ارکستر فیلارمونیک تهران
| شهبانو فرح پهلوی | ارکستر فیلارمونیک تهران | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
ارکستر فیلارمونیک تهران نخستین ارکستر فیلارمونیک ایران بود که در سال ۱۳۳۲ به وسیله انجمن ناسودمند و مردمی فیلارمونیک تهران بنیان‌گذارده شد. انجمن و ارکستر فیلارمونیک تهران به تقاضای مردم و با پول مردم ایجاد شد. انجمن فیلارمونیک تهران از سال ۱۳۴۲ به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی درآمد و پشتیبانی مالی و سازمانی شد. هدف انجمن فیلارمونیک تهران این بود که مردم ایران را با نشست‌های همگانی درباره تاریخچه موسیقی علمی و تیوری موسیقی و با برپایی یک کتابخانه موسیقی و مجله‌ای درباره موسیقی کلاسیک اروپایی آن تشویق کند و مردم را بااین موسیقی آشنا سازد. ارکستر فیلارمونیک تهران زیر چتر حمایت انجمن فیلارمونیک تهران در راه گسترش موسیقی علمی و ایجاد انگیزه و راهنمایی دوستداران موسیقی کلاسیک اروپایی گام‌های بسزایی برداشت..[۱]
تاریخچه
نخستین اجرای موسیقی غربی در ایران به زمان ناصرالدینشاه برمی گردد. در سال ۱۸۵۸ ژان بابتیست لومییر رهبر ارکستر دربار فرانسه نخستین مدرسه موسیقی تهران را بنیان کرد و فارغ‌التحصیلان این مدرسه نخستین ارکستر دربار را بنا کردند.
موسیقی اروپایی کلاسیک در تهران پس از سفر ناصرالدینشاه به وین پایتخت اتریش مورد توجه فرار گرفت. در آن زمان ناصرالدینشاه با حکومت اتریش قراردادی نظامی را امضا کرد که بر اساس آن یک ارتش مدرن ایران بوجود آید. در چمدان‌ها و بار و بنه نخستین گروه ارتش مجارستان و اتریش به ایران سازهای موسیقی که رهبرارکستر این ماموریت به نام گه‌باوئر[۲]خریداری کرده بود و به ایران آورده شد.
ناصرالدینشاه برای نخستین بار در تاریخ ۱ خرداد ۱۲۵۸ (۲۲ مه ۱۸۷۹) از ارکسترارتش ایران که گروه موسیقی ارتش اتریش و مجارستان آموزش داده بود بازدید کرد. در مراسم رژه مارش رادتسکی اثر یوهان اشتراوس (پدر) نواخته شد. یولیوس گه‌باوئر کسی که در ارتش ایران به مقام ژنرالی دست‌یافت درتهران مدرسه موسیقی بنیان کرد نا پایان عمرش تا سال ۱۲۷۴ خورشیدی (۱۸۹۵ میلادی) در ایران ماند.[۳]
نخستین ارکستر سمفونیک تهران در سال ۱۲۸۷ برابر با ۱۹۰۸ میلادی پس از انقلاب مشروطیت توسط غلامحسین مین باشیان از افسران ارتش راه‌اندازی شد. نخستین کنسرت فیلارمونیک در محل شهرداری تهران برگذار شد. در میان کسانی که از پایه‌گذاران ارکستر سمفونیک تهران بودند می توان از سالار معزز نام برد. سالار معزز نزد بزرگانی چون نیکولای ریمسکی کورساکف و کارل فلش[۴] آموزش موسیقی دیده بود. سالار معزز پس از بازگشت به ایران نخستین کنسرواتوار خصوصی موسیقی ایران را بنیان نهاد. بدین ترتیب نخستین ارکستر چهل نفری سمفونیک تهران با همکاری دیگر موسیقیدانان و نوازندگان در ایران بر پا شد.
ارکستر فیلارمونیک تهران از آبان ۱۳۳۲ (نوامبر ۱۹۵۳) زیر پشتیبانی مالی و سازماندهی انجمن فیلارمونیک تهران که با ایده و پول مردم بنیان شده بود، قرار داشت. انجمن تنها از راه دریافت حق عضویت پرداختی و درآمدهای کنسرت‌های ارکستر فیلارمونیک خود را از نظر مالی تامین می‌کرد. برای گسترش فعالیت‌های انجمن فیلارمونیک تهران برآن شد که زیر چتر حمایت شهبانو فرح پهلوی درآید تا توجه به موسیقی کلاسیک را در بین جوانان ایرانی جلب کند. از سال ۱۳۳۹ حشمت سنجری رهبر ارکستر فیلارمونیک تهران شد.
فعالیت‌های انجمن فیلارمونیک تهران به ویژه برگذاری کنسرت‌های ارکستر فیلارمونیک تهران مورد توجه دوستداران این موسیقی به ویژه دانشجویان قرار گرفت. انجمن فیلارمونیک تهران برای ادامه فعالیت‌های هنری خود و پرداخت هزینه‌ها از عضوهای خود، حق عضویت دریافت می‌کرد که هرسال یرای هر نفر ۱۰۰۰ ریال، برای یک زوج ۱۸۰۰ ریال و برای دانشجویان ۳۰۰ ریال بود.
حق عضویت و درآمدهایی که با برگزاری کنسرت‌های ارکستر فیلارمونیک تهران به دست می‌آمد همه بر اساس تصمیم‌های هیات مدیره برای برگزاری برنامه‌های هنری و کنسرت‌های دیگر استفاده می‌شد. انجمن کوشش می‌کرد که از هنرمندان پرآواره داخلی و خارجی برای برگزاری برنامه‌های خود استفاده‌کند و در این راه توانست کنسرت‌های بزرگی با هنرمندان نامی در ایران و ارکستر فیلارمونیک تهران بیش از پیش برگزار کند.
بین سالهای ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۶ فعالیت‌های ارکستر فیلارمونیک تهران به رهبری حشمت سنجری شکوفا شد. در درازای این سال‌ها تا انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، انجمن فیلارمونیک تهران بیش از ۱۲۰۰ عضو داشت و بیش از ۹۰۰ کنسرت در دیگر شهرهای ایران داد که نزدیک به ۳۵ در سد آنها با همکاری هنرمندان ایرانی و ۶۰ درسد هنرمندان خارجی بودند و ۵ درسد نیز ایرانی و خارجی بود. ارکستر فیلارمونیک تهران همچنین با موسیقیدانان و نوازندگان و سولیست‌های پرآوازه جهان چون یهودی منوهین، زوبین مهتا و ایزک اشترن کنسرت‌هایی اجرا کرد. همچنین رهبران ارکستر پرآوازه‌ایی چون هربرت فون کارایان با ارکستر فیلارمونیک تهران در ایران کنسرت‌هایی برگذارکردند. ارکستر فیلارمونیک تهران در شهرستان‌های آبادان و شیراز و سپاهان نیز کنسرت‌های بسیاری داد.