بانک ملی ایران

رضا شاه پهلوی - ایران نوین

درگاه رضا شاه پهلوی

اعلیحضرت همایون شاهنشاهی رضا شاه پهلوی

انقلاب مشروطه - یک پارچگی کشور ایران از سوی رضا خان سردار سپه وزیرجنگ

پرونده:RezaShahBozorgOpeningBankMelli.jpg

رضا شاه بزرگ در جشن روز ۲۰ شهریور ماه ۱۳۰۷ بانک ملی را می‌گشاید

بنیان بانک ملی ایران آرزوی ملت ایران برآورده شد

بانک ملی ایران در دست ساختمان مدل کاخ‌های تخت‌جمشید

بانک ملی ایران خیابان فردوسی تهران

بانک ملی ایران

تمبر یادبود پنجاهمین سال بنیان بانک ملی ایران ۲۵۳۷ شاهنشاهی

رییس بانک ملی در پنجاهمین سالگرد گشایش بانک ملی ایران

بزرگداشت سدمین زادروز رضا شاه بزرگ و یادبود بنیان بانک ملی ایران

بانک ملی ایران در روز ۲۰ شهریور ماه ۱۳۰۷ در جشن باشکوهی به دست اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ گشوده شد. در این روز اعلیحضرت رضا شاه پهلوی با کت سرمه‌ای و شلوار سپید به همراه ولیعهد محمدرضا پهلوی در جشن گشایش بانک ملی ایران شرکت فرمودند و با این کار بزرگترین آرزوی ملت ایران را برآورده کردند. نخستین حساب بانکی گشوده شده در بانک ملی به نام اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی بود و نخستین پولی که بانک دریافت کرد از دست رضا شاه بزرگ برای بازکردن این حساب بود. اعلیحضرت همایون رضاشاه پهلوی با بازکردن حساب برای خود، نشان دادند که بانک ملی ایران بانکی مورد اعتماد و نگاهدار و نگاهبان پول مردم ایران است. بانک ملی ایران، سومین بانک ایرانی است که قانون پروانه بنیان آن در روز ۱۴ اردیبهشت ماه ۱۳۰۶ از مجلس شورای ملی گذشت و با آن بزرگترین گام در رهایی بخشیدن ملت ایران از چنگال استعمار انگلستان و روسیه و سپس شوروی که پای آنان را به ایران قاجاریان مغول بیگانه به ایران بازکردند، برداشته شد.^[۱] نخستین بانک ایرانی بانک پهلوی قشون بود که پس از چندی به بانک سپه نامیده شد. دومین بانک، بانک رهنی بود که پروانه بنیان آن در روز ۱۰ آبان ماه ۱۳۰۵ شمسی بنیان آن از تصویب از مجلس شورای ملی گذشت^[۲] بانک رهنی بانکی است که مردم می‌توانند در برابر جنس منقول با ارزش خود که در بانک به گرو می‌گزارند، وامی که بیش از دو سوم بهای آن جنس در زمان گرفتن وام نباشد با بهره ۹٪ در سال دریافت دارند.

تاریخچه

ناصرالدینشاه قاجار در سال ۱۲۶۸ خورشیدی امتیاز بنیان امپریال بَنک آو پرشیا ^[۳] و چاپ اسکناس ایران تا ۸۰۰،۰۰۰ پوند انگیسی برای ۶۰ سال را به انگلیسیان داد. بانک ۶٪ از درآمد خالص بنک آو پرشیا را به ناصرالدینشاه می‌داد که پس از برکناری محمدعلی شاه قاجار این ۶٪ به دولت ایران پرداخت شد. مرکز بنک آو پرشیا در لندن بود. در تهران یک بانک مرکزی بنک آو پرشیا وجود داشت و در دیگر شهرهای ایران ۲۰ شعبه این بانک باز شد. بنک آو پرشیا در بغداد و بمبئی ^[۴] نیز دو بانک دیگر بنیان کرد.

ناصرالدینشاه هم‌چنین به دولت روسیه امتیاز بنیان بانک روسی در ایران را داد. ^[۵] این بانک پس از چندی به بانک استقراضی تغییر نام داد. ^[۶] با دستینه شدن قرارداد دوستی ایران و شوروی در ۷ اسفند ماه ۱۲۹۹ از سوی نخست وزیر سیدضیاالدین طباطبایی، همه امتیازهای داده شده به روسیه لغو شد. بانک استقراضی روسیه منحل شد و به دولت ایران داده شد و وزارت مالیه اداره آن را به گردن گرفت.

روز ۱۴ اردیبهشت ماه ۱۳۰۶ خورشیدی قانون اجازه تاسیس بانک ملی ایران از سوی مجلس شورای ملی تصویب شد. این قانون از سوی دکتر آرتور میلسپو ^[۷] مستشار کل مالی ایران پیشنهاد شده بود. در ماده هفتم برای اداره بانک ملی دولت می‌تواند یک کارشناس فنی استخدام نماید و در تبصره این ماده آمده بود که عجالتاً برای تأسیس بانک دولت یک نفر متخصص آمریکایی به مدت ۳ سال با حقوقی که بیش از سالی دوازده هزار دلار نباشداستخدام نماید. این ماده به موجب قانون مصوب ۱۱ آبان ماه ۱۳۰۶ شمسی ملغی شد. سرمایه برای بنیان بانک ملی ایران با فروش زمین‌های خالصه و جواهرات سلطنتی فراهم شد. سبب اصلی دیگر برای بنیان بانک ملی پیشبرد تجارت، کشاورزی و صنعت در ایران بود. در گفتگوها برای صنعتی کردن ایران، توماس براون ^[۸] نماینده شرکت صادرات و واردات ونکهاوس شرکت داشت. توماس براون با تیمورتاش به گفتگو نشست و پیشنهاد کرد که او می‌تواند از دولت آلمان ۴۰ میلیون گُلد مارک وام بگیرد. با این وام قرار شد که یک کارخانه تولید برق، کارخانه سیمان سازی، کارخانه قند و شکر، کارخانه ذوب آهن، صنایع راه آهن و هواپیما سازی در ایران به راه انداخته شود. تیمورتاش این پیشنهاد به آگاهی اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی رساند و مورد پذیرش شاهنشاه قرار گرفت. این وامی بود که همواره دولت امریکا و انگلیس با دادن آن به ایران مخالفت می‌کردند. با پذیرش پیشنهاد نخست، توماس براون پیشنهاد کرد که رییس بانک ملی که قراربود بنیان شود، از آلمان باشد. در این زمان نیز قرارداد دکتر میلسپو به پایان رسید که دیگر تجدید نشد و دکتر میلسپو از ایران به کشور خود امریکا بازگشت.

بنیان بانک ملی ایران

درخواست بنیان بانک ملی از سوی ملت ایران در مجلس شورای ملی دوره نخست قانونگذاری را نمایندگان مجلس تقدیم داشتند. از آنجا که حکومت مشروطه نوبنیاد کشور ایران سرمایه‌ای نداشت، مردم ایران به ویژه زنان ایران هر چه که در توانایی اشان بود را به مجلس شورای ملی بردند تا سرمایه بانک ملی ایران شود و دست قاجاریان از گرفتن وام از بیگانه کوتاه شود. تا پایان دوره قانونگذاری نخست بانک ملی بنیان نشد.

پس از آن که محمدعلی شاه به قدرت رسید، مجلس شورای ملی را با همدستی ارتش شوروی به سرکردگی کلنل لیاخوف روسی به توپ بست و بسیاری از مشروطه خواهان دستگیر و زندانی و به دار آویخته شدند و مشروطه از ایران برچیده شد. با مبارزه ستارخان سردار ملی و باقر خان سالار ملی در تبریز مشروطه دوباره به ایران بازگشت و با همکاری سپهدار تنکابنی و بختیاری‌ها تهران از چنگ محمدعلی شاه و ارتش روسیه آزاد شد و محمدعلی شاه به سفارت روسیه پناهنده شد.^[۹] احمد شاه پسر محمد علی شاه در این زمان ۹ سال داشت و رییس ایل قاجار عضدالملک نایب السلطنه شد. پس از آن که مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم برگزار شد، با تصویب مجلس شورای ملی مستر مورگان شوستر کارشناس مالی امریکایی با دیگر همکارانش به ایران فراخوانده شدند تا مستوفیگری را براندازند و وزارت مالیه برای ایران با سیستم نوین مالیاتی برقرار سازند.^[۱۰] با این سیستم نوین مالیاتی، درآمدهای گردآوری شده از مالیات‌ها می‌بایستی که هم چنین برای پرداخت هزینه‌های کشوری و سرمایه برای بنیان بانک ملی ایران شود.^[۱۱] قانون مالیات تصویب شده مجلس شورای ملی، قانونی بود که دربرگیرنده همه مردم می‌شد. برای قاجاریان این نو و ناپذیرفتنی بود زیرا که آنان کشور ایران را مِلک خود می‌دانستند که آن را برای هدف‌های شخصی و جیب خود تاراج نمایند. دعوای مامورین مالیاتی مورگان شوستر با برادر محمدعلی شاه پسر مظفرالدین شاه شعاع السلطنه که نمی‌خواست مالیات بپردازد، بالا گرفت زیرا که ماموران می‌خواستند زمین و ساختمان او را ضبط کنند. مصادره زمین شعاع السلطنه اعتراض دولت روسیه به دولت ایران را سبب شد. دولت روسیه به دولت ایران هشدار داد که شعاع السلطنه از اتباع روسیه است و زیر پشتیبانی و نگاهبانی دولت روسیه قراردارد و دستور دادند که مورگان شوستر باید بیرون انداخته شود. مجلس شورای ملی بیرون کردن مورگان شوستر را نپذیرفت و ارتش روسیه ایران را اشغال کردند و مورگان شوستر از ایران بیرون رفت و مجلس شورای ملی را روسیان بستند. سه سال مجلس شورای ملی بسته ماند و قاجاریان کوشیدند که بانک ملی ایران بنیان نشود. قاجاریان با دو بانک استقراضی روس که به دولت روسیه تعلق داشت و بانک شاهنشاهی که به دولت انگلستان تعلق داشت، کار می‌کردند. انگلیسیان و روسیان نیز هیچگونه گرایشی به اینکه بانک ملی ایران بنیان شود نداشتند، زیرا که این دو دولت استعماری با این دو بانک، کنترل بر اقتصاد ایران را داشتند. درآمد امتیازهای داده شده به بیگانگان و گمرکات ایران به بانک استقراضی روسیه و دیگر درآمدها به بانک شاهنشاهی ریخته می‌شد، یعنی این دو دولت همواره آگاه بودند که چه اندازه دولت ایران پول دارد. اگر کسی حساب بانکی می‌خواست بگشاید یا درخواست وام داشت می‌بایستی که به این دو بانک برود. یعنی دولت روسیه و انگلستان می‌دانستند که دولت ایران به کدام کشورها مقروض است و کدام یک از مردم چه میزان پول دارد و چه میزان وام گرفته است. افزون بر این قاجاریان امتیاز چاپ اسکناس را به بانک شاهنشاهی داده بودند یعنی که پول در گردش ایران در کنترل دولت انگلیس بود.

مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سوم در روز ۱۴ آذر ۱۲۹۳ گشایش یافت. دامنه جنگ جهانی اول از شهریور ماه ۱۲۹۴ به ایران کشید و ارتش روسیه و انگلیس وارد خاک ایران شدند، گروهی از نمایندگان مجلس شورای ملی کناره گیری کردند، گروهی دیگر به کردستان رفتند و حکومت برپا کردند و مجلس شورای ملی در روز ۱۱ آبان ماه ۱۲۹۴ بسته شد و نزدیک به شش سال مجلس بسته ماند و کشور ایران در اشغال ارتش‌های استعماری بیگانه ماند.

مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم کوتاه زمانی پس از کودتای سوم اسفند ماه ۱۲۹۹ به فرماندهی سرتیپ رضا خان و سیدضیاالدین طباطبایی و دیگر میهن پرستان برگزار شد. در این زمان کشور ایران ورشکسته و نابود شده بود و می‌بایستی که درآمد برای کشور برقرار شود تا بر پایه آن بشود پس از سالیان سال به آرزوی ملت ایران، یعنی بنیان بانک ملی ایران اندیشید. از فروردین ۱۳۰۰ رضا خان سردار سپه در کابینه سیدضیا الدین وزیر جنگ شد. برای بنیان ارتش و آرام کردن کشور به بودجه نیاز بود. رضا خان وزیر جنگ و سردار سپه جنبش‌های جدایی خواهی و آشوب‌ها را در سراسر کشور سرکوب کرد و از ایران کشوری یک پارچه زیر حکومت مرکزی ساخت. با نخست وزیری رضا خان پهلوی در آبان ماه ۱۳۰۳ نخستین گام فراهم آوردن چارچوبی برای ساختن کشور بود که با قانون‌های مدرن همانند قانون سجل احوال آغاز شد. تا سال ۱۳۰۷ برنامه ریزی و شالوده سازی بانک ملی ایران به درازا کشید.

جشن گشایش بانک ملی ایران

بانک ملی ایران بانکی بود که سد در سد به از آن کشور ایران بود. بانک ملی ایران نه تنها حساب‌های دولت را داشت بلکه مردم ایران نیز توانستند در بانک ملی حساب بازکنند. در روز ۲۰ شهریور ماه ۱۳۰۷ اعلیحضرت رضا شاه با کت سرمه‌ای و شلوار سپید به همراه ولیعهد محمدرضا پهلوی در جشن گشایش بانک ملی ایران شرکت کردند. جشن باشکوهی در ساعت ۴ پس از نیمروز در پهنه باغ و ساختمان بانک که جای خزانه داری پیشین بود برگزار شد. باغ با پرچم‌های سه رنگ شیر و خورشید نشان ایران و فرش و گل و آذین بسته شده بود. در باغ چادری برای میهمانان و چادر ویژه‌ای برای اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ برپا شده بود. دکتر لیندن بلات رییس بانک ملی هیات دولت، بزرگان کشوری و نمایندگان مجلس شورای ملی، مدیران روزنامه‌ها، بازرگانان و رییس سازمان‌های خارجی را به این جشن فراخوانده بود. موکب اعلیحضرت همایونی در ساعت ۴ و سی دقیقه وارد باغ بانک ملی شد و در همین هنگام مارش سرود ملی ایران نواخته شد. رضا شاه بزرگ با کت و شلوار غیرنظامی، با کت سرمه‌ای و شلوار سپید و کراوات در برابر ساختمان پیاده شدند و نخست وزیر و وزیران و بزرگان کشوری ادای احترام کردند و به پیشگاه اعلیحضرت سرافراز شدند. رییس بانک نیز بار یافت و سپس اعلیحضرت همایونی برای بازدید بخش‌های بانک از همه اتاق‌ها بازدید کردند. پس از بازدید اعلیحضرت همایونی به چادر میهمانان وارد شدند. در آنجا دکتر لیندن بلات به زبان آلمانی سخنانی ایراد نمود که از سوی منصورالسلطنه به پارسی برگردانده شد. لیندن بلات گفت:

اعلیحضرتا - فصاحت بیان من و همکاران من قاصرتر از آن است که بتواند درجه مباهاتی را که اعلیحضرت همایون شاهنشاهی به موسسه بانک ملی معطوف فرموده و آن را به قدوم میمنت خود سرافراز ساخته‌اند به عرض خاک پای ملوکانه برساند. بانک ملی ایران از جمله موسسه‌های عام المنفعه است که عصر پهلوی برای پیشرفت ایران بنیان نموده و در حقیقت این موسسه زاییده فکر خود اعلیحضرت همایون شاهنشاهی می‌باشد و با این حال جای تعجب نیست که خود را همه وقت مشمول عواطف خاصه ملوکانه بداند توجهات ویژه که امروز از سوی اعلیحضرت شاهنشاهی نسبت به این موسسه شده است، به من و همکارانم روح تازه بخشیده و ما را مکلف به آن می‌نماید که در حسن پیشرفت موسسه مزبوره از هیچ قسم جان نثاری و فداکاری دریغ نداریم و امیدواریم که در زیر سایه همایونی عملا نیز ثابت کنیم که شایسته توجه‌هات شاهانه بوده‌ایم.

پس از سخنان لیندن بلات اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ فرمودند:

تاسیس بانک ملی که از اهم وسایل ترقیات اقتصادی مملکت محسوب می‌شود یکی از آرزوهای دیرینه ملت من بوده و متاسفانه در سوابق ایام عملی نمودن این آرزو دچار موانع و حوادث گشته و تا این دوره به عهده تعویق افتاده بود حال که بعون الله تعالی به عملی کردن این آرزوی ملی موفقیت حاصل شده لازم می دانم نکات چندی را به اطلاع عموم مردم برسانم.

در انظار دنیا پیشرفت این قبیل موسسات نمونه لیاقت ملی محسوب تواند شد. بنابراین بر هر فردی از افراد ملت خود توصیه اکید می‌کنم که از هیچ قسم فداکاری برای محکم نمودن این اساس عام المنفعه خودداری ننمایند و مخصوصا این نکته را خاطرنشان ملاکین و تجار می‌نمایم که نه فقط مراتب وطن پرستی بلکه منافع شخصی آنان نیز با حسن پیشرفت امور بانک ملی ارتباط و علقه تامی دارد و آن‌ها باید با تمام وسایل ممکنه با این موسسه مساعدت نمایند.

با مساعدت‌های خاصی که از ناحیه خود من و دولت من برای کلیه امور مربوطه با اقتصادیات مملکت معطوف بوده و می‌باشند یقین دارم که افراد ملت من نیز مراتب وطن پرستی و نداکاری را که شایسته عموم ملل راقیه است به منصه بروز خواهند رسانید.

بانک ملی ایران
بانک ملی ایران
بانک ملی ایران
بانک ملی ایران شعبه اسپهان ۱۳۰۸ خورشیدی
بانک ملی ایران شعبه قم

نخستین مدیر بانک ملی ایران کورت لیندن بلات از کشور آلمان بود. از آنجا که ایرانی در آن زمان که بتواند این کار بزرگ را به گردن بگیرد نبود، و کارشناسان انگلیسی و شوروی اعتباری برای داشتن این پُست نداشتند، از کشور آلمان کورت لیندن بلات که پیشنیه درخشانی در بانکداری داشت و پیشتر نیز بانک ملی در کشور بلغارستان را بنیان نهاده بود، برای ریاست بانک ملی ایران فراخوانده شد.^[۱۲] دکتر لیندن بلات در تیر ماه ۱۳۰۷ رییس بانک ملی ایران شد. نخستین سال بانک ملی ایران با پیروزی پیش رفت و دارایی بانک به ۵۰،۰۰۰،۰۰۰ رایش مارک رسید. بانک ملی شعبه مرکز در این زمان تنها در تهران بود، سپس دومین بانک ملی در بوشهر گشایش یافت. بانک ملی اسپهان در سال ۱۳۰۸ آغاز به کار کرد. در درازای دو سال ۱۵ شعبه بانک ملی ایران در سراسر کشور آغاز به کار کردند. مدیران این بانک‌ها نیز از کشور آلمان برگزیده شدند. رویهم رفته ۴۰ کارشناس بانک آلمانی در سراسر کشور ایران استخدام شده بودند و کارمندان ایرانی را آموزش بانکداری می‌دادند. می‌توان گفت در درازای این دو سال بانک ملی ایران، بانک اصلی ایران شد. با گسترش امور بانکی، بانک ملی ایران، اقتصاد ایران پیشرفت کرد و شکوفا شد. از آنجا که دست آورد کار کارشناسان آلمانی ارزنده بود، دولت مشاور مالی آلمانی نیز استخدام کرد.

دکتر اُتو اِشنی ویند^[۱۳] در امرداد ماه ۱۳۰۷ مشاور مالی دولت ایران شد و جانشین دکتر آرتور میلسپو آمریکایی مستشار مالی کل ایران گردید. نخستین گامی که برداشته شد این بود که اسکناس ایرانی چاپ شود. بدین روی دولت ایران امتیاز چاپ اسکناس ایران را که قاجاریان به دولت انگلستان داده بودند، با پرداخت ۲۰۰،۰۰۰ پوند انگلیسی از دولت انگلستان بازخرید کردند و چاپ اسکناس ایران به بانک ملی ایران سپرده شد. با بنیان بانک ملی ایران و چاپ اسکناس از سوی بانک ملی ایران، سرانجام دولت ایران به کنترل کامل بر گردش پول ایران دست یافت. برای نخستین بار سیاست پولی ایران در تهران به گفتگو گزارده شد و در تهران سیاست پولی ایران تعیین شد و نه در لندن.

تا این زمان واحد پول ایران "قران" بود که با پوند انگلیس و نقره زنجیر شده بود. در آبان ماه ۱۳۰۸ برابر با نوامبر ۱۹۲۹ در امریکا رکود اقتصادی بزرگی پیش آمد و سپس دامنه آن به اروپا و به سراسر دنیا کشید.^[۱۴] سبب این ورشکستگی بزرگ معاملات سهام بود که با گمانه زنی‌های اشتباه انجام شده بود. این اشتباه‌ها به درهم شکستن سیستم بانکی دنیا انجامید و سبب شد که ارزش نقره ۵۵٪ کاهش یابد. این واکنش منفی و بزرگی بر پول ایران داشت. در اسفند ماه ۱۳۰۷ یک پوند انگلیسی ۴۸ قران می‌ارزید، در بهمن ماه ۱۳۰۸ یک پوند انگلیسی ۷۰ قران شد. با از دست دادن ارزش پول ایران، کالاهای وارداتی ۶۰٪ گرانتر شدند. برای اینکه از کاهش ارزش پول ایران جلوگیری شود، قرار بر این شد که واحد پول ایران ریال طلا شد. ارزش طلا از سوی دولت امریکا ثابت نگاهداشته شد. بانک ملی ایران تنها جایی شد که ارز خارجی را تعویض می‌کرد و صرافی‌ها دیگر پروانه داد و ستد ارز را نداشتند. با به آگاهی رساندن واحد پولی نوین یعنی ریال طلا، سکه‌های نوینی نیز ضرب شد و سکه‌های طلای پهلوی به بازار آمد. با واحد پول نوین ریال طلا و در دست داشتن مونوپل تعویض ارز، پول ایران از بالا و پایین رفتن بیرون آمد و پول ثابتی شد.^[۱۵] و دوباره اقتصاد ایران شکوفا شد.

مونوپل ارز را که بانک ملی ایران در دست داشت، نابرتری را نیز به وجود آورد و آن بازار سیاه برای ارز خارجی بود. بهای رسمی ارز که از سوی بانک ملی به آگاهی رسانیده شده بود پایینتر از بازار سیاه بود. در نتیجه بازار سیاه ارز پیش آمد بدین ترتیب که مردم ارز خارجی را از بانک ملی می‌خریدند و در بازار سیاه به صرافی‌ها به بهای گرانتر می‌فروختند و از میان سود می‌بردند و آسیب بزرگی به بانک ملی ایران زده شد. یعنی ذخیره ارز خارجی بانک ملی ایران همه فروخته شد. دکتر لیندن بلات برای بانک ملی ایران، دپارتمان صادرات بنیان نهاد، بدین معنا که این دپارتمان کالا به ریال می‌خرید و در خارج از کشور به ارز خارجی می‌فروخت. با این روش، پنداشته شد که دوباره ذخیره ارز خارجی بانک ملی ایران پُر شود، ولی شوربختانه با این تجارت بیش از ۸،۷۰۰،۰۰۰ ریال زیان به بانک ملی ایران رسید.

با این ورشکستگی علیه دکتر لیندن بلات و دیگر کارشناسان آلمانی که در بانک ملی کار می‌کردند، دادخواست به دادگاه داده شد. دادگاه مدنی ایران که دکتر لیندن بلات و همکاران آلمانی اش را محاکمه کرد، نخستین دادگاهی در ایران بود که خارجیان را با قوانین مدرن ایران به پای میز دادرسی برد. در روز ۲۲ مهر ۱۳۱۲ رای دادگاه به آگاهی رسانیده شد. همه کارشناسان آلمانی بی گناه شناخته شدند ولی دکتر لیندن بلات به ۱۸ ماه زندان محکوم شد زیرا که دولت ایران پروانه صادرات کالا را به بانک ملی ایران نداده بود. افزون بر ۱۸ ماه زندان، دکتر لیندن بلات به پرداخت ۷۰۰۰ پوند انگلیسی و ۴۶،۰۰۰ ریال محکوم گردید.

پس از آن که لیندن بلات زندانی شد، آلبرت شنایدر،^[۱۶] والتر هوستیس هوست ریاست بانک ملی ایران را داشتند. تا اینکه ژنرال امیرخسروی که تا آن زمان ریاست بانک سپه را داشت به ریاست بانک ملی ایران گمارده شد.

این داد و ستد با ارز خارجی در بازار سیاه نیز سبب گرفتاری عبدالحسین تیمورتاش وزیر دربار نیز شد. تیمورتاش نیز مانند بسیاری از دیگران پول هنگفتی به ریال را در بانک ملی ایران تعویض کرد و ارز خارجی خرید و در بازار سیاه آن را فروخت. هنگامی که اعلیحضرت رضا شاه بزرگ دریافتند که تیمورتاش نیز در زیان بانک ملی ایران مانند دیگران سهیم است، دستور برکناری تیمورتاش را دادند و به جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت زندان و در برابر دادگاه محاکمه شد. تیمورتاش به ۵ زندان و پرداخت ده هزار پوند استرلینگ و ۵۸۵،۰۰۰ ریال محکوم شد. تیمورتاش در ۱۱ مهر ماه ۱۳۱۲ در زندان درگذشت. زمین‌های تیمورتاش که خود از زمین داران بزرگ بود، مصادره شد.

در درازای ریاست ژنرال امیر خسروی و سپس حسین علاء بانک ملی ایران بسیار گسترده شد و شعبه‌های بسیاری نیز در کشور گشایش یافتند. ابوالحسن ابتهاج در زمان ریاست بانک ملی ایران، بانک ملی را از وزارت دارایی جدا کرد و بانک ملی را سازمانی مستقل ساخت.

۱۳۳۹ بانک مرکزی ایران بنیان شد و چاپ اسکناس و سیاست پولی ایران، اداره حساب‌های دولت به بانک مرکزی سپرده شد. از این زمان بانک ملی ایران، بانک ویژه ملت ایران شد.