بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۴۲
| درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر |
درگاه انقلاب شاه و مردم |
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۴۲
۱۳۴۲ بیست‌وسومین سال
یک سال آرام ... و یک روز پرغوغا!
راهپیمایی اسلامی ناگهان به راهپیمایی سیاسی دگرگون شد و به سازمان‌ها و اداره‌های دولتی یورش برده شد!
در درازای سال ۱۳۴۲، بیست‌وسومین سال پادشاهی، منشور شش‌گانه انقلاب شاه و مردم به اجرا در آمد و کشور دوران نوین تاریخی خود را آغاز کرد، شماری از سران کشورهای جهان و بزرگان برجسته بین‌المللی از ایران دیدن کردند.
بنا به دعوت شاهنشاه، روز بیست‌وششم اردیبهشت‌ماه، حضرت دکتر سرواپالی رادها کریشنان، پرزیدنت هند، به تهران آمد. دکتر کریشنان پنج روز در ایران ماند و از دانشگاه تهران دکترای افتخاری گرفت.[۱]
روز هفدهم شهریورماه اعلیحضرت ملک حسین، پادشاه اردن، در سر راه خود به فرانسه، وارد تهران شدند و با شاهنشاه دیدار و گفتگو کردند.
روز یازدهم مهرماه علیاحضرت ژولیانا، ملکه هلند، والاحضرت پرنس برنهارد همسر ایشان و والاحضرت بئاتریس، جانشین آینده هلند، به تهران آمدند. ملکه هلند و همراهان از اصفهان، شیراز و مازندران دیدن کردند.
ژنرال شارل دوگل، پرزیدنت فرانسه، برای یک دیدار رسمی روز بیست‌وچهارم مهرماه به ایران سفر کرد و در میان پیشباز گرم مردم ایران پرزیدنت دوگل به همراه شاهنشاه از برجای ماندنی‌های باستانی اسپهان دیدن کرد و سپس همراه اسداله علم نخست‌وزیر، به شیراز رفت. دوگل چهار روز میهمان ملت ایران بود.
نخستین روز آبان‌ماه، پرزیدنت هاینریش لوبکه، پرزیدنت آلمان فدرال و بانو وارد تهران شدند و مورد پیشواز شاهنشاه و شهبانوی ایران قرار گرفتند. پرزیدنت آلمان و بانو پس از سه روز که در تهران ماندند به شیراز رفتند و از برجای ماندنی‌های باستانی ایران در تخت‌جمشید دیدن کردند.
حضرت لئونید برژنف، صدر شورای عالی اتحاد شوروی و بانو از میهمانان ایران در سال ۱۳۴۲ بودند. برژنف و بانو روز ۲۵ آبان‌ماه به تهران وارد شدند و از سوی شاهنشاه و شهبانو پیشباز رسمی شدند.
دین راسک، وزیر امور خارجه امریکا – لرد هیوم، وزیر خارجه و نخست‌وزیر پیشین انگلستان – ارول وارن، رییس دیوان عالی کشور امریکا و بانو – جانسون، معاون وزارت امور خارجه و مشاور پرزیدنت امریکا – پروفسور ریپکا، ایرانشناس پرآوازه چک – جینالولو بریجیدا و همسرش ژاک شاریه و پیرآنجی هنرپیشگان معروف سینما نیز از مهیمانان سرشناس ایران در سال ۱۳۴۲ بودند.
سفرهای شاهانه
در این سال شاهنشاه یک سفر به یکی از کشورهای اروپایی داشتند که در بهمن‌ماه صورت گرفت. روز دوم بهمن‌ماه، شاهنشاه و شهبانو رهسپار اتریش شدند و در آن کشور، از بازی‌های زمستانی المپیک دیدن کردند. بازی‌های زمستانی المپیک روز نهم اسفندماه آغازشد و بیش از یک‌هزاروسیصدوپنجاه قهرمان از برابر جایگاهی که شاهنشاه و شهبانو و پرزیدنت اتریش در آن قرار داشتند، رژه رفتند. شاهنشاه سپس از اتریش رهسپار سوییس شدند و مسافرتشان رویهم رفته ۳۹ روز به درازا کشید.
در فروردین‌ماه ۱۳۴۲، شاهنشاه در سفر به خراسان بنای جدید آرامگاه نادر شاه را در مشهد و آرامگاه حکیم عمر خیام و شیخ عطار را در نیشابور گشودند.
همچنین روز شانزدهم خردادماه، شاهنشاه به همدان تشریف‌فرما شدند و پس از گشودن سد شهناز، اسناد مالکیت کشاورزان همدان و تویسرکان را میان ایشان پخش فرمودند.[۲]
روز بیست‌وچهارم تیرماه، جاده جدید هراز از سوی شاهنشاه گشایش یافت. پس از بریدن نوار سه رنگ، شاهنشاه فرمودند:
- «افتتاح این راه برای من جای مسرت است برای اینکه پایتخت ایران و نقاط مرکزی ایران را به وسیله یک راه زیبا و کوتاه به کرانه‌های خزر متصل می‌کند و هم جنبه اقتصادی دارد، هم جنبه سیاحت و استراحت و تفریح.»
هزینه ساخت این راه بیش از ۱٬۸۰۰ میلیون ریال شده‌بود.
روز هفتم امردادماه نیز در آیین باشکوهی شاهنشاه اسناد مالکیت هشت‌هزار تن از دهقانان کرج را به آنان دادند. در این آیین شاهنشاه فرمودند:
- «تاکنون یک عده شهرنشین به اسم سیاستمدار و اهل نفوذ کارها را میان خود تقسیم می‌کردند. ولی در آینده راه فقط برای کسانی باز است که به اصول انقلاب ملی ایمان داشته‌باشند.»
کنفرانس‌های تهران
در پی میانجی‌گری شاهنشاه برای آشتی‌دادن دو همسایه هم‌کیش ایران، افغانستان و پاکستان، بر پایه قرار از پیش نهاده شده، از بامداد روز چهارم خردادماه گفتگوهای آشتی میان نمایندگان دو کشور و به میانجی‌گری ایران، در تهران آغازشد.
ریاست گروه نمایندگی افغانستان در کنفرانس آشتی با سید قاسم رشتیا، وزیر اطلاعات آن کشور و ریاست گروه نمایندگی پاکستان با ذوالفقارعلی بوتو، وزیر خارجه پاکستان بود.
چیزی نمانده بود که گفتگوهای آشتی بین نمایندگان دو کشور بدون گرفتن هوده‌ای بازایستد که نمایندگان دو کشور به پیشگاه شاهنشاه باریافتند و شاهنشاه با بکار گرفتن نفوذ خویش، سرانجام زمینه آشتی دو کشور را فراهم ساختند و پیوند گسیخته دو کشور را از نو برقرار کردند.
در اردیبهشت ماه، کنفرانس بین‌المللی زنان در هتل هیلتون تهران برگزار شد. این کنفرانس را والاحضرت شاهدخت پهلوی، ریاست عالیه شورای جمعیت زنان ایران، گشودند.
نیمه‌شب پنجم تیرماه، ۹ تن از بلندپایگان و کارشناسان اتحاد شوروی برای گفتگو با سران دولت ایران وارد تهران شدند و در پی گفتگوهای که انجام شد، روز دوم دی‌ماه، پنج پیمانی درباره ساختمان دو سد بر روی ارس و ساخت سیلو و افزایش نسل ماهی غضروفی و لاروبی مرداب بندر پهلوی میان نمایندگان شوروی و نمایندگان دولت ایران دستینه شد.
روز دوازدهم اسفندماه نیز کنفرانس "اِکافه" (همکاری‌های اقتصادی و فنی میان کشورهای آسیایی و افریقایی) در تهران برپا شد.[۳] در این کنفرانس بیش از ششصد تن از وزیران و بلندپایگان کشورهای هموند و کارشناسان سازمان ملل متحد شرکت داشتند. بیستمین دوره اجلاسیه "اکافه" ساعت ده بامداد روز دوازدهم اسفندماه از سوی شاهنشاه در کاخ سنا گشایش یافت.
دادگاه‌های نظامی
برنامه مبارزه با فساد در ارتش، در سال ۱۳۴۲ دادرسی گروهی از افسران پیشین ارتش که به بزه سواستفاده زیر پیگرد قانونی قرار گرفته‌بودند، دنبال شد و دادگاه‌های نظامی آرای خود را دادند.
دادرسی ارتشبد هدایت، سرپرست پیشین ستاد بزرگ ارتشتاران از بامداد روز یکشنبه یازدهم فروردین‌ماه آغازشد. بزه‌کاران این پرونده ارتشبد هدایت، سرلشگر معین‌پور و مهندس گرایلی بودند. زمان رسیدگی به پرونده متهمین رویهم رفته ۳۵ روز بود و روز پانزدهم اردیبهشت‌ماه، دادگاه رای خود را داد که بر پایه آن، ارتشبد هدایت و سرلشگر معین‌پور هر کدام به دو سال زندان تکی (انفرادی) و پرداخت ۱٬۹۱۲٬۰۰۱ ریال و ( یک میلیون و نهسد و دوازده‌هزار و یک ریال) و سه‌دهم ریال و مهندس گرایلی به سه سال زندان تکی و پرداخت ۱٬۹۱۲٬۰۰۱ ریال (یک میلیون و نهسد و دوازده‌هزار و یک ریال) و سه‌دهم ریال محکوم شدند.
از بامداد روز بیست‌ویکم خردادماه، دادرسی ۱۳ تن از بزه‌کاران پرونده باتری سازی ارتش که هفت تن از ژنرال‌های ارتش میان آنها دیده می‌شدند، به نام‌های: سرلشگر وثوق وزیر پیشین جنگ، سرلشکر دفتری، سرتیپ نوکیانی، سپهبد افخمی، سرلشکر قریب، سرتیپ سیاهپوش، سرتیپ پرویز، سرتیپ نقیب‌السادات، سرهنگ ذوالفقاری، دکتر حبیب‌اله معظمی، سیاوش وزیری، مهندس قهرمانی و حسین حقگو آغاز شد. دادرسی این گروه تا پایان سال به درازا کشید و در اسفندماه سرلشکر دفتری به پنج سال زندان و پرداخت ۳۸ / ۵٬۵۳۸٬۸۲۰ ریال، سرتیپ نوکیانی به یک سال زندان، سرهنگ توکلی به دو سال زندان تکی، سرتیپ سیاهپوش به یک سال زندان، سرتیپ علی پرویز به شش ماه زندان و غیرنظامی سیاوش وزیری، به شش ماه زندان محکوم شدند. دیگران آزاد گردیدند.
روز ننگین پانزدهم خرداد ماه
در پی پاره‌ای از راه‌پیمایی‌های اسلامی/سیاسی که در روزهای سوگواری ماه محرم انجام می‌شد، شیخ روح‌الله خمینی موسوی در قم و آیت‌الله قمی در مشهد بازداشت و به تهران برده شدند.[۴]
روز چهاردهم خردادماه، پس از راهپیمایی گروه‌های مذهبی، شهربانی کل کشور در پی یک جارنامه به آگاهی رساند که هرگونه راهپیمایی ممنوع می‌باشد ولی از بامداد روز پانزدهم خردادماه راهپیمایی گسترده‌ای در تهران و برخی شهرستان‌ها آغازگردید که در تهران به یک بلوای انجامید و در پی این بلوا که تا نیمروز پانزدهم خردادماه به اوج خود رسید، شورشیان اسلامی به اداره انتشارات و رادیو و کتابخانه پارک شهر و برخی سازمان‌های دیگر یورش بردند، درخت‌ها را از ریشه درآوردند، خودروهای پارک شده در خیابان را آتش زدند، اتوبوس دختران دبستانی را به آتش کشیدند و آسیب‌های بسیاری وارد ساختند و شهر را ویران کردند.
نیمروز پانزدهم خردادماه، زمانی که بخشی از شهر تهران دستخوش چپاول و آتش‌سوزی و ویرانی شده بود، نیروهای نظامی وارد شهر شدند و با کمک مردم به وحشی‌گری و ویران‌سازی اسلامیون پایان داده‌شد.
این شورش برای جلوگیری از اصلاحات ارضی؛ و دگرگون ساختن قانون انتخابات با دادن حق رای به زنان و دادن حقوق سیاسی و اقتصادی و اجتماعی برابر با مردان؛ و تغییر سوگند نمایندگان از "قرآن" به "کتاب آسمانی" و برداشتن شرط دین در انتخابات و یکسان شمردن همه اهالی کشور ایران چه از دیدگاه جنسیت و چه از دیدگاه داشتن دین و یا نداشتن دین؛ دگرگون ساختن گاهنامه خورشیدی با سرچشمه شمارش "هجرت محمد پیامبر اسلام از مکه به مدینه" به گاهنامه شاهنشاهی با سرچشمه شمارش زادروز کوروش بزرگ و سایر برنامه‌های انقلاب ششم بهمن‌ماه انجام گرفت و ریشه در رخدادهای پیشین داشت. بدین روی شماری از محرکین و متهمین روز ننگین پانزدهم خرداد دستگیر شدند کسانی چون: شیخ روح‌الله خمینی، شیخ طالقانی، خامنه‌ای، رفسنجانی، باهنر و بسیاری از کسانی که در رژیم استبدای اسلامی پس از سال ۱۳۵۷ کشور ایران را به دست گرفتند و حکومت نظامی در شهر تهران برقرارشد.
دادرسی اسلامیون رویداد ننگین پانزدهم خرداد ماه، روز سیزدهم امرداد ماه در دادگاه نظامی آغاز شد. متهمین عبارت بودند از: طیب حاج‌رضایی، حاج‌اسماعیل رضایی، حسین شمساوی، سیدعلی بوریاباف، محمود ذوقی‌تبار، عنایت‌اله ذوقی، عباس شیرزاد، حسین شیرنژاد، اسماعیل خلج، محمدرضا تقی‌زاده، سیدمجتبی طالاری، محمدباقر باقریان، امیر کریم‌خانی، حسن صالح‌نیا، فضل‌الله ایزدی‌سلحشور، حاج‌محمد مظلومی، غلامرضا قائنی، عبداله‌صادق تهرانی.
طیب حاج‌رضایی و حاج‌اسماعیل رضایی [۵] که بر پایه رأی دادگاه نظامی به اعدام محکوم شده‌بودند، روز یازدهم آبان‌ماه، تیرباران شدند.
کنگره آزادزنان و آزادمردان
کنگره ملی ائتلاف انتخابات، به نام کنگره آزادزنان و آزادمردان ایران، بامداد روز پنجم شهریورماه گشوده شد. آرمان این کنگره که در آستانه آغاز انتخابات برگزار می‌شد، تعیین راه‌کار هواداران انقلاب ششم بهمن در انتخابات آینده بود و بدین روی در قطعنامه کنگره، کمیته‌ای برای بررسی و بازبینی و اعلام پهرست ائتلافی برگزیده شد.
روز بیست‌وششم شهریورماه، انتخابات دوره بیست‌ویکم مجلس شورای ملی و چهارمین دوره سنا در سراسر کشور آغاز گردید. رای‌گیری در تهران از ساعت پنج بامداد تا سه پس از نیمروز در پانسد حوزه ادامه یافت و سپس خواندن آرا آغازگردید. در سراسر کشور به همین روش انتخابات در یک روز انجام گرفت.
روز چهاردهم مهرماه، دو مجلس سنا و شورای ملی در کاخ سنا از سوی شاهنشاه گشایش یافتند و پس از به آگاهی رساندن آمادگی دو مجلس، بر پایه سنت‌های پارلمانی، دولت اسداله علم کناره‌گیری نمود و دوباره علم برای برپایی کابینه جدید برگزیده شد.
کابینه نوین اسداله علم:
- - عباس آرام، وزیر امور خارجه
- – عطاءالله خسروانی، وزیر کار
- – مهندس سمیعی، وزیر پست و تلگراف
- – دکتر ریاحی، وزیر بهداری
- – دکتر خوشبین، وزیر مشاور
- – دکتر خانلری، وزیر فرهنگ
- – دکتر پیراسته، وزیر کشور
- – معینیان، وزیر مشاور و سرپرست انتشارات و رادیو
- – دکتر باهری، وزیر دادگستری
- – دکتر عالیخانی، وزیر اقتصاد
- – سپهبد ریاحی، وزیر کشاورزی
- – مهندس شالچیان، وزیر راه
- – سپهبد صنیعی، سرپرست وزارت جنگ
دولت حزبی
در آذرماه، موجودیت حزب جدیدی به نام ایران نوین به آگاهی رسید.[۶] این حزب که رهبران آن هموندان "گروه مترقی" بودند به رهبری حسنعلی منصور آغاز به کار کرد [۷] و چون بیشتر نمایندگان مجلس به این حزب جدید پیوستند، منصور در مجلس شورای ملی نقش رهبر اکثریت را به گردن گرفت، از همان زمان سخن‌پراکنی‌ها درباره برپایی دولت حزبی بر سر زبان‌ها بود، به ویژه آنکه رهبران حزب ایران نوین آن را رد نمی‌کردند.[۸] [۹]
سرانجام در روز هفدهم اسفندماه، یک هفته پس از بازگشت شاهنشاه از سفر اروپا، اسداله علم به پیشگاه شاهنشاه باریافت و کناره‌گیری کابینه را تقدیم نمود. بی‌درنگ از سوی شاهنشاه حسنعلی منصور برای گزینش کابینه فرمان یافت.
ساعت چهار پس از نیمروز همان روز حسنعلی منصور کابینه خود را شناساند:[۱۰]
- - دکتر جمشید آموزگار، وزیر بهداری
- – عباس آرام، وزیر امور خارجه
- – خسروانی، وزیر کار
- – معینیان، وزیر اطلاعات
- – دکتر عالیخانی، وزیر اقتصاد
- – سپهبد ریاحی، وزیر کشاورزی
- – سپهبد صنیعی، وزیر جنگ
- – دکتر جواد صدر، وزیر کشور
- – دکتر باقر عاملی، وزیر دادگستری
- – دکتر محمود کشفیان، وزیر راه
- – دکتر فرهنگ شفیعی، وزیر پست و تلگراف
- – دکتر مهرنصری، وزیر مشاور
- – دکتر منوچهر گودرزی، وزیر مشاور
- – امیرعباس هویدا، وزیر دارایی
- – دکتر ناصر یگانه، وزیر مشاور
- – دکتر هدایتی، وزیر مشاور
- – دکتر عبدالعلی جهانشاهی، وزیر فرهنگ
- – دکتر نهاوندی، وزیر آبادانی و مسکن
- – مهندس روحانی، وزیر آب و برق.
منبع
- ↑ دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران
- ↑ برنامه عمرانی سوم سال‌های ۱۳۴۱ تا مهر ماه ۱۳۴۳
- ↑ The United Nations Economic Council for Asia and Far East - ECAFE
- ↑ روز ننگین ۱۵خرداد ۱۳۴۲
- ↑ شهردار تهران قالیباف پسر طیب حاج رضایی می باشد
- ↑ حزب ایران نوین
- ↑ حسنعلی منصور
- ↑ مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم
- ↑ مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری بیست و یکم
- ↑ تصمیم قانونی دایر به‌ابراز رای‌اعتماد به دولت جناب آقای حسنعلی منصور نخست‌وزیر