تفاوت میان نسخه‌های «تاجگذاری رضا شاه پهلوی»
(←شناساندن ولایتعهد: اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح ارقام) |
جز (added Category:سال ۱۳۰۴ using HotCat) |
||
| خط ۲۲۳: | خط ۲۲۳: | ||
[[رده:رضا شاه بزرگ]] | [[رده:رضا شاه بزرگ]] | ||
[[رده:تاجگذاری رضا شاه بزرگ]] | [[رده:تاجگذاری رضا شاه بزرگ]] | ||
| + | [[رده:سال ۱۳۰۴]] | ||
نسخهٔ ۱۹ آوریل ۲۰۱۹، ساعت ۱۸:۲۹
| سوگند پادشاهی رضا شاه پهلوی | اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی | یک پارچگی کشور ایران از سوی رضا خان سردار سپه وزیرجنگ |
روز یکشنبه ۴ اردیبهشت ماه ۱۳۰۵ اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران در آیین بسیار باشکوهی دیهیم شاهنشاهی ایران را بر سر نهادند.
پس از تصویب ماده واحده از سوی مجلس شورای ملی در روز ۹ آبان ماه ۱۳۰۴ که به نام سعادت ملت انقراض سلطنت قاجاریه را اعلام نمود و حکومت موقتی را در حدود قانون اساسی و قوانین موضوعه مملکتی به شخص آقای رضا خان پهلوی واگذار نمود و تعیین تکلیف حکومت را به نظر مجلس موسسان قرارداد. مجلس موسسان در روز ۲۱ آذر ماه پس از دادن تغییرات در اصل‌های چهارگانه ۳۶ - ۳۷ - ۳۸ و ۴۰ متمم قانون اساسی، پادشاهی ایران را به اعلیحضرت رضا شاه پهلوی سپرد. در روز ۲۵ آذر ماه ۱۳۰۴ اعلیحضرت رضا شاه پهلوی در برابر مجلس شورای ملی در آیین با شکوهی سوگند پادشاهی خوردند.
کابینه نوین محمدعلی فروغی نخست وزیر
۲۹ آذر ماه نخست وزیر کابینه نوین را به فرمان اعلیحضرت رضا شاه پهلوی به مجلس شورای ملی شناساند.[۱]
نخستین فرمان انتخابات برای مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم
فرمان مطاع مبارک اعلیحضرت شاهنشاه رضا شاه پهلوی خلدالله ملکه و سلطانه
- چون دوره تقنینیه در شرف اختتام و باید انتخابات دوره ششم مجلس شورای ملی زودتر شروع گردیده به انجام برسد علیهذا به موجب این فرمان همایون به عموم اهالی مملکت خودمان که دارای حق انتخاب می‌باشند اعلان می‌داریم که بر طبق قانون دوازدهم مهر ماه یک هزار و سیصد و چهار شمسی برای انتخاب نمایندگان دوره ششم مهیا شوند. نیز لازم می دانیم خاطر نشان نماییم که این وظیفه ملی و مهم خود را کاملا در نظر گرفته بدانند که مقدرات مملکت و رفاه آسایش عمومی مربوط به حسن انتخاب و برگزیدن عناصر صالحه است و از خداوند جلت عظمته بینایی و موفقیت اهالی را در این امر مسئلت نموده، مقرر می‌داریم جناب اشرف میرزا محمد علی خان فروغی رییس الوزرا مدلول فرمان همایونی را به عموم اهالی اعلام و وزارت داخله موجبات اجرای اوامر ملوکانه را سریعا فراهم نماید و همین که عده کافی از نمایندگان ملت مطابق قانون در تهران حاضر شدند مجلس شورای ملی را افتتاح می‌نماییم.
- فی سوم دی ماه ۱۳۰۴ شمسی - مطابق هشتم شهر جمادی الثانیه ۱۳۴۴
شناساندن ولایتعهد
روز ۱۰ دی ماه ۱۳۰۴ به آگاهی رسیده شد که چون اعلیحضرت شهریاری اراده فرمودند بر پایه قانون مصوبه مجلس موسسان هر چه زودتر والاحضرت ولایتعهد را به مجلس شورای ملی معرفی نمایند، روز ۹ دی ماه مینوت فرمان همایونی دایر به برگزیدن شاهپور محمدرضا پهلوی ولیعهد صادر و از سوی آقای تیمورتاش وزیر دربار پهلوی به نظر ملوکانه رسانیده که پس از تصویب پاکنویس شده و به صحه برسانند و در آتیه به جای خان و میرزا واژه شاهپور برگزیده شده است.
کمیسیون جشن تاجگذاری
روز ۴ دی ماه به آگاهی رسانده شد که:
- نظر به اینکه در اسفند ماه (حوت) مراسم تاجگذاری به عمل خواهد آمد هیات دولت در صدد تهیه مقدمات آن برآمده و قرار شده است آقای رییس الوزرا پس از کسب اجازه شروع به عمل نمایند.
روز ۱۰ دی ماه ۱۳۰۴ به آگاهی رسانده شد که وزارت دربار با توافق هیات دولت مراسم تاجگذاری را تعیین نمود. آقای تیمورتاش وزیر دربار که به فراهم ساختن گام‌های آغازین پرداخته و روز چهارشنبه روز نخست اردیبهشت ۱۳۰۵ را برای روز جشن تاجگذاری تعیین کردند و از آنجا که برابر مقررات جاری می‌باید هیات‌هایی برای دربارهای خارجه برگزیده و فرستاده شوند، گزاره‌ای از سوی وزارت دربار به هیات وزرا و آگاهی نامه‌ای به وزارت داخله داده شده که شمار میهمانان را تعیین و به آگاهی وزارت خارجه برسانند تا پروگرام هیات اعزامی و مهمانی رسمی نوشته شود.
روز ۱۵ دی ماه ۱۳۰۴ به آگاهی رسید:
- نظر به اینکه روز پنج شنبه اول اردیبهشت ماه ۱۳۰۵ مراسم تاجگذاری به عمل خواهد آمد حسب الامر اشخاص ذیل برای عضویت کمیسیون انتخاب شدند:
- آقای داود خان مفتاح کفیل وزارت خارجه
- آقای ارباب کیخسرو رییس اداره مباشرت
- آقای امیر لشکر قاسم خان والی
- آقای میرزا عنایت اله خان سمیعی رییس کابینه ریاست وزرا
- آقای میرزا حسن علیخان غفاری رییس تشریفات وزارت امور خارجه
کمیسیون مذکور زیر ریاست آقای تیمورتاش وزیر دربار قریبا تشکیل و مقدمات مراسم تاجگذاری و اعزام مامورین به دربارهای خارجه شده و پروگرام تاجگذاری تهیه و طبع و توزیع خواهد شد.
روز ۱۷ دی ماه ۱۳۰۴ به آگاهی رسید:
- سابقا اشعار گردید که کمیسیونی مرکب از آقایان میرزا داود خان مفتاح کفیل وزارت خارجه و امیر لشکر قاسم خان والی (سردار همایون)، مصطفی قلی خان هدایت (فهیم الدوله) - ارباب کیخسرو - آقای میرزا حسنعلی خان غفاری رییس تشریفات وزارت امور خارجه - آقای مدیرالملک برای تهیه مقدمات تاجگذاری تشکیل می‌شود. آقایان فوق به منزل اعلیحضرت شاهنشاهی رفته و کمیسیون مزبور در تحت ریاست عالیه آقای وزیر دربار پهلوی تشکیل و تا مدتی مشغول مذاکره و تبادل نظر برای تهیه پروگرام مراسم تاجگذاری اعلیحضرت بوده‌اند.
شامگاه روز ۲۵ دی ۱۳۰۴ هموندان کمیسیون تاجگذاری در خانه اعلیحضرت گردآمدند و با بودن آقای وزیر دربار نشست سوم خود را برپا نمودند و تا زمانی درباره پروگرام آیین جشن تاجگذاری به گفت و گو پرداختند. در این نشست اعلیحضرت شاهنشاهی سخنانی ایراد فرمودند:
| « | چون تمام توجه و هم من معطوف و متوجه به ترقی و تعالی ایران و سعادتمندی مملکت و ملت است، به این جهت در علل انحطاط و ترقی مملکت مطالعات عمیقه نموده‌ام و نتیجه مطالعات من این است که اول وثیقه ترقی مملکت خوب شدن اخلاق عمومی و ایجاد شدن روح صداقت و صمیمیت و وظیفه شناسی و از بین رفتن نفاق و دورویی و بی عقیدگی و تذبذب در جامعه است و مادامی که در اخلاق جامعه اصلاح حقیقی حاصل نشود با تمام ترقیات مادی باز هم ترقی روحی مملکت غیرممکن خواهد بود در مملکت ما پاره‌ای حالات روحیه وجود دارد که حقیقتا موجب تعجب و تاسف است یکی از این حالات حس ترحم به بدکار و ظالم نوازی است و در هر موقع که یک نفر آدم بدکاری مورد مجازات واقع می‌شود فورا حس ترحم همه به جوش آمده و همه به وسایل ممکنه در صدد تهیه وسایل عدم اجرای مجازات و مصون ماندن بدکار بر می‌آیند، در صورتی که برخلاف عادت حالیه مجازات بدکار باید مسرت عمومی را باعث گردد حالت روحیه بد دیگری که در میان مردم موجود است حسد بردن به ترقی دیگران و کوشش در تنزل دادن آنهاییست که بالاستحقاق ترقی نموده‌اند. این رویه به قدری نامطبوع است که اندازه ندارد و حاکی از کوچکی روح است. هر کس باید سعی کند که با ابراز صداقت و لیاقت ترقی کرده و به آن کسی که جلوتر از او است برسد نه اینکه تمام هم خود را صرف تنزل دادن دیگران برای مساوی شدن با خود بنماید. اینگونه اخلاق برای مملکت و جامعه مضر بوده و باید محو و نابود بشود. در نظر من صداقت و صمیمیت و وظیفه شناسی ذیقدر بوده و فقط صاحبان این صفات می‌توانند مورد توجه من واقع شوند. | » |
روز ۲۹ دی ماه ۱۳۰۴ آقای تیمورتاش وزیر دربار به همراهی آقای محمد علی فروغی و هیات وزرا و رییس بیوتات سلطنتی به خزانه رفتند، در خزانه سلطنتی را گشودند و پس از بازرسی، تاج کیانی و شمشیر نادری را برای پاک کردن بیرون آوردند.
روز ۲۰ فروردین ماه ۱۳۰۵ نمایندگان همه وزارت خانه‌ها و اداره‌های بلدیه در نخست وزیری، گردآمدند و کمیسیونی به ریاست آقای جم برگزار کردند و تا نزدیکی‌های شامگاه برای آماده ساختن و فراهم آوردن پیش نیازهای جشن تاجگذاری به گفت و گو پرداختند و همگی پذیرفتند که که ۶۶۰۰۰ تومان بودجه‌ای که اعتبار برای هزینه‌های تاجگذاری داده شده بود میان وزارتخانه‌ها بخش شود و فهرست هزینه‌ها به کابینه نخست وزیر فرستاده شود که از آنجا وزارت مالیه داده شود تا آن وزارت خانه بر پایه آن فهرست بتواند آغاز به پرداخت نماید.
روز ۲۵ فرودین ماه ۱۳۰۵ آقای تیمورتاش وزیر دربار و آقای غفاری رییس تشریفات سلطنتی از آغازین ساعت‌های روز تا دیرگاه در ساختمان برلیان دربار به بررسی آیین و همه گوشه و کنارهای جشن پرداختند.
روز ۲۹ فروردین ماه ۱۳۰۵ یه آگاهی رسید:
- وزارت دربار حسب الامر ملوکانه که برای روز تاجگذاری اعلیحضرت شهریاری تاج جدیدی از الماس وجواهرات یاقوت و زمرد و غیره تهیه نموده که بی اندازه جالب توجه می‌باشد و روز یکشنبه ۱ اردیبهشت که روز تاچگذاری است در ساعت سه و نیم بعد از ظهر مراسم تاجگذاری ملوکانه در اطاق تاجگذاری "عمارت موزه قدیم" به عمل خواهد آمد.
روز ۳ اردیبهشت ماه ۱۳۰۵ برگه فراخوانی برای آیین تاجگذاری ملوکانه از سوی وزارت دربار نوشته و برای وزیران، بزرگان کشوری و لشکری، بازرگانان، نمایندگان مجلس دوره پنجم، سفیران کشورهای خارجی در ایران، نمایندگان روزنامه‌ها و اصناف فرستاده شد:
- درظل عطوفت حضرت حجه عصر عجل الله فرجه به مبارکی و میمنت روز یکشنبه ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ سه ساعت و نیم بعد از ظهر مراسم تاجگذاری بندگان اعلیحضرت همایون شاهنشاهی دامت سلطنته اجرا خواهد شد. خواهشمند است بریا حضور در جشن سه ساعت بعد از ظهر در قصر گلستان حضور بهم رسانند.
- وزیر دربار پهلوی - تیمورتاش
تاجگذاری اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی
روز یکشنبه ۴ اردیبهشت ماه ۱۳۰۵ ساعت دو و نیم پس از نیم روز پرچم سلطنتی نوین از سوی وزیر جنگ و امیران لشکر با گارد ویژه و موزیک در قصر برلیان کاخ گلستان با تشریفات به اعلیحضرت همایونی تقدیم گردید.
از ساعت دو پس از نیم روز نخست شش پرچم در جاهایی که از پیش تعیین شده بود، جای داده شد. میهمانان که بیش از هزار تن از نمایندگان ولایات، هیات قضاییه، اعیان و اظراف، نمایندگان دوره پنجم و ششم، نمایندگان دیگر کشورها، بازرگانان، روحانیون، اصناف، سفیران خارجه در دربار ایران و نمایندگان روزنامه‌ها در جاهای خود قرارگرفتند.
در ساعت سه و نیم پس از نیم روز رییس تشریفات ورود اعلیحضرت همایونی و دیگر کسانی را به آگاهی رسانید:
- آجودان شش تن - روسای تشریفات در جلو
- امیر لشکر خدایار خان در دست دارنده پرچم سلطنتی نوین
- والاحضرت اقدس ولیعهد محمدرضا پهلوی
- محمدعلی فروغی در دست دارنده تاج کیانی
- تیمورتاش وزیر دربار در دست دارنده تاج پهلوی
- آقای امیر لشکر امیر طهماسب وزیر جنگ آورنده عصای جواهرنشان
- آقای داور وزیر فواید عامه آورنده دریای نور
- آقای دادگر وزیر داخله آورنده چوگان سلطنتی پیشکشی از آذربایجان
- آقای بیات وزیر مالیه آورنده تمثال مبارک
- آقای امیرلشگر احمد آقا خان رییس امنیه آورنده گرز سلطنتی
- آقای امیر لشگر محمد آیرم آورنده شمشیر شاه اسمعیل صفوی
- آقای امیر لشگر جلایر آورنده سپر جواهرنشان سلطنتی
- آقای امیر لشگر نقدی آورنده شمشیر شاه عباس صفوی
- آقای امیر لشگرانصاری آورنده قداره جواهرنشان
- آقای امیر لشگر خزاعی آورنده تبرزین سلطنتی
- آقای امیر لشگر اسمعیل خان آورنده زره شاه اسمعیل صفوی
- آقای امیر لشگر حبیب الله جهانبانی آورنده کمان نادری
- آقای سرتیپ محمدخان آورنده ترکش جواهرنشان
- آقای مفتاح کفیل وزارت خارجه آورنده قلچاق جواهر نشان سلطنتی
- آقای سمیعی حکمران تهران
- آقای جم معاون ریاست وزرا عظام
- آقای مشار کفیل وزارت معارف
پس از ورود هیاتی که نامشان برده شد به تالار، بی‌درنگ والاحضرت ولیعهد در سوی راست تخت نادری قرار گرفتند و کسانی که کاچال سلطنتی را در دست داشتند در برابر تخت در دو سوی آن صف بستند. رییس‌های تشریفات ورود موکب همایونی را اعلام کردند و اعلیحضرت شاهنشاهی رضا شاه پهلوی به همراهی شش آجودان در جلو و ژنرال آجودان سرتیپ مرتضی خان یزدان پناه و رییس‌های درجه اول دربار در عقب و کلاه نادری بر سر و شنل مرواریددوز سلطنتی زیب پیکر همایونی بود به تالار وارد شدند. پرچم‌های فوج‌ها را سلام دادند و بر اریکه تخت نادری نشستند. ۲۱ توپ در میدان مشق شلیک شد و آیین تاجگذاری اجرا شد.
در این زمان آقایان حاجی امام جمعه خویی و آقا میرزا سید محمد بهبهانی تهنیت گفتند و سپس امام جمعه تهران خطبه‌ای را خواند.
اعلیحضرت همایونی چنین فرمودند:
| « | در این هنگام که مراسم تاجگذاری خود را به عمل می‌آورم لازم می‌دانم نیات خود را در اجرای اصلاحات اساسی مملکت خاطرنشان عموم نمایم تا بروز این نیات هم دستور جامعی برای دولت‌های من شناخته شود و هم عامه اهالی به مدلول آن آشنا باشند.
اولا توجه مخصوص من معطوف حفظ اصول دیانت و تشیید مبانی آن بوده و بعدها نیز خواهد بود زیرا که یکی از وسایل موثره وحدت ملی و تقویت روح جامعه ایرانیت را تقویت کامل از اساس دیانت می دانم ثانیا تا آنجایی که با خواست خداوند متعال و توجهات ائمه اطهار من همیشه کردار خود را بر گفتار ترجیح داده و هر موفقیتی هم که در جریان اصلاحات مملکتی نصیب من شده است فقط از راه سعی و عمل بوده بدوا مایلم که کارکنان دولت و کلیه آحاد و افراد مملکت به این حقیقت کلی پی برده و این دستور اساسی را سرلوحه وظایف اولیه خود تشخیص دهند و همه بدانند که پیشرفت هیچ مقصود و انجام هیچ مرامی ممکن و میسر نخواهد شد مگر در سایه جدیت و کوشش و پایان سعی و عمل. سپس دولت‌های شاهنشاهی من باید قطعا متذکر باشند که لزوم اجرای اصلاحات اساسی مملکت از قبیل توسعه قوای تامینیه و بسط معارف و توجه موثر به حفظ‌الصحه عمومی و هم چنین توجه جدی به ترقی وضعیت اقتصادی و تکثیر ثروت عمومی و تکمیل وسایل نقلیه و بهبود اوضاع فلاحت و تجارت و اصلاح فوری و عاجل قوه قضاییه رخصت هیچگونه تامل و رخوتی را نداده با کمال فوریت وسایل اجرای اصلاحات مزبوره را که تمام در درجه اول از اهمیت است فراهم نمایند، که نیات من همانطور که انتظار دارم به موقع اجرا گذاشته شود و مخصوصا مقرر داشته‌ام که در انتظار افتتاح دوره ششم مجلس شورای ملی موجبات و مقدمات اصلاحات مذکوره از طرف دولت تهیه گردد. عمال دولت باید سرمشق حسن عمل، صراحت اخلاق و استقامت رای باشند و بکوشند تا مردم تندرست و توانا و دانا و توانگر شوند و وسایلی که مستلزم رفاهیت و آسایش حال عموم است بر طبق انتظار من تمهید و میسر گردد. |
» |
سخنرانی آقای نخست وزیر
نخستین سخن چون گشایش کنیم
- جهان آفرین را ستایش کنیم
جهاندار و بر دوراران داور است
- ز هر برتر جاودان بر تر است
اعلیحضرتا، این تاج و تخت که امروز به مبارکی و میمنت به وجود مسعود اعلیحضرت همایون شاهنشاهی خلدالله ملکه و سلطانیه مزین می‌شود یادگار سلاسل عدیده از ملوک نامدار و جمعی کثیر از سلاطین عظیم‌الشان است که از دیر زمانی آوازه این سرزمین را در دنیا به نیکی بلند نموده و قوم ایرانی را به مدارج عالیه مجد و شرف رسانیده است
جمشید و فریدون پیشدادی و کیکاووس و کیخسرو کیانی را اگر موضوع افسانه‌های باستانی بخوانند درباره رفعت مقام کورش و داریوش هخامنشی شبهه نمی‌توانند که مصداق الفضل ما شهدت به الاعدا گردیده و در ۲۵ قرن پیش به تصدیق دشمنان معظم ترین دولت دنیا را تاسیس نموده و عرصه پهناوری را که یک حد آن چین و هند و حد دیگرش روم و یونان بود جولانگاه رشادت و شهادت ایرانیان ساخته و آثار حیرت‌انگیزی مانند عمارات تخت جمشید و نقوش بیستون از خود بافی گذاشته و مزایای جهانگیری و جهانداری را در وجود خود جمع نموده‌اند.
ذکر اسامی اردشیر و شاپور ذوالاکتاف به خاطر می‌آورد که چگونه پادشاهان ساسانی سر به سر امپراطورهای رم می‌گذاشتند و همواره دست تعدی و تجاوز آنان را از خاک پاک ایران کوتاه می‌نمودند. خسرو انوشیروان نام نامی خود را مرادف عدل و داد قرار داده علم و حکمت را اگر چه در هند و رم بود به مملکت خود جلب نموده و در عالم انسانیت دارای آن مقام منیع گردیده که سید کاینات صلی الله علیه و آله و سلم به دوران او نازیده است. خسرو پرویز دربار ایران را به ثروت و حشمت و جلال بی نظیر معرفی کرده و امرای سامانی و دیکلیم مانند نصر بن احمد و عضدالدوله عشق و شور ایرانی را بهتر پروری و آبادی و عمران ثابت نموده‌اند. شاه اسمعیل صفوی خود را جوهر عیرت و رشادت قلمداد کرده و شاه عباس کبیر نمونه کاملی از مملکت داری و رعیت پروری و سیاستمداری به دست عالیمان داده است.
حکمت بالغه خداوند جلت قدرته چنین مقتضی است که احوال ممالک و امم نیز مانند اوضاع طبیعت زیر و رو و نشیب و فراز داشته باشد، گاهی به اوج ترقی و تمکن و قدرت صعود کنند و زمانی به حضیض ضعف و مسکنت نزول نمایند، مملکت و ملت ایران نیز ار این قاعده کلی مستثنی نبوده ولیکن فضل الهی همیشه شامل خال ما گردیده و اگر وقتی به حکمت دری را بسته پس از جندی به رحمت در دیگری گشوده و در طی ادوار قصیر و یا سویل از پستی و انحطاط رادمردان سترک بوجود آورده است که دوره سربلندی و سعادت را برای اهل این سرزمین تجدید نموده‌اند.
ظهور اردشیر بابکان پس از زمان انحطاط سلسله اشکانی و شاه اسمعیل صفوی بعد از دوره تطاول مغولان و انقلابات ناشیه از آن و نادر شاه افشار در دنباله فتنه افغان بهترین امثله این قضیه و شاهد این مدعی می‌باشند.
شهریارا!
انعقاد این محفل عالی که وجوه ملت ایران با قلبی سرشار از شادی و مسرت و صمیمیت و حسن ارادت در آن شرف حضور یافته و مقارن این احوال عموم اهالی مملکت در سرتاسر ایران به جشن و سرور اشتغال دارند و دوستان خارجی ما نیز با شوق و ذوق وافر در این شادمانی شرکت می‌نمایند تنها برای آن نیست که پادشاه نو به تخت این سلطنت کهن پای می‌نهند و تاج کیانی بر سر می‌گذارند، بلکه برای آن است که به این ملت ستمدیده بشارت رسیده است که بار دیگر آب رفته به جوی آمده و به خواست خداوندی روزگار حرمان و محنت سپری شده و ایام سربلندی و عزت روی نموده است. مبشر این نوید و حامل این مژده که جان فشاندن بر آن رواست عملیات محیرالعقول ذات مقدس ملوکانه است که در گشودن ابواب خیر بر روی این ملت در مدتی قلیل راهی طویل پیموده و در موقعی که هیچگونه ترقب و انتظاری نبود بلکه علایم یاس و ناامیدی از همه طرف هویدا بود دست همت از آستین غیرت در آورده و وسایل قدرت دولت و سعادت ملت را از سر حد عدم به اقلیم وجود رسانیده و به مدارج عالیه ارتقا داد و به این موجب وارث بالاستحقاق تاج کی و تخت جم گردید.
شاهنشاها
ملت ایران می داند که امروز پادشاهی پاکزاد و ایرانی نژاد دارد که غمخوار اوست و مقام سلطنت را برای هوای نفس و عیش و کامرانی خویش تصاحب ننموده بلکه در ازای زحمات و مجاهدات فوق العاده اش در راه احیای ملت و دولت و برای تکمیل اجرای نیات مقدسه خود در فراهم ساختن اسباب آسایش ابنای نوع و آبادی این مرز و بوم دریافته است. ملت ایران می داند که ذات شاهانه با آنکه وظیفه خود را نسبت به وطن به طور وافی و اکمل قبلا ادا فرموده‌اید و پس از تحمل این همه متاعب و بکار بدن آن اندازه مساعی بر حسب قاعده حقا برای وجود مبارک نوبت استراحت و فراغت رسیده معهذا آن ضمیر منیر آنی از خیال رعیت آسوده نیست و دایما در فکر بهبودی احوال آنان است و اگر هر آینه به واسطه موانع طبیعی یا فقدان وسایل و اسباب در انجام منظورات همایونی راجع به اصلاح امور مملکتی اندک تاخیر و تانی حاصل شود خاطر مقدس مکدر و قلب مبارک متالم می‌گردد.
ملت ایران می‌بیند که امروز به فیض وجود شاهنشاهی فایض شده که رفتار و گفتارش برای هر فردی از افراد و هر جمعیتی از جماعات باید سرمشق واقع شود و اگر طریق الناس علی دین ملوکهم بپیماید همانا به سر منزل سعادت و شرافت خواهد رسید. ملت ایران باید بداند و البته خواهد دانست که امروز تقرب به حضرت سلطنت به وسیله تایید هواهای نفسانی و استرضای جنبه ضعف بشری سلطان و تشبثات گوناگون و توسل به مقامات غیر مقتضیه میسر نخواهد شد بلکه یگانه راه نیل به آن مقصد عالی احراز مقامات رفیعه هنر و کمال و ابراز لیاقت و حسن نیت و درایت در خدمتگزاری این آب و خاک است. خادم، محترم و عزیز، و خائن خوار و خفیف خواهد بود و به همین سبب در سایه توجهات ملوکانه دولت، خدمتگزاران لایق و صدیق پرورش داده و ملت قابلیت و استعداد خود را نمودار خواهد ساخت و یقین است که نیت پاک اعلیحضرت همایونی ارواحنا فداه افراد ملت و چاگران درگاه را نیز در شاهراه صحت و استقامت هدایت خواهد نمود و روح آن بزرگواران عالی نشان که اکنون وجود مبارک به حق بر جای ایشان تکیه می‌زند شاد و خرم خواهد گشت.
شاهنشاها
همه کس انصاف خواهد داد که سخن بیهوده و گزاف نگفتم و اینک از روی دل و جان زبان به دعا گشوده عرض می‌کنم:
ز دیدار تو تاج روشن شده است
- ز بدها تو را بخت جوشن شده است
سرت سبز بادا دلت پر ز داد
- جهان بی سر و افسر تو مباد
تو را باد جاوید تخت و کلاه
- که شایست تاجی و زیبای گاه
خداوند پیروز یار تو باد
- دل زیردستان شکار تو باد
پس از پایان سخنان نخست وزیر محمدعلی فروغی، آقای آقا میرزا محمدرضا کرمانی به پاس جشن تاجگذاری سخنرانی نشانگر شور و احساسات ایرانیان به عرض رساندند. سپس آقای میرزا حسن خان اسفندیاری از سوی نمایندگان ایالات و ولایات بیانیه‌ای خواند. پس از آن اعلیحضرت از تخت پایین آمدند و به ساختمان برلیان کاخ گلستان تشریف فرما شدند. به هنگام گذشتن از جلوی سرسرا سلام ویژه همایونی زده شد و اعلیحضرت همایونی پس از ورود به تالار برلیان دست‌خط‌هایی به افتخار تنی چند از بزرگان کشوری و لشکری صادر فرمودند:
- آقای محمدعلی فروغی نخست وزیر درجه اول تاج با حمایل
- آقای تیمورتاش وزیر دربار شاهنشاهی پهلوی نشان درجه اول تاج با حمایل
- آقای وزیر جنگ درجه ژنرال آجودانی
- آقای محمود آیرم امیرلشکر جنوب
- آقای سرتیپ جان محمد فرمانده لشکر شرق
- آقای سرتیپ محمد حسین خان فرمانده لشکر شمال غرب
- آقای سرتیپ محمد خان فرمانده لشکر غرب
- آقای سرتیپ فضل الله خان زاهدی فرمانده مستقل شمال درجه ژنرال آجودانی
سپس اعلیحضرت همایونی مدال تاجگذاری که یک سوی آن تمثال همایونی و سوی دیگر آن نوشته شده بود "یادگار تاجگذاری پهلوی شاهنشاه ایران - ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵" را با دست مبارک خود به سینه والاحضرت ولیعهد، نخستوزیر، هیات دولت، امرای لشکر و دیگر بزرگانی که آورنده اثاثیه سلطنتی بودند و هم چنین تیمورتاش وزیر دربار سنجاق فرمودند. دیگر کسان نیز که در زمان جشن‌ها مورد توجه ملوکانه قرارگرفتند نیز مدال تاجگذاری را اعلیحضرت به سینه آنان سنجاق کردند:
پس از دادن مدال‌ها اعلیحضرت همایونی با تاج پهلوی و شنل سلطنتی بر دوش و چوگان پیشکش شده در دست با تشریفات به سوی کالسکه سلطنتی رفتند. در جلوی کالسکه یک دسته سواره، امنیه، تیموری، بلوچ، ترکمن، بختیاری، شاهشون، چهارلنگ، سنجابی، کردستانی، طربانی، شادلو، هزاره‌ای، بربر، بربرشای رنگی، کوکلا، بلوچ سرحدی، زعفرانلو، قشقایی، عشایر خوزستان، بختیاری هفت لنگ، خمسه، بویراحمدی، ماکویی، شاهسون قره چه داغ، اکراد، شکاک، مکری، میلان، جلالی، یورتچی، شاطرانلو، شاهسون سواره در حال آماده باش ایستاده بودند.
- رییس تشریفات داخله در جلوی کالسکه، سمت چپ رییس تشریفات خارجه، گارد مخصوص، رییس فراشخانه سواره یساول‌ها، رییس اصطبل، رییس کالسکه خانه، سرتیپ مرتضی خان کنار چرخ راست جلوی کالسکه، رییس ارکان حرب کل قشون کنار چرخ چپ جلوی کالسکه، شاطرها دو سوی کالسکه همایونی، امیر لشکر خدایار خان با پرچم سلطنتی در پشت کالسکه،
- امیر لشکر احمد آقا خان رییس امنیه، سرهنگ کریم بوذرجمهری کفیل بلدیه دست راست پرچم سلطنتی، رییس نظمیه در دست چپ پرچم سلطنتی، آجودان‌های سواره، پیشکار والاحضرت اقدس سواره، امیر لشکر حسین آقا خان خزاعی سواره، کالسکه والاحضرت اقدس چهار آجودان،
- کالسکه نخست وزیر و وزیر دربار، کالسکه وزیر جنگ و وزیر پست و تلگراف، کالسکه وزیر عدلیه و وزیر فواید عامه، کالسکه وزیر داخله و وزیر مالیه، کالسکه کفیل وزارت خارجه و رییس دفتر مخصوص شاهنشاهی، کالسکه کفیل وزارت معارف و دکتر امیر خان اعلم پزشک ویژه شاهنشاهی،
- بهادران گارد ویژه
هنگام سوارشدن اعلیحضرت رضا شاه پهلوی به کالسکه، سرود ملی ایران سلام شاهنشاهی زده شد و یک تیر توپ شلیک گردید. کالسکه همایونی و دیگر کالسکه‌ها و سواران و پیاده‌ها که در پی کالسکه همایونی روان بودند از خیابان باب همایون، میدان سپه، لاله زار، جهارراه کنت و دروازه دولت گذشتند. همه خیابان‌ها و میدان سپه که گذرگاه موکب شاهنشاه بود نظامیان در دو سوی خیابان ایستاده بودند و در پیاده روها و کنار همه خیابان‌ها مردم تهران ایستاده بودند و کالسکه شاهنشاه در میان هلهله و شادمانی مردم از خیابان‌ها گذشتند. در بیرون از دروازه دولت اعلیحضرت رضا شاه پهلوی، به همراهان کالسکه پروانه دادند که بروند و والاحضرت ولیعهد محمدرضا پهلوی و وزیر دربار در کنار ایشان ماندند.
اهالی شمیران طاق نصرت بسیار زیبا و باشکوهی بسته بودند، اعلیحضرت شاهنشاه رضا شاه پهلوی به کاخ سعدآباد تشریف بردند و پس از اندک درنگی به شهر بازگشتند و از خیابان لاله زار و میدان سپه برای دیدن طاق نصرت‌ها گذشتند و به کاخ مرمر رفتند.
تهنیت‌ها، میهمانی، جشن و چراغانی و آتش بازی
دو ساعت پیش از نیم روز ۵ اردیبهشت ماه ۱۳۰۵ همه سفیران و نمایندگان دولت‌ها برای تهنیت گویی جشن تاجگذاری در کاخ گلستان گردآمدند و آیین احترام از سوی آقای غفاری رییس تشریفات سلطنتی انجام پذیرفت. سپس سفیرهای کشورهای بیگانه در ایران به همراهی رییس تشریفات سلطنتی و رییس تشریفات وزارت امور خارجه و رییس دارالترجمه وزارت امور خارجه به پیشگاه شاهانه شرف اندروز شدند. سپس جناب رفیق یورنیف سفیر کبیر شوروی که مقام شیخ السفرایی داشت به زبان فرانسه چنین گفت:
اعلیحضرتا
به نام خود و همکاران مختر خویش که به افتخار شرفیابی حضور همایونی نایل شده‌اند با کمال افتخار در این هنگام تاریخی که برای سعادت ایران پیش آمده تبریکات صمیمانه و ادعیه خالصانه را تقدیم پیشگاه ملوکانه می‌نماید و با نهایت خوش وقتی به عرض اعلیحضرت شاهنشاهی می‌رساند که اعضای محترم هیات نمایندگان سیاسی آرزومند عظمت مملکت زیبایی که در زیر درفش اعلیحضرت شاهنشاهی اداره می‌شود می‌باشیم و امیدواری کامل دارم که روابط دوستی موجوده میان ایران و کشورهای معظمه که نمایندگان آنها افتخار حضور دارند بیش از پیش بر اساس پایداری استوار و اوضاع عمومی به ویژه پیشرفت‌های اقتصادی ایران قرین بزرگی و پیروزی گردد. موقع را مغتنم شمرده دوام عمر و سعادت اعلیحضرت را برای خوشبختی ملت ایران خواستاریم
اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی در پاسخ فرمودند:
آقای مقدم السفرا:
جشن تاجگذاری ما موقع بسیار مطلوبی پیش آورده که نمایندگان محترم دول دوست را ملاقات نماییم. ادعیه صادقانه را که با بیان فصیح تبلیغ نمودید با کمال مسرت پذیرفته احساسات مودت آمیزی که برای مملکت ما اظهار داشتید باعث شعف خاطر ما گردید، از خداوند قادر متعال خواستاریم به مجاهدات ما برای تهیه موجبات سعادت ملت ایران توفیق کامل عطا فرمایند. آقایان مطمئن باشید تمام مساعی ما مانند گذشته در حفظ و تشیید روابط حسنه با دُوَلی که سمت نمایندگی آنها به کف کفایت شما محول شده مصروف خواهد گردید.
پس از انجام آیین تهنیت تاجگذاری، از سوی وزارت دربار میهمانی باشکوهی در کاخ گلستان برگزار شد. در این میهمانی از هیات دولت و نمایندگان خارجی که نزدیک به ۲۷ تن می‌شدند، در پیشگاه اعلیحضرت شاهنشاه رضا پهلوی شام خوردند. هم چنین نزدیک به ۳۰۰ تن از بزرگان کشوری و اعیان، نمایندگان مجلس و سرشناسان شهر به شب نشینی دعوت شدند. در این شب نشینی دسته‌های موزیک و ارکستر از ساعت هشت شامگاه تا یک ساعت پس از نیمه شب نواختند و میهمانان پایکوبی کردند و آتش بازی خیره کننده‌ای نیز انجام شد.
همه خیابان‌های اصلی شهر تهران، میدان سپه، لاله زار و سر در مغازه‌ها چراغانی شده بود. در روز ۵ اردیبهشت ماه سان قشون (ارتش) در میدان مشق در پیشگاه اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی انجام شد. در این آیین هیات دولت، نمایندگان مجلس شورای ملی، نمایندگان خارجه، بزرگان و سرشناسان کشور و نمایندگان روزنامه‌ها بودند. پس از انجام سان، آتش بازی برگزار شد و در درازای برگزاری این آیین مردم به هلهله و شادی و پایکوبی پرداختند.
از سوی طبقه‌های گوناگون مردم و رییس‌های ایالت‌ها و عشیره‌ها از سراسر مملکت تلگراف‌های تهنیت به پیشگاه شاهانه فرستاده شد و ملت از تاجگذاری اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی ابراز شادمانی نمودند و روز چهارم اردیبهشت ماه را خجسته روز خوانند و تهنیت گفتند. از سوی پادشاه و رییس‌های جمهور کشورهای گیتی تلگراف‌های تهنیت برای انجام آیین تاجگذاری اعلیحضرت همایون شاهنشاه رضا شاه پهلوی فرستاده شد.
هر سال در ایران سالروز تاجگذاری اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی پیش از نیمروز آیین سلام در کاخ گلستان انجام می‌شود و هیات دولت، گزیده‌ای از نمایندگان مجلس شورای ملی، بزرگان و محترمین، نمایندگان بازرگانان، کارمندان وزراتخانه‌ها با لباس رسمی به پیشگاه شاهنشاه بار می‌یابند. هم‌چنین شامگاه در کاخ گلستان جشن باشکوهی با بودن هیات کور دیپلماتیک، وزیران، سفیران دولت شاهنشاهی ایران و بزرگان کشوری و لشکری برگزار می‌گردد و پس از خوردن شام برنامه آتش‌بازی به فر و زیبایی این جشن می‌افزاید. افزون بر این، به همه وزارتخانه‌ها و اداره‌های دولتی در استان مرکز و دیگر استان‌های کشور برای برپایی جشن تاجگذاری بودجه داده شده است.
پانویس