جشن مهرگان
| جشنواره توس | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | روز دهقان |
جشن مهرگان بر ایرانیان فرخنده باد - یکی از زیباترین جشن‌های ایران باستان جشن مهرگان است که ایرانیان هر سال در مهر ماه و در روز مهر ( شانزدهم هر ماه را مهر روز نامند) آن را بر پاداشته با سرور و شادمانی روز را به شب می‌آورند. شاهنشاهان هخامنشی در این جشن جامه گران با زر و زیور بسیار در برکرده، دیهیم جواهرنشان بر سر می‌گذاشتند و بر تخت نشسته به مردم بار می‌دادند. مهرگان در نیمه دوم سال برگزار می شود. سال یعنی هنگامی که گرمای تابستان سپری و هوای معتدل پاییزی آغاز می گردد. مهرگان از روز مهر تا روز رام شانزدهمین تا بیست و یکمین روز مهر (۱۰ تا ۱۶ مهر خورشیدی) ادامه دارد که روز نخست را مهرگان عامه و روز پایانی را مهرگان خاصه می نامند. این جشن مربوط به فرشته مهر است و در اوستا میترا به چم نور خورشید، مهر، محبت، عهد و پیمان می باشد.
داد و ستد پیشکش‌ها میان قوم‌ها و دوستان از آیین‌های این جشن بود و شاهان نیز پیشکش‌های گرانبها به ارمغان می‌فرستادند. استرابون می‌نویسد: "ساتراب ارمنستان در جشن مهرگان بیست هزار کره اسب به آستان شاهنشاهان هخامنشی پیشکش می‌کرد."
رفته رفته اهمیت این جشن به پایه‌ای رسید که یک ماه آیین جشن مهرگان به درازا کشید و هر پنج روز آن برای یک طبقه ویژه شد. در این روز شاهنشاهان لباس زمستان به لشکریان می‌دادند و خود در برپاداشتن آیین دل انگیز آن بر دیگران پیشی می‌جستند. ایرانیان به این جشن بزرگ با دیده احترام نگریسته و چنان به آن دلبسته بودند که چیرگی اسلام نیز نتوانست آن را از یادها ببرد و تا زمان مغول این جشن با جملگی آیین آن برگزار می‌شد.
پادشاهان غزنوی بسیار به جشن مهرگان باور داشتند. در این روز در بارگاه سلطان غزنوی به مردم بار می‌دادند، شاه همانند شاهنشاهان هخامنشی پوشاک ارغوانی پوشیده در می‌گساری با دیگران همسازی می‌کرد و باشکوه بسیار آیین آن را برپا می‌داشت.
همچنان که از برجای ماندنی‌های زمان‌های پیش بر می‌آید آیین این جشن با آداب جشن نوروز شباهت دارد. این جشن وابسته به فرشته مهر است و در اوستا میترا به معنی نورخورشید مهر محبت عهد و پیمان می‌باشد. آورده‌اند که فریدون شاه پیشدادی در این روز به رهبری کاوه آهنگر بر ضحاک ستمگر چیره شد و ضحاک را در کوه دماوند زندانی نمود و فریدون تاج پادشاهی بر سر نهاد. فرشتگان در جشن مهرگان به یاری فریدون آمدند و در روز پایانی جشن که روز رام می‌باشد ضحاک در کوه دماوند به زندان افتاد.
مهرگان بر همه ایرانیان نژاده فرخنده باد.