بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در باریابی گروه سرمایه‌داران ژاپنی در کاخ سعدآباد ۵ شهریور ماه ۱۳۵۱
| سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بر پایه تاریخ | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران | تصمیم‌های مجلس |
بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در باریابی گروه سرمایه‌داران ژاپنی در کاخ سعدآباد ۵ شهریور ماه ۱۳۵۱
از زمانی که آخرین بار یک هیئت مهم اقتصادی و بازرگانی ژاپن به ایران آمد تا کنون وقایع زیادی در جهان روی داده است.
بالا رفتن نرخ برابری پول ژاپن و همچنین پول آلمان و کاهش بهای پول چند کشور دیگر از جمله رویدادهایی هستند که در هجده ماه گذشته رخ داده است. شاید ما از سال‌های پیش این رویدادها را پیش بینی می‌کردیم و می‌کوشیدیم به دوستان خود تفهیم کنیم که سرانجام بهترین سیاست این نیست که حداکثر کالا را به دیگران عرضه کنند، بلکه باید با دوراندیشی موقع کشورهای در حال توسعه را درک کنند و تشخیص بدهند که بازارهای خرید در کجا واقع شده‌اند و سپس اقدام به سرمایه‌گذاری در آن‌ها بکنند، بدیهی است با چنین شیوه‌ای می‌توانند به مرور زمان بهتر و بیشتر از فروش کالا و از سرمایه‌های خود بهره برند. ناگفته نماند هدف کلیه کشورهایی که می‌کوشند به سوی پیشرفت گام بردارند تولید کالاهای مختلف و حمایت از اقتصاد خودشان است، در چنین شرایطی رخنه کردن در این قبیل بازارها بطور فزاینده‌ای دشوار می‌گردد.
ما به دفعات اعتراض حقه کشورهای در حال پیشرفت را در کنفرانس‌های ژنو، دهلی نو، و سانتیاگو شنیده‌ایم که ضمن آن یادآور شده‌اند که شکاف بین کشورهای ثروتمند و فقیر عمیق تر شده است و این از همان نوع خطراتی است که باید پیش بینی بشود.
مصرف هنگفت منابع انرژی (منظور من نفت و فرآورده‌های آن است) آنچنان وضعی را پیش آورده که از یک سو بهای آن دائماً بالا می‌رود و از سوی دیگر دسترسی به این نوع منابع دشوارتر می‌گردد و در نتیجه میزان و مقدار این منابع تدریجاً نقصان می‌یابد.
سپس مسئله سلامت محیط و آلودگی پیش می‌آید که اگر صنایع و آلودگی زیادی در یک نقطه محدود و بخصوص متمرکز شود، ممکن است جان انسان‌ها و همچنین حیوانات آن ناحیه دچار خطر شود.
ما نمی‌توانیم درباره سیاست خارجی خود گفتگو کرده و از آن نتیجه گیری کنیم مگر اینکه تحولات سیاسی و اقتصادی جهان را مورد توجه قرار دهیم. منظور من مذاکراتی است که میان ایالات متحده آمریکا و جمهوری خلق چین صورت می‌گیرد که ما از دیرباز به این تحولات پی برده‌ایم و اکنون سرگرم توسعه مناسبات خود با آن دولت هستیم. سپس باید به توافق بین ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی اشاره شود، مخصوصاً در مورد موافقتنامه مربوط به محدود ساختن سلاح‌های هسته‌ای و استراتژیکی. آنچه که از این توافق آشکارا بر می‌آید این است که طرفین می‌کوشند از هرگونه درگیری مستقیم با یکدیگر اجتناب ورزند.
با توجه به این عوامل اعم از سیاسی و اقتصادی خط مشی کشورها تعیین و مشخص خواهد گردید. ما سیاست خارجی خود را که سیاست مستقل ملی می‌نامیم دنبال خواهیم کرد، یعنی در وهله اول به خودمان متکی هستیم. بدیهی است که برای کامیابی در این سیاست ما باید یک اقتصاد زاینده و دینامیک داشته باشیم تا بتواند امکان نگاهداری نیروهای تدافعی کافی کشور را تا زمانی که خلع سلاح عمومی در جهان صورت نگرفته است و در راه حصول آن ما کمال کوشش خود را اعمال خواهیم داشت، فراهم سازد.
ولی تا آن زمان فرا نرسیده، ما نمی‌توانیم حتی برای یک لحظه در امر دفاع از کشور خویش غفلت کنیم، مخصوصاً از آن جهت که عده‌ای که در همسایگی ما هستند رفتاری که هرگز مبتنی بر احساس مسئولیت نیست انجام می‌دهند. در این میان ما یک دم از تلاش خود برای یافتن دوستان خوب آرام نمی‌نشینیم. ما سالیان دراز با ایالات متحده دوستی بسیار خوب و استواری داشته‌ایم و شاید امروز این دوستی به مراتب محکم تر از گذشته است، روابط ما با اتحاد جماهیر شوروی همسایه شمالی بسیار عالی است و در حقیقت ما مرزهای خود را با شوروی مرزهای دوستی و همکاری و صلح می‌نامیم. ما درباره چندین قرارداد اقتصادی با هم مذاکره کرده‌ایم و احتمالاً بزودی آن‌ها را امضاء خواهیم کرد و این قراردادها طی مدت طولانی و حتی تا پانزده سال اجرا خواهد شد. این‌ها دو قدرت بزرگ هستند و ما به بقیه کشورهای جهان نیز مناسبات خود را توسعه می‌دهیم.
مضافاً اینکه برقراری مناسبات ما با جمهوری خلق چین نیز جالب است. گرچه میزان مبادلات بازرگانی میان ایران و چین به میزان وسیع نیست ولی در آینده وضع فرق خواهد کرد. بنابراین ما هرگز امکانات موجود در این زمینه‌ها را نادیده نمی‌گیریم. بر اساس این پیشینه و زمینه سیاسی ما سیاست اقتصادی خود را که تشریح خواهیم کرد دنبال می‌کنیم.
در جریان برنامه چهارم که دوران آن تا شش ماه دیگر منقضی خواهد شد ما یک رشد ۴/۹ درصد را در نظر گرفته‌ایم. این رشد درآمد سرانه مردم کشور ما را به چهارصد و پنج دلار در سال افزایش می‌دهد. فکر می‌کنم که تا پایان برنامه چهارم رقم درآمد سرانه ما حداقل به ۵۰۰ دلار در سال خواهد رسید.
سال گذشته رشد ناخالص ملی ما با قیمت‌های ثابت ۴/۱۴ درصد بوده است و امسال این رقم ممکن است بالغ بر ۲۰ درصد باشد.
بدیهی است که امسال یکی از سال‌های استثنایی خواهد بود، زیرا ما از نتایج مذاکرات جالب و پیروزمندانه اوپک در فوریه ۱۹۷۱ بهره برداری می‌کنیم، بعلاوه در سال جاری وضع کشاورزی ما نیز بسیار مطلوب و رضایت بخش بوده است.
ما یک تولید ناخالص ملی معادل ۱۰ درصد در سال برای دوران برنامه پنج سال پنجم خود پیش بینی کرده‌ایم. ضمن اجرای این برنامه ما مانند گذشته به میزان زیادی به توسعه صنایع ایران توجه و تکیه خواهیم کرد و ضمناً کوشش فراوانی در جهت گسترش کشاورزی خود به عمل خواهیم آورد.
به عقیده ما توسعه صنایع ژاپن و از ژاپن به کشورهای دیگر که به شکل یک مرکز جغرافیایی درآمده است وضع مشابهی در ایران پیدا می‌کند، زیرا ایران به سبب موقع جغرافیایی و جمعیت آن و شاید ده‌ها عوامل دیگر مرکز طبیعی منطقه بازرگانی وسیعی است که شعاع آن به ۱۶۰۰ کیلومتر و شاید بیشتر برسد و این منطقه در حیطه و حوزه فعالیت اقتصادی و صنعتی ایران قرار دارد، مثلاً اگر ما در جریان برنامه پنجم برنامه‌ای برای تولید سه میلیون تن یا قدری بیشتر فولاد طرح ریزی کرده‌ایم، به سبب موقعیت ایران و مشارکت بعضی از شرکت‌های ژاپنی بدون تردید ما قادریم در حدود ۷ میلیون تن فولاد تولید کرده و مورد استفاده قرار دهیم و یا آن را صادر کنیم.
اکنون هیچ مؤسسه ژاپنی در صنایع اتومبیل سازی ایران فعالیت ندارد، ولی در هر حال صنایع اتومبیل سازی احتیاج به صفحات و ورق فلزی دارد و صنایع اتومبیل سازی با سرعت زیاد توسعه خواهد یافت، همچنین صنایع کامیون سازی و تراکتورسازی و ماشین‌های کشاورزی و بسیاری از صنایع دیگر که احتیاج به فولاد دارند به سرعت گسترش خواهند یافت. بازار صادرات اطراف ایران خوشبختانه قدرت خرید وسیعی دارد، بدین معنی که اگر ما فولاد در مقیاس زیاد و بین‌المللی تولید کنیم هیچ کشوری قادر نخواهد بود در بازارهای مجاور با ما رقابت کند. ما تاکنون درباره نفت و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی و محصولات آن صحبت کرده‌ایم و چندین قرارداد هم با مؤسسات ژاپنی منعقد نموده‌ایم و تصور می‌کنم باید این رویه را بدون توقف ادامه دهیم. ما ضمناً پیامی برای دولت ژاپن داریم که اعتباراتی با شرایط سهل تر به شرکت‌ها و مؤسساتی که در این رشته‌ها فعالیت می‌کنند بدهند. انباشتن این همه دلار و ارز خارجی در یک کشور چه سودی خواهد داشت اگر آن کشور با همه منابع وسیع خود وسائلی فراهم نسازد که شرکت‌های ژاپنی در خارج از جمله ایران سرمایه گذاری کرده و شرکت‌های مشترک بوجود آورند. شما می‌دانید که نسبت به مسئله آلودگی هوا چه حساسیتی دارید و به علت آن ناگزیر هستید بر مقدار واردات گاز مایع خود بیفزایید. همچنین این موضوع در ایالات متحده آمریکا نیز صادق است. بالاخره در آینده باید کشتی‌های بزرگتری برای حمل گاز مایع ساخته شود.
خلیج فارس یکی از پر رفت و آمدترین خطوط دریایی جهان بشمار می‌رود. در حدود ماه نوامبر آینده من ترمینال جدید نفت جزیره خارک را افتتاح خواهم کرد که در یک سوی آن نفتکش‌های ۵۰۰ هزار تنی و در پهلوی دیگر آن نفتکش‌های ۳۰۰ هزار تنی برای بارگیری پهلو خواهند گرفت. در مدتی کمتر از ده سال بیش از سه میلیون بشکه نفت از این راه به بازارهای خارج جاری خواهد شد.
ما تصمیم گرفته‌ایم که خود تعداد قابل ملاحظه‌ای نفتکش در اختیار داشته باشیم و بدیهی است که ما باید اکنون سفارش این نفتکش‌ها را به خارج بدهیم.
ولی احتمالاً باید کار تأسیس تعمیرگاه‌های بسیار بزرگ را آغاز کنیم و تدریجاً وسایل ساختن تعداد زیادی از کشتی‌ها را در کشور خود فراهم سازیم.
قسمت اعظم صنایع آینده ما در امتداد سواحل خلیج فارس احداث خواهد شد. گرچه ما همه منابع نفتی و گازی را در اختیار داریم، معذلک هر چه زودتر به کار توسعه و بهره برداری از نیروی اتمی در ایران خواهیم پرداخت.
مناطق جنوبی ایران از نظر تراکم جمعیت با دشواری زیاد روبرو نیست و منطقه مناسبی جهت توسعه صنایع کشور بشمار می‌رود و به سبب انرژی اتمی که بوسیله نیروگاه‌های اتمی تولید خواهد شد و مقدار زیادی آب دریا که با کمک این نیرو تبدیل به آب شیرین خواهد شد ما می‌توانیم فوراً و در یک مقیاس بین‌المللی بکار ساختمان کشتی‌ها و توسعه حمل و نقل بین‌المللی خود بپردازیم. شاید بعضی‌ها بگویند شرایط اقلیمی در مناطق جنوبی ایران نامساعد است. باید گفته شود که در حدود شش ماه یا حتی هفت ماه از سال آب و هوای مناطق جنوبی ایران بسیار مساعد است و در بقیه اوقات خوشبختانه به علت وجود کوه‌های بلند به ارتفاع هفت تا هشت هزار پا که در مجاورت سواحل جنوبی وجود دارد مانند بندر عباس که دارای رشته کوه‌هایی است که فاصله آن حتی کمتر از ۲۰ کیلومتر از شهر است و ارتفاع آن‌ها به هشت هزار پا می‌رسد، آب و هوای آن جا در تابستان حتی از آب و هوای کاخ سلطنتی هم مطبوع تر و خنک تر است.
این نواحی کوهستانی را می‌توان به نحو شایسته‌ای به صورت نواحی مسکونی درآورد تا جایی که حتی بعدها ممکن است ناچار شویم وسائل حرارت در آن جا پیش بینی کنیم، بعلاوه با وسایل جدید عایق کاری کارخانه‌ها همیشه می‌توان شرایط مساعد کار در آن جا بوجود آورد که از هر حیث جالب باشد. به هر حال با کارخانه‌های بسیار مدرن و خودکار همیشه می‌توان موضوع فعالیت‌های جنبی و اقماری را مورد توجه قرار داد که در آن کارکنان چند هفته از ماه را سرگرم کار شوند، و چند روزی هم به استراحت بپردازند و از این نوع ترتیبات. البته این پیش‌بینی‌ها مربوط به کارگران غیر محلی است، زیرا کارگران محلی همواره در موطن خود سکونت دارند. بدیهی است ما وسائل بهتر و خانه‌های مناسب تر برای آن‌ها فراهم خواهیم کرد، حتی دستگاه‌های تهویه هوا در اختیار آن‌ها گذاشته خواهد شد، زیرا برق موجود در این مناطق فوق‌العاده ارزان تولید می‌شود. بنابراین در آینده جالبترین امکانات در شئون مختلف از قبیل صنایع فولاد، الکترونیک، پتروشیمی، کشتی سازی در مقیاس وسیع برای تعمیر کشتی‌های ایران و کشتی‌های فراوان دیگر که به این منطقه رفت و آمد می‌کنند، وجود خواهد داشت ما درباره پتروشیمی صحبت کردیم، ولی باید به صنایع شیمیائی نیز اشاره کنیم، زیرا در پایان برنامه پنجم ما به صورت یک کشور بسیار پیشرفته در خواهیم آمد و در پایان برنامه ششم به مرحله تمدن بزرگ خواهیم رسید و از آن پس وارد دورانی تازه خواهیم شد. بنابراین صنعت شیمیایی ما به اندازه صنعت پتروشیمی ایران کسب اهمیت خواهد کرد و به سبب کیفیت طبیعی خاص ایران که قسمتی از آن را زمین‌های بایر و کویر تشکیل می‌دهد و به علت وجود بادهای موسمی ما می‌توانیم صنایع خود را به نحوی جایگزین کنیم که آلودگی هوا مشکلی ایجاد نکند، ولی ما هم اکنون حاضریم که این موضوع را مورد توجه قرار دهیم و آنچه که از این پس انجام می‌یابد بدون تردید با رعایت مسئله آلودگی هوا خواهد بود تا بدین وسیله هزینه‌هایی را که بعداً به سبب عدم رعایت این موضوع ممکن است پیش آید محدود سازیم.
من نمی‌دانم که ژاپن یا مؤسسات ژاپنی یا کنسرسیومی از شرکت‌های ژاپنی، در زمینه امور کشاورزی تا چه اندازه علاقمند هستند، زیرا ما در زمینه کشاورزی امکانات بسیار جالبی داریم، ما نقاطی در ایران داریم که از نظر کشت پاره‌ای از محصولات بالاترین بازده را در جهان دارد. ما می‌دانیم که در استان خوزستان بازده محصولات محلی به مراتب بیشتر از بازده محصولات مشابه آن در سایر نقاط جهان است مانند نیشکر، چغندر، علوفه، مارچوبه، توت فرنگی. از آن جایی که محصولات کشاورزی این منطقه همیشه دو هفته زودتر از هر نقطه دیگر به دست می‌آید از این رو بازارهای این محصولات در اروپا و کشورهای دیگر دست کم دو هفته، مطلقاً مختص فروش محصولات ایران خواهد بود.
ما حتی می‌توانیم به کشت پنبه بپردازیم. خوزستان تنها استان حاصلخیز ایران نیست، بلکه ما نواحی دیگری نیز با همین مشخصات داریم. می‌توانم بگویم تنها در خوزستان ما می‌توانیم هشتصد هزار مگاوات برق تولید نماییم که پنج هزار مگاوات آن از طریق سدها تأمین می‌شود. اگر بخواهم این موضوع را بیشتر تشریح کنم سخن به درازا می‌کشد و اطمینان دارم که آقایان عموماً درباره آنچه که در این جا صحبت شد اطلاعات زیادی دارند و متخصصین ما آماده دادن توضیحات بیشتر در این زمینه‌ها هستند. ما در یک ماه و نیم آینده برنامه عمرانی پنجم را مورد بررسی قرار خواهیم داد و مسلماً جزئیات آن را به اطلاع شما خواهیم رسانید. این یک برنامه بلند پروازانه است، ولی از تجربیاتی که دارم با اطمینان می‌توانم بگویم که ما حتی بیش از گذشته و مافوق آنچه که طرح کرده‌ایم طی برنامه پنجم با موفقیت کامل انجام خواهیم داد. در هر حال درهای این کشور به روی دوستان ژاپنی ما باز است و فکر می‌کنم به سبب موقعیت خاص جغرافیایی در شرق و غرب آسیا ما هر دو مسئولیت‌هایی از نظر بهبود وضع زندگی مردم این قاره و ثبات و سعادت آن بر عهده داریم. آرزومندم اقامت شما در ایران با خوشی و موفقیت همراه باشد.