آموزش و پرورش - برنامه عمرانی پنجم
| برنامه‌های عمرانی کشور | تصمیم‌های مجلس | برنامه عمرانی پنجم ۱۳۵۲ - ۱۳۵۶ |
فصل بیستم - آموزش و پرورش
مجموع اعتبارات برای اجرای برنامه‌های آموزش و پرورش از ۱۳۴ میلیارد ریال در برنامه چهارم به ۴۰۵ میلیارد ریال در برنامه پنجم افزایش می‌یابد. ازکل اعتبارات آموزشی برنامه چهارم ۴۴،۵ میلیارد ریال از محل اعتبارات عمرانی تأمین گردیده‌است و این رقم در برنامه پنجم به ۲۳۰ میلیارد ریال‌افزایش خواهد یافت. از مبلغ ۴۰۵ میلیارد ریال کل اعتبارات آموزش و پرورش در برنامه پنجم حدود ۳۰ درصد یعنی ۱۲۵ میلیارد ریال در روستاها یا برای روستاها به مصرف‌خواهد رسید. با توجه به حجم اعتبارات برنامه پنجم، میزان سرمایه‌گذاری دولت در وزارت آموزش و پرورش از معادل ۳،۴ درصد درآمد ناخالص ملی‌در پایان برنامه چهارم به ۵،۴ درصد افزایش می‌یابد. اگر مجموع هزینه‌های مردم را نیز در امر وزارت آموزش و پرورش به حساب آورده شود می‌توان‌گفت که در حال حاضر معادل ۳،۸ درصد درآمد ناخالص ملی به مصرف آموزش و پرورش می‌رسد این رقم در پایان برنامه پنجم به حدود ۶ درصدافزایش خواهد یافت.
هدفهای اساسی
برنامه پنجم آموزش و پرورش بر این اساس تنظیم شده‌است که نظام آموزشی کشور از لحاظ تربیت نیروی انسانی و تأمین صلاحیت‌های علمی و فنی‌جوابگوی پیشرفتهای ایران باشد و اساس این نظام و برداشت آن از مفهوم آموزش و پرورش به ترتیبی اصلاح شود که همگام با پرورش نیروی انسانی‌به تعلیم و تفهیم هدفهای ملی بپردازد و روح انضباط و همکاری اجتماعی و حس میهنی و غرور ملی را در جوانان کشور تقویت کند و در واقع عامل‌مؤثر در تجهیز ملی برای پیشرفت و استقلال کشور باشد، و برای اینکه جهت ملی و میهنی نظام آموزشی کشور تأکید گردد روح و مفهوم انقلاب ایران‌اساس کار قرار گیرد. تحقق این مقصود ایجاب می‌کرد که برنامه پنجم آموزش و پرورش در واقع با توجه به هدفهای دور مدت لااقل ده‌ساله تدوین گرددبه نحوی که در این مدت کلیه نقائص و کمبودهای فعلی از میان برداشته شود و جهت‌گیری نظام آموزشی منطبق با نیازهای اقتصادی و اجتماعی جامعه‌متحول ایران گردد.
هدف ده‌ساله برنامه آموزش و پرورش که در قالب آن برنامه پنجم تهیه شده‌است به شرح زیر می‌باشد:
الف - تعمیم کامل آموزش ابتدایی و ریشه‌کن ساختن بیسوادی در گروه‌های فعال جمعیت. آهنگ توسعه آموزش ابتدایی به نحوی پیش‌بینی شده که در پایان برنامه پنجم کلیه کودکان شهری در سن دبستانی و ۸۰ درصد کودکان روستایی در این‌سن به مدارس راه یابند.
ب - توسعه سریع آموزش فنی و تربیت حرفه‌ای و آموزش عالی به منظور تأمین مهارتها و صلاحیت‌های فنی و علمی مورد نیاز به طوری که تا پایان‌برنامه ششم ظرفیت کافی برای تربیت افراد ماهر و متخصص ایجاد گردد و جز در موارد خاص و محدود نیازی به خرید خدمات فنی و علمی خارجی‌نباشد. از این رو در تهیه برنامه پنجم تا حدی که آمادگی اجرایی اجازه می‌دهد و تأمین معلم و مربی ممکن تشخیص داده شده به توسعه آموزش فنی وحرفه‌ای توجه گردیده‌است.
در عین حال پیش‌بینی شده‌است که طی همین برنامه قدرت اجرایی و مدیریت سازمانها و وزارتخانه‌های مسئول برای تأمین مقصود افزایش یابد.
پ - آماده ساختن نظام آموزشی کشور برای جوابگویی سریع به نیاز متحول اقتصادی و اجتماعی کشور.
برای تحقق این هدف در تهیه برنامه پنجم به امر تربیت و تأمین معلم و مربی و هیأت آموزشی با صلاحیت اولویت داده شده و مراکز تربیت معلم به‌میزانی ایجاد خواهد شد که از اواسط برنامه ششم همه‌ساله به تعداد مورد نیاز معلم با صلاحیت تربیت گردد.
ت - اعمال نوآوری‌های لازم در مجموع نظام آموزشی چه در مدیریت و کاربرد وسائل و چه در محتوی و روش آموزش.
سیاست‌ها و خط مشی‌های کلی
به منظور تحقق هدفهای مذکور خط مشی‌های اجرایی به شرح زیر پیش‌بینی گردیده‌است:
اولویت‌ها
۲ - ۱ - اولویت‌ها:
- - در اجرای برنامه‌های آموزشی به برنامه‌های تربیت معلم آموزش فنی و تربیت حرفه‌ای
- - آموزش ابتدایی و بزرگسالان اولویت اول‌داده شده‌است و از انتقال اعتبارات مربوط به این برنامه‌ها به سایر سطوح و همچنین انتقال اعتبارات تخصیص یافته برای اجرای هر یک از برنامه‌ها درسطح روستا به برنامه‌های مربوط به شهرها احتراز خواهد شد.
سیاستهای اداری
۲ - ۲ - سیاستهای اداری:
- - سازمانها و وزارتخانه‌های مسئول برای اجرای سریع برنامه‌های آموزشی و کاربرد روش‌های علمی مدیریت و تفویض‌اختیارات اجرایی به مسئولان استانها و شهرستانها تقویت و تجهیز خواهند شد.
- - برای تسهیل در جذب و نگهداری افراد با صلاحیت در خدمات آموزشی خاصه در مناطق روستایی مراکز سکونت معلمان همراه با ایجاد مدارس‌جدید روستایی به وجود خواهد آمد.
مدارک تحصیلی
۲ - ۳ - مدارک تحصیلی
- پیش‌بینی شده‌است وزارت علوم و آموزش عالی و وزارت آموزش و پرورش و سازمان امور اداری و استخدامی کشورتدابیر و اقدامات لازم را به کار برند تا مدرک تحصیلی تنها معیار استخدامی و ارتقای شغل محسوب نشود و صلاحیت علمی و تخصصی و تجربی نیزدر ضوابط استخدامی و ارتقای مقام به حساب آورده شود و بدین طریق کسب دانش و صلاحیت بیشتر از اخذ مدرک تحصیلی اهمیت پیدا کند.
هدفها و برنامه‌های مشخص
۳ - هدفها و برنامه‌های مشخص: هدفهای کمی آموزش و پرورش برای دوران برنامه پنجم در جدول شماره ۱ مشخص شده‌است. در سطوح مختلف تحصیلی این هدفها به شرح زیرمی‌باشند:
جدول: دوره ۲۳ - جلد ۸ - صفحه ۴۵۴۳
توضیحات:
(۱) منظور از آموزش متوسطه عمومی دانش‌آموزان پایه‌های ۹ تا ۱۲ در نظام قدیم یا جدید است در پایان برنامه چهارم مجموع دانش‌آموزان دوران اول‌و دوم متوسطه عمومی بالغ بر ۹۹۵ هزار نفر می‌باشد.
(۲) شامل مجموع فعالیتهای آموزش فنی وزارتخانه‌های مربوطه و تربیت معلم ابتدایی.
(۳) تربیت حرفه‌ای در اینجا فقط ارقام مربوط به کارگر ماهر و نیمه ماهر را شامل می‌شود.
(۴) باسوادان در گروه سنی (۴۴ - ۱۰)ساله.
آموزش کودکستانی
۳ - ۱ - آموزش کودکستانی: در آموزش و پرورش پیش از دبستان تعداد نوآموزان از ۲۴ هزار نفر در سال ۱۳۵۱ به ۴۱۵ هزار نفر یعنی به ۱۷ برابر درسال ۱۳۵۶ افزایش خواهد یافت. بیشتر این توسعه در شهرکهای صنعتی و روستاها و در میان خانواده‌های کم درآمد که امکانات لازم برای پرورش‌مناسب کودکان خود را ندارند انجام خواهد گرفت و کلیه کودکان کودکستان‌های دولتی از برنامه کمک غذایی استفاده خواهند کرد.
آموزش ابتدایی
۳ - ۲ - آموزش ابتدایی: از لحاظ توسعه آموزش ابتدایی کلیه کودکان شهری و ۸۰ درصد کودکان روستایی در پایان برنامه پنجم مشغول تحصیل‌خواهند بود و با ارتباطی که میان آموزش ابتدایی و آموزش بزرگسالان به وجود آمده‌است در پایان برنامه پنجم شبکه‌ای از امکانات آموزشی به وجودمی‌آید که کلیه روستاهای دارای ۵۰ نفر جمعیت و بیشتر را که تعدادشان حدود ۴۵ هزار ده‌است می‌پوشاند.
در تعمیم آموزش ابتدایی و آموزش بزرگسالان روستایی به خصوص از سپاهیان دانش استفاده خواهد شد.
در دوران برنامه پنجم تعداد ۱۲۸ هزار سپاهی دانش به روستاها اعزام می‌گردند.
آموزش بزرگسالان
۳ - ۳ - آموزش بزرگسالان: در زمینه آموزش بزرگسالان فقط به آموزش سواد عمومی اکتفا نخواهد شد، توسعه سوادآموزی حرفه‌ای که تجربه آن درکشور ما موفق بوده‌است و آموزشهای کوتاه مدت حرفه‌ای و توجیهی و اجتماعی در برنامه پنجم به خصوص در روستاها مورد توجه خواهد بود وبرای این منظور علاوه بر اعزام بیش از ۳۲ هزار سپاهی ترویج و آبادانی و بهداشت به روستاها از وسائل ارتباطی جمعی نیز استفاده می‌گردد.
با اجرای این برنامه‌ها نسبت باسوادان در گروه سنی ۱۰ تا ۴۴ ساله که در حال حاضر به حدود ۵۰ درصد می‌رسد در پایان برنامه پنجم به حدود ۸۰ درصد افزایش خواهد یافت و با این آهنگ و با توجه به آنچه که در توسعه آموزش ابتدایی پیش‌بینی شده‌است بیسوادی در گروه سنی ۶ تا ۴۴ ساله‌کشور در پایان برنامه ششم ریشه‌کن می‌شود.
بدین ترتیب فقط حدود ۲ میلیون نفر بیسواد در میان افراد سالخورده کشور باقی خواهند ماند.
از لحاظ پی‌گیری در امر ریشه‌کنی بیسوادی و سوادآموزی حرفه‌ای و آموزشهای توجیهی و اجتماعی و شغلی که توسط سپاهیان ترویج و آبادانی وبهداشت و خانه‌های فرهنگ روستایی داده می‌شود.
پیشرفتهای چشم‌گیری تا کنون حاصل شده‌است و اگر مجموع این فعالیت‌ها و روش‌های نو و ملی‌در آموزش بزرگسالان به نحو منظم و علمی بررسی و ارزیابی و نتیجه‌گیری شود، هم موجب اصلاح و بهبود این برنامه‌ها خواهد شد و هم می‌تواندمنشأ نوآوریهایی در روش و محتوای برنامه‌های سایر سطوح آموزشی گردد. به همین مناسبت ایجاد مرکز تحقیق و آموزش بزرگسالان در برنامه پنجم‌پیش‌بینی شده‌است.
آموزش راهنمایی تحصیلی
۳ - ۴ - آموزش راهنمایی تحصیلی: در زمینه آموزش راهنمایی تحصیلی که به منظور شناخت استعداد و آمادگی‌های نوجوانان و راهنمایی آنان به‌سوی رشته‌های مورد نیاز در نظام آموزشی کشور منظور گردیده تعداد دانش‌آموزان تا حدود دو برابر و نیم برنامه چهارم افزایش می‌یابد و در پایان برنامه به ۱,۵۴ میلیون نفر خواهد رسید.
به علاوه امکانات لازم فراهم خواهد شد تا دانش‌آموزان با استعداد و کم‌بضاعت به خصوص روستازادگان مستعد بتوانند در مدارس شبانه‌روزی دولتی‌به تحصیل ادامه دهند.
آموزش متوسطه
۳ - ۵ - آموزش متوسط: در برنامه پنجم آهنگ رشد تعلیمات متوسطه عمومی حتی‌المقدور تعدیل می‌شود و حدود ۹ درصد تقلیل می‌یابد و با تنوع‌بخشیدن به رشته‌های تحصیلی در دبیرستانها و توسعه مدارس جامع تعداد زیادی از داوطلبان تحصیل، به رشته‌های خدماتی و امور فنی اداری سوق‌داده می‌شوند.
آموزش حرفه‌ای
۳ - ۶ - آموزش حرفه‌ای: در آموزش فنی و تربیت حرفه‌ای هدف اساسی برنامه پنجم آن است که افزایش ظرفیت مدارس و مراکز آموزشی با آهنگی‌انجام گیرد که در پایان برنامه ششم میان عرضه و تقاضا در زمینه مهارتها و تخصص‌های فنی و حرفه‌ای تعادل برقرار شود.
بدین منظور برای تربیت افراد در سطوح مختلف مهارت در رشته‌های صنعتی، کشاورزی و خدمات، ایجاد ۵۰۰ واحد فنی و حرفه‌ای جدید پیش‌بینی شده‌است که ظرفیت آموزشی مدارس و مراکز موجود را از ۹۵ هزار نفر در برنامه چهارم به حدود ۳۶۲ هزار نفر یعنی به حدود ۴ برابر در برنامه پنجم‌می‌رساند.
بر اثر افزایش این ظرفیت ۷۲ هزار نفر تکنیسین درجه یک و ۱۳۲ هزار نفر تکنیسین درجه دو ۶۰۰ هزار نفر کارگر ماهر و نیمه ماهر در رشته‌های صنعت، کشاورزی، خدمات تربیت می‌شوند.
فعالیتهای آموزشی وزارت کار و امور اجتماعی از طریق صندوق کارآموزی که موجبات مشارکت بخش‌خصوصی را در تربیت حرفه‌ای فراهم آورده‌است مورد تشویق و حمایت قرار خواهد گرفت و در پایان برنامه پنجم ۲۹ صنعت عمده کشور مشمول‌قانون کارآموزی خواهند بود.
اجزای مختلف برنامه آموزش فنی و تربیت حرفه‌ای در جدول شماره ۲ منعکس شده‌است.
جدول: دوره ۲۳ - جلد ۸ - صفحه ۴۵۴۷
برای فراهم ساختن شرایط جذب سریعتر دیپلم‌های متوسطه عمومی که وارد بازار کار می‌شوند آموزشهای کوتاه مدت حرفه‌ای ترتیب خواهد یافت.
نظام آموزش فنی و تربیت حرفه‌ای باید به نحوی آمادگی پیدا کند که در برابر نیازهای جدیدی که به مناسبت برنامه‌ها و طرحهای پیش‌بینی نشده مطرح‌می‌گردد سریعاً جوابگو باشد.
بدین منظور شورای عالی آموزش فنی و تربیت حرفه‌ای ایجاد می‌شود تا همآهنگی لازم، در برنامه‌ها و خط مشی‌های مربوط به تربیت نیروی انسانی رامیسر سازد و در موارد حاد و فوری که تعداد دستگاه‌های اجرایی سرعت تصمیم‌گیری را دشوار می‌سازد سریعاً اقدام نماید.
آموزش عالی
۳ - ۷ - آموزش عالی: در آموزش عالی تعداد دانشجویان از ۱۰۸ هزار نفر در پایان برنامه چهارم به ۱۹۰ هزار نفر در پایان برنامه پنجم خواهد رسید.
قسمت قابل توجهی از این افزایش به صورت دوره‌های آموزشی - فنی و حرفه‌ای دوساله و تربیت معلم پیش‌بینی شده‌است. چگونگی توزیع‌دانشجویان در رشته‌های مختلف تحصیلی در جدول شماره ۳ نشان داده شده‌است.
مسئله اساسی در نظام آموزش عالی این است که دانشگاه‌ها و مؤسسات عالی آموزش برای جوابگویی به نیازهای جامعه ایران آماده گردند.
جدول: دوره ۲۳ - جلد ۸ - صفحه ۴۵۴۹
برای این منظور پیش‌بینی شده‌است که محتوای دروس و برداشت آموزش عالی مورد مطالعه و تجدید نظر قرار گیرد و به وظائف و رسالت ملی‌دانشگاه‌ها در تربیت افراد مؤمن و معتقد به هدفهای ملی توجه شود. برای جوابگویی به نیاز جامعه ایران کوتاه کردن دوره آموزش و تجدید نظر درمحتوای برنامه‌ها و روش تربیت پزشک، معلم، پرستار و بعضی رده‌های دیگر حرفه‌ای پیشنهاد شده‌است. چون هدف از آموزش عالی تأمین‌صلاحیت‌های علمی و فنی مورد نیاز کشور است بنابراین دقت و نظارت کافی به عمل می‌آید که تأسیس و توسعه مؤسسات عالی آموزشی صرفاً به‌خاطر اعطای گواهینامه بالاتر تحصیلی نباشد.
برنامه‌های پژوهشی
۳ - ۸ - برنامه‌های پژوهشی: شورای گسترش تحقیقات کشور تقویت می‌شود که به تعریف و تعیین سیاست علمی کشور و تشخیص مداوم نیازهای‌پژوهشی بپردازد.
دانشگاه‌ها و مؤسسات عالی آموزشی به عنوان عامل اصلی در انجام برنامه‌های تحقیقاتی شناخته می‌شوند و حتی‌المقدور از ایجاد مؤسسات تحقیقاتی‌جدا از واحدهای آموزشی احتراز خواهد شد. در این صورت لازم است دانشگاه‌ها نیز با جهت‌گیری تخصصی و با توجه به اصل تقسیم کار در سطح‌ملی برنامه‌های پژوهشی مشخص را جانشین فعالیتهای اتفاقی و پراکنده بنمایند و عموم دانشجویان را در فعالیتهای پژوهشی انفرادی و گروهی شرکت‌دهند.
تربیت معلم
۳ - ۹ - تربیت معلم: در زمینه تربیت و تأمین معلم بر اساس هدفهای بلند مدتی که ذکر شد، پیش‌بینی شده‌است که طی برنامه پنجم برای سطوح‌مختلف آموزشی جمعاً ۸۰ مرکز تربیت معلم و مربی ایجاد گردد و مادام که این مراکز قابل بهره‌برداری نشده‌اند از طریق کارآموزیهای کوتاه مدت در مراکزموجود و از دانشگاه‌های کشور نیاز برنامه پنجم تأمین شود.
مستعدترین و مناسبترین افراد (در درجه اول افراد محلی) انتخاب می‌شوند و پس از استخدام در وزارت آموزش و پرورش یا در سایر وزارتخانه‌ها به‌تربیت آنان اقدام خواهد شد. به همین مناسب مجموعه برنامه تربیت و تأمین معلم در یک شبکه به هم پیوسته‌ای پیاده خواهد شد که با واحدهای‌استفاده‌کننده ارتباط کامل داشته باشد.
ورزش و برنامه‌های کمک آموزشی
۳ - ۱۰ - ورزش و برنامه‌های کمک آموزشی: برای پرورش جسمی دانش‌آموزان به خصوص برای پرورش حس انضباط و همکاری و فداکاری که‌لازمه درک هدفهای ملی و میهنی است به توسعه ورزش در مدارس و مؤسسات آموزشی در برنامه پنجم توجه خاص مبذول شده‌است. حدود ۵۰۰ مجتمع ورزشی خاص مدارس در شهرها و روستاها و در نقاطی که مدارس دارای فضای کافی برای انجام فعالیتهای ورزشی نیستند ایجاد خواهد شد. کتابخانه‌های مدارس و کتابخانه‌های سیار به عنوان وسیله کمک آموزشی و تربیتی توسعه خواهند یافت و برای این منظور تهیه و چاپ و توزیع 15میلیون جلد کتاب و نشریات آموزشی پیش‌بینی شده‌است.
سرمایه گذاری و اعتبارات عمرانی
مجموع اعتبارات برای اجرای برنامه‌های آموزش و پرورش از ۱۳۴ میلیارد ریال در برنامه چهارم به ۴۰۵ میلیارد ریال در برنامه پنجم افزایش می‌یابد. ازکل اعتبارات آموزشی برنامه چهارم ۴۴،۵ میلیارد ریال از محل اعتبارات عمرانی تأمین گردیده‌است و این رقم در برنامه پنجم به ۲۳۰ میلیارد ریال‌افزایش خواهد یافت.
از مبلغ ۴۰۵ میلیارد ریال کل اعتبارات آموزش و پرورش در برنامه پنجم حدود ۳۰ درصد یعنی ۱۲۵ میلیارد ریال در روستاها یا برای روستاها به مصرف‌خواهد رسید. با توجه به حجم اعتبارات برنامه پنجم، میزان سرمایه‌گذاری دولت در وزارت آموزش و پرورش از معادل ۳،۴ درصد درآمد ناخالص ملی‌در پایان برنامه چهارم به ۵،۴ درصد افزایش می‌یابد. اگر مجموع هزینه‌های مردم را نیز در امر وزارت آموزش و پرورش به حساب آورده شود می‌توان‌گفت که در حال حاضر معادل ۳،۸ درصد درآمد ناخالص ملی به مصرف آموزش و پرورش می‌رسد این رقم در پایان برنامه پنجم به حدود ۶ درصدافزایش خواهد یافت.
جدول شماره ۴ کل اعتبارات و جدول شماره ۵ سرمایه‌گذاری ثابت را در آموزش و پرورش طی برنامه پنجم نشان می‌دهد:
جدول: دوره ۲۳ - جلد ۸ - صفحه ۴۵۵۳ الی ۴۵۵۹