حفاظت محیط زیست - برنامه عمرانی پنجم
| برنامه‌های عمرانی کشور | تصمیم‌های مجلس | برنامه عمرانی پنجم ۱۳۵۲ - ۱۳۵۶ |
هدفهای اساسی
برنامه حفاظت محیط زیست برای اولین بار در برنامه عمرانی کشور منظور شده است. ایران در مرحله‌ای از توسعه اقتصادی است که به خوبی می‌تواند‌از تجربیات سایر ممالک و قبل از بروز مسائل پیچیده محیطی استفاده کند و از تکرار اشتباهات این ممالک پرهیز نماید. بنابراین برنامه حفاظت محیط‌زیست ایران مبتنی بر اصل پیشگیری و نه صرفاً علاج استوار گردیده است.
هدف اصلی این برنامه، حفاظت بهبود و تدریجاً احیاء محیط زیست خواهد بود. هدف دیگر عبارت از تشویق مردم در استفاده صحیح از طبیعت‌می‌باشد.
سیاستها و خط مشی‌های کلی
خط مشی‌های کلی: در راه نیل به هدفهای فوق خط مشی‌های زیر در برنامه پنجم اعمال خواهد گردید.
الف - در انتخاب روشهای مبارزه با آلودگی، به روشهایی اولویت داده خواهد شد که در امر تولید دخالت مخصوصی نداشته و به قشرهای کم درآمد‌جامعه فشار وارد نیاورد. بنابراین در یک دوره کوتاه، امکان دارد که جلوگیری کامل از تمام منابع آلوده‌کننده میسر نباشد.
ب - در امر مبارزه با آلودگی به روشهایی که جنبه پیشگیری دارند و نتیجتاً مستلزم صرف هزینه کمتری می‌باشند اولویت داده خواهد شد.
پ - در عمل، از کلیه امکانات نیروی انسانی و تجربه سازمانهای موجود، برای مبارزه با آلودگی استفاده خواهد گردید.
ت - در مبارزه با آلودگی، کوشش خواهد شد که حتی‌الامکان از نتایج تحقیقات و مطالعات علمی و عملی که در سطح جهانی انجام گرفته و می‌گیرد‌استفاده شود، و فقط در تطبیق این نتایج با ویژگیهای طبیعی و جغرافیایی ایران مبادرت به تحقیقات اصیل گردد.
سیاست‌های اجرایی
الف - با در نظر گرفتن علاقه زیاد مردم ایران به گردش در طبیعت و کم‌هزینه بودن این نوع تفریحات، چگونگی استفاده معقول از پارک‌ها و سایر منابع‌طبیعی به اطلاع عموم رسانده خواهد شد و امکانات یکسان برای تمام طبقات جامعه فراهم خواهد گردید.
ب - در آینده سیاست قیمت‌گذاری و مالیاتی به نحوی تدوین خواهد شد که آلوده‌کنندگان در مرحله نهایی متحمل هزینه‌های جلوگیری از آلودگی بشوند‌پیروی از این سیاست تا حدی، منجر به جلوگیری خود به خود از آلودگی خواهد شد.
پ - به امر اعطای کمک‌های اعتباری و فنی به بخش خصوصی، جهت جلوگیری از آلودگی صنعتی توجه خاص مبذول خواهد گردید.
ت - به منظور استفاده اقتصادی و معقول از اراضی سیاست خاصی برای تخصیص اراضی جهت فعالیتهای کشاورزی، صنعتی، خانه‌سازی تدوین‌خواهد شد که در نتیجه اراضی مناسب برای کشاورزی و خانه‌سازی محفوظ بماند و واحدهای صنعتی در سایر اراضی مستقر شوند.
ث - با توجه به جدید بودن موضوع حفاظت محیط زیست، در حال حاضر تصویب قوانین و آیین‌نامه‌های اجرایی لازم، یکی از مهمترین اقدامات‌ضروری در این زمینه می‌باشد. قوانین مزبور به علاوه قانون آب و نحوه ملی شدن آبها اساس اجرای برنامه حفاظت محیط خواهد بود.
برنامه‌های مشخص
برنامه‌های مشخص حفاظت محیط زیست به قرار زیر می‌باشد:
برنامه حفاظت: حفاظت اکوسیستم‌ها، حفاظت زیبایی محیط، حفاظت آبزیان، حفاظت حیات وحوش، مبارزه با عوارض ناشی از صدا، و‌آلودگیهای ناشی از سموم دفع آفات، آشغال و فضولات، آلودگی دریاها و سواحل، آلودگی آبهای داخلی، و بالاخره آلودگی هوا.
اجرای هر برنامه مستلزم انجام چهار وظیفه مشخص به شرح زیر خواهد بود.:
- شناخت مسئله و به طور کلی تعیین وضع موجود.
- ارائه ضوابط و راه حلهای کنترل.
- اجرای عملیات، انجام بازرسی و کنترل منابع آلودگی.
- بالاخره ارزشیابی و تجدید نظر در برنامه.
تشکیلات اجرایی: اجرای موفقیت‌آمیز برنامه‌های فوق‌الذکر با توجه به تنوع وظایف مربوط به آنها، مستلزم ایجاد یک همآهنگی می‌باشد.
در برنامه پنجم مسئولیت همآهنگی اجرای برنامه بر عهده شورای عالی حفاظت محیط قرار داده و وظائف مختلف به تناسب امکانات و تجربیات‌سازمان‌های دولتی بین آنها توزیع خواهد شد. در این مورد توضیحات تفصیلی در متن گزارش برنامه پنجم آمده است.
سرمایه‌گذاری و اعتبارات عمرانی
اعتبارات برنامه حفاظت محیط ۳۲،۲ میلیارد ریال، معادل ۲،۳ درصد اعتبارات عمرانی برنامه پنجم پیش بینی گردیده است. این اعتبارات از فصول کشاورزی، آب، عمران شهری، و بهداشت تأمین می‌گردد.