانی شود. سرانجام پروژه ذوب آهن به پایان سال ۱۳۰۷ فراافکنده شد.
در سال ۱۳۰۷ آگهی مناقصه برای ساختن ذوب آهن ایران در کشورهای اروپایی به چاپ رسید با این که که بررسی‌های انجام شده نشان داده بود که هزینه پیش بینی شده دو برابر بودجه‌ای است که مجلس شورای ملی به تصویب رسانده است. هنگامی که شرکت کروپ آلمان یکی از بزرگترین سازندگان پولاد و اسلحه دنیا تا پایان جنگ جهانی دوم هزینه ذوب آهن ایران را خیلی بیشتر پیش بینی کرده بود.
با برقراری دولت نوین برای بنیان ایران نوین، وزارتخانه‌ها، آموزش مردم، تغییر چهره شهرها، گسترش راه‌ها و سدها و تونل‌ها و کارخانه‌ها نیاز به کارخانه ذوب آهن بیشتر شد. بر پایه پیشنهاد اداره کل تجارت، "شورای اقتصاد" بنیان شد. اساسنامه شورای اقتصاد در نشست ۱۱ فروردین ماه ۱۳۱۶ به تصویب هیات وزیران رسید. شورای اقتصاد هم چنین برنامه اقتصادی کشور و روش اجرای آن را می‌بایستی که فراهم سازد و میان فعالیت‌های گوناگون در کشور هماهنگی بوجود بیاورد و فعالیت‌های پراکنده را به برنامه‌ای یک دست درآورد. نخستین نشست شورای اقتصاد در روز پنجشنبه ۲ اردیبهشت ماه ۱۳۱۶ برگزار شد و همواره نشست‌های شورا در دفتر نخست وزیر برگزار می‌شد. در این روز درباره قرارداد ذوب آهن در کرج با کمپانی دماگ - کروپ گفتگو شد.
دهمین نشست شورای اقتصاد ساعت پنج پس از نیم روز سه شنبه ۱ تیر ماه ۱۳۱۶ در اتاق کوچکی در کاخ سعدآباد در پیشگاه اعلیحضرت رضا شاه بزرگ برگزار شد. اعضای شورا که در این نشست بودند جم نخست وزیر، حسین علا رییس اداره کل تجارت، احمد حسین عدل رییس کل فلاحت، مهدی فرخ رییس کل صناعت، علی وکیلی رییس اتاق تجارت، محمود بدر کفیل وزرات مالیه، رضا قلی امیرخشروی رییس بانک ملی و محوی رییس بانک فلاحتی و ابوالحسن ابتهاج رییس دبیرخانه شورا. گفتگو درباره نیاز به برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت برای عمران کشور انجام یافت و پروژه ساختن ذوب آهن ایران از سر گرفته شد.
۲۳ مهر ماه ۱۳۱۶ نخستین سنگ بنیان کارخانه ذوب آهن در کرج به دست اعلیحضرت رضا شاه بزرگ نهاده شد.
۲۱ آبان ماه ۱۳۱۶ نخستین قرارداد برای ساختن کارخانه ذوب آهن ایران در کرج با کمپانی دماگ - کروپ آلمان بسته شد. پس از سال‌ها بررسی و ارزیابی، موافقت نامه‌ای میان دولت شاهنشاهی ایران و کنسرسیوم آلمانی (دماگ - کروپ) برای ساختن دو کوره با تولید روزانه ۱۵۰ تن، کارخانه فولاد، یک دستگاه نورد، ... ، ریخته‌گری، ابزار آهن ورزیده یا آهن نرم چکش خورده، خرد کننده ذغال سنگ، یک نیروگاه، و صنعت‌های وابسته چون آهک، امونیا و بنزول، قیر، چدن. قرار بر این شد که در درازای سه سال ساختن کارخانه ذوب آهن پایان یابد و ۱۲۰۰ کارگر به استخدام کارخانه درآیند زمانی که کارخانه با گنجایش کامل خود کار کند. پیشتر قرار بود که ساختمان اصلی ذوب آهن در جنوب تهران نزدیکی کارخانه سیمان سازی ساخته شود، ولی شهرستان کرج به سبب دسترسی داشتن به آب به جای شهر ری برگزیده شد. دشواری که پیش آمد ترابر ذغال سنگ از شهرهای زیرآب و ... به کرج بود یعنی ۳۵ مایل. با آنکه کار از روی برنامه پیش می‌رفت، تا سال ۱۳۲۰ که ارتش شوروی و انگلستان ایران را بمباران کردند و کشور را اشغال نظامی کردند، هنوز کارخانه ناتمام بود. این بدان معنا بود که همه پروژه کارخانه ذوب آهن به خطر افتاد، زیرا که پیوندها با آلمان بریده شد، که به نابودی پروژه انجامید. بخشی از ماشین‌های کارخانه ذوب آهن در کشتی‌هایی به سوی بندرهای کشور ایران در راه بودند که از سوی ارتش متفقین مصادره شد و بخشی دیگر در کشور آلمان ماند و زنگ زد و از میان رفت. بخشی از ساختمان ذوب آهن در کرج که به پایان رسیده بود مخروبه شد. هم چنین شمار کمی از کوره‌های ریخته‌گری آهن و کوره‌های دمشی بلند سنتی در مازندران وجود داشت و برپا سازی کارخانه نوین در این منطقه برای ذوب ۳۰۰ تن آهن در روز نیز در برنامه‌های آینده پیش بینی شده بود.
در روز ۳ شهریور ماه ۱۳۲۰ ارتش دو کشور استعمارگر شوروی و انگلستان شهرهای بی پدافند ایران را در شمال و جنوب ایران بمباران کردند و بسیاری از مردم ایران را کشتند و ویرانی های بسیار به بار آوردند و خاک ایران را اشغال کردند. استالین پافشاری کرد که رضا شاه بزرگ باید از ایران بیرون رود وگرنه شاهنشاهی را از ایران برخواهد انداخت. رضا شاه بزرگ در روز ۲۵ شهریور ماه ۱۳۲۰ کناره‌گیری خود را دستیه کرد و ولیعهد جوان ایران محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران شد.
شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی و ذوب آهن آریامهر
پس از جنگ دوم جهانی، دولت ایران برآن شد که کارخانه ذوب آهن کرج را بازسازی و کامل نماید تا ریل راه‌آهن، تراورس، تیرهای‌آهنی، تیرهای‌آهنی ساختمانی که به شکل I می‌باشد و ورقه‌های آهنی را تولید کند ولی گزارش مشاورین خارجی با این کار همداستان نبود. دولت ایران همچنان با پشتکار دنبال پروژه ساختن ذوب آهن ایران را دنبال می‌کرد و در درازای سال‌ها گروه‌های مشاور گوناگون با ۲۵ کارشناس نیز به همان نتیجه رسیدند که ذوب آهن کرج شدنی نیست. با اینکه کمپانی کروپ آلمان در سال ۱۳۳۱ خورشیدی موافقت کرد که قراردادش را برای ساختن ذوب آهن نو کند، ولی بانک جهانی[۱] درخواست دادن وام برای سرمایه گذاری در پروژه ذوب آهن ایران را رد کرد. در سال ۱۳۳۹ خورشیدی پیشنهادی از سوی شرکت مهندسی کایزر که در لندن دفتر داشت برای ساختن دستگاه نورد نخستین فاز کارخانه ذوب آهن در کرج را پیشنهاد داد ولی نتوانست از بانک جهانی وام بگیرد زیرا که حائز شرایط وام گرفتن از بانک جهانی نبود. پروژه ذوب آهن ایران برای برنامه عمرانی سوم برنامه ریزی شد.
دولت‌های غربی هم چنان دولت ایران را برای ساختن ذوب آهن سر می‌دواندند و ارزیابی‌های دروغ و گزارش‌ها و بررسی‌های ناامیدکننده برای دولت ایران می‌نوشتند. این بود چگونگی رفتار دولت‌های غربی که مبادا در ایران صنعت مادر ذوب آهن برپا شود و کشور ایران دستی از آستین درآورد و خود تولید کننده شود. تا اینکه پس از سی سال که از کوشش‌های رضا شاه بزرگ برای بنیان ذوب آهن می‌گذشت، اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران برآن شدند که در سال‌هایی که جنگ سرد به اوج خود رسیده بود به شوروی سفر کنند.
سفر شاهنشاه و شهبانو به مسکو
۳۱ خرداد ماه ۱۳۴۴ اعلحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی و علیاحضرت شهبانو به دعوت هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی به مسکو پرواز کردند.[۲] عباس آرام وزیر امور خارجه ایران و سفیر شوروی در تهران زمینه‌های سفر شاهنشاه آریامهر را به شوروی و گفتگوها برای بنیاد نهادن کارخانه ذوب آهن در ایران در برابر صادر کردن گاز به شوروی را فراهم ساخته بودند.
در فرودگاه مسکو آناستاس ایوانوویچ میکویان صدر هیات رییسه اتحاد جماهیر شوروی، الکسی کاسیگین، برژنف و دیگر بزرگان شوروی برای پیشباز شاهنشاه ایران و شهبانو در فرودگاه مسکو چشم به راه ورود اعلیحضرتین بودند.
در روز ۱ تیر ماه گفتگوها در کاخ کرملین میان شاهنشاه و برژنف، کاسیگین، میکویان و آندره گرومیکو وزیر امور خارجه آغاز شد. ۱۳ مهر ماه ۱۳۴۴ موافقتنامه ایران و شوروی درباره بنیاد کارخانه ذوب‌آهن و کارخانه‌های ماشین‌سازی و لوله‌کشی گاز و صادرات گاز نفت ایران به شوروی دستینه شد. سرانجام گفتگوها دستینه شدن قانون موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت شوروی برای ایجاد ذوب‌آهن و کارخانه ماشین‌سازی و نصب لوله گاز در ایران و دادن اعتبار بود که در نوزده ماده و یک پیوست در تاریخ بیست و سوم دی ماه سال ۱۳۴۴ برابر با سیزدهم ژانویه سال ۱۹۶۶ میلادی در شهر مسکو بسته شد. سپس این موافقتنامه در روز ۲۴ بهمن ماه ۱۳۴۴ به تصویب مجلس شورای ملی و روز ۴ اسفند ماه ۱۳۴۴ به تصویب مجلس سنا رسید. این قانون در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۴۴ با توشیح محمدرضا شاه پهلوی پروانه اجرا یافت.
پروژه موافقتنامه همکاری‌های فنی و اقتصادی دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی برای ساختن ذوب آهن، خط لوله گاز و کارخانه ماشین سازی اراک بر این پایه سازمان یافت که با سرمایه گذاری در ساختن خط لوله گاز، گازی که در هوا سوزانده می‌شد و به هدر می‌رفت، این گاز برای به راه انداختن چرخ‌های صنعت‌های داخلی و نیازمندی‌های خانگی مهار شود و به کارگرفته شود و سپس مازاد آن صادر شود و با درآمد به دست آمده گاز صادر شده، در صنایعی چون ذوب آهن، نیروگاه‌های برق، کارخانه‌های ماشین سازی، سدها، سیلوها و بسیاری دیگر کارخانه‌های ابزار آهنی که در صنایع دیگر به کار می‌روند، سرمایه‌گذاری شود.
برای دریافتن بزرگی کاری که شاهنشاه انجام دادند و با اراده آهنین خود برآن شدند که ذوب آهن ایران راه اندازی شود، حجم گازی که شرکت‌های نفتی در هوا آتش زده بودند از زمانی که نفت در مسجد سلیمان پیدا شد تا سال ۱۳۴۴ را اگر اندازه بگیریم و آن را نزدیک به پانسد هزار میلیون تُن برآورد کنیم، و گاز را به پایین‌ترین بها و ارزان‌تر از آب حساب کنیم، بهای گاز سوخته شده در هوا نزدیک ۷۵ میلیارد دلار خواهد شد.
برنامه ریزی‌ها برای ساختن و اداره امور فنی ذوب آهن نیز انجام یافت. از آنجا که شمار کارشناسان بسنده نبود، قرار شد که کادر فنی ایرانی به روشی آموزش یابد که در کوتاه زمانی به کارشناسان شوروی نیازی نباشد. افزون بر آن کارخانه ساختن ابزارهای یدک برای کارخانه ذوب آهن نیز خریداری شد. مدیریت ذوب آهن ایران از همان روز نخست به دست ایرانیان سپرده شد. گنجایش کارخانه ذوب آهن آریامهر برای تولید ۶۰۰ هزار تن فولاد خام در سال پیش‌بینی شد و گسترش کارخانه و بالابردن بازده کارخانه تا یک میلیون و دویست هزار تن ( ۱٫۲۰۰٫۰۰۰ تن ) شدنی بود. ساختمان ذوب آهن سه سال به درازا کشید تا مورد بهره برداری قرار گیرد و شمار کارکنان و کارمندان و کارگران برپایه پروژه تصویب شده ۷۱۱۰ تن مهندس و کمک مهندس و ۳۴۰ تن کارمند اداری و حسابداری و ۵۷۴۰ تن کارگر و تکنیسین پیش‌بینی شد.
۱۳ مهر ماه ۱۳۴۴ موافقتنامه ایران و شوروی درباره بنیاد کارخانه ذوب‌آهن و کارخانه‌های ماشین‌سازی و لوله‌کشی گاز و صادرات گاز نفت ایران به شوروی دستینه شد.
بنیاد ذوب آهن آریامهر ۲۳ اسفند ماه ۱۳۴۶
در روز ۲۳ اسفند ماه ۱۳۴۶ شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی برای بنیاد کارخانه ذوب آهن آریامهر ساعت ۹ بامداد به اسپهان وارد شدند و مورد پیشباز استاندار و سران و بزرگان قرارگرفتند. پس از اجرای آیین احترام نظامی و گزارش نظامی فرمانده توپخانه، آقای مهندس همایونفر استاندار اسپهان گزارشی به پیشگاه اعلیحضرتین داد. نزدیک به ساعت ۹ و ۴۵ دقیقه شاهنشاه و شهبانو با هلیکوپتر از فرودگاه اسپهان پرواز کردند و در پهنه کارخانه در ۴۵ کیلومتری جاده اسپهان - شهر کرد در "ریزلنجان" فرود آمدند و مورد پیشباز نخست وزیر امیرعباس هویدا، مهندس ریاضی رییس مجلس شورای ملی، شریف امامی رییس مجلس سنا، وزیران، ژنرال‌های ارتش، نمایندگان دو مجلس و شماری از سران و بزرگان کشوری و لشکری و هزاران تن از اهالی ریزلنجان قرارگرفتند.
نخست اعلیضرتین از نمایشگاهی که در پهنه کارخانه برپاشده بود بازدید کردند. سپس اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو به جای برنشاندن لوحه بنیادگذاری کارخانه ذوب آهن رفتند. دکتر عالیخانی وزیر اقتصاد و دکتر شیبانی مدیر عامل شرکت ملی ذوب آهن ایران گزارش‌هایی پیش از برنشاندن لوحه زرین کارخانه دادند. نخست دکتر عالیخانی وزیر اقتصاد در گزارش خود گفت: با پیدایش این واحد غول آسا نه تنها به نحو بی‌سابقه‌ای بر قدرت صنعتی و فنی کشور افزوده می‌شود، بلکه چهره مناطق مرکزی ایران دگرگونی فاحشی می‌یابد. به خاطر این طرح برنامه‌های زیرسازی عظیمی به صورت ساختمان سد شاه عباس کبیر - راه آهن اسپهان به یزد و کرمان - گسترش شبکه برق و غیره در سراسر این منطقه در دست اجراست. سپس مدیر عامل شرکت ذوب آهن ایران دکتر شیبانی نیز گزارشی به پیشگاه اعلیحضرتین داد و با گفتن رقم‌هایی، بزرگی این پروژه را یادآورشد : پهنه درونی کارخانه ۷۰۰ هکتار - حجم عملیات خاکریزی و خاک برداری بیش از ۱۴ میلیون متر مکعب - ساختمان‌های فلزی و آرماتور و فلزات گوناگون ۱۴۵۰۰۰ تن - ماشین آلات کارگذاشته بیش از ۸۰۰۰۰ تن - لوله کشی درون کارخانه ۱۴۳۰ کیلومتر - سیم کشی و کابل کشی درون کارخانه ۳۸۰۰ کیلومتر می‌باشد. با به راه افتادن کارخانه ذوب آهن بیش از ۲۴۰۰۰ تن به کار گماشته خواهند شد که از بیش از ۲۵۰۰ تن دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها و ۱۶۰۰۰ تن تکنیسین و کارگر زبده و بیش از ۵۰۰۰ تن کارگار ساده خواهند بود.
پس از شنیدن گزارش‌ها شاهنشاه با دست‌های خود نخستین لوحه زرین بنیادگذاری کارخانه ذوب آهن را در درون جعبه‌ای در دل زمین جای دادند و در جایگاه ویژه برنشاندند. بر روی لوحه زرین چنین نقش بسته بود:
- به یاری ایزد توانا
- ما محمدرضا پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران
- نخستین کارخانه ذوب آهن ایران را به نام آریامهر بنیاد نهادیم
- یکهزار و سیصد و چهل و شش خورشیدی
سرانجام شاهنشاه یکی از آرمان‌های ملی و آرزوهای دیرین هر ایرانی را جامه عمل پوشاندند. در این روز بزرگترین گام برای صنعتی کردن کشور برداشته شد که سرافرازی و سربلندی هر ایرانی را دربردارد. آنگاه شاهنشاه آریامهر پروانه بتون‌ریزی در جای بنای کوره بزرگ ذوب آهن را دادند. در این زمان اشک از چشمان باشندگان سرازیر شد. شاهنشاه و شهبانو با ریختن سکه‌های زر و سیم در جای کوره بلند ذوب آهن بیاناتی ایراد فرمودند:[۳]
- امروز برای ملت ایران روز مبارک و میمونی است، زیرا یکی از آرزوهای دیرین ملی، به خواست خداوند متعال برآورده شده است. استقلال ما در صنایع توام است با استقلال ما در سیاست. ما مشغول پی ریزی پایه‌های استقلال صنعتی کشور هستیم و ذوب آهن که رشته وسیعی از صنایع فلزی است، استقلال ما را تا درجه زیادی تامین می‌کند. صنایع پتروشیمی، ماشین سازی و آلومینیوم نیز به مقدار وسیعی وسایل پیشرفت و ترقی این مملکت را فراهم خواهد کرد. مژده دیگری که باید به ملت ایران بدهیم وجود معادن مس است که به مقدار قابل توجه و مننابهی در ایران موجود است.
پس از دادن پروانه بتن ریزی شاهنشاه آریامهر و شهبانو از ساختمان‌های اداری و فنی و خانه‌های کارکنان کارخانه ذوب آهن آریامهر بازدید فرمودند. شاهنشاه آریامهر پس از توشیح دفتر یادبود به همراه علیاحضرت شهبانو با هلیکوپتر به فرودگاه اسپهان و از آنجا به تهران بازگشتند.
روز ۲۴ اسفند ماه ۱۳۴۶ زادروز رضا شاه بزرگ و روز کارگر نمایندگان کارگران به پیشگاه شاهنشاه آریامهر باریافتند. در این باریابی اعلیحضرت همایون شاهنشاه فرمودند:[۴]
- بر اساس تامین منافع اکثریت این مملکت است که جزو آن طبقه شما در بالاترین سطوح قرارگرفته است، پس طبیعی است که نفشه دولت هرآنی، هر روزی حفظ منافع طبقات اکثریت منجمله طبقه زحمتکش و شریف کارگر ایران باشد، چه در ایجاد مشاغل جدید، چه در تامین حقوق حقه شما، چه از لحاظ دستمزد، چه از لحاظ بیمه‌های اجتماعی و چه از لحاظ سایر دستوراتی که هر روز صادر می‌شود، در اینکه توجه بکنند و ببینند قانون استقاده تا ۲۰ درصد منافع کارخانه‌ها درست انجام می‌شود و رسیدگی به آن و تدقیق و دنبال کردن موضوع. در قسمت بیمه‌ها همینطور. هر روز هر کاری که در بهبود وضعیت بتوانند انجام بدهند انجام می‌دهند. علاوه بر آن نقشه کلی خانه‌سازی است که ما اصولا برای ملت ایران داریم ولی آسانتر خواهد بود که بگوییم برای طبقه کارگر، برای اینکه در اطراف کارخانجات خیلی ساده تر می‌شود خانه‌های کارگری سازمانی یا غیر سازمانی ساخت. به هر صورت طرحش در دست مطالعه است و انشاالله بزودی مه مرحله اجرا درخواهد آمد. همان طوری که ذکر کردیم بیمه‌های گوناگون باید تمام زندگی افراد ایرانی را تامین بکند، به طوری که از روزی که کسی در این سرزمین به دنیا می‌آید تا روزی که چشم بر هم می‌نهد زندگی او در تمام مراحل تامین باشد، چه زندگی کودکی او، چه موقع جوانی و تحصیل در رشته‌های مختلف بخصوص در رشته‌های فنی، چه موقع کار و چه موقع کهولت و بازنشستگی.
اهالی استان اسپهان شادمان و خرسند از توجه‌هایی که به این استان شده بود و آن ساختن سد شاه عباس کبیر، دانشگاه صنعتی آریامهر اسپهان و کارخانه ذوب آهن آریامهر، از سراسر اسپهان سپاس بی کران خود را به اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر، شاهنشاه ایران زمین پیشکش کردند.
بازدید شاهنشاه از کارخانه ذوب آهن آریامهر
در روز ۲۳ اسفند ماه ۱۳۴۷ در پایان نخستین سال بنیاد کارخانه ذوب آهن آریامهر شاهنشاه در پیامی فرمودند:
- ... تردیدی نیست در دنیای پیشرفته امروز، اقتصاد ملی سالم بدون داشتن صنایع سنگین امکان پذیر نخواهد بود و به همین جهت صنایع پولادسازی ایران باید توسعه یابد تا کلیه نیازمندی‌های کشور را تامین نماید. ما روز بیست و سوم اسفند ماه را "روز ذوب آهن" می‌نامیم و اطمینان داریم شما ملت ایران هر سال چنین روزی شاهد پیشرفت‌های تازه کشور در رشته‌های مختلف صنعت خواهید بود.
کارخانه ذوب آهن آریامهر با ۱٬۳۰۰ مهندس و تکنسین شوروی، ۹۰۰ مهندس ایرانی و تکنسین ایرانی و ۳۳٬۰۰۰ کارمند و کارگر ایرانی که ۸٬۰۰۰ تن از آنان با دیدن دوره‌های آموزشی در شوروی، کارشناس ویژه شده بودند آغاز به کار کرد.
در روز ۱۵ اردیبهشت ماه ۱۳۴۸ شاهنشاه آریامهر به اسپهان تشریف فرما شدند و از کارهای ساختمانی کارخانه ذوب آهن بازدید فرمودند. در کنار کارخانه باشگاه قایق‌رانی و باشگاه جوانان ساخته شده بود. باشگاه جوانان از باشگاه مهندسین بسیار زیباتر ساخته شد و پهنه آن همانند کاخ ییلاقی پادشاه سوئد بود و در کنار آن از باغ‌های ژاپنی الهام گرفته شده بود و جایگاه‌های مجهز برای پیک نیک ساخته شد. در این بازدید از شاهنشاه درخواست شد که پروانه بدهند که برای کارکنان استراحتگاهی در کنار دریای خزر بنا شود. اعلیحضرت فرمودند دریاچه پشت سد شاه عباس کبیر که نزدیک شما است همانجا کمپ خود را بسازید. میان چادگان و تونل کوهرنگ جای زیبایی بود که برای بنای باشگاه چادگان برگزیده شد.
برای کارکنان ذوب آهن آریامهر شهرکی به نام "آریا شهر" ساخته شد که طرح آن را مهندسین جوان ایرانی کادر واحد طراحی شهرسازی و بسیاری از مهندسین نامی که به سمت مشاورین عالی در بررسی و پیشنهاد سنت‌های اصیل شهرسازی ایرانی دست اندرکار بودند دادند. پروژه آریا شهر در گردهم آیی آرشیتکت‌های پرآوازه دنیا در مکزیکوسیتی در سال ۱۹۷۵ برنده جایزه نخست شهرسازی دنیا شد. در دانشنامه شهرسازی [۵] در سال ۱۹۷۶ شناسه‌ها و ویژگی‌های "آریا شهر" به چاپ رسید. آریا شهر اسپهان شهری برای زندگی ۳۰۰٬۰۰۰ تن و قابل گسترش تا ۵۰۰٬۰۰۰ تن می‌باشد. شهر از محله‌های پنج تا شش هزار نفری و کوی‌هایی نزدیک به ۲۵٬۰۰۰ تا ۳۵٬۰۰۰ تن پیش بینی شد. شهر به فرم یک مارپیچ است که همه مرکزهای برزن‌ها و کوی‌ها را به یکدیگر پیوند می‌دهد. شهر به فرمی ساخته شد که شبکه راه‌ها در داخل هر کوی برای رفت و آمد کودکان به کودکستان و دبستان و یا رفت و آمد سالمندان به فروشگاه‌ها نیازی به گذشتن از راه‌های اتومیبل رو نداشته باشد. هم چنین خودروها بتوانند پس از گذشتن از نزدیک به ۲۰۰ متر به جاده‌های پیرامون برزن رسیده و به شبکه اصلی رفت و آمد ماشین وارد شوند. افزون بر این ۴۲۰۰ هکتار فضای سبز و یک هتل بزرگ با ۴۰۰ اتاق ساخته شد.
در روز ۲۳ اسفند ماه ۱۳۴۸ شاهنشاه آریامهر برای روز "ذوب آهن" در پیامی فرمودند:
- امروز خوشبختانه ذخایر زیرزمینی ما از نظر مواد اولیه و اصلی صنایع پولادسازی از قبیل ذغال سنگ و سنگ آهن برای نسل‌های آینده کافی است به همین جهت توسعه صنایع ذوب آهن کشور تا تامین کامل مصارف داخلی از اهم وظایف دولت‌های ما خواهد بود...
دیدار رسمی نیکلای پادگورنی رییس جمهور شوروی از ایران و کارخانه ذوب آهن آریامهر
در روز ۵ فروردین ۱۳۴۹ نیکلای پادگورنی رییس جمهوری شوروی برای دیدار رسمی شش روزه وارد تهران شد. روز ۸ فروردین ماه نیکلای پادگورنی از کارخانه ذوب آهن و پولادسازی آریامهر دیدن کرد.
در روز ۲۳ اسفند ماه ۱۳۴۹ شاهنشاه به مناسبت روز ذوب آهن و نخستین هفته صنایع فلزی پیامی به ملت ایران فرستادند و فرمودند:[۶]
- ملت عزیز ایران، سه سال پیش که اولین سنگ بنای نخستین کارخانه ذوب آهن ایران را بنیاد نهادیم، اطمینان داشتیم این طرح عظیم ملی با کوشش و پشتکار مهندسین و استادکاران و کارگران ایرانی با موفقیت به مرحله اجرا درخواهد آمد. اینک که اولین کاروان محمولات سنگ آهن و ذغال سنگ و سایر مواد اولیه به سوی این کارخانه روان شده و در آستانه بهره‌برداری از این صنعت بزرگ قرار داریم، کوشش در راه وصول به یکی از آرمان‌های بزرگ ملی ما قرین پیروزی شده است....خوشبختانه پیروزی‌هایی که روز به روز در کلیه جبهه‌ها نصیب ملت ایران می‌شود، شرایط مناسب و رضایت بخشی را برای نیل به این هدف فراهم می‌سازد. تردیدی نداریم که بهره برداری از این واحد صنعتی علاوه بر اینکه قطب اقتصادی عظیمی را که متکی بر منابع ملی است بوجود می‌آورد، در راه تربیت متخصصین ورزیده و متبحر و بالابردن سطح فنی کشور نیز اثری بارز خواهد داشت. مقرر داشته‌ایم، مقامات مسول نسبت به حراست و حفاظت منابع طبیعی کشور که مورد حاجت صنایع متالورژی است توجه مخصوص به عمل آورند تا از این ذخایر ملی در راه توسعه صنعت و اقتصاد کشور به نحو صحیح استفاده شود.
شاهنشاه آریامهر در روز ۲۳ اسفند ماه ۱۳۵۰ برای روز "ذوب آهن" پیامی فرستادند و فرمودند:[۷]
- بنایی که سنگ اول آن در ۲۳ اسفند ماه ۱۳۴۶ به منظور ایجاد نخستین کارخانه ذوب آهن در ایران نهاده شد، اینک به صورت یکی از بزرگترین مراکز فعالیت اقتصادی کشور درآمده است. گروه‌های کثیری از مهندسان، کارمندان، تکنسین‌ها و کارگران در جنوب و مرکز و شمال کشور روز و شب در زمنیه استخراج معادن، ارسال مواد اولیه از منابع داخلی به کارخانه، و تبدیل آنها به چدن و فولاد مجاهدت می‌کنند. چهار سال کوشش مداوم و ثمربخش هزاران تن از فرزندان این سرزمین، فعالیت این کارخانه و معادن وابسته بدان را به صورت منشا تحولی اساسی در صنایع و اقتصاد کشور درآورده است. آغاز موفقیت آمیز بهره برداری از واحدهای تولید کک و چدن کارخانه ذوب آهن آریامهر در سال ۱۳۵۰ نه تنها مظهر یک جنبش بزرگ صنعتی در کشور ما است، بلکه در عین حال تحقق پیروزمندانه یکی از خواست‌های دیرین ملت ایران است. انتظار داریم در سال ۱۳۵۱ با تکمیل واحدهای فولادسازی و نورد این کارخانه، فولاد نورد شده کارخانه آریامهر جایگزین تولیدات خارجی گردد.
گشایش ذوب آهن آریامهر در پیشگاه شاهنشاه و الکسی کاسیگین
الکسی کاسیگین رییس شورای وزیران اتحاد جماهیر سوسیالیستی برای بازدید کوتاهی از ایران و گشایش کارخانه ذوب آهن آریامهر در روز ۲۳ اسفند ماه ۱۳۵۱ وارد تهران شد. امیر عباس هویدا نخست وزیر به پیشباز حضرت کاسیگین آمده بود. از سوی امیرعباس هویدا میهمانی شام باشکوهی در کاخ وزارت امور خارجه برگزار شد. در این میهمانی الکسی کاسیگین در سخنانی گفت:
- دولت شوروی به گسترش همکاری با ایران اهمیت زیادی می‌دهد. ما خشنود هستیم که میان کشورهای ما پیوندهای خوبی بوجود آمده و برآینم در آینده نیز هر کاری را که به ما بستگی دارد انجام دهیم تا آنکه پیوندهای میان شوروی و ایران استوارتر گردد و این پیوندها به گونه تغییرناپذیری به سود دراز زمان ملت‌های دو کشور و به امر پایدار ساختن صلح و امنیت بین الملی در آسیا خدمت می‌کند.
۲۴ اسفند ماه ۱۳۵۱ شاهنشاه آریامهر، الکسی کاسیگین رییس شورای وزیران اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را در کاخ جهان نما پذیرفتند. در این روز کاسیگین از بخش‌های گوناگون موزه شهیاد آریامهر [۸] دیدن کرد. در این روز موافقتنامه همکاری در گسترش کارخانه ذوب آهن آریامهر میان دولت شاهنشاهی ایران و شوروی [۹] با بودن امیرعباس هویدا نخست وزیر والکسی کاسیگین نخست وزیر شوروی در وزارت امور خارجه دستینه شد و به آگاهی رسانده شد که دولت شوروی ۱۴۲ میلیون روبل وام برای گسترش کارخانه ذوب آهن آریامهر به دولت ایران خواهد داد و ایران و شوروی بریا گسترش کارخانه ذوب آهن آریامهر در گام نخست تا ۱٫۹ میلیون تن پولاد و سپس تا ۴ میلیون تن در سال همکاری خواهند نمود.
۲۵ اسفند ماه ۱۳۵۱ شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو برای گشایش مجتمع ذوب آهن آریامهر رهسپار اسپهان شدند. الکسی کاسیگین و دخترشان به همراه امیرعباس هویدا نخست وزیر راهی اسپهان شدند.
در پیشگاه شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و با بودن الکسی کاسیگین و امیرعباس هویدا نخست وزیر و بسیاری از بزرگان کشوری و لشکری در آیین باشکوهی مجتمع ذوب آهن آریامهر گشایش یافت. شاهنشاه در این آیین بسیار باشکوه فرمودند:[۱۰]
- جناب آقای الکسی کاسیگین نخست وزیر دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، میهمانان محترم، هم‌میهنان گرامی
- امروز برای من و شما پس از انتظار زیادی که ملت ایران در هفتاد سال اخیر تاریخ خود برای داشتن صنعت مادر و ضامن استقلال اقتصادی و سیاسی که همان صنعت پولاد باشد تحمل کرده روزی فراموش نشدنی است، زیرا بالاخره پس از آنکه در پنج سال پیش اولین سنگ آن در این نقطه نهاده شد، امروز می‌توانم نتیجه زحمات این چند سال را با مناظر پر ابهت و زیبا و دل انگیزی که در مقابل چشم همه هست مشاهده کنیم و به آن افتخار نماییم و از اینکه آرزوی دیرینه ما برآورده شده است شکرگزار باشیم. باید در این موقع از همکاری صمیمانه دولت اتحاد جماهیر شوروی و متخصصین وارد و متبحر که با کمال صمیمیت در این نقطه و در معادن ایران زحمت کشیده‌اند صمیمانه قدردانی بکنیم و به آن افراد با شهامتی که متاسفانه جان خود را در یک تصدف اتوبوس از دست داده‌اند درود فراوان بفرستیم و نسبت به بازماندگان آنها یک بار دیگر اظهار همدردی بنماییم....در کنگره بزرگداشت انقلاب ما در ششم بهمن، به شما ملت ایران گفته بودم که ما دو راه در مقابل کمپانی‌های خارجی می‌گذاریم تا یکی از آنها را انتخاب بکنند. امروز می‌توانم به شما بگویم که آنها راه دوم را انتخاب کرده‌اند، و اکنون اخذ هر گونه تصمیم و اداره حقیقی و کامل منابع نفت و مالکیت کامل تمام تاسیسات نفت ایران به ایران واگذار خواهد شد و شرکت‌های معتبر و معظم نفتی خارجی، فقط سفارش کننده مقدار نفتی که ما می‌توانیم به آنها تحویل بدهیم خواهند بود، و منفعت ما از هر بشکه نفت کمتر از هیچ یک از ممالک حوزه خلیج فارس نخواهد بود. مساعدتی که فکر می‌کنم این کمپانی‌ها اضافه بر قبول شرط ما کرده‌اند، این است که تمام متخصیصنی که هنوز ما بدان‌ها احتیاج داریم در شرکتی که ملیت ایرانی داشته و در ایران ثبت رسیده باشد در اختیار ما خواهد بود تا هر موقعی که وجود آنها را لازم بدانیم.... این کارخانه عظیم که تا چند سال دیگر چند برابر حالا توطعه پیداخواهد کرد برای شما مردم غیور و کارگران زحمتکش ایران بزرگترین وسیله افتخار است، ضمنا به شما زندگی روز به روز بهتری داده خواهدشد، هم برای شما خانه ساخته می‌شود، هم اینکه دستمزد شما کارگران صنایع ملی ایران که برای جامعه ایران کار می‌کنید مجموعش باید مساوی باشد با دستمزدی که به حداکثر در کارخانجات خصوصی داده می‌شود و آن دستمزد هم روز به روز زیادتر می‌شود و وضع شما همیشه لااقل به همان خوبی خواهد ماند.
آیین ویژه روز ذوب آهن آریامهر در کارخانه ۲۳ اسفند ماه ۲۵۳۶
در آیین ویژه روز ذوب‌آهن که امروز در کارخانه ذوب‌آهن آریامهر انجام گرفت، معینیان رئیس دفتر مخصوص شاهنشاهی پیام شاهنشاه آریامهر را خواند:[۱۱]
تأسیس ذوب‌آهن با همه مشکلاتی که از نظر تکنولوژی و پرورش نیروی انسان ماهر دربرداشت به لحاظ اینکه زیربنای اساس صنعتی کشور بود از نظر تیزبین آن رادمرد تاریخ دور نماند و در انعقاد قرارداد خرید ماشین‌آلات و انتخاب شهر کرج برای محل تأسیس کارخانه و شهرک مسکونی کارکنان و انجام مقدمات لازم جهت تربیت کادر متخصص اقدام شد. پی‌ها ریخته شد، ساختمان‌ها شروع گردید و ماشین آلات شروع به وارد شدن نمود اما با کشیدن شدن دامنه جنگ جهانی دوم به این سرزمین اجرای این طرح ملی نیز متوقف گردید تا آنکه در دوران شکوفان توسعه اقتصادی و عظمت ایران که آن را به حق دوران آریامهر باید خواند. اراده شاهنشاه آریامهر بر احداث کارخانه‌ای درخور پیشرفت‌های امروز کشور تحقق پذیرفت و قرارداد تأسیس آن به امضاء رسید. انقلاب اجتماعی و اقتصادی ایران با رهبری‌های خردمندانه پیشوای ترقی‌خواه کشور مسیر موفقیت و پیروزی را طی نموده و در این راه ذوب‌آهن آریامهر واحدهای معدنی منابع مواد خام و سایر فعالیت‌های اقتصادی وابسته به آن نیز خواه زمینه بهره برداری و خواه در امر اجرای برنامه‌های توسعه نقش مثبت و بارز خود را در رشد اقتصاد کشور ایفا نموده، با توسعه سریع فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی لازم بود برای طی مراحل جدید رشد و پیشرفت راهنمای جدیدی فراخور این دوران شکوفان اقتصادی مسیر پویندگان راه ترقی و تعالی را روشن سازد. در این زمینه فکر و اندیشه تابناک و دید عمیق فلسفی شاهنشاه آریامهر در اثر جاویدان و تاریخ به قلم معظم له که تحت عنوان «به سوی تمدن بزرگ» جلوه‌گر گردید. این اثر که گنجینه فکری برای نسل امروز و نسل‌های آینده و دستورالعمل حیات و کوشش ملی برای پیشرفت می‌باشد، به حق راهنمای جامعه ایرانی و از جمله کلیه صنعتگران و معدن‌کاوان در انجام وظایف و خدمات ملی آنان می‌باشد.
۲۳ اسفند ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی دکتر امیر علی شیبانی مدیر عامل شرکت ملی ذوب آهن ایران، به مناسبت بیست و سوم اسفند ماه سالروز ذوب‌آهن گفت: گرم کردن باطری‌های کک سازی اولین مرحله توسعه که تولیدات فولاد ذوب‌آهن را به حدود دو میلیون تُن افزایش خواهد داد، آغاز شده و ظرف ۶۰ تا ۷۰ روز دیگر به تدریج بهره‌برداری از کوره دوم ذوب‌آهن آغاز می‌شود. دکتر شیبانی که دهمین سال بنیانگذاری ذوب‌آهن آریامهر و پنجمین سال بهره‌برداری از این واحد صنعتی مادر را با یکصدمین زادروز سردار بزرگ ملی ایران رضا شاه کبیر یک تقارن مبارک می‌دانست با اشاره به تلاش عظیم رضاشاه کبیر جهت ایجاد صنایع ذوب‌آهن در کرج و رویارویی که جنگ جهانی دوم سال‌ها تحقق آن را به تأخیر انداخت، تأکید کرد که پس از مرمت آثار شوم جنگ دوم جهانی و در دوران شکوفایی توسعه اقتصادی و اجتماعی آریامهر سرانجام با اراده شاهنشاه آریامهر این آرزوی ملی به تحقق انجامید و بین ایران و شوروی قرارداد احداث کارخانه ذوب‌آهن آریامهر منعقد شد. ده سال پیش در چنین روزی اعلیحضرتین کارخانه ذوب‌آهن آریامهر را بنیانگذاری فرمودند و پنج سال بعد از آن تاریخ، اولین کوره ذوب‌آهن ایران با ظرفیت ۶۰۰ هزار تُن شروع به کار کرد. مدیر عامل شرکت ملی ذوب آهن ایران سپس یادآور شد که تاکنون این کارخانه ۴۷/۳ میلیون تُن چدن و ۶۴/۲ میلیون تُن فولاد تولید کرده است که قسمتی از چدن تولیدی به بازارهای داخلی و قسمتی نیز به خارج عرضه شده است. وی در پاسخ این سئوال که با بهره‌برداری از دومین کوره ذوب‌آهن چه محصولات جدیدی در کارخانه تولید خواهد شد گفت: در این مرحله تولیدات تنوع بیشتری خواهد یافت و انواع تیرآهن از نمره ۱۰ تا ۳۲ و کلیه انواع میله گرد و مفتول تولید خواهد شد. دکتر شیبانی که کلیه پیشرفت‌های ذوب‌آهن را در سایه رهبری‌های داهیانه و خردمندانه شاهنشاه آریامهر می‌داند متذکر شد: «در حال حاضر دستور تهیه طرح‌های فنی و اقتصادی مراحل دوم و سوم توسعه یعنی ۲ به ۴ و ۴ به ۶ میلیون تُن به مؤسسات مسئول شوروی داده شده و ظرف شش ماه آینده طرح‌های مذکور برای تصویب تسلیم شرکت ملی ذوب‌آهن ایران خواهد شد. مدیر عامل ذوب آهن متذکر شد که در مراحل دوم و سوم توسعه انواع ورق مورد نیاز کارخانه‌های لوله‌سازی و ورق‌های مخصوص موردنیاز کارخانه‌های دیگر صنعتی مانند واحدهای تولید کننده اتومبیل در کارخانه ذوب‌آهن آریامهر تولید خواهد شد. وی آنگاه به آینده صنعت ذوب‌آهن و صنایع جنبی آن از جمله کارخانه تولید پشم شیشه که امروز در حضور مقامات و دعوت شدگان ذوب‌آهن صورت می‌گیرد و همچنین طرح‌های دیگری از قبیل تولید آلیاژهای فولاد مخصوص ، فروسلیس، فرومنگنز، تولید غلطک و اکترود و «سیمان آریا» و ده‌ها طرح دیگر اشاره کرد و متذکر شد که ظرف سال‌های آینده منطقه ذوب‌آهن اصفهان به صورت مرکز فعالیت‌های صنایع وابسته به ذوب‌آهن در خواهد آمد. دکتر شیبانی سپس در مورد کوشش‌های شرکت ملی ذوب‌آهن ایران در زمینه بهره‌گیری بهتر و بیشتر از نیروی انسانی و جلوگیری از ضایعات و بهبود سطح تولید صحبت کرد و نتیجه گرفت که کارخانه ذوب‌آهن آریامهر توفیق یافته در برابر کلیه کارخانه‌های فولادسازی جهان که در سال گذشته متضرر شدند بیلان رضایت‌بخشی داشته باشد. مدیر عامل شرکت ملی ذوب‌آهن ایران سپس به اکتشافات جدید مواد اولیه مورد نیاز کارخانه ذوب‌آهن که توسط کارشناسان این شرکت صورت گرفته است اشاره کرد و آنها را بسیار امیدبخش خواند و متذکر شد که با استفاده از کارشناسان شوروی، لهستان، آلمان و احتمالاً چند کشور دیگر اکتشافات را توسعه خواهیم داد.
تربیت نیروی انسانی در شرکت ملی ذوب آهن
استقلال اقتصادی، بالا رفتن سطح تولید و درآمد ملی و امکان ادامه حیات اجتماعی و همبستگی ملی به کیفیت و کمیت نیروی انسانی ارتباط دارد و با توجه به این که کشور ما به سرعت به طرف صنعتی شدن پیش می‌رود، آموزش نیروی انسانی در رابطه با ماشین‌آلات و دستگاه‌هایی که صنایع ما را تشکیل داده و چرخ‌های اقتصاد مملکت را به گردش درمی‌آورد از اهمیت بسزایی برخوردار می‌باشد. ایجاد صنعت ذوب آهن که به عنوان یک صنعت مادر، آرزوی دیرین ملت ایران بوده است، مستلزم عملیات وسیعی بوده که یکی از آنها مربوط به تأمین نیروی انسانی متخصص و ماهر می‌باشد.
شرکت ملی ذوب آهن ایران برای آماده ساختن نیروی انسانی نیازین خود، از آغاز به برنامه ریزی برای جذب پرسنل لازم و آموزش آنان مبادرت ورزیده که ذیلاً به اهم این فعالیت‌ها اشاره می‌گردد. همزمان با شروع و گسترش فعالیت‌های ساختمانی ذوب‌آهن آریامهر و معادن وابسته و با توجه به قرارداد همکاری میان شرکت و کشور اتحاد جماهیر شوروی که بر اساس آن کارشناسان روسی به ایران آمده و مهندسین و تکنسین‌های ایرانی برای کارآموزی و فراگیری تکنیک‌های مربوط به کشور شوری فرستاده شدند. تاکنون نزدیک به هزار تَن از مهندسین، تکنسین‌ها و کارگران زبردست به کشور اتحاد جماهیر شوروی برای گزراندن آموزش علمی و عملی، با توجه به گام‌های گسترش و پیشرفت ذوب‌آهن آریامهر فرستاده شده‌اند و این برنامه هنوز ادامه دارد.
راه اندازی آموزشگاه حرفه‌ای سپاهان (اصفهان) که از اول مهرماه سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی آغاز به کار نمود و در بیش از ۱۸ رشته ساختمانی تا آخر سه ماهه سوم سال ۲۵۳۱ شاهنشاهی بیش از ۲۰۰۰ تن کارآموز دیپلمه و زیر دیپلم برای ساختمان ذوب آهن آریامهر و معادن وابسته آموزش داده است. این آموزشگاه در آذر ماه سال ۲۵۳۱ شاهنشاهی به صندوق کارآموزی واسپرده شد و هم اکنون نیروی انسانی کارآزموده را برای کشور آموزش می‌دهد و با توجه به همکاری‌های شرکت ملی ذوب آهن ایران با وزارت کار و امور اجتماعی پیوسته شماری کارآموز به آموزشگاه نامبرده فرستاده می‌شوند. فرستادن ۲۵۷ تن به کارخانجات فولاد سازی کشور هندوستان با توجه به همانندی این کارخانجات با ذوب‌آهن آریامهر. بنیاد نهادن آموزشگاه متالورژی در سال ۲۵۲۹ شاهنشاهی که تأسیسات آن با بهترین آموزشگاه‌های کشورهای پیشرفته هماوردی (رقابت) می‌نماید، آموزشگاه حرفه‌ای سپاهان دارای ۲۹ رشته تخصصی بوده و از آغاز بنیادگزاری تاکنون بیش از ۲۰۰۰ تَن با دیپلم و یا سیکل اول متوسطه را برای کار در یکان‌های شرکت آموزش داده است. این آموزشگاه افزون بر آموزش‌هایی که در بالا گفته شد، تاکنون در آموزش ۳۰۰ نفر کارآموز از شرکت ملی پتروشیمی ایران و نزدیک به ۲۰۰ تن از کارآموزان مهندس و تکنسین شرکت فولاد پاکستان کوشیده است و پیوسته به برگزاری دوره‌های کوتاه مدت فنی و حرفه‌ای برای آموزش کارگر چیره دست در رشته‌های گوناگون برای ذوب‌آهن آریامهر کوشیده است. آموزشگاه معدنی کرمان از شهریور سال ۲۵۲۸ شاهنشاهی کار خود را آغاز نموده و تاکنون بیش از هزار تن کارآموز در رشته‌های پیشروی، کوه بری، سینه کار، استخراج، آتشباری، کند و کاو (حفاری)، ماشینیست اکومتوی، ماشین‌آلات معدنی، برق معدنی و ماشین‌های بالابر آموزش داده است. از این آموزشگاه در آموزش تکنسین‌های معدن در رشته‌های زمین‌شناسی، کاوش، معدن و نقشه‌برداری بهره برداری می‌گردد.
دنباله دارد
منبع
- ↑ World Bank - International Bank for Reconstruction and Development - IBRD
- ↑ سفر محمدرضا شاه پهلوی به شوروی ۳۱ خرداد ۱۳۴۴ - ۱۲ تیر ۱۳۴۴
- ↑ سخنان اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر هنگام بنیاد کارخانه ذوب آهن آریامهر و بتون‌ریزی کوره بلند ذوب آهن اسپهان ۲۳ اسفند ۱۳۴۶
- ↑ سخنان اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در روز کارگر و باریابی نمایندگان کارگران به پیشگاه شاهنشاه ۲۴ اسفند ۱۳۴۶
- ↑ Encyclopedia of Urban Design
- ↑ پیام اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به مناسبت روز ذوب آهن و نخستین هفته صنایع فلزی ایران ۲۳ اسفند ۱۳۴۹
- ↑ پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران به مناسبت روز ذوب آهن ۲۳ اسفند ۱۳۵۰
- ↑ برج شهیاد آریامهر
- ↑ قانون موافقتنامه همکاری در توسعه کارخانه ذوب‌آهن آریامهر اصفهان بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
- ↑ سخنرانی شاهنشاه آریامهر هنگام گشایش کارخانه ذوب آهن آریامهر با بودن الکسی کاسیگین نخست‌وزیر شوروی و کارگران و کارکنان ۲۵ اسفند ۱۳۵۱
- ↑ پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در روز ذوب آهن ایران ۲۳ اسفند ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
قوانین
- قانون بودجه سنه ۱۳۰۶ اداره ذوب‌آهن - مصوب ۲۳ آبان ۱۳۰۶
- قانون اجازه کنترات مسیو مارتین تبعه آلمان برای تاسیس کارخانه آهن ذوب‌کنی - مصوب ۲ آبان ۱۳۰۶ مجلس شورای ملی
- قانون تقلیل مدت مناقصه لوازم و ساختمان موسسه ذوب‌آهن - مصوب ۳ دی ۱۳۰۶ مجلس شورای ملی
- قانون اجازه پرداخت مخارج تکمیل ساختمان راه‌آهن و مخارج اعزام محصل به اروپا برای فراگرفتن معلومات راجع به راه‌آهن و معادن و ذوب‌آهن - مصوب ۲۰ خرداد ۱۳۰۷
- قانون اجازه استخدام ژرژ دو ولف تبعه بلژیک برای کارخانجات ذوب‌آهن - مصوب ۹ خرداد ۱۳۱۶ مجلس شورای ملی
- قانون سه فقره اعتبار برای خرید کارخانه ذوب‌آهن و لوکوموتیو و ساختمان سرسره در بندر پهلوی - مصوب ۷ آذر ۱۳۱۶
- تصمیم متخذه کمیسیون برنامه در مورد مطالعات مربوط به کارخانه ذوب‌آهن و تهیه طرح و مشخصات آن - مصوب ۳۰ بهمن ۱۳۳۳
- قانون مربوط به تشکیل سازمان ذوب‌آهن ایران - مصوب ۱۱ دی ۱۳۳۸
- قانون موافقتنامه بین دولت شاهنشاهی ایران، دولت اتحاد جماهیر شوروی شوسیالیستی درباره همکاری اقتصادی و فنی به منظور ایجاد ذوب‌آهن و کارخانه ماشین‌سازی و نصب لوله گاز در ایران و واگذاری اعتبار برای این مقاصد - مصوب ۲۴ بهمن ۱۳۴۴ مجلس شورای ملی و ۴ اسفند ۱۳۴۴ مجلس سنا. این قانون در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۴۴ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
- قانون تشکیل شرکت ملی ذوب‌آهن ایران - مصوب ۳۱ خرداد ۱۳۴۶ مجلس شورای ملی
- لایحه قانونی اختصاص یازده میلیون روبل از اعتبار موضوع موافقتنامه همکاری فنی و اقتصادی ایران و شوروی راجع به‌تامین هزینه قسمتی از ماشین آلات و لوازم و خدمات مرحله اول تاسیس کارخانه ذوب‌آهن - مصوب ۱۸ خرداد ۱۳۵۰ مجلس شورای ملی و ۳۱ خرداد ۱۳۵۰ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۷ تیر ۱۳۵۰ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
- قانون اجازه اخذ وام و اعتبارات به شرکت ملی ذوب‌آهن ایران – مصوب ۲۴ اسفند ۱۳۵۰ مجلس شورای ملی و ۲۸ اسفند ۱۳۵۰ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۳۰ اسفند ۱۳۵۰ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
- قانون موافقتنامه همکاری در توسعه کارخانه ذوب‌آهن آریامهر اصفهان بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی - مصوب ۱۹ تیر ۱۳۵۲ مجلس شورای ملی و ۱۲ آذر ۱۳۵۲ مجلس سنا - این قانون در تاریخ ۲۱ آذر ۱۳۵۲ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.