اصلاح قانون انتخابات ایران به منظور دادن حق رای به زنان و حقوق برابر سیاسی با مردان

درگاه محمدرضا شاه پهلوی

تصمیم‌های مجلس انقلاب شاه و مردم

قوانین انقلاب شاه و مردم

پرونده:ShahanShahSpeech8Esfand1341WomenRights.ogv

سخنان شاهنشاه در گردهم‌آبی بیش از پانزده هزار از بانوان ایرانی در برابر کاخ مرمر ۸ اسفند ماه ۱۳۴۱

پرونده:WomensDaySpeech OL.ogv

سخنان شاهنشاه آریامهر در شانزدهمین سالگرد دادن حقوق سیاسی به زنان ایران ۸ اسفند ۲۵۳۶

زنان برای بدست آوردن حق رای تظاهرات می‌کنند تهران ۱۳۴۱

زنان به پای صندوق‌های رای می‌روند ۱۳۴۱

پرونده:Referendum1963cl.ogv

زنان در یک دبیرستان دخترانه رای می‌دهند ۱۳۴۱

پرونده:Reform of Electoral Law.ogv

اصلاح قانون انتخابات

ششم بهمن روز شاه و مردم

اصلاح قانون انتخابات

اصلاح قانون انتخابات

خانه‌های انصاف ششم بهمن ماه ۱۳۴۲

اعلیحضرت همایون محمد رضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر در روز ۸ اسفند ماه ۱۳۴۱ پس از پیروزی رفراندوم انقلاب شاه و مردم، در سخنرانی که در گشایش کنفرانس اقتصادی تهران کردند، با تکیه بر دو اصل از قانون اساسی مشروطه و متمم آن به زنان ایران حق انتخاب شدن و انتخاب کردن در دو مجلس سنا و مجلس شورای ملی و حقوق برابر سیاسی و اجتماعی با مردان را دادند. شاهنشاه فرمودند:

... قانون اساسی ما صحبت از آزادی افراد می‌کرد، صحبت از مساوی بودن در مقابل قانون می‌کرد، و خیلی مواد دیگر. ولی در عمل وضع چه بود؟ در عمل هفتاد و پنج درصد جمعیت ما که از زارعین یا رعایای آن موقع تشکیل می‌شد از آزادی حقیقی برخوردار نبودند. مثلاً در موقع انتخابات و دادن رأی آن‌ها را مسلماً مالک محل یا کدخدای محل یا متنفذ محل ریسه می‌کرد و احیاناً اگر هم نمی‌کرد به اسم آن‌ها هر رأی که دلشان می‌خواست در صندوق‌های انتخاباتی می‌ریختند. این وضع هفتاد و پنج درصد جمعیت مملکت بود. نصف دیگر جمعیت مملکت را که البته نصف آن هفتاد و پنج درصد که رعایا بودند جزء همین هم حساب می‌شود زن‌های مملکت تشکیل می‌دادند. این‌ها نه فقط از حق رأی دادن محروم بودند، بلکه اصولاً جزو محجورین و دیوانگان و این قبیل اشخاص بشمار می‌آمدند. اضافه بر این‌ها چون تعداد بی‌سواد در مملکت هنوز متأسفانه زیاد بود افراد اصلاً نه به وظایف خودشان آشنا بودند نه به منافع خودشان. ... موضوع دیگری که برای تأمین اجتماعی مترقی، اجتماع با افتخار این مملکت باید مورد توجه قرار بگیرد، حقوق نصف جمعیت این مملکت است که این طور برخلاف قانون اساسی و برخلاف شرع مقدس اسلام جزو دیوانگان و محجورترین حساب می‌شود. قانون اساسی را برایتان می‌خوانم. در مقدمه‌اش می‌گوید: «امر به تأسیس شورای ملی فرمودیم و نظر بدان اصل اصیل که هر یک از افراد اهالی مملکت در تصویب و نظارت امور عموم محق و سهیم اند....» دیگر بقیه اش را نمی‌خوانم، چون موضوع مهم نیست، و ضمناً در تشکیل مجلس طبق اصل دوم مجلس شورای ملی نماینده قاطبه اهالی مملکت ایران است که در امور معاش و سیاسی وطن خود مشارکت دارند. این آخرین ننگ اجتماعی ایران را انشاءالله در انتخابات آتیه ما برطرف خواهیم کرد و قاطبه اهالی این مملکت و هر یک از افراد این مملکت در سرنوشت خودشان و در انتخابات ایران شرکت خواهند کرد.

تصمیم به گردهم‌آیی در برابر کاخ مرمر و سپاسگزاری از پیشگاه شاهانه، بی درنگ پس از پخش بیانات شاهنشاه در کنفرانس اقتصادی تهران از رادیو درباره آزادی بانوان ایران از سوی جمعیت‌های زنان ایران گرفته شد. تلفن‌ها به سدا درآمد و بانوان به یکدیگر تهنیت گفتند و گردهم‌آیی در کاخ مرمر را به آگاهی یکدیگر رساندند.

پانزده هزار تن از بانوان ایران که با فرمان شاهنشاه از زمره دیوانگان بیرون آمدند و حق به دست آوردن مقام‌های عالی کشور و شرکت در انتخابات دو مجلس شورای ملی و مجلس سنا را بدست آوردند، پس از سخنرانی شاهنشاه در کنفرانس اقتصادی ایران که در آن حق انتخاب شدن و حق انتخاب کردن را به زنان ایرانی دادند، به کاخ مرمر رفتند و با شور و هیجان بی مانندی ابراز سپاسگزاری کردند. شاهنشاه به بانوان ایران فرمودند:

از ساعت دو پس از نیمروز دسته دسته دوشیزگان و بانوان در برابر مجلس سنا گردآمدند. در دست بیشتر آنان آرنگ‌هایی نشانگر سپاس از شاهنشاه بود. جمعیت هر دَم انبوه‌تر می‌شد. نزدیک به ساعت سه و نیم پس از نیمروز، جمعیت به ۵۰۰۰ تن رسید و سپس بانوان به سوی کاخ مرمر به راه افتادند. فرهنگیان، دانشجویان و دانش آموزان به انبوه بانوان پیوستند. در این زمان شمار بانوان به ۱۵٬۰۰۰ تن رسیده بود، مامورین انتظامی و نگهبانان کاخ، راه بانوان به کاخ را بسته بودند، ولی بانوان با دادن آرنگ‌ها به در کاخ مرمر نزدیک و نزدیکتر می‌شدند. بلندگویی آورده شد و از بانوان درخواست شد که آرام باشند و شعار ندهند. در این هنگام بانو تربیت پشت میکروفون رفت و گفت: امروز یکی از روزهای تاریخی کشور ما است که سدها سال زنان ایران آرزوی آن را داشتند. این پیروزی در سایه اعلیحضرت همایونی به دست آمد و عاقبت زنجیرهای اسارت زنان پاره شد. ما امروز در یک کشور آزاد زندگی می‌کنیم، از امروز ما زنان مسئولیت خطیری را به عهده گرفته‌ایم و باید سعی بیشتر کنیم که ترقی و تعالی نصیب ملت ما شود. سخنان بانو تربیت با ابراز شور و شادمانی بانوان به پایان رسید.

شاهنشاه در میان جمعیت

نزدیک به ساعت چهار و پنج دقیقه پس از نیمروز شاهنشاه که خودروی سپید رنگی را رانندگی می‌کردند، خواستند وارد کاخ مرمر شوند ولی با انبوه بانوان روبرو شدند. جمعیت ردیف ماموران را شکافت و با ابراز شور و شادمانی شاهنشاه را در میان گرفتند.

شاهنشاه کوتاه زمانی به ابراز شور و هیجان بانوان پاسخ دادند و سپس پیاده وارد کاخ مرمر شدند و درهای کاخ بسته شد. پس از چند دقیقه با پافشاری بانوان، پذیرفته شد که بانوان وارد پهنه کاخ مرمر شوند. بیش از ۱۵٬۰۰۰ تن وارد کاخ مرمر شدند و در کنار استخر در برابر ساختمان کاخ ایستادند. در درازای این زمان آرنگ‌های "جاوید شاه" و "زنده باد پادشاهی که زنجیرهای اسارت بانوان را از هم گُسست" کاخ مرمر و خیابان‌های پیرامون کاخ را می‌لرزاند. نزدیک به ساعت چهار و سی و پنج دقیقه شاهنشاه در اشکوب دوم کاخ پدیدار شدند، در این هنگام ابراز شور و هیجان جمعیت از دیدن شاهنشاه به اوج رسید. آنگاه شاهنشاه سخنرانی ایراد فرمودند:

همه اطلاع دارید که در زمان پدر من زن‌های ایران از توی پرده‌ی به اصطلاح حجاب، ولی به عقیده من از پرده غفلت و نیستی خارج شدند و در زندگی محدود اجتماعی، یعنی به خصوص در قسمت فرهنگ و بهداشت و بعضی مشاغل دیگر وارد شدند و از آن موقع تا به حال، دیدیم که چطور با عقیده و ایمان راسخی وظایف خود را انجام دادند و حتی دیدیم که در هر کاری که به آنها رجوع شده بود با کمال وظیفه‌شناسی و قناعت، کار خود را به وجه خوبی انجام دادند و در حدودی که برای آنها امکان بود به جامعه ایرانی خدمت کردند. ولی غیر از این قبیل کارها در اجتماع ایران و در تعیین سرنوشت خود و مملکتشان متأسفانه برخلاف دیگر زن‌های دنیای متمدن و مترقی ارزشی نداشتند، و حتی آنها را در زمره افراد محجور و یا دیوانگان و غیره از حق طبیعی و اولیه‌ی اظهار نظر در امور معاشی و زندگی خانه خود که مملکت ایران است محروم می‌بودند.

از چندی پیش در این مملکت، ما دست به چنان انقلاب همه جانبه‌ای که بکلی اجتماع کهن ایران را دگرگون ساخت و یک مرتبه ما را از یک عقب‌افتادگی وحشتناکی با سرعت عجیبی در صفوف اولیه اجتماع قرن بیستم پرتاب کرد، این انقلاب که باعث تحسین و اعجاب و حیرت دنیا واقع شده است تکمیل نمی‌شد، اگر ما نصف جمعیت مملکت را باز در حال خموشی، وحشت و عقب ماندگی نگاه می‌داشتیم، افراد این مملکت را که نصف آن را شما تشکیل می‌دهید و به خصوص نسل‌های آینده را که شما مادران باید در آغوش خود تربیت بکنید اینها نه از لحاظ روحی و نه از لحاظ تربیتی آماده درک این انقلاب بزرگ ملی ما نمی‌شدند اگر خود شما از حقوق اولیه بشری امروز دنیا و تمدن امروزی ما محروم می‌شدید.[غریو جاوید شاه]

این است که امروز این قدم دیگر نیز برداشته شد و آخرین به اصطلاح ننگ اجتماعی ما که آن هم محرومیت نصف جمعیت مملکت را دربرداشت از بین بردیم، آخرین زنجیر را پاره کردیم [غریو جاوید شاه] و تمام افراد این مملکت، از این پس در امور اجتماعی خود شرکت خواهند کرد و دست به دست هم، دوش به دوش هم برای اعتلا و سربلندی، ترقی، آسایش ، سعادت و خوشبختی این جامعه و این مملکت خواهند کوشید. مطمئن هستم که شما نسوان این مملکت به قدری به این موضوع اهمیت می‌گذارید و به قدری به این وظیفه بزرگی که از امروز بر دوش شما نهاده شده‌است، وارد هستید، واقف هستید که وظایف ملی خود و وظایف اجتماعی خود را بهتر از هر کسی درک نموده و انجام خواهید داد، در زندگی خود دنبال کارهای بی قاعده‌ای که بعضی از نسوان در بعضی از نقاط جهان می‌پردازند نخواهید رفت و در سادگی، در متانت، در تعمق، در تعقل، در کار، در فرهنگ، در خدمات اجتماعی و بالاتر از همه در تربیت اطفال یا برادران یا خواهران خود چنان خواهید کوشید که این جنبش عظیمی که در شما بوجود خواهد آمد نتایج آن حتی برای خوش‌بین‌ترین افراد غیرمنتظره باشد و نشان خواهید داد که زن ایرانی که همیشه در تاریخ ایران ولو مقید بود، ولو در قید و بند بود، ولی احساسات او، قلب او، روح او چنان از عالی‌ترین احساسات همیشه آمیخته بود که شما امروز زبانزد خاص و عام چه در داخل مملکت و چه در خارج از مملکت خواهید بود که زن ایرانی شایستگی هر نوع آزادی و هر نوع امکانات پیشرفت اجتماعی و علمی را دارد، و این افتخار را برای زن ایرانی ابدی خواهید نمود [غریو جاوید شاه] و از میان شما افراد برجسته نیکوکار چه در قسمت علم، هنر و صنعت و غیره برخواهد خاست و در واقع عظمت این ملت را نسبت به سابق به خواست خداوند مضاعف خواهیدکرد.[غریو جاوید شاه]

با به پایان رسیدن سخنان شاهنشاه بانوان با غریو زنده باد شاهنشاه از اعلیحضرت سپاسگزاری کردند.

سپس بانو نیره سعیدی از سوی همه بانوان و دوشیزگان در پیشگاه شاهنشاه سپاسگزاری آنان را به آگاهی شاهانه رساند و افزود: در این چند سال ما خود ناظر بوده‌ایم که چگونه شاهنشاه ما تحولات و ترقیات گوناگونی در این کشور پدیدآورده‌اند ولی در تاریخ ما زنان امسال از همه سال‌ها بزرگتر بود. امروز منشور آزادی ما زنان یعنی نیمی از اهالی این کشور صادر شدو برای ما زنان امکانات تازه‌ای پیش آمد تا با مردان و برادران خود در راه سعادت کشور خویش همگام شویم. ما باید فرزندانی تربیت کنیم که خون حق شناسی در رگ‌های بدنشان در گردش باشد و لایق خدمت به این آب و خاک گردند.

ساعت پنج و ده دقیقه شاهنشاه در میان ابراز شور و هیجان و غریوهای جاوید شاه بانوان، از کاخ مرمر بیرون رفتند. بانوان نیز به آرامی از در باختری کاخ مرمر با تهنیت گفتن به یگدیگر بیرون رفتند.

اصلاح قانون انتخابات ایران

اصلاح قانون انتخابات ایران در چهارچوب انقلاب شاه و مردم در اصل پنجم منشورانقلاب برای دادن حق رای به زنان و رسیدن به حقوق برابر سیاسی با مردان انجام پذیرفت. دست آوردهای این اصل دستیابی بانوان به حقوق برابر سیاسی و اجتماعی با مردان بود. حق انتخاب کردن وانتخاب شدن زنان در انتخابات انجمن‌های استان و شهرستان و حق انتخاب شدن و انتخاب کردن در انتخابات مجلس شورای ملی و مجلس سنا به زنان ایران بر پایه این اصل و قوانین تصویب شده پس از آن داده شد.

در تاریخ ۶ بهمن ۱۳۴۱ رفراندومی در سراسر کشور برگزار شد که با رای "آری" اکثریت مردم ایران منشور شش ماده‌ای انقلاب شاه و مردم به تصویب ملت ایران رسید. قانون انتخابات با این رای مردم ایران دگرگون شد و دست‌آورد آن، شرکت زنان در انتخابات با داشتن حقوق برابر با مردان بود. زنان چون مردان توانستند در تعیین سرنوشت خودشان برای نخستین بار نقش مهمی بازی کنند.

شش اصل دیگر به شش اصل نخستین مرحله انقلاب سفید افزوده شد. اصل نهم انقلاب شاه و مردم در تعمیم دمکراسی و دستیابی همه مردم ایران به عدالت و دادگستری نوشته شد که یکی از دستاوردهای آن قانون حمایت خانواده بود. با این اصول مشارکت ملی در همه امور مملکتی و حکومت مردم بر مردم در همه سطح‌های زندگی اجتماعی، از پایین‌ترین تا بالاترین تحقق یافت. با دادن حقوق سیاسی و اجتماعی برابر به زنان ایران و دیگر برتری‌ها و امتیازاتی که رضا شاه بزرگ به زنان ایران داده بود که با کشف حجاب در روز ۱۷ دی ۱۳۱۴ آغاز شد و آن روز به روز آزادی زنان ایران نامگذاری شد زنان ایران به حقوقی یکسان چون زنان، در کشورهای غربی دست یافتند با این تفاوت که زنان غربی برای هر یک از این حقوق سالیان دراز جنگیده بودند ولی این حقوق از سوی بزرگترین مبارز حقوق بشر شاهنشاه آریامهر به زنان ایران پیشکش شد.

پیشینه

قانون انتخابات ، قانونی است که برگزاری انتخابات را سازمان می‌دهد که نکات زیرین را دربردارد:

• چه کسانی می‌توانند انتخاب کنند یا شرایط انتخاب کنندگان
• چه کسانی می‌توانند انتخاب شوند
• محدودیت‌های مبارزه‌های انتخاباتی
• چگونگی تقسیم‌بندی حوزه‌های انتخاباتی
• چگونگی دادن و ریختن رای به صندوق‌ها
• چگونگی شمارش آرا

سرانجام مردم ایران توانستند آزادانه نمایندگان خود را در تعاونی‌ها، شورای ده، خانه انصاف، انجمن‌های شهر و شهرستان، و شورای داوری انتخاب نمایند. در مرحله بالاتر یعنی رای گیری برای انتخابات نمایندگان مجلس شورای ملی و مجلس سنا شرکت مستقیم پیدا کردند. دستگاه قضایی ایران در زمان رضا شاه بزرگ نوسازی شد و با الهام از قوانین اروپایی با کوشش مردانی چون علی‌اکبر داور سکولار و غیر مذهبی شد و از چنگال روضه‌خوانان و شریعت درآمد.

اعلیحضرت محمد رضا شاه پهلوی آریامهر با تکیه بر قانون اساسی مشروطه و متمم آن، به ویژه با اشاره به اصل هشتم قانون اساسی مشروطه که می‌گوید: اهالی مملکت ایران در مقابل قانون دولتی متساوی الحقوق خواهد بود دست به اصلاحات برای برابری حقوق زن و مرد از نظر اجتماعی وسیاسی زد. در همه انتخابات در هر سطحی محدویت زن بودن و هم چنین شرط مسلمان بودن را حذف کرد. شاهنشاه آریامهر به همه ایرانیان از زن و مرد با هر اعتقادی پروانه دادند که درزندگی اجتماعی سیاسی خود شریک باشند و با حقوق یکسان در انتخابات شرکت جویند و هر ایرانی برگزیده از سوی مردم به کتاب آسمانی خود سوگند بخورد.

قانون انتخابات انجمن‌های ایالتی و ولایتی

در متمم قانون اساسی مشروطه اصل هشتاد و نه در خصوص انجمن‌های ایالتی و ولایتی می‌باشد. بر اساس ماده هفت و نه لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی اشخاص زیر حق انتخاب شدن و انتخاب کردن ندارند:

• اولاً اشخاصی که به واسطه جنحه یا جنایتی مجازات قانونی دیده‌اند
• ثانیاً اشخاصی که معروف به فساد عقید ه‌و به ارتکاب قتل یا سرقت باشند
• ثالثاً اشخاص ورشکسته به تقصیر
• رابعاً طایفه نسوان
• خامساً اشخاص خارج از رشد

اصلاحاتی که اعلیحضرت محمد رضا شاه پهلوی در چهارچوب انقلاب شاه و مردم برنامه ریزی و به ملت ایران برای رفراندوم پیشنهاد کرده بودند دارای شش اصل در مرحله نخست بود که اصل پنجم انقلاب، اصلاح قانون انتخابات بود. قانون‌های مربوط به انتخابات در سطح‌های گوناگون تغییر یافتند تا همه مردم ایران بتوانند همه برابر در تعیین زندگی خود رای بدهند. قانون انتخابات انجمن‌های ولایتی و ایالتی به فرم زیر اصلاح شد و به قانون تشکیل انجمن‌های شهرستان و استان تغییر نام یافت.

قانون تشکیل انجمن‌های شهرستان و استان

ماده ۷ این قانون می‌گوید: اشخاص زیر از حق انتخاب شدن و انتخاب کردن محروم هستند

۱ - محجورین.

۲ - ورشکستگان به تقصیر و یا تقلب.

۳ - مرتکبین جنایات یا جنحه‌های بزرگ عمدی.

۴ - کسانی که سوء شهرت دارند.

این ماده درباره شرایط انتخاب شدن و انتخاب کردن تغییر یافت و زنان از رده مجرمین و محجورین حذف شدند. قدم بعد در اصلاح قانون انتخابات، تغییر در شرایط انتخابات دو مجلس سنا و شورای ملی بود

تغییر قانون انتخابات مجلس شورای ملی و سنا

اعلیحضرت همایون محمد رضا شاه پهلوی آریامهر در روز ۸ اسفند ۱۳۴۱ پس از پیروزی رفراندوم انقلاب شاه و مردم، در سخنرانی به مناسبت گشایش کنفرانس اقتصادی تهران، دادن حق انتخاب شدن و انتخاب کردن به زنان ایران را به دواصل از قانون اساسی مشروطه و متمم آن استناد کرد:

«

... ضمنا در تشکیل مجلس، اصل دوم، مجلس شورای ملی نماینده قاطبه اهالی مملکت ایران است که در امور معاش و سیاسی وطن خود مشارکت دارند. این است که این آخرین در واقع ننگ اجتماعی ایران را در انتخابات آتیه برطرف خواهیم کرد و قاطبه اهالی این مملکت و هر یک از افراد این مملکت در سرنوشت خودشان و در انتخابات ایران شرکت خواهند کرد و این هم مطابق قانون اساسی مملکت است.

»

اصل دوم قانون اساسی می‌گوید: مجلس شورای ملی نماینده قاطبه اهالی مملکت ایران است که در امور معاشی و سیاسی وطن خود مشارکت دارند به موجب اصل هشتم قانون اساسی مشروطه: اهالی مملکت ایران در مقابل قانون دولتی متساوی الحقوق خواهند بود.

در فصل دوم و فصل سوم قانون انتخابات مجلس شورای ملی ایران ۱۳۰۴ خورشیدی چنین می‌آید: بر اساس ماده ۱۰ و ۱۳ قانون انتخابات مجلس شورای ملی، محرومان ازانتخاب شدن و انتخاب کردن، زنان در ردیف دیوانگان و ورشکستگان به تقصیر و گدایان و محکومین دادگستری، مقصرین سیاسی، دزدان، مجرمین و قاتلان و از هر گونه حقوق سیاسی محروم بودند. در چهارچوب انقلاب سقید اصل پنجم اصلاح قانون انتخابات این آخرین سد که پادشاه ایران آنرا ننگ اجتماعی ایران می‌خواند نیز شکسته شد.

قانون شرکت بانوان در انتخابات

قانون شرکت بانوان در انتخابات مصوب ۱۳۴۳۰۲۰۱۰ - این قانون دارای یک ماده‌است که در نشست روز ۳۱ فروردین ماه ۱۳۴۳ به تصویب مجلس سنا رسید و در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ماه ۱۳۴۳ به تصویب مجلس شورای ملی به ریاست مهندس عبدالله ریاضی رسید. با تصویب این قانون زنان به مجلس شورای ملی و سنا راه یافتند و در انتخابات کشور از دو مجلس شورای ملی و سنا تا در انتخابات درسطح ده شرکت جستند زنان به مقاماتی چون سفارت، وزارت، نمایندگی مجلس، قضاوت، استادی دانشگاه‌ها، وکالت دادگستری، شهرداری، مدیریت شرکت‌ها و مقامات حساس دیگر رسیدند. زنان در نیروهای مسلح شاهنشاهی استخدام شدند و در لباس و مقام افسری به ایران خدمت کردند.

با این قانون خانم دکتر فرخ رو پارسا پزشک اطفال و فعال در امور زنان و امور سیاسی نخستین وزیر زن ایران، پست وزارت آموزش و پرورش را به فرمان پادشاه ایران بر عهده گرفت.

اصل پنجم و اصل نهم انقلاب شاه و مردم با دستاوردهای مستقیم و غیر مستقیم اشان به منظورایجاد برابری حقوق زن و مرد در ایران و گسترش عدالت و دادگستری به وسیله مردم بر مردم بود. برای بهره مند کردن روستانشنیان از شبکه دادگستری خانه انصاف و شورای داوری در روستاها ایجاد شد. از آنجا که مسایل روستانشینان ساده بود و بر سر تعیین مرز زمین‌ها، استفاده از حق آب و یا مالکیت دام‌ها محدود می‌شد. برای یاری رسانیدن به آنها و جلوگیری از پرداختن هزینه‌های قضایی، پیمودن راه‌های طولانی تا شهر و استخدام وکیل و پیمودن مرحله‌های قضایی، قانون تشکیل شورای داوری و قانون تشکیل خانه انصاف به تصویب رسید. جنبه مفید دیگر این اصل این بود که که روستاییان خود بهتر از قضات شهر می‌توانستند موضوع مورد دعوی را درک و حل و فصل کنند، بدین ترتیب روستاییان نیز افراد امین و شناخته شده خود را توانستند انتخاب کنند و در گسترش مشارکت در انتخاب قضات انتخاب شده به وسیله مردم بر فرآیندهای حکومت مردم بر مردم بیافزایند.

تشکیل خانه انصاف

برای آوردن عدالت و دادگستری برای روستاییان و آسان ساختن راه برای حل شکایت‌های روستایی در محل روستا قانون تشکیل خانه انصاف به تصویب رسید. خانه انصاف یک دادگاه واقعی روستایی بود که برای رسیدگی و حل و فصل اختلافات میان ساکنان روستاها ایجاد شد. پنج تن قاضی‌های خانه انصاف را اهالی ده برای سه سال انتخاب می‌کنند.

اعضای خانه انصاف افتخاری خدمت می‌کنند تشکیل خانه انصاف در چهارچوب انقلاب سفید و اصل پنجم آن جلوه‌ای از سیاست کلی توسعه و تصمیم مشارکت مردم، زن و مرد بود.

جلسات خانه انصاف در یکی ازجاهای عمومی ده مانند مسجد یا مدرسه یا تکیه یا محل دیگری که رییس خانه انصاف مناسب داند تشکیل خواهد یافت..

تشکیل شورای داوری

شوراهای داوری همانند خانه‌های انصاف از پنج قاضی مورد اعتماد اهل محل برای درازای چهار سال تشکیل می‌شد. از آن جا که دعواهای شهری پیچیده تر از مسایل روستاها بود در هر حوزه شورای داوری یک نفر می‌بایستی آشنا به مسایل حقوقی باشد مانند قاضی‌های دادگستری، وکیل‌های دادگستری، یا استادهای دانشگاه و یا سردفتران به عنوان مشاور قضایی شورای داوری خدمت می‌کردند. شوراهای داوری در جای مدرسه‌ها، شهرداری‌ها، و ساختمان‌های عمومی تشکیل می‌شد که هزینه‌ای نداشت و رایگان بود.

انجمن‌های شهر و ده

انجمن ده مسئول حفظ و اداره کردن دارایی منقول و غیر منقول متعلق به ده و اقامه دعوی بر اشخاص‌و دفاع از دعاوی اشخاص علیه انجمن ده است. قانون نظام صنفی وایجاد شوراهای آموزش و بهداری از دیگر دستاوردهای اصل نهم انقلاب شاه و مردم بود.

قانون حمایت خانواده

پس از بدست آوردن حق انتخاب شدن و انتخاب کردن در شرایط برابر اجتماعی و سیاسی با مردان، برای تکمیل کردن حقوق اجتماعی زنان به عنوان یک فرد جامعه در تاریخ ۲۷ فروردین ۱۳۴۲ قانون حمایت خانواده تصویب شد. این قانون طلاق یک طرفه را از میان برداشت، به چند همسری به سختی پروانه می داد و زن‌ها حق درخواست طلاق گرفتند. برای سرپرستی کودک نیز مادر به حساب می‌آید، کودک پس از جدایی یا درگذشت پدر به مادر سپرده می‌شود.

مخالفت اسلامگرایان

با اعلام شش اصل نخست انقلاب شاه و مردم و اعلام دو اصل اصلاحات ارضی و اصل پنجم آن یا اصلاح قانون انتخابات کشور برای دادن حق رای به همه ایرانیان در شرایط حقوقی و اجتماعی و سیاسی برابر، اسلامگرایان که آزادی زنان ایران و اصلاحات ارضی اصول را خلاف اسلام می‌دانستند با آخوندی به نام حجت الاسلام خمینی این رفراندوم روز ۶ بهمن را عملی علیه الله و کاری اشتباه و جرم اعلام کردند. از مهرماه ۱۳۴۱ تنش ایران را به سرکردگی خمینی فرا گرفت تا اینکه در روز ۱۴ خرداد ماه ۱۳۴۲ خمینی در شهر قم در سخنرانی بسیجنده‌ای مردم را به شورش خواند. خمینی در روز ننگین ۱۵خرداد ۱۳۴۲ دستگیر و به تهران آورده شد.

قوانین

• قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی - مصوب ۱ خرداد ۱۲۸۶
  • قانون تشکیل انجمن‌های شهرستان و استان ۱۳۴۹- مصوب ۲۴ خرداد ۱۳۴۹ مجلس شورای ملی و ۳۰ خرداد ۱۳۴۹ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۱ تیر ۱۳۴۹ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • اصلاح بعضی از مواد قانون تشکیل انجمن‌های شهرستان و استان - مصوب ۱۷ تیر ۱۳۵۱ مجلس شورای ملی و ۶ تیر ۱۳۵۱ مجلس سنا کمیسیون‌های کشور - این قانون در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۵۱ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • قانون اصلاح قانون تشکیل انجمن‌های شهرستان و استان - مصوب ۳ خرداد ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی مجلس شورای ملی کمیسیون کشور و ۲۶ خرداد ۲۵۳۵ شاهنشاهی مجلس سنا کمیسیون کشور
• قانون تشکیل انجمن ده و دهبانی - مصوب ۲۵ اسفند ۱۳۵۳ مجلس شورای ملی و ۱۷ اسفند ۱۳۵۳ مجلس سنا - این قانون در تاریخ ۹ فروردین ۱۳۵۴ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • آیین‌نامه وظایف انجمن‌های ده در امور آبادانی و نوسازی روستاها - مصوب ۹ تیر ۱۳۴۷ مجلس شورای ملی. و ۲۷ خرداد ۱۳۴۷ مجلس سنا – کمیسیون آبادانی و مسکن مجلسین.
  • اصلاح قانون تشکیل انجمن ده و دهبانی - مصوب ۴ خرداد ۲۵۳۵ شاهنشاهی مجلس شورای ملی و ۱۹ خرداد ۲۵۳۵ شاهنشاهی کمیسیون کشور دو مجلس
• قانون شرکت بانوان در انتخابات - مصوب ۱۰ اردیبهشت ۱۳۴۳ مجلس شورای ملی و ۳۱ فروردین ۱۳۴۳ مجلس سنا - این قانون در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۳۴۳ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
• قانون خدمات اجتماعی زنان - مصوب ۱۳ تیر ۱۳۴۷ مجلس شورای ملی و ۱۵ خرداد ۱۳۴۷ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۴۷ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • قانون اصلاح قانون خدمات اجتماعی زنان – مصوب ۱۵ دی ۱۳۵۳ مجلس شورای ملی و ۱۸ آذر ۱۳۵۳ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۲۲ دی ۱۳۵۳ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • قانون اصلاح ماده ۴ قانون خدمات اجتماعی زنان - مصوب ۸ تیر ۲۵۳۶ شاهنشاهی مجلس سنا و ۱۱ امرداد ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی مجلس شورای ملی
• قانون حمایت خانواده ۱۳۴۶ - مصوب ۲۵ خرداد ۱۳۴۶ مجلس شورای ملی و ۱۵ خرداد ۱۳۴۶ مجلس سنا - این قانون در تاریخ ۳ تیر ۱۳۴۶ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • قانون تامین اعتبار برای اجرای قانون حمایت خانواده - مصوب ۱۸ تیر ۱۳۴۶ مجلس شورای ملی و ۱۴ تیر ۱۳۴۶ مجلس سنا. این قانون در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۴۶ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • قانون واگذاری مهدهای کودک و مراکز خدمات اجتماعی به انجمن حمایت کودکان و سازمان ملی رفاه خانواده - مصوب ۲۴ آبان ۱۳۴۹ مجلس شورای ملی و ۷ دی ۱۳۴۹ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۱۳ دی ۱۳۴۹ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • قانون حمایت خانواده ۱۳۵۳ – مصوب ۱۵ بهمن ۱۳۵۳ مجلس شورای ملی و ۱۶ دی ۱۳۵۳ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۵۳ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
• قانون نظام صنفی- مصوب ۱۶ خرداد ۱۳۵۰ مجلس شورای ملی و ۳ خرداد ۱۳۵۰ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۵۰ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • اصلاح قانون نظام صنفی - مصوب ۳۰ آبان ۱۳۵۱ مجلس شورای ملی و ۲۸ آبان ۱۳۵۱ مجلس سنا - این قانون در تاریخ ۴ آذر ۱۳۵۱ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • لایحه قانون مجازات متخلفین از مقررات قانون نظام صنفی - مصوب ۹ بهمن ۱۳۵۱ مجلس شورای ملی و ۲۸ دی ۱۳۵۱ مجلس سنا کمیسیونهای دادگستری و کشور مجلسین - این قانون در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۵۱ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
• قانون تشکیل خانه انصاف - مصوب ۲۲ فروردین ۱۳۴۴ مجلس شورای ملی و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۴۴ مجلس سنا. این قانون در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۴۴ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • قانون اصلاح بعضی از مواد قانون تشكيل خانه‌های انصاف - مصوب ۱۸ اسفند ۱۳۴۷ مجلس شورای ملی و ۲۵ آذر ۱۳۴۷ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۲۱ اسفند ۱۳۴۷ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • قانون خانه انصاف- مصوب ۱۷ خرداد ۲۵۳۶ شاهنشاهی مجلس شورای ملی و ۲۵ خرداد ۲۵۳۶ شاهنشاهی مجلس سنا
• قانون تشکیل شورای داوری - مصوب ۹ تیر ۱۳۴۵ مجلس شورای ملی و ۳۰ خرداد ۱۳۴۵ مجلس سنا. این قانون در تاریخ ۱۹ تیر ۱۳۴۵ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
  • قانون شورای داوری - مصوب ۸ خرداد ماه ۲۵۳۶ مجلس شورای ملی و ۲۱ خرداد مجلس سنا.
  • قانون اصلاح بعضی از مواد قانون تشکیل شورای داوری - مصوب ۸ بهمن ۱۳۴۷ مجلس شورای ملی و ۲۰ فروردین ۱۳۴۸ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۳۴۸ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.

نیز نگاه کنید به

• قوانین انتخابات مصوب مجلس شورای ملی
• قوانین انقلاب شاه و مردم
• آزادی زنان ایران
• انقلاب شاه و مردم

منبع

‎